Wybrane składniki
receptury kosmetycznej
Promotory przejścia przezskórnego
Środki konserwujące
Emulgatory
Ekstrakty roślinne
Promotory (akceleratory) – związki
zmieniające strukturę skóry, a tym
samym zwiększające jej
przepuszczalność.
Mechanizm ich działania zależy od ich
polarności.
Związki o charakterze lipidowym
(np.Kwasy tłuszczowe) wpływają
wyłącznie na struktury
międzykomórkowe. Cząsteczki tych
związków umiejscawiają się między
hydrofobowymi łańcuchami lipidów,
rozluźniając w ten sposób układ
warstw lipidowych.
Małe polarne cząsteczki
(dimetylosulfotlenek,
dimetyloformamid)
w małych stężeniach wchodzą w
interakcje z białkami
wewnątrzkomórkowymi, użyte w
większych stężeniach gromadzą
się w przestrzeni
międzykomórkowej.
Najistotniejsze cechy
promotorów
Pozbawienie własnego działania
farmakologicznego, nie drażniące,
nie toksyczne, nie wywołujące
uczuleń
Działające szybko i długotrwale, a
efekt powinien być możliwy do
przewidzenia
Działające w sposób odwracalny, to
znaczy, że po usunięciu promotora
skóra musi całkowicie odzyskać
swą funkcje bariery
Nie ułatwiają przenikania przez
skórę substancji z organizmu na
zewnątrz
Zgodne chemicznie i fizycznie z
substancją leczniczą i innymi
składnikami kosmetyku
Promotory są najczęściej dobrymi
rozpuszczalnikami substancji
kosmetycznych
Ich obecność zwiększa
współczynnik podziału substancji
kosmetycznej między skórę i
podłoże, co dodatkowo wpływa na
zdolność przenikania
Promotory przejścia
1. Związki fluoroorganiczne –
jedną z najważniejszych klas są
pefluoropolietery (PEPEs).
• Związki są niepalne, wykazują
małą interakcję z organizmem,
są stabilne termicznie,
rozpuszczalne w gazach przy
braku rozpuszczalności w
rozpuszczalnikach
organicznych.
Tworzą na skórze rodzaj filmu (co
zostało wykorzystane do ochrony
skóry przed wpływem
rozpuszczalników organicznych,
olejów, związków
powierzchniowo czynnych)
W kremach dozwolone użycie
PEPE 5-10%
F-(CF
2
-CF
2
-CF
2
-O)
X
- CF
2
-CF
3
gdzie
x=25-35
W szamponach i odżywkach do
włosów użycie PEPE jest
ograniczone (akumulowanie się
we włosach)
2. Związki krzemoorganiczne
Silikony są syntetycznymi
polimerami, w których atomy
krzemu są połączone poprzez
atom tlenu tworząc
makrocząsteczki
Zróżnicowany stopień
polimeryzacji umożliwia
otrzymanie lotnych cieczy o
niskiej masie cząsteczkowej
(cyklometikony,
cyklometylosilikony) lub żywice
silikonowe o bardzo wysokiej
masie cząsteczkowej
Lotne silikony maja niskie napięcie
powierzchniowe, dzięki temu mają
zdolność do wspomagania płynów i
kremów w dyspergowaniu do
cienkiego filmu
Lotne silikony stosowane są w
kosmetykach do pielęgnacji skóry w
związku z ich dobrym rozkładem w
masie kosmetyku, natychmiastowego
wrażenia delikatności na skórze bez
uczucia „tłustości” lub „oleistości”.
Wpływają na estetykę kosmetyku i
odczucia na skórze
Wykazują one w/w właściwości bez
oddziaływania na inne składniki w
recepturze
Lotne silikony stosowane są w:
• preparatach do opalania (olejki),
• tuszach do rzęs (poprawa
własności użytkowych),
• podkładach (poprawiają rozkład
pigmentu),
• Lakierach do paznokci (poprawa
zdolności płynięcia),
• Środki do demakijażu (emulsje
nie pozostawiaja tłustego filmu)
3. Poliwinylopirolidony
Poliwinylopirolidon (PVP) – składnik
maści ochronnych, maści
hydrożelowych (o stężeniu 10-15%)
Octan poliwinylowy (VA)
Kombinacja polimerów
poliquaternium-11 (1,0 meg/g),
poliquaternium-4 (0,8 meg/g)i
kopolimeru PVP/VA
poliquaternium-16 (2,3 – 6,0 meg/g),
poliquaternium-46 (0,6 meg/g) –
działa
efektywnie w znacznie mniejszym stężeniu niż w/w, jest to
ważny aspekt ekologiczny
poliquaternium-46 (0,6 meg/g) –
zastosowanie w formach
aplikacyjnych jako szampony,
odżywki, do włosów, żele,
spraye, pianki (firma BASF)
Interakcje promotorów z
białkami warstwy rogowej
Rozszczepienie wiązań
siarczkowych
Zmiany konformacji α-keratyny
Wypieranie wody z wiązań z
białkami
Tworzenie konkurencyjnych
kompleksów zapobiegających
wiązaniu substancji penetrującej
w warstwie naskórka
Substancje pomocnicze -
tenzydy
Tenzydy:
• Zawierają w swej cząsteczce zarówno
grupy polarne, jak również grupy o
charakterze polarnym hydrofilowym
• Wykazują zdolność zmniejszania
napięcia powierzchniowego –
działanie
zmniejszające
napięcie powierzchniowe wzrasta wraz ze
stężeniem tenzydu do momentu kiedy cała powierzchnia
graniczna zostaje pokryta warstwą jednocząsteczkową.
