Prawo cywilne

CZYNY NIEDOZWOLONE

Cz.III

Prawo cywilne



Czyny niedozwolone



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną
wydaniem

albo

niewydaniem

aktu

normatywnego, orzeczenia lub decyzji



Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną
przez produkt niebezpieczny

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Art. 77 ust. 1 Konstytucji RP



„Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody,
jaka

została

mu

wyrządzona

przez

niezgodne z prawem działanie organu
władzy publicznej”



wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4
grudnia 2001 r.

•

(SK 18/00, OTK 2001, nr 8, poz. 256)



art. 418 k.c. jest niezgodny z art. 77 ust. 1
Konstytucji RP



art. 417 k.c. jest zgodny z Konstytucją RP, ale
przy częściowo odmiennym jego rozumieniu od
dotychczas przyjmowanego

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



ustawa z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy -
Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.
U. Nr 162, poz. 1692) (weszła w życie 1 września
2004 r., wprowadzając nowe przepisy art. 417-421
k.c.)



ogólna

podstawa

odpowiedzialności

władz

publicznych za ich władcze działania



odpowiedzialność Skarbu Państwa oraz jednostek
samorządu terytorialnego za szkodę wyrządzoną
władczym działaniem władz publicznych

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Art. 417 § 1 k.c.



Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z
prawem działanie lub zaniechanie przy
wykonywaniu władzy publicznej ponosi
odpowiedzialność

Skarb

Państwa

lub

jednostka samorządu terytorialnego lub
inna osoba prawna wykonująca tę władzę z
mocy prawa.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



skutki funkcjonowania państwa i jednostek
samorządu

terytorialnego

w

sferze

określanej mianem imperium



Art.417 nie dotyczy konsekwencji zachowań w
sferze dominium – gdzie obowiązują ogólne
zasady prawa cywilnego



szkoda wyrządzona została "przy wykonywaniu
władzy publicznej„



wskazany jest w ten sposób zakres czynności
faktycznych i prawnych, które pozostają w
funkcjonalnym związku z wykonywaniem władzy
publicznej

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Przesłanka

"przy

wykonywaniu

władzy

publicznej„



SN stwierdził, że w sprawie o pobicie, do którego
doszło w jednostce wojskowej, ze względu na
prywatne cele, do jakich dążyli funkcjonariusze
(powód i pozwany), Skarb Państwa nie może
ponosić odpowiedzialności za szkodę polegającą
na pobiciu jednego z uczestników uroczystego - w
założeniu organizatorów - obiadu, na którym ilość
serwowanego

alkoholu

wywołała

reakcje

zakończone pobiciem jednego z organizatorów.



wyrok z 8 listopada 2005 r. (I CK 201/05, LEX nr
186831)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



odpowiedzialność za zachowania, jeżeli są one
"niezgodne z prawem„



szersze cywilnoprawne pojęcie bezprawności
obejmuje zachowania naruszające normy prawne
i zasady współżycia społecznego



węższe znaczenie bezprawności, które co do
zasady nie obejmuje niezgodności z normami
pozaprawnymi



normy prawne określone w konstytucyjnych
źródłach prawa (art. 87-94 Konstytucji RP)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Naruszenie dóbr osobistych przez organy
władzy publicznej



„stosownie do treści art. 30 Konstytucji RP,
przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest
nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest
obowiązkiem władz publicznych. Obowiązek ten
powinien być realizowany przez władze publiczne
przede wszystkim tam, gdzie państwo działa w
ramach imperium, realizując swoje zadania
represyjne,

których

wykonanie

nie

może

prowadzić do większego ograniczenia praw
człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań
ochronnych i celu zastosowanego środka”



Wyrok SN z 2.10. 2007 r. (II CSK 269/07, LEX nr
315849)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Charakter odpowiedzialności



odpowiedzialność

odszkodowawcza

władzy

publicznej

za

jej

własne

działania

i

zaniechania



odpowiedzialność za niezgodne z prawem
działania organów władzy publicznej nie wymaga
zawinienia sprawcy szkody



odpowiedzialność na zasadzie ryzyka



odpowiedzialność wynikająca z bezprawności



art. 77 ust. 1 Konstytucji RP wskazuje jedynie
przesłankę bezprawności

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Art. 417 § 2 k.c.



Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy
publicznej

zlecono,

na

podstawie

porozumienia,

jednostce

samorządu

terytorialnego albo innej osobie prawnej,
solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną
szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca
je jednostka samorządu terytorialnego albo
Skarb Państwa.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Podmioty

odpowiedzialne

za

szkodę

wyrządzoną

niezgodnymi

z

prawem

zachowaniami władz publicznych są wyłącznie
osoby prawne wykonujące władzę publiczną:



Skarb Państwa,



jednostki samorządu terytorialnego



oraz inne osoby prawne, wykonujące z mocy
prawa władzę publiczną (art. 417 § 1 k.c.)



a także osoby prawne, którym zlecono
wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej,
na podstawie porozumienia (art. 417 § 2 k.c.)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za
niezgodne z prawem zachowania funkcjonariuszy
państwowych jednostki organizacyjnej, która nie
została wyposażona w osobowość prawną



Odpowiada

inna

osoba

prawna

jeżeli

funkcjonariusze przynależą do struktur osób
prawnych, wykonujących z mocy prawa władzę
publiczną (np. Agencja Rozwoju Przemysłu,
Narodowy Bank Polski)



Parafia - przy czynnościach związanych z
zawarciem małżeństwa)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



art. 417 § 2 k.c. określa odpowiedzialność osób
prawnych, którym w zakresie określonych
zadań kompetencja do wykonywania władzy
publicznej

została

przekazana

w

drodze

porozumienia.



Porozumienia

w/w

nie

mają

charakteru

cywilnoprawnego i dozwolone są wyłącznie na
podstawie przepisu prawa



solidarna

odpowiedzialność

obu

stron

porozumienia:



wykonującego władzę publiczną na podstawie
zlecenia oraz



zlecającego wykonywanie zadań z zakresu władzy
publicznej

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Organem władzy publicznej jest każdy podmiot,
który wykonuje władzę publiczną, kształtuje w
drodze przymusu sytuację prawną jednostki. Jeżeli
wykonuje on za równo władzę publiczną, jak i
funkcjonuje w sferze cywilnoprawnej, należy
uznać, że organem władzy publicznej w znaczeniu
art. 77 Konstytucji RP jest tylko wówczas, gdy
działa, posługując się metodami władczymi, lub
jeżeli jest zobligowany do podjęcia takiego
działania.



Wyrok SA w Białymstoku z 29.2.2008 r., I ACa
613/07 (OSAB 2008, Nr 1, poz. 12)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej

o

Stan faktyczny

o

Powód

od

dłuższego

czasu

odbywający

nieprzerwanie

karę

pozbawienia

wolności,

przebywał przez pewien okres w zakładzie karnym
gdzie, jak twierdził, został zakażony wirusowym
zapaleniem wątroby typu C w wyniku poddania
się zabiegom dentystycznym w areszcie. Personel
miał nie dochować obo wiązków higieny i
dezynfekcji.

o

Na

pod stawie

opinii

biegłych

prawdopodobieństwo zakażenia żółtaczką z winy
pozwanego aresztu śledczego, jak również
zakładu karnego jest za małe, aby można było
przypisać odpowiedzialność któremuś ze stationes
fisci Skarbu Państwa

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Odpowiedzialność osób prawnych na podstawie
art. 417 k.c. nie uchyla odpowiedzialności osób
fizycznych, bezpośrednich sprawców szkody, na
podstawie art. 415 k.c.



należy

odróżnić

odpowiedzialność

osobistą

podmiotu

orzekającego

lub

podejmującego

decyzję i odpowiedzialność Skarbu Państwa za
szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem
działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu
władzy publicznej



wyrok SN z 5 sierpnia 2005 r. (II CK 27/05, LEX nr
311305)



Poszkodowanym może być każda osoba, jeżeli
doznała szkody wyrządzonej przez wykonujących
władzę publiczną

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Art. 417

1

§ 1 k.c.



Jeżeli szkoda została wyrządzona przez
wydanie

aktu

normatywnego,

jej

naprawienia można żądać po stwierdzeniu
we właściwym postępowaniu niezgodności
tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub ustawą.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



art. 417

1

k.c.



