RATOWNICT

WO

CHEMICZNE

Katastrofa chemiczna rozumiana tu
jest jako niezamierzone i
niekontrolowane wydobywanie się
toksycznych substancji chemicznych
do środowiska z urządzeń technicznych
służących do ich przechowywania,
przetwarzania i transportowania
( mogą to być zbiorniki, rurociągi,
cysterny kolejowe i samochodowe),
spowodowane nagłym i
nieprzewidzianym uszkodzeniem tych
urządzeń.

Katastrofy chemiczne

• Czechowice –Dziedzice, 26 czerwca 1971 r.
pożar w rafinerii ropy naftowej
37 osób zginęło
100 osób ciężko poparzonych

• Flixborough, Wielka Brytania , 01 czerwca 1974 r.
zakłady produkcji nylonu (wyciek i wybuch 80 ton cykloheksanu)
28 ofiar śmiertelnych
ponad 200 osób doznało urazów i zatrucia oparami.

• Seveso, Wlochy 10 lipca 1976 r.
wyciek z instalacji przemysłowej 2 ton subst.chemicznych

zawierających

2 kg (TCDD) dioksyny –dawka śmiertelna ok. 0,1 mg
skażenie terenów podmiejskich o pow.1500 ha na wiele lat.

• San Juanico-Ixhuatepec k/ Meksyku, Meksyk 19

listopad 1984 r.

Eksplozja 48 zbiorników gazu propan-butanu ,

śmierć poniosło 550 osób, 4000 ciężkie
poparzenia i urazy.

• Bhopal, Indie 2/3 grudnia 1984 r.
Największa katastrofa chemiczna. W ciągu 1 godz. wyciek

z zakładów chemicznych 300 ton izocjanku metylu.

Początkowo śmierć poniosło 1850 osób , ostatecznie 3000

.

Ciężkiemu zatruciu uległo 10 000 osób.
Ewakuowano 200 000 osób.

Proces udzielania pomocy powinien być oparty na trzech
głównych zasadach:
 
- wyniesienie poszkodowanych ze strefy skażonej
- usunięcie substancji toksycznej ze skóry i odzieży aby
zapobiec dalszym miejscowym uszkodzeniom i dalszemu
wchłanianiu
- leczenie objawowe i podtrzymujące ważne dla organizmu
funkcje życiowe
 
Na dalszym miejscu jest dopiero postępowanie
specjalistyczne i swoiste dla danego zatrucia
jak :
 
- leczenie właściwymi odtrutkami
- postępowanie zwiększające szybkość eliminacji trucizny
z organizmu

Etapy akcji ratowniczej

1. Identyfikację substancji,

określenie stref skażenia i

rozmiaru zagrożeń

Etapy akcji ratowniczej

2. Uruchomienie systemu

alarmowania, ostrzegania i

powiadamiania o skażeniach

Etapy akcji ratowniczej

3. Ewakuację ludności z

zagrożonej strefy i udzielanie jej

pierwszej pomocy medycznej

Etapy akcji ratowniczej

4. Likwidację źródeł emisji,

niszczenie i neutralizacja już

uwolnionej substancji toksycznej

1) wydzielenie rejonu zniszczenia - podział rejonu awarii;

2) ograniczenie źródła emisji gazu, wycieku cieczy, rozsypu

substancji stałej;

3) ograniczenie migracji uwolnionej substancji:

4) zbieranie mechaniczne i sorbentowe toksycznej substancji i jej

transport do rejonu zniszczenia;

5) neutralizacja toksycznej substancji w rejonie awarii lub w

wyznaczonym miejscu;

Etapy akcji ratowniczej

6. Dekontaminacja służb

ratowniczych

Etapy akcji ratowniczej

7. Rekultywacja środowiska w

rejonie awarii.

Oznakowanie materiałów

niebezpiecznych

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych wg ADR

• Klasa 1. - materiały i przedmioty wybuchowe
• Klasa 2, - gazy sprężone, skroplone lub rozpuszczone pod ciśnieniem
• Klasa 3. - materiały ciekłe zapalne
• Klasa 4.1. - materiały stałe zapalne
• Klasa 4.2. - materiały samozapalne
• Klasa 4.3. - materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy

zapalne

• Klasa 5.1. - materiały utleniające, podtrzymujące palenie
• Klasa 5.2. - nadtlenki organiczne
• Klasa 6.1. - materiały trujące
• Klasa 6.2. - materiały zakaźne
• Klasa 7. - materiały promieniotwórcze
• Klasa 8. - materiały żrące
• Klasa 9. - różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Klasa 1. – materiały i
przedmioty
wybuchowe

