Badania diagnostyczne

Gospodarka

węglowodanowa

Katarzyna Giedrys

Badania diagnostyczne

GLIKEMIA

• METODY OZNACZANIA

W CELU ROZPOZNANIA CUKRZYCY:

- POBIERAMY KREW NA STĘŻENIE GLUKOZY W OSOCZU KRWI

ŻYLNEJ

- OZNACZA SIĘ ANALIZATORAMI ENZYMATYCZNYMI Z UŻYCIEM

ANALIZATORA BIOCHEMICZNEGO,

- KREW POBIERA SIĘ DO PROBÓWKI Z SUBSTANCJĄ HAMUJĄCĄ

GLIKOLIZĘ I ANTYKOAGULANTEM

- KRWINKI ODDZIELANE SĄ OD OSOCZA PRZED UPŁYWEM 1h OD

POBRANIA KRWI

- ZGODNIE Z ALGORYTMEM ROZPOZNAWANIA CUKRZYCY

OZNACZA SIĘ GLIKEMIĘ: PRZYGODNĄ, NA CZCZO I PO
OBCIĄŻENIU GLUKOZĄ

Badania diagnostyczne

GLIKEMIA

W CELU MONITOROWANIA LECZENIA I W BADANIACH

PRZESIEWOWYCH:

-OZNACZENIE WYKONUJE SIĘ W PEŁNEJ KRWI

WŁOŚNICZKOWEJ ZA POMOCĄ GLUKOMETRU

-STĘŻENIE GLUKOZY WE KRWI WŁOŚNICZKOWEJ NA CZCZO

JEST O 10-15% MNIEJSZE NIŻ W OSOCZU KRWI ŻYLNEJ

-OKRESOWO NALEŻY KONTROLOWAĆ UMIEJĘTNOŚCI

CHOREGO W ZAKRESIE SAMODZIELNEGO OZNACZANIA
GLIKEMII I SPRAWNOŚĆ UŻYWANEGO GLUKOMETRU

-WYNIKI NALEŻY SYSTEMATYCZNIE KONTROLOWAĆ

,PORÓWNUJĄC Z WYNIKAMI METOD LABORATORYJNYCH

Badania diagnostyczne

GLIKEMIA

OZNACZENIE GLIKEMII W CELU MONITOROWANIA LECZENIA

CUKRZYCY:

-OZNACZENIE PRZYGODNE -najczęściej na czczo
-PROFIL GLIKEMII- najpełniejszą ocenę przebiegu glikemii w ciągu doby

umożliwia jej oznaczanie

*rano, na czczo
*przed każdym głównym posiłkiem
*120 min po każdym głównym posiłku
*przed snem
*o godz. 24.00
*o godz. 3.30
-PÓŁPROFIL GLIKEMII -4 oznaczenia glukozy
*na czczo
*po 3 głównych posiłkach

Badania diagnostyczne

GLIKEMIA

DYSKUSYJNY POZOSTAJE CZAS OZNACZANIA GLIKEMII

PO POSIŁKU. ZWYCZAJOWO WYNOSI ON 2h,
NIEKTÓRZY ZALECAJĄ PO 1h, NATOMIAST WHO PO
90 min.

OZNACZANIE GLIKEMII POPOSIŁKOWEJ WAŻNE JEST ZE

WZGLĘDU NA HAMOWANIE ROZWOJU POWIKŁAŃ
NACZYNIOWYCH CUKRZYCY, ZWŁASZCZA
MAKROANGIOPATII.

NIE JEST ONO JEDNAK WYSTANDARYZOWANE ZARÓWNO

POD WZGLĘDEM CZASU OD SPOŻYCIA POSIŁKU JAK I
SKŁADU ORAZ WIELKOŚCI POSIŁKU.