Ogólna

regulacja

odpowiedzialności

władzy

publicznej za szkodę wyrządzoną wskutek
podejmowania

oraz

zaniechania

dokonania

czynności konwencjonalnych o charakterze
władczym



akt normatywny, orzeczenie, decyzja



przepis szczególny w stosunku do art.417 k.c.



wprowadza konieczność uzyskania w odrębnym
postępowaniu

prejudykatu,

stwierdzającego

niezgodność z prawem zachowania władzy
publicznej (art. 417

1

§ 1-3)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Odpowiedzialność

Skarbu

Państwa

za

niezgodne

z

prawem

unormowanie

ustawowe

o

Stan faktyczny

o

Samodzielny zespół opieki zdrowotnej - wykonując
obowiązek pod wyższenia wynagrodzenia dla
pracowników o kwotę co najmniej 203 zł
miesięcznie (tzw. Lex 203), poczynając od dnia
1.1.2001 r., zrealizował tę podwyżkę i wystąpił z
powództwem skierowanym przeciwko Skarbowi
Państwa - ministrowi właściwemu do spraw
finansów oraz ministrowi właściwemu do spraw
zdrowia, żądając zasądzenia odszkodowania.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Skarb Państwa może ponosić odpowiedzialność
odszkodowawczą za niezgodne z prawem
unormowanie zawarte w ustawie, które nakłada
na

osobę

prawną

obo wiązek

świadczeń

niebędących

daniną

publiczną,

jeżeli

ich

spełnienie powoduje stratę w rozumieniu art. 361
§ 2 KC.



Wyrok SN z 24.9.2003 r, I CK 143/03(OSNC2004,
Nr 11, poz. 179)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Art. 417

1

§ 2 k.c.



Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie
prawomocnego

orzeczenia

lub

ostatecznej

decyzji, jej naprawienia można żądać po
stwierdzeniu we właściwym postępowaniu
ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy
odrębne stanowią inaczej.



Odnosi się to również do wypadku, gdy
prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja
zostały wydane na podstawie aktu normatywnego
niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Przedsąd - stwierdzenie w innym postępowaniu
niezgodności

dokonanej

czynności

konwencjonalnej z konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub ustawą



Badanie

niezgodności

normy

lub

norm

wyrażonych w zaskarżonym akcie normatywnym
z normą lub normami wyrażonymi w akcie
normatywnym usytuowanym wyżej w hierarchii
źródeł prawa

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Do

stwierdzenia

niezgodności

aktów

normatywnych

z

Konstytucją

RP,

ratyfikowaną umową międzynarodową lub
ustawą

kompetentny

jest

Trybunał

Konstytucyjny



O zgodności lub niezgodność aktów prawa
miejscowego

orzeka

Naczelny

Sąd

Administracyjny

oraz

inne

sądy

administracyjne



Do prejudykatu można doprowadzić w drodze
skargi konstytucyjnej

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Trybunał

Konstytucyjny

(NSA,

inny

sąd

administracyjny) nie uwzględnia indywidualnego
przypadku, ale rozstrzyga konflikt między
normami o charakterze generalnym, celem
przywrócenia spójności systemowi prawa



Sąd

powszechny

następnie

orzeka

o

konsekwencjach stwierdzonej bezprawności i
ustala

czy

pozostaje

ona

w

związku

przyczynowym ze szkodą, której doznał
poszkodowany

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



„Jeżeli - niezgodna z prawem norma ogranicza możliwość
realizacji prawa podmiotowego uprawnionego, to dopiero
podjęta przezeń przynajmniej próba zrealizowania tego
prawa, uniemożliwiona przez działanie normy niezgodnej z
Konstytucją,

może

dawać

podstawę

do

ustalenia

normalnego związku przyczynowego.



Nie daje natomiast takiej podstawy sama potencjalna
możliwość niezrealizowania prawa, jeżeli w ogóle nie
podjęto próby jego realizacji. Jeśli nawet uprawniony byłby
w stanie przeprowadzić dowód tego, że wadliwa norma
prawna uniemożliwia realizację przysługującego jemu i
innym uprawnionym prawa i na skutek tego pozbawia go
korzyści majątkowej, to taka szkoda ma charakter szkody
nawet nie hipotetycznej, a jedynie ewentualnej i w świetle
art. 361 § 2 k.c. nie podlega naprawieniu„



wyrok SN z 12 stycznia 2007 r. (IV CSK 318/06,
LEX nr 277301)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Europejski