Klasa 2. – gazy
sprężone, skroplone
lub rozpuszczone pod
ciśnieniem

Klasa 3. – materiały
ciekłe zapalne

Klasa 4.1. – gazy
sprężone, skroplone
lub rozpuszczone pod
ciśnieniem

Klasa 4.2. – materiały
samozapalne

Klasa 4.3. – gazy
sprężone, skroplone
lub rozpuszczone pod
ciśnieniem

Klasa 5.1.; 5.2. – materiały
utleniające, podtrzymujące
palenie, nadtlenki
organiczne

Klasa 6.1. – materiały
trujące

Klasa 6.1A – materiały
szkodliwe dla
artykułów
spożywczych

Klasa 6.2. – materiały
zakaźne

Klasa 7. – materiały
promieniotwórcze

Klasa 8. – materiały
żrące

Klasa 6.1A – różne materiały i

przedmioty niebezpieczne

Tablica z numerem ONZ

Tablica z numerem ONZ

Mianownik - numer rozpoznawczy

materiału składający się z

czterech cyfr. Licznik - numer

rozpoznawczy niebezpieczeństwa,

składający się z dwóch lub trzech

cyfr odpowiadających numerom

poszczególnych klas

wskazujących na następujące

rodzaje niebezpieczeństwa:

2 - emisję gazu spowodowaną

ciśnieniem lub reakcją chemiczną

3 - łatwo palność cieczy (par) i gazu

4 - łatwopalność materiałów stałych

5 - działanie utleniające

6 - działanie trujące

7 - działanie promieniotwórcze

8 - działanie żrące

9 - niebezpieczeństwo samorzutnej i

gwałtownej reakcji

10 - brak dodatkowego zagrożenia

SCHEMAT  POSTĘPOWANIA

 Z  CHORYM  ZATRUTYM  

W  REJONIE  SKAŻENIA

Zasady obowiązujące zespoły

ratownictwa medycznego.

• Zbliżaj się do ogniska katastrofy

zgodnie z kierunkiem wiatru.

• Nie działaj chaotycznie ,oceń

sytuację,
unikaj pośpiechu,

• Zabezpiecz miejsce zdarzenia, nie

wchodź

do strefy zagrożone i zamknij dostęp
• Rozpoznaj zagrożenia: tablice,

nalepki, dokumenty
przewozowe,informacja o ładunku

Zasady obowiązujące zespoły

ratownictwa medycznego cd.

• Oceń sytuację – czy nastąpił wyciek,

rozlanie, pożar; warunki
meteorologoczne, ukształtowanie
terenu, co podlega zagrożeniu
(ludzie, zwierzęta, mienie,
środowisko nat.)

• Bądź w stałym kontakcie z

dyspozytorem lub koordynatorem
akcji, przekazuj informacje na
bieżąco

Zasady obowiązujące zespoły

ratownictwa medycznego cd.

• Podejmij decyzję dotyczącą wejścia w

miejsce zdarzenia :

-udzielaj pomocy tak, abyś sam nie

stał się ofiarą

-wchodź do strefy zagrożenia w

odpowiedniej odzierzy ochronnej

W miejscu skażenia mogą
przebywać jedynie ratownicy
zabezpieczeni w odpowiedni sprzęt
ochronny!

Ich zadaniem jest zabezpieczenie
kręgosłupa szyjnego i
tamowanie ewentualnych
krwawień u chorych zatrutych.

Podstawowe i zaawansowane
zabiegi reanimacyjne
wykonuje się poza
miejscem skażenia!!!.

Dekontaminacja -
proces polegający na
usunięciu lub/i zneutralizowaniu
substancji toksycznej, która podczas
katastrofy chemicznej skaziła ludzi i
sprzęt. Stosuje się dekontaminację
fizyczną i chemiczną

DEKONTAMINACJA FIZYCZNA

· woda - (usuwa substancję
toksyczną, hydrolizuje,
rozpuszcza)

· adsorbcja - stosowana zawsze po
zmyciu skóry chorego wodą lub
wodą z mydłem. Polega na
posypaniu skóry chorego
materiałem adsorbującym np.
mąką, talkiem, itp.

· mechaniczna - delikatne starcie
adsorbenta ze skóry chorego (nie
wykonuj ruchów rozmazywania,
szorowania)

DEKONTAMINACJA CHEMICZNA

woda (usuwa substancję toksyczną,
hydrolizuje, rozpuszcza)

wybielacze używane w warunkach
domowych; zwykle 5%. Do odkażania
sprzętu stosuje się nierozcieńczone 5%,
do odkażania skóry 0,5% (1 część
wybielacza na 10 części wody)

NIE STOSUJ TEGO SPOSOBU W
PRZYPADKU USZKODZONEJ SKÓRY!!!

