Wpływ preparatów

hormonalnych na

przemiany metaboliczne

in vivo

Krzysztof Blaska
Anna Błaszkiewicz
Małgorzata Brzezina
Gr 1B

Podwzgórze

Pegwisomant



Analog ludzkiego hormonu wzrostu zmodyfikowany tak, aby
działał jak

antagonista

receptora hormonu wzrostu.



Wysoce wybiórczy dla receptora hormonu wzrostu, nie reaguje
krzyżowo z receptorami dla innych cytokin, w tym z
receptorem dla prolaktyny.



Zahamowanie działania hormonu wzrostu prowadzi do
zmniejszenia stężenia

insulinopodobnego czynnika wzrostu I

(IGF-I) w surowicy, jak również innych powstających w wyniku
stymulacji hormonalnej białek, takich jak

wolne IGF-I

, wrażliwa

na działanie kwasu

podjednostka IGF-I

(ALS) i

białko wiążące

insulinopodobny czynnik wzrostu 3

(IGFBP-3).



Somavert

Lanreotyd



Syntetyczny

analog somatostatyny

, oktapeptyd.



Wykazuje duże powinowactwo do obwodowych receptorów
somatostatyny (przysadkowych i trzustkowych) i znacznie
mniejsze do receptorów ośrodkowych.



Hamuje wydzielanie hormonu wzrostu, prolaktyny oraz
m.in. wydzielanie insuliny, glukagonu, hormonów
trawiennych.



W wyniku hamowania syntezy hormonu tyreotropowego
(TSH) normalizuje czynność tarczycy u pacjentów z
gruczolakami wydzielającymi hormon tyreotropowy.



Zmniejsza stymulowane prostaglandyną E

1

wydzielanie

wody, sodu, potasu i chlorków do światła jelita czczego



Lanreotyd działa silniej i dłużej niż somatostatyna.



Działa też antyproliferacyjnie.



Somatuline

Somatostatyna



Naturalny hormon wyizolowany początkowo z podwzgórza, a
następnie zidentyfikowany w komórkach D trzustki, błonie
śluzowej żołądka oraz w licznych komórkach przewodu
pokarmowego.



Do celów leczniczych stosowana jest somatostatyna uzyskana
syntetycznie.



Jest inhibitorem hormonu wzrostu (somatotropiny).



Hamuje:

◦

wydzielanie TSH,

◦

powoduje zahamowanie odpowiedzi LH na stymulacyjne działanie GnRH

◦

wydzielanie peptydów żołądkowo-jelitowo-trzustkowych: gastryny, sekretyny,
wazoaktywnego peptydu jelitowego (VIP), glukagonu i insuliny, a także pepsyny i
kwasu solnego w żołądku oraz enzymów trzustkowych.



Zmniejsza przepływ krezkowy i wrotny.



Somatostatin

Oktreotyd



Cykliczny oktapeptyd, pochodna somatostatyny o podobnych właściwościach
farmakologicznych, ale o dłuższym czasie działania.



Hamuje

◦

patologiczne uwalnianie hormonu wzrostu (GH) oraz serotoniny i peptydów
uwalnianych przez wewnątrzwydzielniczy układ żołądkowo-jelitowo-trzustkowy (GEP

◦

uwalnianie GH stymulowane argininą, wysiłkiem fizycznym i hipoglikemią wywołaną
podaniem insuliny;

◦

poposiłkowe uwalnianie insuliny, glukagonu, gastryny i innych peptydów
wytwarzanych przez wewnątrzwydzielniczy układ GEP oraz uwalnianie insuliny i
glukagonu stymulowane przez argininę;

◦

uwalnianie hormonu tyreotropowego stymulowanego przez hormon uwalniający
tyreotropinę.



U chorych na akromegalię powoduje zmniejszenie stężenia hormonu wzrostu
i/lub IGF-1 (somatomedyny C), zmniejszając nasilenie objawów chorobowych,
takich jak bóle głowy, nadmierne pocenie się, parestezje, zmęczenie, bóle
kości i stawów, zespół cieśni nadgarstka. W przypadku akromegalii
spowodowanej gruczolakiem przysadki wydzielającym GH lek może
powodować zmniejszenie objętości guza.



W rakowiaku stosowanie oktreotydu może łagodzić zaburzenia naczynioruchowe
(zaczerwienienie skóry twarzy i górnej części ciała) oraz biegunki, które
spowodowane są nadmiernym wydzielaniem hormonów, zwłaszcza serotoniny.