Trybunał

Sprawiedliwości

nakazuje sądom krajowym odmówić zastosowania
przepisu prawa, jeżeli uzna jego sprzeczność z
prawem wspólnotowym



Sądy powszechne orzekające o odszkodowaniu
samodzielnie stwierdzają niezgodność polskiego
aktu

normatywnego

z

aktem

prawa

wspólnotowego, a w razie wątpliwości zwracają
się

do

ETS

z

pytaniem

dotyczącym

obowiązywania prawa wspólnotowego i jego
wykładni



ETS jest jedynie uprawniony do badania
zgodności

norm

wtórnego

prawa

wspólnotowego z prawem traktatowym

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Brak podstaw dla żądania odszkodowania w
przypadku orzeczenia nieprawomocnego, czy
nieostatecznej decyzji



Zasada instancyjności postępowania – należy
unikać rozbieżnych rozstrzygnięć w toku instancji i
w procesie odszkodowawczym



o odpowiedzialności Skarbu Państwa za wadliwą
decyzję nieostateczną można mówić wyjątkowo,
jedynie w przypadku gdy narusza ona prawo w
sposób rażący



Wyrok SN z 28 marca 2007 r. (II CSK 523/06, LEX
nr 253425)



Wyrok SN z 19 kwietnia 2006 r. (V CSK 176/05,
LEX nr 330466)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Trybunał

nie

kontroluje

samego

rozstrzygnięcia sądowego, "lecz tylko jego
prawną podstawę".



Orzeczenie TK o niekonstytucyjności aktu
normatywnego, zastosowanego przy wydawaniu
prawomocnego orzeczenia sądowego, ostatecznej
decyzji administracyjnej lub rozstrzygnięcia w
innych sprawach stanowi więc podstawę do
wznowienia

postępowania

i

uchylenia

decyzji lub innego rozstrzygnięcia "na
zasadach

i

w

trybie

określonych

w

przepisach

właściwych

dla

danego

postępowania„



Wyrok TK z 2.03.2004 r. (SK 53/03, OTK-A 2004,
nr 3, poz. 16)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Sądy są uprawnionymi do orzekania o tej
niezgodności z prawem (prejudykat)



Gdy szkoda jest następstwem niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia sądu albo
ostatecznej decyzji administracyjnej, z innych
przyczyn

niż

bezprawność

podstawy

prawnej ich wydania (art. 417

1

§ 2 zd. 1

k.c.),



chodzi głównie o orzeczenia sądu drugiej instancji
kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez
jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda,
a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie
było i nie jest możliwe

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z
prawem wynika z naruszenia podstawowych
zasad

porządku

prawnego,

wolności

konstytucyjnych albo praw człowieka i obywatela,
skarga przysługuje też od orzeczeń sądu
pierwszej instancji

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Za orzeczenie niezgodne z prawem uznaje się
orzeczenie niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi
i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z
ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć
albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej
wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa



wyrok SN z 7.07.2006 r.,I CNP 33/06, OSNC 2007,
nr 2, poz. 35)



wadliwość orzeczenia powinna być oczywista i nie
wymagać głębszej analizy prawniczej



postanowienie SN z 26.04 2006 r. (V CNP 79/05,
LEX nr 198521)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



417

1

§ 3 k.c.



Jeżeli szkoda została wyrządzona przez
niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy
obowiązek ich wydania przewiduje przepis
prawa, jej naprawienia można żądać po
stwierdzeniu we właściwym postępowaniu
niezgodności

z

prawem

niewydania

orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy
odrębne stanowią inaczej.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



art. 417

1

§ 3 k.c.



odpowiedzialność władzy publicznej za
zaniechania

w

dokonywaniu

aktów

indywidualnych o charakterze władczym



uszczerbki

spowodowane

przewlekłością

postępowania sądowego albo administracyjnego



Ustawa z 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym
lub

nadzorowanym

przez

prokuratora

i

postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 z późn. zm.),

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Skarżący może żądać:



stwierdzenia przewlekłości postępowania,



zadośćuczynienia w postaci "odpowiedniej sumy
pieniężnej", w wysokości nieprzekraczającej 20
000 zł (art. 12 ust. 4 u.s.r.s.)