PRZYKŁADOWY  MODEL  AKCJI
 RATOWNICZEJ   W
 PRZYPADKU  SKAŻENIA  CHEMICZNEGO

PRZYKŁADOWY  MODEL  AKCJI
 RATOWNICZEJ  W  PRZYPADKU
 SKAŻENIA  CHEMICZNEGO

ALGORYTM  POSTĘPOWANIA  Z  CHORYM

 ZATRUTYM  W  REJONIE  SKAŻENIA

PRÓBA OGRANICZENIA EKSPOZYCJI NA TRUCIZNĘ

Przez powłoki ciała · zdejmij zabrudzone ubranie chorego

· spłukuj skórę dużą ilością wody lub wodą z mydłem min. 5-15 minut
· nie oblewaj brudną (po myciu) wodą części ciała chorego nie objętych skażeniem
· wysusz skórę chorego wykonując delikatny ruch ścierania np. z góry na dół. Nie
wykonuj np. ręcznikiem, gazą ruchów mazania lub szorowania
· pamiętaj o możliwości skażenia skóry owłosionej głowy - postępowanie jak przy
skażeniu skóry

Przez spojówki oka · usuń ciała stałe, soczewki, itp.

· trzymaj głowę chorego tak aby substancja toksyczna spływała zawsze tą samą
drogą
· poproś chorego o zamknięcie ust (możliwość połknięcia wypłukiwanej z oka
trucizny)
· płucz worek spojówkowy bieżącą wodą, pod niskim ciśnieniem min. 15 minut
· załóż suchy opatrunek na obie gałki oczne

Drogą doustną · nie prowokuj wymiotów

· możesz podać 2-5 tabl węgla aktywnego
· możesz podać łagodny środek przeczyszczający np. Lactulosa 5-15 ml

Drogą wziewną · usuń chorego ze skażonej atmosfery

· podaj tlen do oddychania
· zakaż aktywności fizycznej

ZASADY  OGÓLNE  POSTĘPOWANIA  W  REJONIE

 SKAŻENIA

• Dbaj o bezpieczeństwo własne i zespołu!

- Nie wchodź na teren skażony bez odpowiednich
zabezpieczeń, a zwłaszcza bez odpowiedniego
zabezpieczenia dróg oddechowych i/lub powłok ciała.
Wiele środków chemicznych wchłania się przez gumowe
rękawice, wydziela się z poplamionych środkami
chemicznymi ubrań.

- Załóż dwie pary rękawic i zmieniaj przynajmniej
zewnętrzne po ekspozycji na substancję toksyczną.
Także twoje poplamione ubranie może spowodować zatrucie
- postępuj w swoim przypadku zgodnie ze schematem
ograniczenia ekspozycji na truciznę

ZASADY  OGÓLNE  POSTĘPOWANIA  W  REJONIE

 SKAŻENIA

• Chroń sprzęt medyczny przed skażeniem. Zabezpiecz dane dotyczące

nazwy substancji trującej (leku), dawkę (stężenie), nazwę i adres (telefon)
producenta. Zawiadom Państwową Straż Pożarną o skażeniu
chemicznym.

• Zawiadom dyspozytora Pogotowia Ratunkowego o wypadku. Podaj

możliwie dużo szczegółów dotyczących zdarzenia m.in.
- miejsce wypadku
- nazwę lub oznaczenie substancji trującej (z tablic informacyjnych np. na
cysternie)
- przybliżoną ilość rannych
- możliwość rozszerzenia się skażenia : spływanie substancji wzdłuż
naturalnych pochyłości gruntu, wpływanie do studzienek kanalizacyjnych,
itp. Zdobądź możliwie dużo informacji dotyczących leczenia
przedszpitalnego i dekontaminacji w przypadku danego skażenia (np. jeśli
katastrofa wydarzyła się w zakładzie przemysłowym zażądaj kart
bezpieczeństwa od pracownika BHP, itp.).

ZASADY  OGÓLNE  POSTĘPOWANIA

 W  REJONIE  SKAŻENIA

• Będąc pierwszym lekarzem / ratownikiem

medycznym na miejscu wypadku
masowego dokonaj segregacji rannych
(triage). Pamiętaj o przeciwwskazaniach
do płukania żołądka!

• Węgiel aktywny i lactulosę podawaj

przy założeniu dłuższego transportu do
szpitala lub dużej ilości spożytego środka
trującego. Oba leki mają działanie
prowymiotne - możliwość zachłystu!

ZASADY  OGÓLNE  POSTĘPOWANIA  W  REJONIE

 SKAŻENIA

•Zapoznaj się z

przeciwskazaniami do
podawania węgla
aktywnego czy laktulosy!

