II Budowa makro- i mikroskopowa 

układu nerwowego człowieka

Układ nerwowy jest zbudowany z komórek 

nerwowych i z neurogleju.

Komórki nerwowe i glejowe tworzą tkankę 

nerwową.

Neurony składają się z: 



ciała komórki (perikarion albo soma) 



oraz wypustek cytoplazmatycznych: dendryty 
i akson, za pomocą których komunikują się z 
innymi neuronami bądź komórkami 
efektorowymi (wykonawczymi). 



Połączenie między komórkami nerwowymi 
zwane jest synapsą.

Ze względu na liczbę wypustek neurony 

dzieli się na:

1) jednobiegunowe (np. w podwzgórzu);

2) pseudojednobiegunowe (zwoje czuciowe nerwów 
czaszkowych    i rdzeniowych);

3) dwubiegunowe (np. w siatkówce oka, błonie węchowej);

4) wielobiegunowe: 



z długim aksonem (np. neurony ruchowe rdzenia kręgowego);



z krótkim aksonem (dendrytem) (np. neurony kojarzeniowe w 
istocie szarej mózgu i rdzenia kręgowego).

Podział ze względu na długość wypustek:



Golgi I – długie aksony, na długie odległości;



Golgi II – krótkie wypustki, na małe odległości.

Perikarion

Perikarion (perycaryon), inaczej ciało komórki 

nerwowej - część neuronu otaczająca jądro 
komórkowe.

Błona komórkowa perikarionu przyspiesza albo 

hamuje impulsy nerwowe biegnące do 
aksonów i z dendrytów. 

Funkcją perikarionu jest też synteza 

makrocząsteczek i większości cząsteczek 
(białek, lipidów itp.).

W perikarionie oprócz cytoplazmy znajdują się 

następujące organella:



tigroid (ziarenka lub ciałka Nissla)



aparat Golgiego



mitochondria



mikrotubule



neurofilamenty (filamenty pośrednie typu IV)



w ciałach neuronów wydzielniczych znajdują 
się pęcherzyki sekrecyjne 



- neurony takie znajdują się w jądrach przednich i 
środkowych podwzgórza; pęcherzyki zawierają 
prohormony oksytocyny, wazopresyny, liberyn i statyn.



w niektórych komórkach obecne są wtręty 
komórkowe w postaci barwników - melaniny i 
lipofuscyny

Neuryt

Neuryt, akson (axon)- element neuronu 

odpowiedzialny za przekazywanie informacji 
z ciała komórki do kolejnych neuronów lub 
komórek efektorowych (np. komórek 
mięśniowych bądź gruczołowych). 

Neuryt może być osłonięty osłonką mielinową. 

Jest z reguły dłuższy od dendrytów i w 
odróżnieniu od nich, w komórce występuje 
pojedynczo (choć może być rozgałęziony).

Akson mielinowy i bezmielinowy

Dendryt

Dendryt (dendritum)- element neuronu, struktura 

rozgałęziona (zazwyczaj), przenosząca sygnały 
otrzymywane z innych neuronów przez synapsy do 
ciała komórki, której jest częścią. Słowo wywodzi się 
z greckiego słowa "déndron", czyli drzewo. Dendryty 
otrzymały taką nazwę, ponieważ przypominają 
gałęzie.

Funkcje dendrytów:

Przejmują informacje z receptorów  lub innych 

neuronów zgodnie z kierunkiem od receptorów do 
ciała komórki.

Synapsa

Synapsa – miejsce komunikacji błony kończącej 

akson z błoną komórkową drugiej komórki — 
nerwowej lub komórki efektorowej 
(wykonawczej) np. mięśniowej lub 
gruczołowej.

Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej 

komórki na drugą przy udziale substancji o 
charakterze neuroprzekaźnika — mediatora 
synaptycznego (synapsy chemiczne) lub na 
drodze impulsu elektrycznego (synapsy 
elektryczne).

Połączenia synaptyczne

1-mitochondrium 
2-pęcherzyki presynaptyczne 
z neurotransmiterem 
3-autoreceptor 
4-szczelina synaptyczna 
5-neuroreceptor 
6-kanał wapniowy 
7-pęcherzyk uwalniający 
neurotransmitery 
8-receptor zwrotnego 
wychwytu mediatora

Komórki glejowe

Komórki glejowe lub glej, stanowią obok 

komórek nerwowych drugi składnik tkanki 
nerwowej.

Funkcja gleju

Komórki glejowe biorą udział m.in. 

- w tworzeniu bariery krew-mózg, 
- w syntezie niektórych neuroprzekaźników, 
- w procesach związanych z wydzielaniem i- 

wychwytywaniem neuroprzekaźników, 

- tworzą osłonki mielinowe aksonów, 
- uczestniczą w odżywianiu neuronów, 
- pełnią funkcje obronne.

Podział komórek glejowych

•

Mikroglej

•

Makroglej



Ośrodkowy układ nerwowy 



Astrocyty



Oligodendrocyty



Komórki ependymalne



Glej radialny



Polidendrocyty



Obwodowy układ nerwowy 



Komórki Schwanna (lemocyty)



Komórki satelitarne

Mikroglej pełni funkcję makrofagów i posiada 

zdolność do przemieszczania się. 

Komórki mikroglejowe aktywują się w stanach 

zapalnych, a ich silne namnażanie się 
określane jest terminem "glejoza".

Kora mózgu

Kora mózgu - struktura mózgu, w części 

kresomózgowia, zbudowana z istoty szarej, 
którą stanowią komórki neuronów.

Tworzy ją około 10 mld komórek nerwowych 

ułożonych w sześciu warstwach o różnej 
grubości. Dominują w niej komórki 
piramidalne (najbardziej charakterystyczne dla 
kory), gwiaździste (głównie w czwartej 
warstwie) oraz wrzecionowate (w najgłębszej 
warstwie kory). 

Budowa kory mózgu