Badania diagnostyczne

GLIKEMIA

Zakres wartości prawidłowych wg

WHO

• Krew żylna 3,30-5,00 mol/L (60-95

mg%)

• Krew włośniczkowa 3,60-5,50 mol/L

(65-100 mg%)

• Surowica lub osocze 3,85-6,00 mol/L

(70-110 mg%)

Badania diagnostyczne

GLIKEMIA

• Poziom glukozy oznaczonej na czczo

5,60-6,90 mol/L (100-125 mg%)

Stan przedcukrzycowy
*

>7,00 mol/L (126 mg%)

Cukrzyca
*

Wynik prawidłowy ale 2h po posiłku >7,8

mol/L (140 mg%)

Nietolerancja glukozy

Badania diagnostyczne

GLIKEMIA

• Przygotowanie pacjenta:

Od północy przed porannym

pobraniem krwi nie należy spożywać
posiłków ani płynów

Stosowane leki należy przyjąć po

porannym pobraniu krwi

Diagnostyka laboratoryjna

GLUKOZURIA

• Prawidłowo nie stwierdza się obecności glukozy

w moczu.

• Jego pojawienie się świadczy o przekroczeniu

tzw. progu nerkowego, występującego przy
wartości cukru we krwi ↑180mg/dL i stanowi
wskazanie do oznaczenia glikemii.

• Ocena glikozurii w celu monitorowania cukrzycy

straciła na znaczeniu, gdyż nie dostarcza takich
informacji o wyrównaniu metabolicznym jak
profil glikemii.

Diagnostyka laboratoryjna

CIAŁA KETONOWE W MOCZU I WE KRWI

• We krwi i w moczu występują 3 ciała ketonowe: aceton, kwas

acetooctowy i kwas β-hydroksymasłowy

• Powszechnie stosowaną metodą wykrywa się głównie kwas

acetooctowy

• Testy paskowe wykrywają ciała ketonowe w moczu w stężeniach

większych niż fizjologiczne, zatem prawidłowy wynik jest ujemny

• Prawidłowe stężenie kwasu β-hydroksymasłowego we krwi na czczo

wynosi 0,02-0,27 mmol/l

• Ketonuria i ketonemia świadczą o ketozie lub kwasicy ketonowej i

razem z glukozurią występują w cukrzycy niewyrównanej
metabolicznie

• Mogą również towarzyszyć nasilonej lipolizie (podczas głodówki, przy

stosowaniu diety redukcyjnej, przy wymiotach, przy nadużyciu
alkoholu)

• Ilościowe oznaczanie kwasu β-hydroksymasłowego stosuje się w

monitorowaniu leczenia cukrzycowej kwasicy ketonowej.

Diagnostyka laboratoryjna

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE

DOUSTNY TEST TOLERANCJI GLUKOZY

• Szeroko stosowany w diagnostyce

zaburzeń gospodarki
węglowodanowej

• Sprawdza wydolność mechanizmów

regulujących poziom glukozy, za co
jest odpowiedzialna przede
wszystkim insulina

• Może potwierdzić lub wykluczyć

istnienie zab. węglowodanowych i
określić ich formę

Diagnostyka laboratoryjna

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE

OGTT

•Przebieg badania

• Po przerwie nocnej w przyjmowaniu posiłków
• Przez 3 dni poprzedzające test dieta o normalnej zawartości cukrów
• Bez przyjmowania leków mających wpływ na przemianę węglowodanową

(glikokortykosteroidy, diuretyki tiazydowe, β-blokery)

• Rano w dniu badania na czczo pobieramy krew w celu oznaczenia glukozy
• W ciągu 5 min.pacjent wypija 250-300ml wody w której rozpuszczono 75g bezwodnej

glukozy

• Następnie w pozycji siedzącej, powstrzymując się od wykonywania wysiłku fizycznego,

palenia tytoniu i spożywania dodatkowych posiłków pacjent czeka 120 min. na pobranie
krwi

• Po 120min. pobieramy krew do oznaczenia cukru
• Jeśli równocześnie oznacza się insulinę można wykonywać oznaczenia co 60,a nawet co

30 min.