Przy guzach VIPoma prowadzi do zmniejszenia stężenia wazoaktywnego hormonu
jelitowego, zmniejsza nasilenie biegunek, pomaga uzyskać równowagę
elektrolitową, a u niektórych pacjentów powoduje spowolnienie, zatrzymanie
wzrostu lub zmniejszenie rozmiarów guza (zwłaszcza w przypadku przerzutów do
wątroby).



Powoduje zmniejszenie nasilenia zmian skórnych (nekrolityczny rumień
wędrujący) i złagodzenie biegunki.



Stosowany w monoterapii lub leczeniu skojarzonym zespołu Zollingera i Ellisona
powoduje zmniejszenie nadmiernego wydzielania soku żołądkowego oraz
złagodzenie biegunek i zaburzeń naczynioruchowych, a niekiedy zmniejszenie
stężenia gastryny w osoczu.



W przypadku guza insulinoma lek zmniejsza, często krótkotrwale, stężenie
insuliny we krwi.



Pojedyncze dawki powodują zmniejszenie wytwarzania żółci i hamują motorykę
pęcherzyka żółciowego.



Sandostatin

Oktreotyd

Desmopresyna



Syntetycznym analog naturalnego hormonu wazopresyny, którą
cechuje silniejsze i dłuższe działanie antydiuretyczne oraz
znacznie słabsze działanie kurczące na błonę mięśniową naczyń
krwionośnych i macicy (w dawkach terapeutycznych nie wykazuje
takiego działania).



Działanie antydiuretyczne odbywa się przez regulację resorpcji
zwrotnej wody w kanalikach nerkowych.



Wykazuje wpływ na hemostazę:

◦

zwiększa stężenie krążącego we krwi czynnika VIII i czynnika von Willebranda (2-4
razy), uwalniając je ze śródbłonka naczyń,

◦

powoduje zwiększenie aktywności tkankowego aktywatora plazminogenu w
osoczu,

◦

nasila procesy fibrynolizy.



Minirin

Przysadka



Rekombinowany ludzki hormon wzrostu (GH/STH).



Działa na przemianę materii bezpośrednio bądź za pośrednictwem
wytwarzanych w wątrobie somatomedyn.



Bezpośrednie efekty działania somatropiny:

◦

uwalnianie kwasów tłuszczowych,

◦

zwiększenie transportu aminokwasów przez błony komórkowe,

◦

zmniejszenie zużycia glukozy przez mięśnie

◦

zwiększenie syntezy glukozy z aminokwasów w wątrobie.



Somatomedyny stymulują rozmnażanie komórek, syntezę DNA i RNA oraz
białek.



W chrząstkach nasadowych kości zwiększają wcielanie aminokwasów i
siarczanów, co prowadzi do wydłużania kości.



Przyspiesza także ziarninowanie i gojenie ran.



Powoduje wzrost kości, rozmnażanie i wzrost komórek, całych narządów,
odgrywa rolę w procesach regeneracyjnych, w metabolizmie tłuszczów,
białek i węglowodanów, gospodarce mineralnej.



Genotropin, Norditropin, Omnitropie

Somatotropina



Gonadotropina menopauzalna uzyskiwana w wyniku
ekstrakcji hormonów z moczu kobiet w okresie przekwitania.



Wykazuje zarówno aktywność folitropową, jak i luteotropową.



W organizmie kobiet

◦

folitropina (FSH) kontroluje rozwój, dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego i
wydzielanie estrogenów;

◦

lutropina (LH) powoduje owulację, tworzenie ciałka żółtego w jajnikach
oraz kontroluje wytwarzanie estrogenów i progesteronu.



U mężczyzn:

◦

FSH pobudza spermatogenezę w jądrach,

◦

LH - pobudza komórki śródmiąższowe jąder (Leydiga) - stymuluje
wydzielanie androgenów.



Menogon, Menopur, Merional

Menotropina

Tarczyca



Kalcytonina jest hormonem polipeptydowym wytwarzanym przez komórki C
gruczołu tarczowego.



Wraz z parathormonem i kalcytriolem reguluje gospodarkę wapniowo-
fosforanową (zmniejsza stężenie wapnia w surowicy), wpływając głównie na
metabolizm kości;



Wykazuje bezpośredni wpływ:

◦

na nerki - zmniejsza wchłanianie zwrotne wapnia, fosforu i sodu w kanalikach nerkowych

◦

przewód pokarmowy - zmniejsza wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego.



Mechanizm działania kalcytoniny na tkankę kostną polega na hamowaniu
resorpcji kości poprzez zmniejszenie liczby i aktywności osteoklastów
(komórek kościogubnych).