W postępowaniu administracyjnym przysługuje
skarga na bezczynność (art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a.)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



417

1

§ 4 k.c.



Jeżeli szkoda została wyrządzona przez
niewydanie aktu normatywnego, którego
obowiązek wydania przewiduje przepis
prawa, niezgodność z prawem niewydania
tego aktu stwierdza sąd rozpoznający
sprawę o naprawienie szkody.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



art. 417

1

§ 4 k.c.



odpowiedzialność

za

szkodę

wyrządzoną

niewydaniem

aktu

normatywnego

(zaniechanie legislacyjne)



Zaniechanie legislacyjne polega zasadniczo na
niewykonywaniu

obowiązku

wydania

aktu

normatywnego nałożonego przez Konstytucję RP



Brak przesłanki dochodzenia odpowiedzialności za
szkodę

wyrządzoną

wykonywaniem

władzy

publicznej

od

uzyskania

prejudykatu,

stwierdzającego niezgodność z prawem zachowań
organów wykonujących władzę publiczną

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



„jeżeli stan prawny polegający na obowiązku
wydania aktu normatywnego powstał przed 1
września 2004 r., to nie można stosować art. 417

1

§ 4 k.c., a dopiero w następstwie zmian w
kodeksie cywilnym wprowadzonych z dniem 1
września

2004

r.

można

konstruować

odpowiedzialność cywilną Skarbu Państwa za
szkody

wyrządzone

zaniechaniem

ustawodawczym”



Wyrok SN z 5 grudnia 2007 r. (I CSK 273/07, LEX
nr 334979)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



„odpowiedzialność

za

szkodę

wyrządzoną

zaniechaniem

legislacyjnym

powstaje

tylko

wtedy, gdy prawa jednostek - przyznane przez
prawodawcę w sposób oczywisty i bezwarunkowy
- nie mogą być zrealizowane na skutek
niewydania odpowiedniego aktu normatywnego”



wyrok SN z 4.08 2006 r. (III CSK 138/05, OSNC
2007, nr 4, poz. 63)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Art. 417

2

k.c.



Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie
władzy

publicznej

została

wyrządzona

szkoda na osobie, poszkodowany może
żądać całkowitego lub częściowego jej
naprawienia

oraz

zadośćuczynienia

pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy
okoliczności,

a

zwłaszcza

niezdolność

poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie
położenie

materialne,

wskazują,

że

wymagają tego względy słuszności

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



art. 417

2

k.c.



regulacja

odpowiedzialności

za

szkodę

wyrządzoną

wykonywaniem

władzy

publicznej, której mu nie można przypisać
cechy bezprawności (tzw. szkody legalne)



Cel i funkcja



zapewnienie poszkodowanym kompensaty szkód
spowodowanych władczą działalnością państwa i
samorządu terytorialnego, jeżeli przemawiają za
tym normy etyczne



usunięcie tych następstw nie jest możliwe na
podstawie przepisów ogólnych.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Charakter prawny odpowiedzialności



Zasadą

odpowiedzialności

jest

zasada

słuszności



odszkodowania wyłącznie za szkodę na osobie



naruszenia dóbr osobistych poszkodowanego
(uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju
zdrowia)



Poszkodowany może żądać naprawienia szkody
majątkowej i zadośćuczynienia pieniężnego za
doznaną krzywdę



"względy słuszności" - odwołanie się do poglądów
przy stosowaniu przesłanki zasad współżycia
społecznego

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



możliwość dogodnego dla poszkodowanych,
szerokiego ujęcia przesłanki bezprawności, które
pozwala dochodzić naprawienia szkody także w
przypadkach zachowań naruszających zasady
współżycia społecznego, zasady słuszności czy
dobre obyczaje



wyrok TK z 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, OTK
2001, nr 8, poz. 256).

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Jako kryteria powinno się uwzględniać znaczenie
naruszonego

dobra,

zakres

doznanych

uszczerbków, zachowanie poszkodowanego



wyrok SN z 6 stycznia 1975 r., II CR 779/74, LEX
nr 7637; wyrok SN z 22 maja 2003 r., II CKN
96/01, LEX nr 137609)



położenie ekonomiczne oraz sytuację osobistą i
rodzinną poszkodowanego



wyrok SN z 22 maja 2003 r., II CKN 96/01, LEX nr
137609),

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej

o

Stan faktyczny

o

Powód wskutek wypadku w 1996 r. doznał
poważnego urazu oka i został poddany operacji w
szpitalu przy Akademii Medycznej. W czasie jego
hospitalizacji nie było w Polsce standardów
obligatoryjnych badań diagnostycznych przy tego
rodzaju

urazach.

