METODY LECZENIA

ALKOHOLIZMU

„WSZYSCY PIJĄ”

„JA PIJĘ TAK JAK

WSZYSCY”

„GDYBYM CHCIAŁ,

PRZESTAŁBYM PIĆ, ALE

NIE CHCĘ”

Wiele osób uzależnionych od

alkoholu, mimo leczenia, wraca do

nałogu. Poszukiwanie

skuteczniejszych metod leczenia

jest zagadnieniem ciągle otwartym.

Uzależnienie od alkoholu jest

ciężkim, przewlekłym zaburzeniem

o zróżnicowanej etiologii i

przebiegu, na rozwój którego ma

wpływ wiele czynników

(genetyczne, psychologiczne i

środowiskowe).

CZYM SIĘ OBJAWIA



Silną, wręcz niepohamowaną potrzebą
picia - głód alkoholu jest tak silny jak
głód jedzenia.



Utratą kontroli nad ilością pitego
alkoholu - alkoholik nie może sobie
założyć, że wypije tylko jednego
drinka, zwykle sięga po następnego.



Wzrostem tolerancji na alkohol - żeby
osiągnąć ten sam efekt, są potrzebne
coraz większe dawki alkoholu.



Zaniedbywaniem alternatywnych
przyjemności - zdobywanie i spożywanie
alkoholu staje się najważniejsze.



Piciem mimo szkód zdrowotnych - nawet
ciężkie schorzenia, przy których
spożywanie alkoholu jest zabronione, nie
powstrzymają przed "jednym głębszym".



Występowaniem tzw. objawów
abstynencyjnych, gdy z jakichś powodów
picie zostaje przerwane - są to
charakterystyczne, nieprzyjemne
doznania fizyczne i psychiczne

PROGRAMY

TERAPEUTYCZNE

Celem leczenia odwykowego jest

zaprzestanie picia alkoholu, utrzymywanie

abstynencji, likwidacja negatywnych

skutków spożywania alkoholu oraz

zapobieganie nawrotom picia.

Podstawową metodą leczenia jest

psychoterapia (przede wszystkim grupowa)

oraz udział w grupach samopomocy (np.

Wspólnota Anonimowych Alkoholików).

Programy terapeutyczne wywodzą się z

różnych szkół i kierunków, dostosowując

metody i techniki do potrzeb pacjenta i

etapu leczenia.

Początkowo należy uświadomić

pacjentowi sam fakt uzależnienia

(w przeciwieństwie do chorych fizycznie,

pacjenci uzależnieni z reguły uważają,

że ten problem ich nie dotyczy),

co wymaga przełamania takich

mechanizmów obronnych jak

zaprzeczanie (nieprzyznawanie się do

uzależnienia) i racjonalizacja

(usprawiedliwianie się - "muszę się

napić, bo źle się czuję, bo nie mogę

zasnąć, bo wszyscy piją").

Kolejnym etapem jest uświadomienie

pacjentowi problemów emocjonalnych i

osobowościowych, które sprzyjały sięganiu

po alkohol. W tej fazie psychoterapia jest

nastawiona na radzenie sobie z tymi

problemami.

W następnym etapie rozważa się problemy

egzystencjalne i duchowe dotyczące

swojego miejsca w świecie, hierarchii

wartości, pracuje nad wzmocnieniem

przekonania, że życie bez alkoholu pozwala

na kontrolowanie swoich zachowań.

Do niestandardowych form leczenia

należą akupunktura i hipnoza, ale ich

skuteczność jest wątpliwa. Mimo

różnych form terapii nawroty picia i

przerwanie abstynencji to częste

zjawiska. Uważa się, że 40-70%

pacjentów wraca do nałogu w okresie

dwunastu miesięcy po zakończeniu

terapii. Dlatego też ciągle są

poszukiwane nowe, skuteczne metody

leczenia.

