Psychiatria

dzieci i

młodzieży

- wybrane zagadnienia

UM

WWL|S/9

Zaburzenia psychiczne

wieku dziecięcego

•

Problemy psychiczne dzieci występują w kontekście rozwoju psychologicznego i
dorastania;

•

Tempo normalnego rozwoju psychologicznego może mieć różny przebieg;

•

Niekiedy trudno jest odróżnić rzeczywisty, wymagający uwagi problem
psychologiczny od takiego, który jest jedynie odbiciem jakiegoś opóźnionego
rozwoju. (np. większość dzieci potrafi kontrolować czynności fizjologiczne przed
ukończeniem 3 r.ż., pozostali to rozwojowi „spóźnialscy”, albo utrzymujące się
moczenie nocne może być następstwem braku bezpieczeństwa
emocjonalnego)

•

Odróżnienie problemów, będących następstwem różnych rytmów rozwoju
psychologicznego dziecka od tych, które sugerują istnienie głębokich
problemów emocjonalnych stanowi podstawowe zagadnienie w
pedopsychiatrii, a które nie występuje w psychiatrii dorosłych.

•

Dziecko często nie potrafi powiedzieć nam o swoim problemie, a przeżywany
przez nie stres może przejawiać się pośrednio poprzez np. nieadaptacyjne
zachowanie.

•

Od rodziców i nauczycieli zależy, czy poprawnie zidentyfikują zachowania
dzieci, które są przejawami poważnych problemów. Niekiedy dorośli błędnie
oceniają zachowanie dziecka, nazywając je „problemami psychologicznymi” ,
podczas gdy jest to coś przemijającego.

Zaburzenia psychiczne

wieku dziecięcego c.d.

• Może się też zdarzyć, że dorośli bagatelizują problematyczne

zachowania dziecka, sądząc, że dziecko z nich wyrośnie, a
interwencja jest nieodzowna.

• Badania epidemiologiczne ogólnej populacji dzieci wykazały, że

tylko 29% dzieci kwalifikuje się do postawienia jakiejś diagnozy
psychiatrycznej.

• Ponieważ dzieci są tak b. uzależnione od tego jak dorośli

interpretują ich problemy, to być może dlatego często mniej
wiemy o dzieciach i ich problemach niż o dorosłych.

Rozwój psychiczny dziecka jest wynikiem oddziaływania:

• procesów dojrzewania o.u.n.
• układu nerwowo – mięśniowego
• układu endokrynnego
• czynników środowiskowych

Klasyfikacja psychicznych zaburzeń dziecięcych

[Podstawowe grupy zaburzeń wieku dziecięcego]

•Z

esp

ół n

ad

po

bu

dliw

ości

psycho

ru

ch

ow

ej z d

efi

cyte

m uwag

i (

AD

HD

)

•Z

ab

urze

nia

za

chowa

nia

•P

rowo

ka

cyjne

p

rze

ciws

tawi

ani

e s

ię

•Z

esp

ół n

ad

po

bu

dliw

ości

psycho

ru

ch

ow

ej z d

efi

cyte

m uwag

i (

AD

HD

)

•Z

ab

urze

nia

za

chowa

nia

•P

rowo

ka

cyjne

p

rze

ciws

tawi

ani

e s

ię

Zaburzenia związane

z zachowaniem

destrukcyjnym

Zaburzenia związane

z zachowaniem

destrukcyjnym

•L

ęk

se

pa

ra

cy

jny

(p

rze

d r

ozst

ani

em

)

•U

nika

nie

kont

akt

ów s

po

łe

czn

ych

(

nie

śm

iało

ść)

•N

ad

mie

rn

y lę

k

•D

ep

re

sja

d

zie

cię

ca

•F

obie

(f

obia

sz

kol

na)

•L

ęk

se

pa

ra

cy

jny

(p

rze

d r

ozst

ani

em

)

•U

nika

nie

kont

akt

ów s

po

łe

czn

ych

(

nie

śm

iało

ść)

•N

ad

mie

rn

y lę

k

•D

ep

re

sja

d

zie

cię

ca

•F

obie

(f

obia

sz

kol

na)

Zaburzenia emocjonalne

Zaburzenia emocjonalne

•Z

ab

urze

nia

cz

yn

nośc

i fi

zjolog

iczn

ych

(m

ocze

nie

)

•Z

ab

urze

nia

m

owy

(ją

kan

ie)

•T

iki

•Ja

dłow

strę

t p

syc

hic

zn

y

•B

ulim

ia

•Z

ab

urze

nia

cz

yn

nośc

i fi

zjolog

iczn

ych

(m

ocze

nie

)

•Z

ab

urze

nia

m

owy

(ją

kan

ie)

•T

iki

•Ja

dłow

strę

t p

syc

hic

zn

y

•B

ulim

ia

Zaburzenia nawyków

i odżywiania

Zaburzenia nawyków

i odżywiania

•U

po

śle

dze

nie

u

mysło

we

•A

utyzm

•U

po

śle

dze

nie

u

mysło

we

•A

utyzm

Zaburzenia rozwoju

Zaburzenia rozwoju

•Z

ab

urze

nia

id

ent

yfika

cji z

p

łci

ą

•T

ra

nsse

ksu

aliz

m

•Z

ab

urze

nia

id

ent

yfika

cji z

p

łci

ą

•T

ra

nsse

ksu

aliz

m

Zaburzenia identyfikacji

z płcią

Zaburzenia identyfikacji

z płcią

Zaburzenia zw. z zachowaniami

destrukcyjnymi

• Zaburzenia zachowania

– to powtarzające się zachowania, które z

tymi zaburzeniami naruszają prawa innych i podstawowe normy
społeczne. Dzieci z tymi zaburzeniami mogą wchodzić w konflikt z
prawem. Nawykowo kłamią i oszukują. W ok. dojrzewania mogą
dokonywać rozbojów, gwałtów, a nawet zabójstw.
Jeżeli dziecka stale przejawia takie zachowania, można postawić
diagnozę zaburzeń zachowania.