Początkowo kalcytonina pobudza również tworzenie kości poprzez aktywację
osteoblastów (komórek kościotwórczych), ale jest to efekt krótkotrwały.



Wykazuje również działanie przeciwbólowe, najprawdopodobniej poprzez
uwalnianie endorfin w OUN.



Długotrwałe podawanie kalcytoniny indukuje powstanie przeciwciał, które
mogą osłabić lub znieść efekt jej działania.



Calcitonin Jelfa, Miacalcic

 

Kalcytonina

Cynkalcet



Lek kalcymimetyczny bezpośrednio zmniejszający stężenie
parathormonu (PTH) poprzez zwiększenie wrażliwości
receptora wapniowego na wapń pozakomórkowy.



Spadek stężenia PTH powoduje obniżenie stężenia wapnia
w surowicy przez zmniejszenie :

◦

resorpcji Ca z jelita

◦

wchłaniania Ca z żołądka

◦

uwalniania Ca z kości, przez zahamowanie aktywności osteoklastów



Mimpara



Niezbędny składnik potrzebny do syntezy w organizmie
hormonów tarczycy oraz prawidłowego funkcjonowania
gruczołu tarczowego.



U osób dorosłych dobowe zapotrzebowanie na jod wynosi
150-300 µg.



W przewodzie pokarmowym jodki wchłaniają się na całej
długości jelit, ale przede wszystkim w jelicie cienkim, skąd
w ciągu 2 h rozprowadzane są w przestrzeni
pozakomórkowej.



Niedobór jodu jest przyczyną wola endemicznego,
niekiedy wrodzonego upośledzenia rozwoju umysłowego.



Jodid, Vitreolent, Jodthyrox

Jodek potasu

Tiamazol



Pochodna tioimidazolu, wykazująca silne i długotrwałe
działanie przeciwtarczycowe, polegające na hamowaniu
utleniania jodków do jodu i blokowaniu jodowania
tyreoglobuliny.



Ponadto hamuje syntezę monojodotyrozyny (MIT) i
dijodotyrozyny (DIT) oraz sprzęganie MIT i DIT do
trijodotyroniny i włączanie DIT do tyroksyny.



Hamując syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy, powoduje
zwiększenie wydzielania TSH, a w konsekwencji powiększenie
objętości gruczołu tarczowego. Działa ok. 10 razy silniej niż
propylotiouracyl.



Thyrozol, Metizol

Propylotiouracyl



Pochodna tiomocznika, wykazuje działanie
przeciwtarczycowe.



Poprzez hamowanie wbudowywania się jodu w reszty
tyrozolowe tyreoglobuliny i zapobieganie łączeniu się
jodowanych tyrozyn w jodotyroniny hamuje syntezę T

3

i T

4

.



Hamuje także przekształcanie T

4

i T

3

.



Thyrosan



Zawierający jod lewoskrętny syntetyczny analog naturalnej tyroksyny.



Wykazuje działanie podobne do hormonów tarczycy, wpływając na:



zwiększenie podstawowej przemiany materii (BMR), syntezę i wykorzystanie związków
wysokoenergetycznych, przyspieszenie procesów spalania, zwiększenie komórkowego
zużycia tlenu i temperatury ciała; przyspiesza metabolizm tłuszczów, białek i
węglowodanów;



parametry biochemiczne osocza: zmniejszenie stężenia cholesterolu, fosfolipidów i
triglicerydów, zwiększenie stężenia glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych (FFA);



przyspieszenie podziałów komórkowych, wzrostu, różnicowania i dojrzewania
komórek.



Zwiększenie aktywności układu adrenergicznego:

serce

- silne działanie

chronotropowe i inotropowe dodatnie, zwiększenie pojemności minutowej i
dynamiki krążenia, wzrost zużycia tlenu przez serce;

układ naczyniowy

-

rozszerzenie naczyń skóry, zwiększenie objętości krwi krążącej;

nerki

-

zwiększenie przesączania kłębuszkowego i diurezy, przy zmniejszonym
wydalaniu substancji mineralnych: sodu, potasu, wapnia i fosforanów;

OUN

– działanie pobudzające



Eltroxin, Euthyrox, Letrox, Jodthyrox, Novothyral

Lewotyroksyna

Przytarczyce

Parakalcytol



Syntetyczny analog wit. D, jego działanie
jest związane ze zmniejszaniem stężenia
parathormonu (PTH).



Zemplar

Kora nadnerczy



Syntetyczny, trudno rozpuszczalny w wodzie glikokortykosteroid o
silnym działaniu przeciwzapalnym (podobnym do deksametazonu).



