Modele motywacji wg Madsena

• Model homeostatyczny
• Model podnietowy
• Model poznawczy
• Model humanistyczny

Ewolucjonistyczny
Atrybucyjny

Model homeostatyczny

• Najstarszy model motywacji, od

„homeostazy” (W.B. Cannon,1915)

• „zakłada, iż wszystkie procesy biologiczne

- w tym także zachowanie – są
determinowane przez zakłócenie
„homeostazy” tj, optymalnego stanu
równowagi w organizmie. Procesy
biologiczne przebiegają dopóty, dopóki
homeostaza nie zostanie przywrócona”
(Madsen. 1980, s.613).

Przydatne terminy:

• Zachowanie apetencyjne (apetytywne -

appetitive):

„wstępna faza zachowania popędowego,

wyrażająca się poszukiwaniem kontaktu z

obiektem służącym do redukcji popędu (n.

p. wypatrywanie ofiary)” [za: Strelau red.

T.1, s. 584]

• Zachowanie konsumacyjne (consumatory):

„zachowanie spełniające; końcowa faza

zachowania popędowego, służąca

ostatecznej redukcji popędu” [za: Strelau

red. T.1, s. 584]

Przydatne terminy

Zachowanie przeniesione (przerzutowe)

(redirected actions, displacement

activities)

„zachowanie wyzwalane przez wzbudzenie

dwóch lub więcej wzajemnie

wykluczających się popędów, polegające

na realizacji pełnego łańcucha działań

popędowych na innym, niewzbudzającym

konfliktu obiekcie” [za: Strelau red. T.1, s.

584]

n. p. jedzenie w sytuacji wzbudzenia agresji i

strachu. Zachowania „toaletowe” u

szczura w konflikcie między ucieczka a

eksploracją

Model homeostatyczny

• W terminach psychologicznych: zaburzenia

równowagi wywołują potrzebę, które
determinuje popęd. Popęd i procesy
poznawcze determinują zachowanie, które
„redukuje” lub „zaspokaja” potrzebę i
przywraca homeostazę. (ibidem)

• Zachowanie to ma fazę apetencyjną i

konsumacyjną

• Model popularny, biologistyczny,

nadużywany (Hull, Freud)

Model podnietowy

• Niektóre bodźce zewnętrzne mają

wpływ dynamizujący (np. wywołują
aktywację)

• Ta aktywacja ( mobilizacja

energetyczna organizmu) wraz z
procesami poznawczymi determinuje
zachowanie

Model podnietowy

• Zachowanie to odnosi się do

zewnętrznych bodźców
dynamicznych („podniet”)

• „Podniety” to n. p. „czynniki

wzmacniające” i „obiekty
spełniające”. Dzielą się na pierwotne
(„wrodzone”) i wtórne.

• Model „podnietowy” motywacji

odwołuje się do teorii
hedonistycznych („prawo efektu”,
„zasada przyjemności”)

Model psychoewolucjonistyczny -

założenia

• ZAŁOŻENIA PODEJŚCIA

PSYCHOEWOLUCYJNEGO

• Dziedziny: biologia ewolucyjna i

psychologii osobowości

• Podstawowe obszary wspólne:

• wyróżnienie TRWAŁYCH CECH

ORGANIZMU LUDZKIEGO [= natura

ludzka]

• określenie ich początków (genezy)

Założenia podejścia

psychoewolucjonistycznego

• określenie funkcjonalnego znaczenia w

otoczeniu cech utrwalonych jako
typowo ludzkie

• kwestia problemów ADAPTACJI w

przeszłości i teraźniejszości

• podstawowe znaczenie ZMIENNOŚCI

OSOBNICZEJ czyli Różnic
INDYWIDUALNYCH, które są
warunkiem sine qua non ewolucji

Założenia podejścia

psychoewolucjonistycznego

Warunki integracji biologii ewolucyjnej i

psychologii osobowości:

• precyzyjne kryteria definiowania

typowych cech gatunkowych

• dobra ich operacjonalizacja
• określenie stabilnych klas czynników

środowiskowych modyfikujących
ekspresje fenotypową

Założenia podejścia

psychoewolucjonistycznego

• dobra interpretacja tendencji

modalnych (centralnych) zamiast

„powszechności gatunkowej”