Problemy z zachowaniem i agresywność są niezwykle stałymi
cechami w dzieciństwie i w ok. dojrzewania, szczególnie wśród
chłopców. Wiele z tych dzieci zostaje w wieku dojrzewania
młodocianymi przestępcami.

Dzieci zachowujące się agresywnie często pochodzą z rodzin
patologicznych. Problemy stają się jeszcze większe kiedy w rodzinie
występuje niski status materialny generujący biedę.
Wydaje się też, że nie bez znaczenia są czynniki genetyczne w
kształtowaniu się z.z.

Z.z. są oporne na leczenie, efekty terapeutyczne niewielkie.

Zaburzenia zw. z zachowaniami

destrukcyjnymi c.d.

• Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi [ADHD]

ADHD to poważne zaburzenie, a nie efekt złego wychowania, na

które cierpi w Polsce ok. 80 tys. dzieci, czyli 1/100 uczniów szkół
podstawowych.
Dotychczas nie radził sobie z tym ani system, ani medycyna. Od
kilku lat jest dostępny nowy lek o nazwie strattera.
Do niedawna uważano, że ADHD powstaje w wyniku
mikrouszkodzeń mózgu doznanych w ok. okołoporodowym. Jednak
najnowsze badania dowodzą, że przyczyny tego są bardziej
złożone.
Wg najnowszych badań choroba związana jest z zaburzeniami
funkcjonowania mózgu i dotyczy 3 – 7 % dzieci. Zaburzenia
równowagi pomiędzy stężęniem wydzielania: noradrenaliny,
dopaminy i w mniejszym stopniu serotoniny – prowadzi do
zaburzeń emocjonalnych i problemów z koncentracją uwagi.
Ponadto nadpobudliwość może być zapisana w DNA, uszkodzone
są geny. Mogą znajdować się na męskim chromosomie Y, bo na
ADHD 6 x częściej chorują chłopcy niż dziewczynki. Badania PET
wykazały mniejszy przepływ krwi w przednich płatach czołowych.
Dowiedziono też, że u dzieci z ADHD (zwłaszcza u chłopców)
zaburzone jest wydzielanie testosteronu.
Niedoświadczeni lekarze i psycholodzy często mylą ADHD z
problemami wychowawczymi.
Dzieci z ADHD wyraźnie różnią się od zdrowych rówieśników:
szybciej wykonują zadania, szybciej męczy ich nuda, więc dla
„zabicia czasu” zaczynają rozrabiać.

Kryteria diagnostyczne ADHD

Rozpoznanie ADHD można postawić u

dziecka, gdy stwierdzimy co najmniej 6 spośród
objawów roztargnienia i co najmniej 6 objawów
nadaktywności i impulsywności. Objawy te
muszą być częste i występować u danego
dziecka przynajmniej przez 6 miesięcy w
nasileniu powodującym nieprzystosowanie, a
jego zachowanie jest niezgodne z poziomem
rozwoju. Część objawów prowadziła już do
zaburzeń zachowania przed 7 r.ż. zarówno w
szkole jak i w domu.

Kryteria diagnostyczne ADHD c.d.

NIEUWAGA

NIEUWAGA

• nie koncentruje się na

szczegółach lub jest

roztargniony i popełnia błędy z

tego powodu w szkole i podczas

innych zajęć

• trudności z koncentracją na

zadaniu lub zabawie

• sprawia wrażenie jakby nie

słuchał tego, co się do niego

mówi

• niedokładnie wykonuje

polecenia, nie kończy zadań

domowych, szkolnych itp.

• Problemy z organizacją pracy i

zajęć

• niechętnie podejmuje zadania

wymagające długotrwałego

wysiłku umysłowego.

• gubi rzeczy potrzebne do zajęć

• łatwo się rozprasza pod

wpływem bodźców

zewnętrznych

• nie pamięta o codziennych

obowiązkach.

• nie koncentruje się na

szczegółach lub jest

roztargniony i popełnia błędy z

tego powodu w szkole i podczas

innych zajęć

• trudności z koncentracją na

zadaniu lub zabawie

• sprawia wrażenie jakby nie

słuchał tego, co się do niego

mówi

• niedokładnie wykonuje

polecenia, nie kończy zadań

domowych, szkolnych itp.

• Problemy z organizacją pracy i

zajęć

• niechętnie podejmuje zadania

wymagające długotrwałego

wysiłku umysłowego.

• gubi rzeczy potrzebne do zajęć

• łatwo się rozprasza pod

wpływem bodźców

zewnętrznych

• nie pamięta o codziennych

obowiązkach.