• Czas między pobraniem krwi spędzić spokojnie siedząc, nie spożywając żadnych posiłków,

bez wysiłku fizycznego

• W badaniach przesiewowych w kierunku cukrzycy ciężarnych ( w okresie 24-28.tyg.ciąży)

stosuje się obciążenie 50g glukozy i nie ma obowiązku przeprowadzenia go na czczo, a
glikemię w osoczu oznacza się po 60 min.

Diagnostyka laboratoryjna

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE

OGTT

• <140 mg/dL (<7,80 mol/L)-wynik

prawidłowy

• ≥200 mg/dL (11,10 mol/L)-

cukrzyca

• 140-199 mg/dL (7,80-11,00

mol/L)-nieprawidłowa tolerancja
glukozy czyli tzw . stan
przedcukrzycowy

Diagnostyka laboratoryjna

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE

OGTT

WPŁYW NA WYNIK

Pacjent zbyt długo pozostawał na czczo

Ma usuniętą część żołądka ( u tych chorych nie wykonuje się OGTT,

gdyż glukoza po podaniu bardzo szybko wchłania się z jelita i daje już
w krótkim czasie wysoki poziom glukozy we krwi)

Leki antykoncepcyjne , leki hormonalne

Środki przeczyszczające i moczopędne

Kortyzon

Antybiotyki

Duże ilości kofeiny

Inhibitory MAO

Rezerpina

β-blokery

Diagnostyka laboratoryjna

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE
TEST DOŻYLNEGO OBCIĄŻENIA GLUKOZĄ

• Test dożylnego obciążenia glukozą polega na

podaniu w ciągu 3 min. we wlewie i.v. 0,33g glukozy
na 1kg m.c. (najczęściej jest to 20% roztwór).

• Próbki krwi do oznaczenia glikemii i insulinemii

pobiera się przed podaniem glukozy oraz w
3.,5.,10.,15.,i 30 min.

• Test może służyć do oceny tzw. wczesnej fazy

wydzielania insuliny, której upośledzenie może być
jednym z wczesnych objawów zaburzeń wydzielania
insuliny

• Przebieg krzywej spadku glikemii może być też

miarą obwodowego zużycia glukozy.

Diagnostyka laboratoryjna

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE

OCENA WRAŻLIWOŚCI NA INSULINĘ

• Do orientacyjnej oceny wrażliwości na insulinę może

służyć obliczenie stosunku insulinemii do glikemii na
czczo -tzw. Metoda Homa (iloraz stężenia insuliny w
μj.m./ml i stężenia glukozy w mg/dl); wartość > 0,3 może
wskazywać na insulinooporność

• w/w test dożylnego obciążenia glukozą
• Obliczanie zużycia tkankowego glukozy metodą klamry

metabolicznej –polega na wlewie i.v. insuliny oraz
wlewie i.v. glukozy; podana ilość glukozy odzwierciedla
jej tkankowe zużycie czyli pośrednio wrażliwość tkanek
na insulinę; badanie to wykorzystuje się w
rozpoznawaniu zespołu metabolicznego oraz do oceny
udziału insulinooporności w patogenezie cukrzycy

Diagnostyka laboratoryjna

HEMOGLOBINA GLIKOWANA HbA1c

• Jest białkiem zmienionym przez cukier znajdujący się we krwi.
• Ponieważ błona komórkowa erytrocytu jest przepuszczalna dla glukozy to stężenie

HbA1c pokazuje stężenie cukru we krwi w ciągu poprzednich 120 dni (120 dni=czas
życia erytrocytu).

• Jest retrospektywnym wskaźnikiem glikemii i służy do oceny wyrównania

metabolicznego cukrzycy.

• Przy przeciętnym okresie przeżycia erytrocytów odzwierciedla średnią glikemię w

ciągu 3 miesięcy przed oznaczeniem.

• Zaleca się jej oznaczanie 2 razy do roku, a u dzieci , młodzieży i chorych o

chwiejnym przebiegu co 3 miesiące.

