PODSTAWY PRAWA I EKONOMII

POJĘCIE, GAŁĘZIE I ŹRÓDŁA PRAWA W

POLSCE

ORGANIZACJA ZAJĘĆ



Konsultacje – środa, godz. 10:00, s. 232
Gmach Główny



E-mail:

[e-mail]



Literatura:
J.Jabłońska-Bonca „Podstawy prawa dla
ekonomistów”
D. Begg „Mikroekonomia”, „Ekonomia”

POJĘCIE PRAWA



Prawo to termin wieloznaczny, różny sens pojęcia

zależnie od dziedziny w której jest używane.



Prawo to zespół norm (reguł postępowania)

ustalonych lub uznanych przez państwo i

zabezpieczonych przymusem państwowym.



Prawo to też wynik prawotwórczej działalności

organów państwowych.



Prawo to system norm reglamentujących
postępowania ludzie nie jedyny (moralność, religia)
ale sformalizowany i dysponujący przymusem !

SYSTEMY PRAWA



Prawo stanowione- to jednostronny i władczy akt decyzyjny podjęty przez organ
państwa, a z jego upoważnieniem, np. przez samorząd powstaje akt prawodawczy, który
składa się z przepisów prawa, które kierowane są do podmiotów prawa i zawierają
określone sposoby zachowania się.



Adresaci są w przepisach określani ogólnie, np. przedsiębiorcy, osoby fizyczne,
przedsiębiorcy prawa handlowego, a także ogólnie określane są sposoby zachowania
się. Konsekwencją w prawie stanowionym jest hierarchia źródeł prawa. Akty prawne są
zróżnicowane pod względem ich mocy prawnej, np. Konstytucja, która ma najwyższą
moc prawną, a zasady wyrażone w Konstytucji są konkretyzowane w ustawach i aktach
wykonawczych, np. w rozporządzeniach.

 



Prawo precedensowe – występuje w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych.
Polega to na tym, że prawo nie tylko jest tworzone w formie prawa stanowionego, ale w
formie precedensu prawotwórczego.



Precedens prawotwórczy ma charakter konkretny i polega na tym, że sąd podejmuje
konkretną indywidualną decyzję w określonej sprawie, chociaż w obowiązujących
przepisach prawa stanowionego nie ma podstaw do jej wydania lub też podstawy te są
niedostatecznie określone. Sąd formułuje zasadę rozstrzygnięcia i ta zasada powinna
być w przyszłości podstawą rozstrzygania spraw podobnych.

GAŁĘZIE PRAWA

1.

Prawo konstytucyjne (reguluje ustrój

państwa, prawa i obowiązki obywateli oraz

strukturę naczelnych organy państwa)

podstawowy akt Konstytucja.

2.

Administracyjne (reguluje strukturę

organów administracji publicznej ,stosunki

obywatel-urząd państwowy, jego cechą jest

nierównorzędność podmiotów), wiele ustaw

np. o samorządzie terytorialnym, policji.

3.

Finansowe (reguluje gospodarkę

finansową państwa w tym budżet i podatki)

np. ustawy o podatku dochodowym.

GAŁĘZIE PRAWA

1.

Cywilne (jego cechą jest równorzędność

podmiotów, reguluje stosunki majątkowe

podmiotów prawa np. umowy, spadki) kodeks

cywilny.

2.

Rodzinne( reguluje instytucję małżeństwa, opieki,

kuratela, oraz pochodzenie dzieci) kodeks rodzinny

i opiekuńczy.

3.

Pracy (reguluje prawa i obowiązki pracodawców i

pracowników) kodeks pracy.

4.

Karne (ustala czyny zabronione i kary za nie)

kodeks karny.

5.

Handlowe/gospodarcze (organizacja i

prowadzenie działalności gospodarczej, spółki)

kodeks spółek handlowych.

POJĘCIE NORMY PRAWNEJ



To elementarna cząstka prawa.



Reguła zachowania.



To wypowiedź językowa zawierająca
zasadę powinnego zachowania, w pełni
rozwinięta zawiera hipotezę,
dyspozycję i sankcję.

BUDOWA NORMY PRAWNEJ



KONCEPCJA TRÓJCZŁONOWA.



HIPOTEZA-określa warunki w jakich adresatowi coś

czynić jest nakazane, zakazane, dozwolone.



DYSPOZYCJA-określa rodzaj zachowania

nakazanego, zakazanego,

dozwolonego( najważniejsza część).



SANKCJA-określa rodzaj dolegliwości (ujemnych

konsekwencji) za naruszenie dyspozycji (nie tylko

kara w prawie karnym !).

PRZEPIS PRAWNY



Jest to najmniejsza jednostka

redakcyjna aktu normatywnego.



Każdy akt normatywny składa się z

przepisów (artykuły, paragrafy,

punkty).



Każda norma jest przepisem lecz nie

każdy przepis jest normą !!!



Normy wyrażają treść

obowiązującego prawa zaś

przepisy są tylko formą wyrażania

tej treści.

RÓŻNICA MIĘDZY NORMĄ PRAWNĄ A PRZEPISEM



Norma prawna jest to reguła, zasada postępowania,
podstawowa cząstka prawa. Normy prawne mogą być imperatywne
czyli bezwzględnie obowiązujące, a każde odstępstwo od
nakazanego sposobu postępowania jest naruszeniem prawa. Normy
mogą być też dyspozytywne; dają one możliwość wejścia w
określone postępowanie, pozostawiają stroną swobodę w układaniu
stosunków umownych.