NADAKTYWNOŚĆ

I IMPULSYWNOŚĆ

NADAKTYWNOŚĆ

I IMPULSYWNOŚĆ

• porusza niespokojnie rękoma i

nogami, wierci się na krześle

• opuszcza miejsce (ławkę) kiedy

powinien siedzieć

• biega bez przerwy lub wspina

się w nieodpowiednich

sytuacjach, wykazuje niepokój

ruchowy

• trudno mu spędzić wolny czas

w ciszy

• jest ciągle „na chodzie”

(nakręcony)

• nie przestaje mówić

• wyrywa się z odpowiedzią, nie

wysłuchawszy do końca pytania

• z trudem czeka na swoją kolej

• przerywa lub przeszkadza

innym

• porusza niespokojnie rękoma i

nogami, wierci się na krześle

• opuszcza miejsce (ławkę) kiedy

powinien siedzieć

• biega bez przerwy lub wspina

się w nieodpowiednich

sytuacjach, wykazuje niepokój

ruchowy

• trudno mu spędzić wolny czas

w ciszy

• jest ciągle „na chodzie”

(nakręcony)

• nie przestaje mówić

• wyrywa się z odpowiedzią, nie

wysłuchawszy do końca pytania

• z trudem czeka na swoją kolej

• przerywa lub przeszkadza

innym

Zaburzenia zw. z zachowaniami

destrukcyjnymi c.d.

• Postępowanie lecznicze w ADHD

Lek strattera budzi nadzieję pedopsychiatrów – zapobiega
rozkładowi noradrenaliny odpowiedzialnej za koncentrację i
kontrolę emocji. Może być podawany nawet u dzieci < 6 r.ż.
Jednak sam lek nie rozwiąże wszystkich problemów dzieci z
ADHD. Potrzebna jest pomoc nie tylko najbliższych, ale też
psychiatrów, psychologów i nauczycieli.
Terapia polega głównie na wyciszeniu emocji i uczeniu
koncentracji.

• prowokacyjne przeciwstawianie się –

dzieci z tym zaburzeniem często przejawiają negatywistyczne,
wrogie i zbuntowane zachowania, ale nie zaburzają w
poważnym stopniu praw innych tak, jak to ma miejsce u dzieci
z zaburzeniami zachowania.

Zaburzenia emocjonalne

Tym zaburzeniom nie towarzyszy utrata poczucia

rzeczywistości. Ich symptomatologia jest często podobna do tej,
którą obserwujemy w przypadku z.e. osób dorosłych:

• poczucie niższości
• uczucie skrępowania
• wycofanie z kontaktów społecznych
• nieśmiałość
• lęk
• przewlekły smutek
• nadmierne przywiązanie

Tego typu objawy upoważniają do postawienia rozpoznania:

• stanów lękowych
• depresji dziecięcej
• zaburzeń obsesyjno – kompulsywnych
• fobii

Zaburzenia emocjonalne c.d.

• Depresja dziecięca -

ciągle budzi wiele

wątpliwości co do swej natury, przebiegu i
późniejszych następstw.

W klasyfikacji ICD-10 wyróżniono depresyjne zaburzenia zachowania
spośród zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w
dzieciństwie i w wieku młodzieńczym. Depresja u dzieci może więc być
klasyfikowana w tej grupie zaburzeń lub rozpoznawana zgodnie z
kryteriami obowiązującymi dorosłych.

• EPIDEMIOLOGIA – ok. rozpowszechnienia depresji u dzieci jest trudne

z uwagi na różne metody przeprowadzania badań, niejednorodne
kryteria diagnostyczne depresji u dzieci będących w różnych fazach
rozwojowych oraz przeprowadzenia badań w różnych populacjach
dziecięcych. Szacuje się, że w Polsce rozpowszechnienie zaburzeń o
obrazie zespołu depresyjnego wynosi od 6,6% u dzieci pięcioletnich do
28% u dzieci trzynastoletnich, zaś epizodu depresyjnego na ok. 6,7%.

• ETIOPATOGENEZA – z.d. u dzieci są heterogenne i różne czynniki

mogą odgrywać rolę w ich powstawaniu. Badania rodzin, bliźniąt i
dzieci adoptowanych wykazały, że w patogenezie depresji u dzieci
adoptowanych wykazały, że w patogenezie depresji u dzieci mają
znaczenie zarówno czynniki biologiczne (podatność na zranienie)
uwarunkowana genetycznie oraz związana z domniemanym
uszkodzeniem o.u.n., jka i czynniki środowiskowe. Przyczyną depresji u
dziecka często jest brak miłości i akceptacji ze strony rodziców,
lekceważenie, krzywdzenie lub gorsze traktowanie niż pozostałego
rodzeństwa.

Zaburzenia emocjonalne c.d.

Dzieci depresyjne często pochodzą z rodzin dysfunkcjonalnych, w których

ich podstawowe potrzeby nie są zaspakajane. Rodzice dzieci depresyjnych
często nadużywają alkoholu, a w rodzinie często dochodzi do napięć i
konfliktów.

Dzieci depresyjne często przeżyły stresujące zdarzenia życiowe (śmierć

rodzica, emigracja rodziców z pozostawieniem dziecka w kraju, umieszczenie w
domu dziecka). Czynnikami, które zwiększają ryzyko wystąpienia depresji mogą
też być trudności szkolne, ADHD, rez inne czynniki wpływające niekorzystnie na
wyniki w nauce. Depresję mogą również wywołać czynniki somatyczne i
organiczne oraz niektóre leki.