STRATEGIE POSTĘPOWANIA Z

PACJENTAMI UZALEŻNIONYMI OD

ALKOHOLU



Psychoterapia



Grupy samopomocy (wspólnota AA, kluby
abstynenta)



Treningi: - umiejętności społecznych (np. TAZA -
trening asertywnych zachowań abstynenckich),
Treningi psychologiczne, Trening interpersonalny,
Trening asertywności, Trening radzenia sobie z
konfliktami w małżeństwie, Trening umiejętności
wychowawczych dla rodziców



Hipnoza



Leczenie farmakologiczne



Zajęcia edukacyjne

Głównym celem terapii uzależnień jest

wspieranie postaw trzeźwościowych

oraz rozwiązywanie problemów

alkoholowych poprzez motywowanie

osób uzależnionych od alkoholu do

leczenia odwykowego a także pomoc w

przezwyciężaniu mechanizmów

uzależnienia, pomoc w przezwyciężaniu

dotychczasowej błędnej postawy wobec

życia.

HIPNOZA W TERAPII ZESPOŁU

UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU

Hipnoza to stan wywołany sugestiami hipnotycznymi, w którym

osoba badana jest zdolna do specyficznego reagowania na te
sugestie w swoim zachowaniu, percepcji i pamięci. Inaczej
mówiąc, hipnoza, będąc formą interakcji międzyludzkiej czy też
komunikacji interpersonalnej, jest efektem sugestii działających
w czasie jej trwania.

Zarówno zahipnotyzowany jak i eksperymentator dostrzegają

pewne zmiany w świadomości osoby badanej podczas hipnozy.
Wszelako zmiany świadomości, chociaż odmienne, występują
także na przykład w upojeniu alkoholowym czy chociażby
senności. Inny jest jednak mechanizm ich powstawania. W
przypadku hipnozy jest to działanie sugestiami hipnotycznymi,
prowadzącymi do silnego skoncentrowania uwagi badanego na
sytuacji hipnotycznej (hipnotyzerze i sugestiach przez niego
podawanych). Prowadzi to między innymi do stanu częściowej
deprywacji sensorycznej. Hipnotyzowany przestaje w dużej
mierze reagować na inne niż hipnotyczne bodźce.

Hipnoza bywa stosowana w terapii zespołu uzależnienia od alkoholu

jako samodzielna technika, albo też element psychoterapii. W
pierwszym przypadku służy do eliminacji niepożądanego objawu,
jakim jest patologiczne nadużywanie alkoholu. Wtedy to walor
terapeutyczny posiada treść sugestii, a nie sam fakt wystąpienia
hipnozy. Jak pisze J. Aleksandrowicz (1996 s.158):

"Hipnoza pełni, więc funkcję analogiczną do np. strzykawki

zawierającej lek. Tym, co leczy, jest jej zawartość, nie zaś
procedura, w którą jest opakowana".

W drugim ze wzmiankowanych powyżej zastosowań wykorzystuje się

właściwości samej hipnozy. Jest to, więc terapia hipnozą, a nie
oddziaływaniem w czasie jej trwania. Stosując ją uzyskać możemy
na przykład redukcję niepokoju.

Można wykorzystywać hipnozę także do zmiany nastawienia

uzależnionego do leczenia i swojego nałogu. Także tutaj warto
zacytować fragment opracowania J. Aleksandrowicza (1996 s. 158):

"Należy jednak pamiętać o tym, że zbudowanie związku

terapeutycznego nie jest jeszcze leczeniem, a jedynie stworzeniem
warunków do tego, by mógł zaistnieć proces oddziaływania".

LECZENIE

FARMAKOLOGICZNE

Leczenie farmakologiczne jest, tylko metodą wspomagającą

psychoterapię. Dotyczy głównie następstw przewlekłego
spożywania alkoholu: zatrucie alkoholowe, alkoholowy
zespół abstynencyjny (tzw. detoksykacja - złagodzenie lub
usunięcie objawów zespołu abstynencyjnego), psychiczne
i fizyczne powikłania przewlekłego picia alkoholu.