Pozbawiony działania mineralokortykosteroidowego.



Hamuje rozwój procesu zapalnego, wykazuje działanie
immunosupresyjne i przeciwuczuleniowe.



Działanie przeciwzapalne jest wynikiem zmniejszonej adhezji
leukocytów i makrofagów do śródbłonka, hamowania fagocytozy i
uwalniania enzymów lizosomalnych.



Betametazon hamuje syntezę i uwalnianie

cytokin IL-1, IL-2, IL-3, IL-

6, TNF-α, INF-γ, GM-CSF

.



Hamuje zależne od IgE wydzielanie histaminy i leukotrienów.



Poprzez blokowanie fosfolipazy A

2

hamuje syntezę leukotrienów i

prostaglandyn, mediatorów procesu zapalnego.



Zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych oraz obrzęki.



Celestone, Diprophos, Beloderm, Diprolene, Kuterid

Betametazon



Główny kortykosteroid kory nadnerczy otrzymywany syntetycznie.



W stężeniu fizjologicznym

zapewnia równowagę metaboliczną gospodarki białkowo-

węglowodanowej, zwiększa wytwarzanie glikogenu i rozpad białek w wątrobie, a także
powoduje mobilizację tłuszczów i zwiększenie stężenia wolnych kwasów tłuszczowych w
osoczu.



Wykazuje niewielką aktywność mineralokortykosteroidową: zatrzymuje w organizmie sód i
chlor, zwiększa wydalanie wapnia, potasu i fosforu z moczem.



Przejściowo hamuje podwzgórze i przysadkę.



W większych stężeniach

wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne i

przeciwświądowe.



Zmniejsza gromadzenie się leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces fagocytozy
i rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę limfocytów, eozynofili, monocytów, blokuje zależne od IgE
wydzielanie histaminy i leukotrienów.



Hamuje syntezę i uwalnianie cytokin:

interferonu-γ, interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6, TNF-α, GM-

CSF

.



Hamując aktywność fosfolipazy A

2

 poprzez lipokortynę, nie dopuszcza do uwalniania kwasu

arachidonowego, a w konsekwencji do syntezy mediatorów zapalenia (leukotrienów i
prostaglandyn).



Hamuje przepuszczalność naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk.



Hamuje procesy immunologiczne i wytwarzanie przeciwciał.



Corhydron, Hydrocortizonum

Hydrokotyzon



Silnie działający syntetyczny fluorowany kortykosteroid.



Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne, przeciwświądowe,
przeciwobrzękowe i mineralokortykotropowe.



Fludrokortyzon hamuje syntezę i uwalnianie cytokin

IL 1, 2, 3, 6, TNF-α, INF-γ,

GM-CSF.



Hamuje zależne od IgE wydzielanie histaminy i leukotrienów. Poprzez blokowanie
fosfolipazy A2 powoduje zahamowanie syntezy leukotrienów i prostaglandyn,
mediatorów procesu zapalnego.



Zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych, zmniejsza obrzęk.



Wykazuje silne działanie mineralokortykotropowe - działa ok. 100 razy silniej niż
hydrokortyzon.



Działając na kanalik dystalny nefronu, fludrokortyzon zwiększa zwrotne
wchłanianie sodu, retencję wody, wydalanie jonów potasu i jonów wodorowych.



Podwyższa ciśnienie tętnicze przez zwiększenie objętości płynu
pozakomórkowego i zatrzymywanie sodu w organizmie



Zmniejsza proliferację

kolagenu

.



Cortinef

Fludrokortyzon



Glikokortykosteroid syntetyczny o silnym i długotrwałym działaniu przeciwzapalnym i
immunosupresyjnym.



W porównaniu z prednizolonem wykazuje silniejsze działanie przeciwzapalne,
natomiast w mniejszym stopniu wpływa na zatrzymanie sodu i wody w organizmie.



Zmniejsza gromadzenie się leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces
fagocytozy i rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę limfocytów, eozynofili, monocytów,
blokuje zależne od IgE wydzielanie histaminy i leukotrienów.



Hamuje syntezę i uwalnianie cytokin:

interferonu γ, interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6,

TNF-α, GM-CSF.



Hamując aktywność fosfolipazy A

2

 poprzez lipokortynę, nie dopuszcza do uwalniania

kwasu arachidonowego, a w konsekwencji do syntezy mediatorów zapalenia
(leukotrienów i prostaglandyn).



Hamuje przepuszczalność naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk.