Obraz kliniczny

• Zasadnicze objawy depresji u dzieci i adolescentów są takie samie jak

u dorosłych, jednakże szczegółowy obraz objawowej depresji jest
różny, w zależności od fazy rozwojowej dziecka.

• Opisano depresję występującą u noworodków i niemowląt, która

wystąpiła po rozłączeniu z matką, a która charakteryzowała się:
- zmianami w zachowaniu
- zmianami w stanie somatycznym
- utratą łaknienia
- zmniejszoną ruchliwością
- zanikaniem reakcji płaczu i odruchu ssania
- zaburzeniami rytmu snu i czuwania
- zaburzeniami dyspeptycznymi.

Zaburzenia emocjonalne c.d.

obraz kliniczny

Małe dzieci mają trudności w uświadamianiu sobie swoich uczuć i

ich wyrażeniu. Depresja może się u nich objawiać:

 drażliwością
 napadami gniewu i złości
 zaburzeniem zachowania
 obniżeniem nastroju
 skłonnością do płaczu
 wycofaniem się z aktywności sprawiającej dotychczas przyjemność
 unikaniem kontaktu z rówieśnikami
 bólami głowy
 dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego (bóle brzucha)
 osłabienie łaknienia
 zaburzenia snu
 zaburzenia lękowe (fobie, lęk separacyjny)

Dzieci w wieku szkolnym dodatkowo opisują siebie negatywnie:

 jestem zły, niedobry
 nic nie potrafię
 jestem nic nie wart.

Zaburzenia emocjonalne c.d.

obraz kliniczny

•

Adolescenci – u nich depresja na ogół przebiega z:
- obniżeniem nastroju i napędu
- lękiem nieokreślonym
- lękiem przed przyszłością
- poczuciem bezsensu życia
- myślami, tendencjami i zachowaniami samobójczymi
- autodestrukcyjnymi zaburzeniami zachowania
- somatyzacją lęku
- hipochondryczną koncentracją na ciele.

•

Zaburzenia współwystępujące: u 40-90% młodzieży, u której wystąpił epizod
depresyjny, współwystępują inne zaburzenia psychiczne, a najczęściej dystymia
i zaburzenia lękowe, zaburzenia zachowania, nadużywanie substancji
psychoaktywnych.

•

Następstwa depresji:
- negatywnie wpływają na społeczny, emocjonalny i poznawczy rozwój dziecka
- zaburza kontakty interpersonalne
- więzi z rodzicami i rodzeństwem
- duże ryzyko suicydalne
- nadużywanie alkoholu i narkotyków
- choroby somatyczne.

Zaburzenia emocjonalne c.d.

Leczenie depresji u dzieci:
 Wskazane jest podejście biopsychospołeczne, pozwalające na

ustalenie wszystkich czynników wywołujących

 Poradnictwo dla rodziców
 Psychoedukacja chorego i jego rodziny
 Farmakoterapia – fluwoksamina / nie zaleca się innych leków z grupy

SSRI

 Dotychczas nie ustalono jednoznacznie, czy w leczeniu depresji u

dzieci należy stosować tylko psychoterapię, czy farmakoterapię czy
też obie formy leczenia jednocześnie.
Wybór metody terapii powinien być dobierany indywidualnie i zależy
od kilku czynników:
- ciężkości depresji (psychotyczna, łagodna, umiarkowana)
- liczby i czasu trwania wcześniejszych epizodów, ich rodzaju
- wieku chorego dziecka
- kontekstu w jakim wystąpiła depresja (konflikty rodzinne, problemy
szkolne, narażenie na negatywne zdarzenia życiowe)
- współpraca ze strony chorego i rodziny, motywacji.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania

JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY – jest zespołem chorobowym,
którego podstawową cechą jest uporczywe dążenie do utraty
masy ciała.

• Zespół ten może mieć charakter epizodyczny, niekiedy jednorazowy, u

niektórych osób wykazuje przebieg przewlekły, falujący lub
nawracający i może stanowić zagrożenie dla życia.

• Największa zapadalność na j.p. przypada między 13 i 14 r.ż. oraz

między 17 i 25 r.ż., choroba ta może też rozpoczynać się przed ok.
dojrzewania.

• Zaburzenie to przejawia ok. 1% dziewcząt w wieku szkolnym (u

chłopców jest zjawiskiem rzadkim).

• Mimo licznych badań przyczyny zachorowania na j.p. pozostają

niewyjaśnione. Podzielany jest pogląd, iż kilka różnych czynników
współistnieje u podłoża tego zaburzenia i są to:
- czynniki indywidualne (zaburzenia neuroprzekaźników,
nieprawidłowy rozwój osobowości),
- czynniki rodzinne (dysfunkcja systemu rodzinnego)
- czynniki społeczno – kulturowe (ideał szczupłej sylwetki kobiecej).
Wśród czynników poprzedzających wystąpienie j.p. opisywane są :
doświadczenie utraty bliskiej osoby, konflikt dotyczący roli seksualnej
przyszłej kobiety, zwiększona presja i oczekiwanie sukcesów ze strony
bliskiego otoczenia.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

 Opublikowane ostatnio w „Molecular Psychiatry” badania

australijskich naukowców sugerują, że kluczową rolę w rozwoju j.p.
odgrywa gen NET kodujący produkcję białka o tej samej nazwie.
Okazało się, że gen ten może występować w dwóch wersjach –
długiej i krótkiej. Wykazano, że odziedziczenie wersji dłuższej genu
zwiększa ryzyko wystąpienia j.p.