Leczenie farmakologiczne umożliwia taką poprawą stanu

psychicznego i fizycznego, aby pacjent mógł rozpocząć
psychoterapię. Niestety nie ma leku na alkoholizm.
Stosowanie leków przeciw depresyjnych rzeczywiście
umożliwia utrzymywanie abstynenci w trakcie ich
zażywania. Jednocześnie bardzo często decyzja o podjęciu
psychoterapii zostaje odsunięta w czasie. Po odstawieniu
leków pacjent zwykle wraca do picia.

W trakcie psychoterapii leczenie

farmakologiczne może okresowo wspierać

proces terapeutyczny. Dotyczy, to zwykle

pacjentów u których oprócz uzależnienia

stwierdzone są objawy kliniczne innego

zaburzenia psychicznego ,mogące utrudniać

lub nawet uniemożliwiać podjęcie terapii. O

konieczności zastosowania farmakologicznego

zawsze decyduje lekarz.

GRUPY

SAMOPOMOCOWE

ANONIMOWI ALKOHOLICY

Anonimowi Alkoholicy są wspólnotą mężczyzn i

kobiet, którzy dzielą się nawzajem
doświadczeniem, siłą i nadzieją, aby rozwiązać
swój wspólny problem i pomagać innym w
wyzdrowieniu z alkoholizmu. Ruch AA stanowi
częścią nieformalnej międzynarodowej wspólnoty,
działającej obecnie w ponad 160 krajach, na którą
składają się tysiące grup w lokalnych
społecznościach. Celem AA jest trwać w
trzeźwości i pomagać innym alkoholikom w jej
osiągnięciu. Wśród uczestników AA znajdują się
ludzie w bardzo różnym wieku, o różnym statusie
społecznym, ekonomicznym i kulturowym.

Pomoc udzielana przez grupy AA jest wolna od

wszelkich opłat i zobowiązań.

AL-ANON

Samopomocowe Grupy Rodzinne Al-Anon

przeznaczone są dla osób, które czują
emocjonalny związek z osobami uzależnionymi
od alkoholu (żony, mężowie, rodzice,
konkubiny, przyjaciele itp.) oraz cierpią w
związku z ich piciem.

Program Al-Anon jest adaptacją programu

Anonimowych Alkoholików i wykorzystuje
program Dwunastu Kroków i Dwunastu
Tradycji. Ta forma samopomocy istnieje w
Polsce od 1980 r., obecnie działa ok. 430 takich
grup.

ALATEEN

Samopomocowe Grupy Alateen przeznaczone są dla

nastolatków, czyli dla dzieci i młodzieży do lat 18,
na których życie wpłynął alkoholizm któregoś z
rodziców lub innej bliskiej osoby. Członkowie
Alateen spotykają się na mityngach, żeby pomóc
sobie w rozwiązywaniu problemów. Wspierają się
wzajemnie, dzielą się doświadczeniem, uczą się o
alkoholizmie jako o chorobie rodziny i koncentrują
się na osobistym rozwoju, aby zmniejszyć
działanie skutków alkoholizmu na swoje życie.
Program Alateen jest adaptacją programu
Anonimowych Alkoholików i wykorzystuje również
Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji.

Obecnie w Polsce działa około 60 takich grup.