Przepis prawa jest to postać redakcyjna normy prawnej. Przepis
prawa stanowi samodzielną całość redakcyjną fragmentu aktu
prawnego. W przepisach prawnych zakodowane są normy prawne.
Dany przepis prawa nie musi zawierać całej normy, lecz jej
elementy. Dopiero zespół przepisów pozwala na odkodowanie
normy. Przepisem prawa jest: artykuł, paragraf, ustęp, punkt, litera.

ŹRÓDŁA PRAWA W RP

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa

Rzeczypospolitej Polskiej są:



Konstytucja,



ustawy,



ratyfikowane umowy międzynarodowe



rozporządzenia.

TWORZĄ hierachiczny system- niższego szczebla nie

mogą zawierać przepisów sprzecznych z wyższym !

Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy

administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień

zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego

obowiązujące na obszarze działania tych organów

KONSTYTUCJA

Konstytucja jest najwyższym prawem

Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy Konstytucji
stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja
stanowi inaczej(art.8).

Określa zakres podstawowych praw i wolności

człowieka oraz zasady organizacji i funkcjonowania
władzy publicznej.

Obecnie z 2 kwietnia 1997.Uchwala Zgromadzenie

Narodowe.

UMOWY MIĘDZYNARODOWE



Umowy zawiera RM a ratyfikuje Prezydent.



Umowa międzynarodowa ratyfikowana za

uprzednią zgodą Sejmu (np. sojusze

wojskowe polityczne, obciążenia finansowe)

ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli

ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

.

ROZPORZĄDZENIE



Rozporządzenia są wydawane przez
organy wskazane w Konstytucji (np.
RM, ministrowie), na podstawie
szczegółowego upoważnienia
zawartego w ustawie i w celu jej
wykonania

OGŁASZANIE PRAWA



Warunkiem wejścia w życie ustaw, ratyfikowanych

umów międzynarodowych, rozporządzeń oraz aktów

prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.



Podstawowymi organami publikacyjnymi są Dziennik

Ustaw RP, Monitor Polski i wojewódzkie dzienniki

urzędowe.



W Dzienniku Ustaw ogłasza się: Konstytucję, ustawy,

rozporządzenia, ratyfikowane umowy

międzynarodowe.



Akty normatywne ogłaszane w dziennikach

urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu

dni od dnia ich ogłoszenia, chyba, że dany akt

normatywny określi inny termin.

CZŁONKOWSTWO W UE



Prawo europejskie w znaczeniu prawa Unii Europejskiej wyodrębniania dwa

podstawowe rodzaje źródeł prawa tj. pierwotne i pochodne(wtórne).



Prawo pierwotne obejmuje przede wszystkim Traktaty wraz z ich protokołami

i załącznikami.



Pochodne prawo europejskie obejmuje akty normatywne organów

wspólnotowych wydane na podstawie upoważnień wynikających z Traktatów.



Do podstawowych form prawa wtórnego należą wymienione w art.

249 TWE rozporządzenie, dyrektywa i decyzja.



Za jedno ze źródeł prawa europejskiego uznaje się też tzw. ogólne

zasady prawa np. zasadę prymatu (żaden przepis prawa wewnętrznego nie

ma pierwszeństwa przed prawem wspólnotowym) , bezpośredniości.



Po akcesji 1 maja 2004 do Unii Europejskiej elementem systemu

źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Polsce jest także

prawo europejskie !

ROZPORZĄDZENIE



Rozporządzenie stanowi instrument ujednolicania

prawa w danej dziedzinie na obszarze całej UE.



Rozporządzenia mają zastosowanie ogólne i

obowiązują we wszystkich swoich częściach oraz

stosuje się je bezpośrednio w każdym państwie

członkowskim (tj. bez wprowadzania do systemu

krajowego).

DYREKTYWA



Głównym celem dyrektyw nie jest unifikacja
prawa, ale zbliżenie (harmonizacja) legislacji.



Dyrektywy są wiążące pod względem
zamierzonego celu dla każdego państwa
członkowskiego, do którego są skierowane.
Pozostawiają jednak władzom krajowym wybór
formy i metod włączenia do systemu prawa
krajowego.



Dyrektywy należy w określonym w nich terminie
wprowadzić do prawa krajowego(implementować)
np. uchwalając ustawę.

PROCES LEGISLACYJNY



Inicjatywa ustawodawcza przysługuje

posłom, Senatowi, Prezydentowi

Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów oraz

grupie co najmniej 100 tys. obywateli.



Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech

czytaniach.



Sejm uchwala ustawy zwykłą większością

głosów w obecności co najmniej połowy

ustawowej liczby posłów, chyba że

Konstytucja przewiduje inną większość.

PROCES LEGISLACYJNY



Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją

przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić

odrzucenie jej w całości.



Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia

przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku

Ustaw.



Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić do

Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie

zgodności ustawy z Konstytucją. Jeżeli Prezydent

Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do TK , może z

umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do

ponownego rozpatrzenia.



Dziękuję za uwagę