 Najnowsze badania amerykańskich neurobiologów z University of

Pittsburgh i University of California wykazały, że chorzy na j.p.
inaczej mogą odczuwać smaki. W grupie badanych z j.p. bad. MRI
wykazano, że w ich mózgu dużo mnij aktywny był obszar zwany
wyspą, który odpowiada min. za rozpoznawanie smaków i ocenę
jak przyjemne są one dla danej osoby. Natomiast u gr. kontrolnej
zdrowych kobiet widać było silny związek między pobudzeniem
obszaru wyspy a ich oceną przyjemności z odczuwaniem słodkiego
smaku glukozy. Natomiast takiej zależności nie stwierdzano u
anorektyczek. Prawdopodobnie ich mózg nie odczuwa
przyjemności jedzenia lub reaguje wstrętem na smaki powszechnie
uważane za przyjemne.
Ponadto wyspa i przyległe do niej regiony mózgu mają wpływ też
na ocenę stanu własnego organizmu.
Faktem jest, że anorektyczki nie dostrzegają własnego
wychudzenia i wynikającego zagrożenia dla zdrowia, co w
znacznym stopniu utrudnia ich leczenie.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

Objawy i cechy istotne do rozpoznania j.p.

• Jadłowstręt zazwyczaj rozpoczyna się u nastolatki, która może mieć

niewielkiego stopnia nadwagę, a uwagi krytyczne i nieakceptowanie
swojego wyglądu są powodem odchudzania.

• Początek choroby zwykle bywa powolny, trudny do uchwycenia.
• Dziewczęta walczą z potrzebą jedzenia, stosując różne diety, gromadzą

informacje na temat wartości klasycznych pokarmów.

• Każde przyjęcie pożywienia połączone jest z przykro przeżywanym

uczuciem sytości, stąd częste prowokowanie wymiotów, nadużywanie
środków przeczyszczających oraz b. przemyślne i wyszukane sposoby
chowania jedzenia przed osobami kontrolującymi.

• Odchudzanie stopniowo przeradza się w proces chorobowy, zanika

łaknienie, pojawia się przekonanie o konieczności coraz większego
ograniczenia kaloryczności spożywanego jedzenia oraz obsesyjna myśl
o coraz szczuplejszej sylwetce.

• Dziewczęta z j.p. z satysfakcją przyjmują postępujący ubytek masy ciała

i uporczywie twierdzą, że ciągle są zbyt grube.

• Znacznemu wychudzeniu towarzyszą objawy somatyczne (zanik

miesiączki, ↓ CTK i temp. ciała, szorstka skóra z obfitym owłosieniem
przedramion i podudzi, zab. elektrolitowe).

• Mimo znacznego wyniszczenia zachowują dobrą sprawność i aktywność

życiową, są wzorowymi uczennicami, odznaczają się pracowitością,
sumiennością i perfekcją.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

Kryteria diagnostyczne j.p.

• utrata wagi ciała > 15% należnej masy ciała dla wieku i wzrostu
• nasilony lęk p/zwiększeniem wagi ciała lub otyłością mimo

ewidentnej niedowagi

• zaburzony sposób, w jaki waga ciała, jego kształty i wymiary są

przeżywane:
- osoba z j.p. czuje się zbyt gruba lub jest przekonana, że jakaś
część jej ciała jest za gruba, nawet wówczas gdy doszło do
skrajnego wychudzenia.

nieobecność co najmniej 3 kolejnych miesiączek (brak innych

przyczyn).

Rokowanie

• Zależy w dużym stopniu od wczesnego podjęcia interwencji

terapeutycznej

• W j.p. pojawiającym się w ok. pokwitania jest na ogół dobre
• Najszybciej uzyskuje się poprawę biologiczną, zwiększenie masy

ciała

• Powrót miesiączki następuje w kilka do kilkunastu m-cy po

uzyskaniu należnej masy ciała

• Śmiertelność jest szacowana w gr. 2-10% gł. z powodu powikłań

kardiologicznych.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

Leczenie
Podstawowe formy terapii chorych na j.p. to:
 poprawa st. somatycznego (niekiedy potrzeba

leczenia (parenteralengo)

 oddziaływanie psychoterapeutyczne (techniki

behawioralne)

 psychoterapia indywidualna i grupowa
 terapia rodzinna

Farmakoterapia

Raczej ma ograniczone znaczenie. Zalecana jest
fluoksetyna, zwłaszcza na etapie utrzymywania
poprawy st. somatycznego i psychicznego chorych
na j.p.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

• Bulimia – jest zespołem chorobowym, który cechują

powtarzające się objawy obżarstwa z następczym dążeniem do
szybkiego zmniejszenia masy ciała.

• Etiopatogeneza – wieloczynnikowa, splot uwarunkowań

biologicznych (zaburzenia neuroprzekaźników – gł. serotoniny,
obciążenia genetyczne), rodzinnych i osobowościowych ma
wiązać się z wysokim ryzykiem wystąpienia bulimii, zwłaszcza
przy konfrontacji ze środowiskiem, w którym szczupła sylwetka
jest uznawana za przejaw sukcesu, doskonałości i
samokontroli.