Przeprowadzone

wówczas

badania nie ujawniły ciała obcego w oku powoda.

o

Podczas

drugiego

pobytu

stwierdzono

uszkodzenia

(wywołane

wypadkiem),

które

spowodowały odwarstwienie siatkówki. Wtedy
powód przebył zabieg usunięcia ciała obcego z
oka.

o

Powód kontynuował leczenie za granicą, jednak
jego oko zostało trwale uszkodzone.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Uzależnienie

powstania

odpowiedzialności

odszkodowawczej

od

tego,

czy

dzia łanie

funkcjonariusza miało na celu ochronę interesu
ogólnego, czy też dobra poszkodowanego,
stanowi nieuzasadnione ograniczenie stosowania
art. 417

2

KC. statuującego odpowiedzialność

Skarbu Państwa na zasadzie słuszności w celu
ochrony

uzasadnionych

interesów

poszkodowanych.



Dla spełnienia humanitarnego celu realizowanego
przez ten przepis można odstąpić od wymagania,
aby

między

szkodą

a

zachowaniem

się

funkcjonariusza

istniał

normalny

związek

przyczynowy, a poprzestać na ustaleniu istnienia
niekwalifikowanego powiązania kazualnego.



Wyrok SN z 4.3.2008 r„ IV CSK 453/07 (OSNC-ZD 2008, Nr
D, poz. 122)

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej

o

Stan faktyczny

o

Powodowie są spadkobiercami osób, które
pozostawiły - w wyniku II wojny świa towej -mienie
na terenach wschodnich. Domagali się od Skarbu
Państwa

odszkodowania

w

wysokości

równowartości pozostawionego na wschodzie
majątku;

jako

podstawę

odpowiedzialności

wskazywali bezprawne nierespektowanie tzw.
umów republikań skich, zawartych przez PRL z
republikami sowieckimi. Powodowie uzyskali w
2000 r. zaświadczenia, wydane przez organy
administracji,

stwierdzające

prawo

do

ekwiwalentu za pozostawione na terenach
wschodnich mienie.

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Do tego, aby stwierdzone przez Trybunał
Konstytucyjny bezprawie normatywne mogło być
jednocześnie uznane za delikt normatywny
(konstytucyjny),

konieczne

jest

wykazanie

istnienia dalszych przesłanek odpowiedzialności
Skarbu Państwa na podstawie art. 417 KC (w
brzmieniu obowiązującym do 31.8.2004 r.) w zw. z
art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, mianowicie szkody i
normalnego związku przyczynowego. Ciężar
dowodu w tym zakresie spoczywa bowiem na
zasadach ogólnych (art. 6 KC) na powodach.



Wyrok SN z 14.9.2006 r.

(

III CSK102/06

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Art. 421 k.c.



szczególne

unormowania

obowiązku

naprawienia

szkody

wyrządzonej

niezgodnym

z

prawem

wykonywaniem

władzy publicznej nie powinny określać innych,
dodatkowych przesłanek odpowiedzialności (np.
wina sprawcy szkody)



art. 77 ust. 1 Konstytucji RP określa
minimalne granice ochrony, jakiej system
prawny

udziela

poszkodowanym

wykonywaniem władzy publicznej

Prawo cywilne



Odpowiedzialność

organów

władzy

publicznej



Przepisy

szczególne

wobec

regulacji

kodeksowej art.417-417

2



1) art. 23 u.k.s., przewidujący solidarnie ze
Skarbem Państwa odpowiedzialność komorników i
ich zastępców



2) art. 552 i n. k.p.k., określające szczególne
reguły odpowiedzialności Skarbu Państwa za
niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie
lub zatrzymanie



4) przepisy ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu
za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz
niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr
34, poz. 149 z późn. zm.)



5) art. 128 i n. u.g.n., - odszkodowania za
wywłaszczoną nieruchomość; (np. pod budowę
drogi krajowej.