• docenienie opisów jakie tworzy

psychologia osobowości

• docenienie kluczowej roli problemu

doboru partnera

• Buss D. M. (1992)

PODSTAWOWE PROBLEMY

PSYCHOLOGII W PODEJŚCIU

PSYCHOEWOLUCYJNYM

• Jakie są główne, wspólne ludziom

cechy w ich działaniach.
motywacjach, procesie poznawania:

• Jaka jest ich stabilność
• Zmienność w czasie
• Znaczenie funkcjonalne
• Jakie są ich konsekwencje

PODSTAWOWE PROBLEMY

PSYCHOLOGII W PODEJŚCIU

PSYCHOEWOLUCYJNYM

• Co jest specyficznie ludzkie (mowa,

śmiech, myślenie abstrakcyjne,

transgresja...)

• Jakie są główne cechy różniące ludzi

w ich działaniach, motywacjach,

poznaniu:

• Jaka jest ich geneza
• Jaka zmienność – stabilność
• Jakie są relacje między nimi
• Jakie są ich konsekwencje

Metodologiczna specyfika podejścia

psychoewolucyjnego

• Trzy poziomy analizy ewolucyjnej

(Buss,19999/2001,s.63)

• Dwie strategie tworzenia i testowania

hipotez ewolucyjnych (Buss,
1999/2001. S.68): „od teorii”, „od
obserwacji”

• Metody i źródła danych do

weryfikowania hipotez ewolucyjnych’
(Buss, 1999/2001, s. 79)

Kontekst ewolucjonistyczny –

inspiracje socjobiologiczne

• Główna teza współczesnej wersji

teorii ewolucji:

• „Motorem zmian ewolucyjnych

jest rozprzestrzenianie się
genotypu”

• (E. Wilson, 1975)
• W jaki sposób to się dokonuje?

Koncepcja dostosowania łącznego

W.D. Hamiltona – rewizja teorii ewolucji

• Dostosowanie łączne nie

charakteryzuje jednostki
[organizmu], raczej jej działania lub
ich skutki

• Jest sumą:
• indywidualnego sukcesu

reprodukcyjnego + działań na rzecz
reprodukcyjnego sukcesu krewnych
[tu wskaźnikiem jest stopień
pokrewieństwa]

Koncepcja dostosowania łącznego

W.D. Hamiltona – rewizja teorii

ewolucji

• Hamilton:
• „Uważał, że dobór naturalny

faworyzuje cechy, dzięki którym geny
organizmu są przekazywane
następnym pokoleniom niezależnie
od tego, czy dany organizm
bezpośrednio płodzi potomstwo”

• Buss,[2001, s.35]

Koncepcja dostosowania łącznego

W.D. Hamiltona – rewizja teorii

ewolucji

• Koncepcja „dostosowania łącznego”

wskazała na funkcję genów jako

”podstawowej jednostki

dziedziczenia”

• Stąd organizmy jako nośniki genów

wykazują tendencje do przetrwania i

reprodukcji

• Z koncepcji tej wynika [m.in..]

wniosek że częściej kierujemy się

altruizmem wobec krewnych

Koncepcja adaptacji G.C. Wiliamsa –

rewizja teorii ewolucji

• Adaptacja to:

• „ewolucyjne rozwiązanie konkretnych

problemów, przyczyniające się
bezpośrednio lub pośrednio do
sukcesu reprodukcyjnego”

• [Buss, 2001, s.37]

Koncepcja samoukierunkowania

Deciego i Ryana [1975, 1985]

ZAŁOŻENIA
• Człowiek ma trzy psychologiczne

potrzeby:

• Samoukierunkowanie

• Kompetencja

• Związki interpersonalne

• Koncepcja motywacji jest z założenia

organicystyczna

Koncepcja samoukierunkowania

Deciego i Ryana

WG Deciego i Ryana istnieją 4 typy

motywacji kontinuum

samoukierunkowania

[WG STOPNIA INTERIORYZACJI]

. Od niższych do najwyższych poziomów są

to:

• REGULACJA ZEWNĘTRZNA [external]

• REGULACJA OPARTA NA INTROJEKCJI

[introjected]

• REGULACJA OPARTA NA IDENTYFIKACJI

[identified]

• REGULACJAI OPARTA NA INTEGRACJI

[integrated]

Koncepcja samoukierunkowania

Deciego i Ryana

• REGULACJA ZEWNĘTRZNA (EXTERNAL

REGULATION)

• „zachodzi, kiedy zachowanie jest

zewnętrznie regulowane( zwykle przez

nagrody i ograniczenia)”

(s.600),”zachowanie nie jest wybrane ani

ukierunkowane przez osobę(600 – 601),

może być też podsycane przez pragnienie

nagrody” (601)

• np. student robi to, co czego skłania go

nauczyciel

Koncepcja samoukierunkowania Deciego i Ryana

• REGULACJA OPARTA NA INTROJEKCJI

(INTROJECTED REGULATION)

• „jednostka zaczyna internalizować powody

swojego działania. Tak więc źródło kontroli
jest w jednostce. ” (s.601) (...jednostka
jest kontrolowana wewnętrzne(s.601)

• np. student mówi: „Uczę się w nocy przed

egzaminem, ponieważ mam poczucie
winy, jeśli tego nie robię

Koncepcja samoukierunkowania Deciego i

Ryana

• REGULACJA OPARTA NA IDENTYFIKACJI

(IDENTIFIED REGULATION)

• „zachodzi, jeżeli zachowanie jest cenione

przez jednostki spostrzegane jako wybrane

przez samego siebie” (s.601)

• np. student wybiera dodatkowa prace z

matematyki, ponieważ wierzy, że w ten

sposób zwiększy swoje zdolności w

zakresie tego przedmiotu

• „student doświadcza sensu

ukierunkowania i celu swojego działania”

Koncepcja samoukierunkowania

Deciego i Ryana

• REGULACJA OPARTA NA INTEGRACJI

(INTEGRATED REGULATION)

• „jednostka wykonuje zachowanie dowolnie i

według zasad samoregulacji i zgodnie z

pojęciem własnego „ja” (self – concept)

„kluczowe jest tutaj to, jak wybrane

zachowanie pasuje do innych aktywności

życiowych i celów wynikających z wartości

(s.600)

• np. „Zdecydowałem się uczyć do tego

egzaminu i zrzec się innych interesujących

zajęć, ponieważ dobre wyniki są ważne dla

mnie jako dla osoby”

Uwagi na temat

prawidłowości

Prawo Yerkesa - Dodsona

Status prawa Yerkesa- Dodsona wg

Teigena [1994]

„ w sformułowaniu oryginalnym [1908]

prawo miało opisywać relację

między siłą bodźca a kształtowaniem

nawyku dla zadań różniących się

trudnością różnicowania”

(Teigen , 1994, s, 525)

Status prawa Yerkesa-

Dodsona wg Teigena [1994]

Po 1908 badacze interpretowali ową

zależność jako wpływ:

Kary, nagrody, motywacji, popędu,

wzbudzenia, lęku, napięcia lub stresu

NA:
Uczenie się, wykonanie zadań [złożonych,

trudnych, nowych], rozwiązywanie
problemów, radzenie sobie lub pamięć

Status prawa Yerkesa- Dodsona wg

Teigena [1994

• W wielu sformułowaniach jest taka

rozmaitość nazywania zmiennych i ich
teoretycznego odniesienia, że powtarza
się tylko jedno ”zależność jest
krzywoliniowa”

• Różne sformułowania tego prawa odbijają

historię sporów w zakresie koncepcji i
pojęć typowych w danym czasie dla
problematyki emocji i motywacji

Status prawa Yerkesa- Dodsona wg

Teigena [1994

• Zmienne pochodzące z różnych

sformułowań tego prawa są rzeczywiście

powiązane

• Prawa Y-D nie zostało sformułowane przez

Yerkesa i Dodsona

• Prawa Y-D są przydatne dydaktycznie i

heurystycznie

• ALE nie są dostatecznie dobrze

uzasadnione empirycznie