Rodzina chorych na bulimię – konfliktowa, chaotyczna, z

brakiem bliższych zw. uczuciowych oraz niejednoznacznymi
zasadami komunikacji wewnętrznej, często rozbita, o dużej
patologii społecznej (alkoholizm, przestępczość).
Rodzina chorych na bulimię jest b. zaburzona od rodziny
chorych j.p.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d

Objawy i cechy istotne dla rozpoznania bulimii:

• Zgłaszająca się p-tka w przeszłości wielokrotnie bez powodzenia,

stosowała różne diety odchudzające.

• Punktem zwrotnym staje się przypadkowa informacja lub odkrycie,

że wagę można kontrolować prowokując wymioty i biegunki.

• Konsekwencją prób długotrwałego odchudzania się i głodzenia są

napady żarłoczności, objadanie się w samotności i tajemnicy.

• Efektem wysokokalorycznego jedzenia przeciwdziałają takie

zachowania jak: prowokowanie wymiotów, nadużywanie śr.
przeczyszczających, moczopędnych i leków osłabiających łaknienie
oraz ponawianie prób podjęcia głodówki – „mechanizm błędnego
koła”.

• Po napadzie obżarstwa poczucie winy, wstydu i przekonania o

własnej niskiej wartości.

• Częste myśli o diecie, jedzeniu i własnym wyglądzie.
• Często współwystępują objawy depresyjne, dyskomfort psychiczny,

zaburzenia snu, poczucie beznadziejności i myśli samobójcze.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

Kryteria diagnostyczne bulimii
 nawracające napady żarłoczności (szybkie spożywanie

ogromnej ilości jedzenia),

 poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie takich

napadów,

 regularne prowokowanie wymiotów, stosowanie śr.

przeczyszczających, ścisłej diety lub głodówki, intensywnych
ćw. fizycznych, których celem jest zapobieganie wzrostowi wagi
ciała,

 obecność przeciętnie dwu epizodów obżarstwa w ciągu

tygodnia przez ostatnie 3 m-ce,

 trwale występujący nadmierny niepokój dotyczący kształtów i

wagi ciała.

Waga p-tek z bulimią podlega częstym wahaniom, jednak
najczęściej utrzymuje się w gr. normy dla wieku i wzrostu.
Do powikłań internistycznych należą: zab. czynności serca, zab.
wodno-elektrolitowe, niewydolność nerek, tężyczka, parestezje,
zab. miesiączki.
W badaniu somatycznym można stwierdzić: obrzęk ujścia
ślinianek, zapalenie dziąseł, uszkodzenie szkliwia zębów,
otarcia podniebienia i tylnej ściany gardła, rozstępy skórne.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

• Rokowanie – często niepewne i należy liczyć się z możliwością

wystąpienia nawrotów. Wyleczenie ok. 13%, często mimo
wyleczenia i wycofania się pełnoobjawowego zespołu,
zachowania bulimiczne są nadal obecne.

• Leczenie:

- Powinno być prowadzone w warunkach ambulatoryjnych
- Pierwszy etap leczenia to zmiana wzorców odżywiania się
- Podstawowa forma – psychoterapia poznawczo –
behawioralna prowadzona w sposób kompleksowy łącznie z
terapią rodziny
- Konieczna hospitalizacja w przypadkach powikłań
somatycznych i ryzyka samobójstwa

• Farmakoterapia

Wg niektórych badaczy – fluoksetyna w dawce 60 mg/dobę –
zmniejsza liczbę niepohamowanych napadów obżarstwa i
dysforię towarzyszącą bulimii.

Zaburzenia rozwoju

• Upośledzenie umysłowe – to znaczące obniżenie ogólnego poziomu

funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszą deficyty w
dziedzinie zachowań adaptacyjnych i które występują w okresie
rozwojowym.

• Pacjenta możemy zaklasyfikować do grupy u.u. tylko wtedy, gdy

zarówno poziom intelektualny, jak i zdolności adaptacyjne są poniżej
średniej.

• U.u. u ok. 85% osób, to u. lekkie, osoby te mogą uczyć się w szkole i

są zdolne do osiągnięcia poziomu VI-tej klasy.

• 10% to osoby z u. umiarkowanym, które odpowiednio przeszkolone

mogą osiągnąć poziom II-ej klasy

• U ok. 3 – 4% u.u. osiąga nasilenie znaczne
• U 1 – 2% występuje u. głębokie.

Epidemiologia: u.u. występuje u 1% populacji. Stosunek
zachorowania mężczyzn do kobiet wynosi 1,5 – 1.

Zaburzenia rozwoju c.d.

• Etiologie u.u. - przyczyna (organiczna lub psychospołeczna)

znana jest w 50 – 70% przypadków.

• Przyczyny genetyczne

- wrodzone choroby metaboliczne (np. fenylokotonuria,
choroba Tay-Sachsa)
- anomalie chromosomowe (z. Downa – trisomia chromosomu
21), 1/700 urodzeń z kruchego chromosomu X, 1/1000 urodzeń
noworodków płci męskiej.

