Nadczynność i 

niedoczynność przytarczyc

Nadczynność przytarczyc

Jest zespół objawów klinicznych 

wywołanych nadmiernym wydzielaniem 
parathormonu(PTH)

Przyczyny
1.Pierwotna 
-gruczolak pojedyńczego gruczołu 

tarczowego.(85%)

-mnogie gruczolaki przytarczyc (4%)
-rozlany rozrost wszystkich 4 gruczołów 

przytarczyc (10%)

-rak przytarczyc (1%)

2.Wtórna nadczynność przytarczyc:
-niedostateczne wchłanianie wapnia z przewodu 

pokarmowego w niedoborze witaminy D3, w 
zespole złego wchłaniania.

-nadmierne odkładanie się wapnia w kościach- 

przy wzroście wydzielania kalcytoniny.

-nadmierna utrata wapnia z moczem – w 

kwasicach cewkowych ,przy długotrwałym 
stosowaniu furosemidu lub  kwasu 
etakrynowego.

-zmieniona przemiana witaminy D3- np. 

upośledzona 25- hydroksylacja wit D3 w 
marskości wątroby, upośledzone wchłanianie 
D3 w żółtaczce mechanicznej.

-wzrost stężenia fosforanów w surowicy krwi- w 

ostrej i przewlekłej niewydolności nerek , przy 
rozpadzie komórek po urazie.

3. Trzeciorzędowa nadczynność 

przytarczyc.

Jest to stan , w którym po ustaniu lub 

usunięciu przyczyny wtórnej 
nadczynności przytarczyc , parathormon 
jest nadal wydzielany w nadmiarze w 
wyniku autonomicznej czynności  
przytarczyc.

4.Rzekoma nadczynność przytarczyc. 

Zespół  objawów chorobowych 
przypominających pierwotną 
nadczynność przytarczyc, ale 
spowodowanych nadmiernym 
wydzielaniem peptydu podobnego do 
PTH np. przez raka 
kolczystokomórkowego płuc.

Pierwotna nadczynność przytarczyc.

Objawy  kliniczne są spowodowane nadmiernym 

wydzielaniem PTH , co prowadzi do zaburzeń 
gospodarki wapniowo-fosfosforanowej.

                                PTH

Pobudzenie                    
  osteoklastów           większa            zwiększone wchłanianie     nasilenie 

wydalania

                                    mobilizacja           wapnia z przewodu            

fosforanów 

                                   wapnia z kości        pokarmowego                      z 

moczem 

                                                                     wzrost biosyntezy 
                                                                      1,25(0H)2 vit D3

Zmiany kostne              hiperkalcemia                                              

hipofosfatemia 

Objawy wywołane hiperkalcemią 

1.Objawy ze strony układu moczowego
a-upośledzenie zagęszczania moczu-C.wł niski 

( izostenuria)

  rozwija się wielomocz wazopresynooporny.
b- odkładania się soli wapnia w tkance 

śródmiąższowej rdzenia nerki , co powoduje zmiany 
zwyrodnieniowe komórek nabłonka cewkowego. W 
wyniku tego ulega zablokowaniu aktywny transport 
sodu , co również prowadzi do upośledzenia 
zagęszczenia moczu i wystąpienia wielomoczu.

     W następstwie wielomoczu rozwija się wzmożone 

pragnienie , może wystąpić suchość błon śluzowych 
i objawy  odwodnienia.

c-kamica  nerkowa. Napady kolki nerkowej

Objawy ze strony przewodu pokarmowego.

-nudności , wymioty, zaparcia, zmniejszone 

łaknienie .

-Wytrącanie się soli wapnia w zasadowym soku 

trzustkowym , powstawanie kamieni 
wapniowych w przewodach trzustkowych –
może prowadzić do wystąpienia ostrego lub 
przewlekłego zapalenia trzustki (20% z 
pierwotna nadczynnością przytarczyc)

-zwiększona sekrecja gastryny, która nasila 

wydzielanie kwasu solnego . Może prowadzić 
do choroby wrzodowej dwunastnicy, rzadziej 
żołądka. 

Objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
-Bóle głowy, senność , chwiejność emocjonalna, 

depresje, dezorientacja  i zmiana osobowości.

Objawy  ze strony układu krążenia 
-tachykardia, zaburzenia rytmu serca 

( niemiarowość komorowa) Chorzy z 
hiperkalcemią wykazują nadwrażliwość na 
glikozydy nasercowe. 

-nadciśnienie tętnicze.
Zwapnienia pozakostne 
-sole wapnia mogą odkładać się  w więzadłach, 

chrząstkach stawowych ( obraz 
chondrokalcynozy)

-złogi  wapnia mogą odkładać się w spojówkach, 

rogówkach= obraz keratopatii wstążkowej.