ZAJĘCIA EDUKACYJNE

Przez cały proces terapii, zależnie od jego stanu

zaawansowania, pacjenci poddawani są odpowiedniej
porcji informacji w trakcie zajęć grup edukacyjnych.
Celem uczestniczenia w takich grupach jest zdobycie
wiedzy na temat alkoholu, skutków jego działania oraz
przyswojenia sobie informacji o chorobie alkoholowej.
Spotkania te mogą mieć różną formę: może to być
mini wykład, pokaz filmu, czy też spotkanie ze
specjalistą z dziedziny alkoholizmu, lekarzem,
zakończone dyskusją w grupie. Tematy grup
edukacyjnych mogą dotyczyć np.:: somatycznych
skutków picia alkoholu, opisu przebiegu procesu
zdrowienia a także opisu zasad funkcjonowania grup
AA. Poprzez tę formę pacjent może skonfrontować
sposób postępowania w swoim dotychczasowym
życiu, z tym, czego dowiedział się na wykładzie.

W procesie terapii następuje zmiana w

funkcjonowaniu życiowym pacjenta i zajęcia
edukacyjne pełnią tu kluczową rolę. Kinney i
Leaton zakładając istnienie bardzo złożonych
powiązań między wiedzą, uczuciami i
zachowaniem mówią o tym, że fakty, jakie
poznaje alkoholik na tych zajęciach nie
spowodują od razu, że on przestanie pić, ale
mogą mieć ogromne znaczenie przy
przełamywaniu systemu iluzji i zaprzeczeń, który
pomaga mu w piciu. Na zajęciach grup
edukacyjnych alkoholicy zdobywają, więc pewne
umiejętności poznawcze, które gwarantują im
bardziej efektywny udział w dalszej terapii

TRENINGI

TAZA

Trening Asertywnych Zachowań Abstynenckich

to procedura terapeutyczna, której celem jest
nauka konstruktywnego zachowania w
sytuacjach grożących załamaniem
abstynencji. Przeznaczona jest dla pacjentów
rozpoczynających leczenie, którzy mają już
za sobą miesiąc abstynencji. W trakcie zajęć
uczestnicy uczą się na przykład, jak w prosty
sposób można odmawiać wypicia alkoholu,
gdy są do tego nakłaniani w sytuacji
towarzyskiej. Ze scenariuszem konkretnego
treningu można się zapoznać w książce
Elżbiety Królak i Marii Król-Fijewskie

TRENINGI PSYCHOLOGICZNE

Mają one na celu rozwój umiejętności potrzebnych

w różnych sytuacjach społecznych. Efektywne
radzenie sobie z trudnymi sytuacjami zmniejsza
możliwość wystąpienia nawrotu. Treningi są
przeznaczone dla pacjentów, którzy ukończyli
podstawowy program terapeutyczny i są w
trakcie realizacji programu dalszej pracy nad
swoją trzeźwością. Specjaliści uważają, że w
treningach psychologicznych mogą uczestniczyć
osoby, które mają za sobą co najmniej dwa lata
abstynencji. Wyjątkiem od tej zasady jest
Trening Asertywnych Zachowań Abstynenckich,
który stanowi element wspomagający
profesjonalnej terapii uzależnień.

TRENING INTERPERSONALNY

Jest formą edukacji zbudowaną na innych niż tradycyjne

założeniach teoretycznych i wykorzystujący specyficzny

dla siebie aspekt procesu uczenia się. Polega na

wykonywaniu różnych działań wspólnie z innymi,

uzyskaniu doświadczeń osobistych, które tym działaniom

towarzyszą, wyciągnięciu wniosków praktycznych z tych

doświadczeń. Celem treningu jest rozwijanie umiejętności

ważnych w kontaktach międzyludzkich i w kierowaniu

własnym postępowaniem. W trakcie zajęć uczestnik

otrzymuje wiele informacji od innych na temat swojego

zachowania, dowiaduje się więc, jak jest odbierany przez

innych ludzi w konkretnych sytuacjach międzyludzkich,

jakie uczucia i myśli wywołuje u nich jego zachowanie.

Może porównać te informacje z własnymi myślami na

temat tego, jak jest postrzegany przez innych. Taka

konfrontacja prowadzi często do przełamania swoich

własnych schematów myślenia i postrzegania innych

ludzi.