• Przyczyny psychospołeczne

- długotrwały brak odpowiedniej stymulacji intelektualnej

• Inne przyczyny:

- następstwa neuroinfekcji, zatrucia, uszkodzenia mózgu w ok.
prenatalnym, okołoporodowym lub późniejszym np. wrodzona
różyczka, alkoholowy zespół płodowy.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Poziomy upośledzenia umysłowego

Poziom

%

upośledzen

ia

II

Wechslera

Lekkie

85

55 – 69

Umiarkowane

10

40 – 54

Znaczne

3 – 4

25 – 39

Głębokie

1 - 2

< 25

Zaburzenia rozwoju c.d.

• Upośledzenie umysłowe umiarkowane

do tej kategorii należy 10% dzieci u.u. Uczą się one komunikować i
mówić w ok. p/szkolnym. Mają kłopoty z nauką reguł społecznych. W
ok. p/szkolnym. Mają kłopoty z nauką reguł społecznych. W ok.
szkolnym mogą korzystać z treningu umiejętności społecznych i
zawodowych, ale mało prawdopodobnym jest, by w dziedzinie
przedmiotów szkolnych przetrwały poziom II-ej klasy. Fizycznie mogą
być męczące i mają kłopot z koordynacją ruchową. Praca w
warunkach pracy chronionej.

• Upośledzenie umysłowe umiarkowane

do tej kategorii należy 10% dzieci u.u. Uczą się one komunikować i
mówić w ok. p/szkolnym. Mają kłopoty z nauką reguł społecznych. W
ok. p/szkolnym. Mają kłopoty z nauką reguł społecznych. W ok.
szkolnym mogą korzystać z treningu umiejętności społecznych i
zawodowych, ale mało prawdopodobnym jest, by w dziedzinie
przedmiotów szkolnych przetrwały poziom II-ej klasy. Fizycznie mogą
być męczące i mają kłopot z koordynacją ruchową. Praca w
warunkach pracy chronionej.

• Upośledzenie umysłowe lekkie

większość upośledzonych ok. 85%. U tych dzieci umiejętności
społeczne i komunikowanie rozwijają się podobnie jak u wszystkich
dzieci, w tym samym ok. rozwojowym. Często ich u.u. jest
niezauważalne dopóki nie pójdą do szkoły {IV-V klasa], kłopoty z
nauką. Bez dodatkowej pomocy mogą nabywać umiejętności szkolne
do poziomu klasy VI-tej, jeżeli uzyskają pomoc mogą iść dalej.
We wszystkich innych obszarach, ich potrzeby i zdolności są takie
same jak u rówieśników. Specjalne programy szkolne często
umożliwiają im nabycie umiejętności zawodowych, niezbędnych, aby
przynajmniej w minimalnym stopniu mogły być samowystarczalne.
W niektórych sytuacjach (stres) mogą wymagać rady i pomocy.

• Upośledzenie umysłowe lekkie

większość upośledzonych ok. 85%. U tych dzieci umiejętności
społeczne i komunikowanie rozwijają się podobnie jak u wszystkich
dzieci, w tym samym ok. rozwojowym. Często ich u.u. jest
niezauważalne dopóki nie pójdą do szkoły {IV-V klasa], kłopoty z
nauką. Bez dodatkowej pomocy mogą nabywać umiejętności szkolne
do poziomu klasy VI-tej, jeżeli uzyskają pomoc mogą iść dalej.
We wszystkich innych obszarach, ich potrzeby i zdolności są takie
same jak u rówieśników. Specjalne programy szkolne często
umożliwiają im nabycie umiejętności zawodowych, niezbędnych, aby
przynajmniej w minimalnym stopniu mogły być samowystarczalne.
W niektórych sytuacjach (stres) mogą wymagać rady i pomocy.

Zaburzenia rozwoju c.d.

• Upośledzenie umysłowe znaczne

osoby u.u. w st. znacznym już przed 5 r.ż. wykazują znaczne
opóźnienie rozwoju ruchowego. Mowa rozwinięta jest w stopniu
niewielkim lub nie ma jej wcale. W szkołach specjalnych można
nauczyć ich mówić i podstaw higieny osobistej.
W zasadzie nie są zdolne do nauki zawodu chociaż jako dorośli,
pod opieką, mogą wykonywać proste czynności i prace nie
wymagające kwalifikacji.

• Upośledzenie umysłowe znaczne

osoby u.u. w st. znacznym już przed 5 r.ż. wykazują znaczne
opóźnienie rozwoju ruchowego. Mowa rozwinięta jest w stopniu
niewielkim lub nie ma jej wcale. W szkołach specjalnych można
nauczyć ich mówić i podstaw higieny osobistej.
W zasadzie nie są zdolne do nauki zawodu chociaż jako dorośli,
pod opieką, mogą wykonywać proste czynności i prace nie
wymagające kwalifikacji.

• Upośledzenie umysłowe głębokie

dzieci należące do tej kategorii są głęboko upośledzone w
dzieciństwie zachowań adpatacyjnych i w okresie przedszkolnym są
zdolne jedynie do opanowania najprostszych czynności motorycznych.
Dziecko w ograniczonym zakresie jest w stanie nauczyć się
samoobsługi. Nierzadko występują znaczne fizyczne deformacje,
uszkodzenie o.u.n. i zahamowanie wzrostu. Zdrowie i odporność na
choroby są słabe, średnia długość życia krótsza niż normalnie. Dzieci
te wymagają opieki instytucjonalnej.