Działa głównie wewnątrzkomórkowo



Glikokortykosteroidy nasilają katabolizm białek i glukoneogenezę. Powodują ponadto
lipolizę, głównie w obrębie kończyn, a w obrębie klatki piersiowej, szyi i głowy -
lipogenezę.



Depo –Medrol, Meprelon, Metypred, Medrol, Solu - Medrol

Metyloprednizolon



Syntetyczny glikokortykosteroid, fluorowana pochodna prednizonu o długotrwałym i
silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwalergicznym, immunosupresyjnym.



Zmniejsza gromadzenie się leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces
fagocytozy i rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę limfocytów, eozynofili, monocytów,
blokuje zależne od IgE wydzielanie histaminy i leukotrienów.



Hamuje syntezę i uwalnianie cytokin:

interferonu γ, interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6,

TNF-α, GM-CSF.



Hamując aktywność fosfolipazy A

2

 poprzez lipokortynę, nie dopuszcza do uwalniania

kwasu arachidonowego, a w konsekwencji do syntezy mediatorów zapalenia
(leukotrienów i prostaglandyn).



Hamuje przepuszczalność naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk.



Wpływa na gospodarkę węglowodanową, białkową (zwiększa katabolizm, stężenie
glukozy, mocznika i kwasu moczowego we krwi), nasila lipolizę i wpływa na
redystrybucję tłuszczu w ustroju.



Zmniejsza wchłanianie

wapnia

z przewodu pokarmowego oraz zwiększa wydalanie z

moczem jonów wapnia. Nasila resorpcję i upośledza tworzenie kości. krwi.



Dexaven, Pabi -Dexametazon

Deksametazon



Syntetyczny glikokortykosteroid pochodna kortyzonu, wykazujący działanie przeciwzapalne,
immunosupresyjne i hamujące reakcje alergiczne.



Zmniejsza gromadzenie się leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces fagocytozy i
rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę limfocytów, eozynofili, monocytów, blokuje zależne od IgE
wydzielanie histaminy i leukotrienów.



Hamuje syntezę i uwalnianie cytokin

: interferonu γ, interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6, TNF-α, GM-CSF

.



Hamując aktywność fosfolipazy A

2

 poprzez lipokortynę, nie dopuszcza do uwalniania kwasu

arachidonowego, a w konsekwencji do syntezy mediatorów zapalenia (leukotrienów i
prostaglandyn).



Hamuje przepuszczalność naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk.



Nasila działanie egzo- i endogennych katecholamin.



Poprzez sprzężenie zwrotne ujemne blokuje wydzielanie ACTH (może prowadzić do rozwoju
niedoczynności kory nadnerczy).



Wpływ na gospodarkę węglowodanową przejawia się w postaci zwiększenia glikemii, zmniejszenia
zużycia glukozy i zwiększenia zawartości glikogenu w wątrobie.



Wykazuje wpływ na gospodarkę białkową (nasila katabolizm i wtórnie zwiększa ilość kwasu
moczowego i azotu w moczu), na gospodarkę tłuszczową (nasila lipolizę, zwiększa uwalnianie
kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej, wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową, nasila
resorpcję i upośledza tworzenie tkanki kostnej, zmniejsza wchłanianie

jonów wapnia

z przewodu

pokarmowego i nasila kalciurię



Encortolon, Prednisolonum, Mecortolon N, Alpicort, Fenicort

Prednizolon



Syntetyczna pochodna kortyzonu, wykazująca działanie przeciwzapalne,
przeciwalergiczne dłuższe i ok. 3,5 razy silniejsze niż kortyzon, natomiast słabsze
działanie mineralotropowe.



Zmniejsza gromadzenie się leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces
fagocytozy i rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę limfocytów, eozynofili, monocytów,
blokuje zależne od IgE wydzielanie histaminy i leukotrienów.



Hamuje syntezę i uwalnianie cytokin:

interferonu γ, interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6,

TNF-α, GM-CSF

. Hamując aktywność fosfolipazy A

2

 poprzez lipokortynę, nie

dopuszcza do uwalniania kwasu arachidonowego, a w konsekwencji do syntezy
mediatorów zapalenia (leukotrienów i prostaglandyn).



Hamuje przepuszczalność naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk.



Wpływa antyanabolicznie na przemianę białkową, nasila glukoneogenezę, hamuje
odczyny łącznotkankowe, nieznacznie zatrzymuje sód i wodę w organizmie, zwiększa
wydalanie potasu.



Hamuje wchłanianie

wapnia

z przewodu pokarmowego.



Hamuje czynność podwzgórza i przysadki.



Encorton

Prednizon

Dziękujemy za uwagę!