ZASADY  OGÓLNE  POSTĘPOWANIA  W  REJONIE

 SKAŻENIA

• NIE PODAWAJ WĘGLA

AKTYWNEGO Chory
nieprzytomny
Chory zamroczony
Zatrucie kwasem
Zatrucie
zasadą
Zatrucie metalami ciężkimi
Zatrucie węglowodorami
Brak zgody
chorego

ZASADY  OGÓLNE  POSTĘPOWANIA  W  REJONIE

 SKAŻENIA

• NIE PODAWAJ LAKTULOSY

Chory nieprzytomny
Chory
zamroczony
Zatrucie kwasem
Zatrucie zasadą
Chory znacznie
odwodniony Chory
z bezmoczem
Brak zgody chorego

ZASADY  OGÓLNE  POSTĘPOWANIA  W  REJONIE

 SKAŻENIA

• W przypadku przyjęcia skażonego chorego do

karetki musisz zastosować procedury
dekontaminacji w stosunku do zespołu, siebie
i sprzętu medycznego.

• Nie zabieraj do karetki Pogotowia

Ratunkowego skażonych przedmiotów
należących do chorego, możesz pozostawić je
do czasu przyjazdu PSP w dwóch niezależnie
od siebie zamkniętych workach foliowych.

• Trzymaj gapiów z dala od miejsca skażenia.

Algorytm postępowania z chorym zatrutym w
rejonie skażenia po wykonaniu dekontaminacji

ZASADY  OGÓLNE  POSTĘPOWANIA  W  REJONIE

 SKAŻENIA

• Kontaktuj się zawsze z najbliższym

Ośrodkiem Ostrych Zatruć

celem

uzyskania dalszych informacji:

• Sosnowiec: [phone]
• Kraków:[phone], 647-21-66
• Łódź: [phone]

Postępowanie w przypadku masowych

skażeń chemicznych ludności

Leczenie ostrych zatruć

• Przerwanie trwającego narażenia.
• Usunięcie niezresorbowanej trucizny z

dróg wchłaniania.

• tlenoterapia
• Resuscytacja oddechowo-krążeniowa.
• Przyspieszanie wydalania trucizny z

ustroju.

• Stosowanie odtrutek.

Definicja

• Dekontaminacja wywodzi się od

łacińskiego słowa „ contaminatio", co
oznacza splamienie, skażenie, a z
przedrostkiem

„de"

tyle,

co

odplamianie, odkażanie.

Dekontaminacja - metody

• Sorbcja
• Chemiczna neutralizacja
• Rozcieńczanie

Sorbcja

• polega na zastosowaniu czynnika

wiążącego substancję niebezpieczną
co ułatwia jej usunięcie z
powierzchni, zebranie do
odpowiednich pojemników
przekazanie do neutralizacji

Neutralizacja chemiczna

• Reakcja wzajemnego oddziaływania zasady i
kwasu, w wyniku której powstaje obojętna

sól

i woda.
• podchloryn sodowy NaOCI,
• węglan sodowy Na

2

CO

3

,

• wodorotlenek sodu NaOH,
• tlenek wapnia CaO,
• detergenty.

Rozcieńczanie

• Dekontaminacja poprzez

rozcieńczanie, polega na
zmniejszeniu stężenia substancji
niebezpiecznej poprzez jej
rozproszenie w rozcieńczalniku.

Dekontaminacja ludności -

cele

• usunięcie czynnika szkodliwego ze

skory i odzieży poszkodowanego

• ograniczenie rozprzestrzenienia

skażenia,

• ochrona personelu medycznego

przed wtórnym skażeniem od
poszkodowanego,

• stworzenie komfortu psychicznego

poszkodowanym /poczucie
zmniejszenia zagrożenia /.

Dekontaminacja ludzkości -

środki

• woda - usuwa i rozcieńcza czynnik szkodliwy
• woda z mydłem roztw.0,5% - dodanie mydła

przyspiesza rozkład związków chemicznych oraz
ułatwia usuwanie substancji rozpuszczalnych w
tłuszczach

• woda z podchlorynem sodowym roztw.0,5% - bardzo

szybko doprowadza do hydrolizy i zobojętnienia
większości substancji chemicznych. Jednak użycie
tego środka wymaga utrzymania stałego stężenia
roztworu co jest trudne w warunkach polowych.
Również tego środka nie można stosować na
spojówki i otwarte rany.

Dekontaminacja ludności –

podstawowe zasady

• dekontaminowanie poszkodowanych

tak szybko jak to jest możliwe.

• rozbieranie poszkodowanych jest

pierwszym etapem procesu
dekontaminacji

• woda jest najlepszym

środkiem do dekontaminacji
/szczególnie masowej/

Dekontaminacja ludności – woda

zimna czy ciepła

zalety zimnej
• szybko dostępna
• łatwo użyć do dekontaminacji
• prowadzi do obkurczenia naczyń

krwionośnych skóry i przez to
zmniejszenia wchłaniania.

wady zimnej
• hipotermia
• wstrząs termiczny