• Należy zwrócić uwagę na stany zakłócające oznaczenie lub uniemożliwiające

interpretację: hemoglobinopatie, niedokrwistość, stany po przetoczeniu KKCz,
hipertriglicerydemie, hiperbilirubinemie, niewydolność nerek, przyjmowanie
salicylanów w dużych dawkach.

• Oznaczenie nie może służyć do rozpoznania cukrzycy i innych zaburzeń gospodarki

węglowodanowej ze wzgl. na niedoskonałości standaryzacji metody oznaczania.

• Informuje o średniej glikemii ale nie o tym jak duże są jej wahania; nawet te krótkie.

Diagnostyka

laboratoryjna

HbA1c

• Krew żylna pobrana na EDTA lub

heparynę

• Krew włośniczkowa-kapilary lub

probówki zawierające odczynnik
hemolizujący

• Badanie wykonać w świeżo pobranej

próbce krwi lub przechowywanej w
tem.4⁰C do 1 tygodnia

• Nie trzeba pacjenta specjalnie

przygotować, nie musi być na czczo.

Przebieg badania:

Diagnostyka laboratoryjna

HbA1c

Wartości prawidłowe

Zawartość HbA1c wyraża się jako odsetek całkowitego

stężenia hemoglobiny

Wg różnych wytycznych odsetek HbA1c wynosi <6-7%

Wg zaleceń PTD wynosi ≤ 6,1%

Zależność między odsetkiem hemoglobiny glikowanej a

średnią glikemią

HbA1c średnie stężenie

glukozy w surowicy

(%) mmol/l

(mg/dL)

6 7,5 (136)
7 9,4 (170)
8 11,4 (205)
9 13,3 (240)
10 15,3 (275)
11 17,2 (310)

Diagnostyka laboratoryjna

FRUKTOZAMINA

• Jest produktem glikacji białek osocza
• Stężenie fruktozaminy odzwierciedla średnią glikemię w ciągu ostatnich

3 tygodni(czas półtrwania albuminy)

• Materiał : surowica
• Oznacza się ją jeżeli:

oznaczenie HbA1c jest niewiarygodne np. w hemoglobinopatiach i

żółtaczce hemolitycznej

trzeba ocenić wyrównanie cukrzycy w okresie krótszym niż niż

umożliwia to HbA1c (<3 m-cy)

-u kobiet ciężarnych chorych na cukrzycę
-w niestabilnym przebiegu cukrzycy
-po wprowadzeniu istotnych zmian w leczeniu
-w indywidualnych przypadkach przed zabiegiem operacyjnym

Wartości prawidłowe wynoszą

< 285μmol/l

Diagnostyka laboratoryjna

INSULINA

• Insulina to hormon powodujący obniżenie

stężenia cukru we krwi

• Obecnie oznaczanie stężenia insuliny służy do

rozpoznawania insulinooporności, a nie do
oceny upośledzenia czynności wydzielniczej
komórek β

• Wykorzystywane jest również w rozpoznawaniu

guza insulinowego

• Prawidłowe wartości stężenia insuliny we krwi

na czczo to: 8-24j/l

Diagnostyka laboratoryjna

PEPTYD C

• Peptyd-C to mały łańcuch białkowy odczepiany od proinsuliny

przy wydzielaniu jej do krwi

• Jego stężenie w surowicy odpowiada stężeniu endogennej insuliny
• Ocena czynności wydzielniczej komórek β na podstawie stężenia

peptydu C po podaniu glukagonu stosowana jest w diagnostyce
wtórnej nieskuteczności doustnych leków hipoglikemizujących
oraz czasem w różnicowaniu typów cukrzycy

• Wartości prawidłowe:

w warunkach podstawowych 0,2-0,6 nmol/l

w 6. min po wstrzyknięciu i.v. 1mg glukagonu 1-4 nmol/l

STĘŻENIE PEPTYDU C JEST WSKAŹNIKIEM
PRAWIDŁOWEGO WYTWARZANIA INSULINY PRZEZ
ORGANIZM