• Upośledzenie umysłowe głębokie

dzieci należące do tej kategorii są głęboko upośledzone w
dzieciństwie zachowań adpatacyjnych i w okresie przedszkolnym są
zdolne jedynie do opanowania najprostszych czynności motorycznych.
Dziecko w ograniczonym zakresie jest w stanie nauczyć się
samoobsługi. Nierzadko występują znaczne fizyczne deformacje,
uszkodzenie o.u.n. i zahamowanie wzrostu. Zdrowie i odporność na
choroby są słabe, średnia długość życia krótsza niż normalnie. Dzieci
te wymagają opieki instytucjonalnej.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Autyzm wczesnodziecięcy – to tylko jeden z elementów
grupy zwanej zaburzeniami spektrum autystycznego (ASD).

• Istotą autyzmu jest upośledzenie interakcji społecznych (np.

trudności w dzieleniu swoich emocji z innymi, w rozpoczęciu
i utrzymaniu rozmowy), komunikacji (zarówno werbalnej, jak
i niewerbalnej, związanej z kontaktem wzrokowym czy
uśiechem) oraz obecność stereotypowych, powtarzalnych
zachowań (np. ustawianie przedmiotów w stały, specyficzny
sposób).
Stopień nasilenia, rodzaj i czas wystąpienia objawów, a także
poziom inteligencji i zdolności do prowadzenia
samodzielnego życia różnią się u chorych dzieci. Objawy
pojawiają się zanim dziecko skończy 3 r.ż.

• Chłopcy chorują na autyzm 3 – 4 razy częściej niż

dziewczynki.

• Autyzm nie jest rzadką chorobą, a wg ostatnich badań ok. 60

tys. Polaków cierpi na to zaburzenie.

Zaburzenia rozwoju c.d.

• Autyzm jest zespołem zaburzeń o b. różnym w zależności od dziecka

stopniu nasilenia występujących już we wczesnym dzieciństwie (1 – 3
r.ż.). Cechą charakterystyczną dzieci autystycznych są
nieprawidłowości w kontaktach społecznych.

• Dotychczas nie odkryto jednoznacznej przyczyny autyzmu

dziecięcego. Wiadomo, że za część zaburzeń odpowiadają geny, a
także komplikacje okołoporodowe (np. niedotlenienie dziecka).
Okazuje się, że dzieci cierpiące na autyzm mają wręcz ekstremalnie
męskie mózgi (nie przejawiają empatii, są ślepe na emocje, ogromna
koncentracja ukierunkowana na wychwycenie i zlikwidowanie
najmniejszych zmian otoczenia) – są to ewidentne cechy
supermęskiego mózgu.
Czynnikiem popychającym mózg chłopca na „ścieżkę” autyzmu są
męskie hormony (androgeny) a zwłaszcza testosteron, którego
stężenie już w okresie płodowym jest 4 x większe. Hormon ten wpływa
zarówno na funkcjonowanie mózgu, jak i na jego budowę. Kierunek ten
wymaga dalszych badań.

• Autyzm ma wyraźne podłoże dziedziczne i występuje wielokrotnie

częściej w pewnych rodzinach, niż średnio w populacji ogólnej.
Podejrzewa się też zaburzoną ekspresję co najmniej 10 genów, które
kontrolują podziały i migrację neuronów.

• Najbardziej kontrowersyjna hipoteza zakładała, że autyzm wywołują

szczepionki dziecięce. Jednak badania epidemiologiczne nie
potwierdziły związku autyzmu ze szczepieniami.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Objawy sugerujące autyzm dziecka

• nie gaworzy do 1 r.ż. i nie wskazuje na coś palcem,
• do 16 m-ca nie wypowiada pojedynczego słowa,
• do 2 r.ż. nie wypowiada form dwuwyrazowych,
• nie reaguje na swoje imię,
• utraciło zdolności językowe lub umiejętności społeczne,
• nawiązuje słaby (lub żaden) kontakt wzrokowy,
• nie umie korzystać z zabawek (sprawia wrażenie jakby nie

wiedziało jak się nimi bawić),

• stale i uporczywie ustawia zabawki i inne przedmioty w jednym

szeregu,

• okazuje nadmierne, wyjątkowe przywiązanie do jednej zabawki

lub innego przedmiotu,

• nie uśmiecha się,
• czasami zachowuje się, jakby było głuche, nie reaguje na żadne

sygnały, żyje we własnym świecie.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Dziecko autystyczne

 Dz.a. na ogół początkowo rozwija się normalnie,
 Dopiero między 18 i 24 m-cem życia zaczyna odbiegać od

normy,

 Nie uśmiecha się (lub przestaje się uśmiechać),
 Nie nawiązuje kontaktu wzrokowego,
 Nie reaguje na opiekunów,
 Nie wykazuje zainteresowania innymi ludźmi,
 Uczy się mówić z dużym opóźnieniem lub wcale,
 Używa języka w sposób niegramatyczny,
 Nie wykazuje wyobraźni,
 Nie potrafi się bawić symbolicznie i kreatywnie,
 Niewiele bodźców dociera do niego.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Leczenie autyzmu

 Polega głównie na długotrwałej

psychoterapii i stopniowej socjalizacji,

 Metoda Domana polega na

przekazywaniu dziecku w szybkim tempie
20 – 30 obrazków różnych przedmiotów z
podpisami. W ten sposób dziecko nie
znając liter zapamiętuje całe słowa.
Kojarzy obraz z nazwą.

 Leczenie farmakologiczne ma wyłącznie

charakter objawowy.