Dalszy wzrost stężenia nie wpływa na zmniejszenie
napięcia, a cząsteczki tenzydu wykazują tendencję do
łączenia się w agregaty (micele)
• Są aktywne na granicy faz,
Tenzydy mogą pełnić rolę:
Substancji przeciwpiennych,
Substancji zwilżających
(w zawiesinach
i stałych postaciach preparatu),
Emulgatorów dla emulsji typu
o/w lub w/o,
Środków czyszczących
(mydła,
detergenty),
Solubilizatorów
(pośredników
rozpuszczalności),
Promotorów przejścia
przezskórnego.
HLB – Hydrophylic Lipophylic
Balance
Zakres działania tenzydów zależy
od stosunku ilościowego grup
hydrofilowych i lipofilowych w
cząsteczce. Stosunek ten określa
się za pomocą liczby HLB
1-9 mają charakter lipofilowy
11-20 mają charakter hydrofilowy
10 – stosunek zrównoważony grup
hydro-i lipofilowych
Środki konserwujące
Substancje chemiczne działające
bakteriobójczo lub
bakteriostatycznie. Często ta
sama substancja w mniejszym
stężeniu działa
bakteriostatycznie, w większym
bakteriobójczo.
Stężenia substancji powinny być
tak dobrane, by nie przekraczały
dawek wystarczających do
uzyskania efektu bójczego
Według mechanizmów działania
rozróżniamy:
1. Związki reagujące z błoną
komórkową – alkohole,
czwartorzędowe związki
amonowe, fenole, kwasy,
guanidyny.
Działanie tych substancji polega
na adsorpcji przez błonę
komórkową, zaburzeniu funkcji
protein, zniesieniu
półprzepuszczalności błony
komórkowej, zahamowaniu
transportu substratów i syntezy
ATP.
1. Związki elektrofilowe –
aldehydy, aktywowane związki
chlorowcowe, izotiazolony.
Jako silnie elektrofilowe cząsteczki
wchodzą w reakcję z
nukleofilowymi składnikami
komórki i dezaktywują
substraty i enzymy niezbędne
do procesów życiowych w
komórce.
Aktywność środków
konserwujących uzależniona
jest od:
Rodzaju substancji czynnej
Zastosowanego stężenia
Czynników fizykochemicznych
jak:
- Czas kontaktu
- Wartość pH
- Potencjału utleniająco-
redukującego
- Wartości osmotycznej
- Temperatury
Środek konserwujący
nie powinien
:
Ulegać hydrolizie
być lotny
Reagować z innymi składnikami
receptury i opakowania
Być toksyczny
Wywoływać uczuleń
W Polsce najczęściej stosowany
jest – Gropol, polski odpowiednik
Bronopolu (2-bromo-2-
nitropropan-1,3-diol)
- Germall 115 (11-metylenodi(3-
hydroksymetylo) 2,4-diksy-5-
imidazolino mocznik)
- Parabeny
- Kwas benzoesowy
- Kathon CG
Emulgatory
Emulsja nazywamy niejednorodny
układ dyspersyjny złożony z co
najmniej dwóch nie rozpuszczających
się cieczy, z których jedna jest
rozproszona w drugiej w postaci
kuleczek o średnicy 0,1 - 100μm.
Ciecze tworzące emulsję nie mieszają
się ze sobą, a uzyskanie dyspersji
wymaga wkładu energii (mieszanie,
wstrząsanie)
Układ dąży do zmniejszenia energii
wewnętrznej, jest termodynamicznie
niestabilny, zawsze dochodzi do
maksymalnego zmniejszenia
powierzchni kontaktu, co może
uwidaczniać się rozdziałem faz.
Warunkiem uzyskania trwałego
układu emulsyjnego jest
obecność emulgatora, składnika
stabilizującego układ.
Emulsje są płynną postacią
preparatu przeznaczoną do
stosowania wewnętrznego
(doustnie), zewnętrznego ( na
skórę, błony śluzowe),
pozajelitowego
Typy emulsji
Emulsje kosmetyczne są zawsze
emulsjami wodno-olejowymi, w
ich skład wchodzi:
1. Faza wodna – woda, roztwór
wodny, mieszanina wody z
innymi hydrofilowymi cieczami
etanolem lub glicerolem
2. Faza olejowa – olej roślinny lub
mineralny lub inna ciecz o
charakterze lipofilowym
Emulsje typu olej w wodzie (o/w)
– faza olejowa jest rozproszona w
fazie wodnej
Emulsje typu woda w oleju (w/o)
– faza wodna jest rozproszona w
fazie olejowej
Emulsje wielokrotne o/w/o lub
w/o/w – fazę rozproszoną tworzy
emulsja typu o/w lub w/o, a fazę
rozpraszającą jest odpowiednio
faza olejowa lub wodna.
Zawartość fazy rozproszonej
może dochodzić do 75%, lecz
optymalną stabilność uzyskuje
się przy 40-60% fazy
wewnętrznej.
Substancja lecznicza może być
rozpuszczona w fazie wodnej lub
olejowej w zależności od tego,
czy ma charakter hydrofilowy czy
lipofilowy.