Z badań przeprowadzonych przez Instytut

Psychologii Zdrowia wynika, że trening

ten może być stosowany wobec osób

uzależnionych dopiero w późniejszych

etapach zdrowienia. Tę metodę można

wykorzystać do nauki umiejętności

ważnych dla trzeźwego życia w okresie

wstępnie utrwalonej abstynencji.

TRENING ASERTYWNOŚCI

Maria Król-Fijewska za zachowanie asertywne uważa ¨zespół

zachowań interpersonalnych wyrażających uczucia, postawy,
życzenia, opinie, lub prawa danej osoby w sposób
bezpośredni, stanowczy i uczciwy a jednocześnie
respektujący uczucia, postawy, życzenia, opinie i prawa innej
osoby (osób)¨ Uczestnicy treningu uczą się asertywnych
zachowań ćwicząc je w sytuacjach, które sprawiają im
kłopoty w wyrażaniu siebie wobec innych osób nie
naruszając praw innych osób. Uzależnieni od alkoholu po
przez swoje wcześniejsze życie skoncentrowane na piciu
posiadają wiele deficytów zachowań asertywnych. Trudno
jest im się znaleźć w wielu sytuacjach, w których kiedyś
zastępowali zachowania asertywne piciem alkoholu. Teraz nie
wiedzą, bądź nie umieją, zachować się w nich na trzeźwo. Z
przeprowadzonych badań wynika, że bardzo często brak tych
umiejętności powoduje stres, a w konsekwencji sięgnięcie po
alkohol. W pracy z uzależnionymi trening ten powinien być
stosowany po zakończeniu właściwej terapii uzależnienia

TRENING RADZENIA SOBIE Z

KONFLIKTAMI W MAŁŻEŃSTWIE

Może on mieć charakter sesji rodzinnych czy też małżeńskich,

których celem jest pomoc rodzinie w uzyskaniu równowagi

zaburzonej chorobą alkoholową. Niezbędne jest w tym

przypadku poznanie nieprawidłowych wzorów odnoszenia się

do siebie jej członków. Uczestnicy sesji uczą się

podstawowych umiejętności potrzebnych im do tego by mogli

dalej razem żyć i rozwiązywać pojawiające się problemy.

Poznają oni, w jaki sposób uświadamiać sobie faktyczny stan

rzeczy. Zdarza się często, iż ludzie próbują sami domyśleć się,

jakie motywacje i myśli kierują innymi ludźmi, a następnie

postępują tak, jakby ich domysły były prawdziwe. W trakcie

sesji demaskuje się ten sposób funkcjonowania, pokazując

jakie wywołuje ono skutki. Terapeuta pomaga także w

ujawnianiu sytuacji, w których rodzina szuka kozła ofiarnego.

Najczęściej staje się nim alkoholik, na barki którego zrzucane

są wszystkie niepowodzenia rodzinne. W ten sposób rodzina

unika odpowiedzialności za swe własne działania.

W trakcie sesji wypływa także temat akceptacji prawa

każdego człowieka do swych uczuć. W myśl założenia,
że uczucia negatywne, jeśli są tłumione nie
dopuszczają do przeżywania uczuć pozytywnych,
pracuje się z rodziną nad ekspresją uczuć
negatywnych, lęku czy też poczucia zranienia, aby
mogły dojść do głosu uczucia pozytywne. Ważnym
elementem pracy z rodziną jest też zwracanie uwagi
na demonstrowane przez nich reakcje unikania. Wtedy
terapeuta patrzący ¨z boku¨ może za nich samych
¨wypowiedzieć to czego wypowiedzieć nie sposób¨
ujawniając fakty, o których nikt nie wspomniał.

Po wyjaśnieniu wszystkich wspomnianych wyżej sytuacji

uczestnicy sesji zapoznawania są z nowymi sposobami
rozwiązywania problemów będącymi odpowiedzią na
ich dotychczasowe trudności w życiu rodzinnym