Formy ochrony

przyrody w Polsce

Mateusz Łukomski
Mateusz Kalina
kl. 3 et

 Zadaniem władz każdego państwa jest objęcie

ochroną prawną najcenniejszych elementów
środowiska naturalnego.

 Formy ochrony przyrody w Polsce dostosowane

do regulacji UE ustala Ustawa z 16 kwietnia
2004 r. „O ochronie przyrody” z późniejszymi
zmianami.

W rozumieniu tejże ustawy ochrona

przyrody polega na

zachowaniu zrównoważonym użytkowaniu

oraz odnawianiu zasobów, tworów i

składników przyrody, tj:

 dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów;
 roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową;
 zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia;
 siedlisk przyrodniczych;
 siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych

gatunków roślin, zwierząt i grzybów;

 tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków

roślin i zwierząt;

 krajobrazu;
 zieleni w miastach i wsiach;
 zadrzewień.

Główne cele ochrony przyrody

 utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów;

 zachowanie różnorodności biologicznej;

 zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego;

 zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i

grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub
przywracanie do właściwego stanu ochrony;

 ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach

oraz zadrzewień;

 utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony

siedlisk przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i
składników przyrody;

 kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody

przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony
przyrody.

Prawne formy ochrony
przyrody w Polsce

 parki narodowe;
 rezerwaty przyrody;
 parki krajobrazowe;
 obszary chronionego krajobrazu;
 obszary Natura 2000;
 pomniki przyrody;
 stanowiska dokumentacyjne;
 użytki ekologiczne;
 zespoły przyrodniczo-

krajobrazowe;

 ochrona gatunkowa roślin,

zwierząt i grzybów.

Parki narodowe

  W strategii ochrony przyrody w Polsce na najwyższym  szczeblu

drabiny stoją parki narodowe.

 Obecnie mamy 23 parki narodowe, które zajmują 3145 km

2

czyli ok.

1% powierzchni kraju.

 Głównym zadaniem parków narodowych jest ochrona szczególnie

ważnych, naturalnych lub zbliżonych do naturalnych ekosystemów,
wyjątkowych ze względów naukowych, dydaktycznych, społecznych
i kulturowych.

 Istotnym kryterium jest także wielkość, bo aby dany obszar mógł

zostać parkiem narodowym musi mieć powierzchnię co najmniej
1000 ha.

 Na terenie parku ochronie podlega cała przyroda, a wokół parku

utworzona jest otulina, zabezpieczająca jego obszar przed
szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.

 Zadaniem pośrednim parku są funkcje dydaktyczne i wychowawcze.

Lokalizacja parków narodowych

W parku narodowym . . .

Wybierając się do Parku Narodowego musimy pamiętać, że
obowiązują nas pewne zasady.

 Nie możemy poruszać się po szlakach innych, niż wyznaczone.

 Jeżeli wybieramy się wycieczką, „czy większą grupą”

powinniśmy zwiedzać park pod kierunkiem wykwalifikowanych
przewodników.

 Zabronione jest zakłócanie ciszy, zaśmiecanie i

zanieczyszczanie wód, zrywanie roślin, niszczenie drzew,
niszczenie skał, łowienie ryb, palenie ognisk a także
wprowadzanie psów.

 Warto pamiętać, że pracownicy parku jak i członkowie Straży

Ochrony Przyrody mogą nas legitymować i ukarać grzywną w
postaci mandatu.

Rezerwaty

 Nie wszystkie ważne przyrodniczo miejsca w kraju daje

się objąć statusem parków narodowych ze względu na
zbyt mały obszar.

 Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w

stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy,
ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska
roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i
składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się
szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi,
kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

 Na terenie rezerwatu chroniona jest cała przyroda lub jej

wybrane składniki.

 W rezerwatach ścisłych ochrona polega na całkowitym

wykluczeniu ingerencji człowieka.

Rodzaje rezerwatów

 leśny
 wodny
 stepowy
 słonoroślowy
 faunistyczny
 florystyczny
 torfowiskowy
 przyrody nieożywionej
 krajobrazowy

Parki krajobrazowe

 Parki Krajobrazowe to twory terytorialne o zadaniach

podobnych do parku narodowego i rezerwatu z tą jednak
różnicą, że na ich terenie prowadzić można działalność
gospodarczą i rolniczą, a ochronie podlegają tutaj
zarówno walory przyrodnicze jak i krajobraz kulturowy.

 Obecnie parki krajobrazowe stanowią około 8%

powierzchni Polski. 

Na terenie parku krajobrazowego mogą znajdować się wyróżnione obszary

(np. rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne) lub inne obiekty (np. pomniki
przyrody) objęte ściślejszą formą ochrony.

Obszar parku jest dostępny dla odwiedzających w  znacznie większej części

niż w  przypadku parków narodowych, jednak i  tu obowiązują indywidualne
przepisy i  warunki udostępniania części parku dla potrzeb turystyki.

Należy przestrzegać następujących zakazów:

zakaz umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, z  wyjątkiem

amatorskiego połowu ryb,

zakaz niszczenia nor zwierząt, legowisk, innych schronień i  miejsc rozrodu

oraz tarlisk i  złożonej ikry,

zakaz likwidowania i  niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych

i nadwodnych,

zakaz używania łodzi motorowych i  innego sprzętu motorowego na

otwartych zbiornikach wodnych,

zakaz organizowania rajdów motorowych i  samochodowych.

Obszary chronionego krajobrazu

 Obszary chronionego krajobrazu obejmują większe

powierzchnie odznaczające się mało zniekształconym
środowiskiem, o zachowanej równowadze ekologicznej i
wysokich walorach krajobrazu naturalnego.

 Obejmują często doliny rzek, kompleksy leśne spełniając

rolę korytarzy ekologicznych między obszarami
chronionymi - tworząc w ten sposób system obszarów
chronionych.

 Ochrona przyrody poprzez formy ochrony przyrody winna

uwzględniać wzajemne oddziaływanie obszarów objętych
ochroną, umożliwiając zachowanie bioróżnorodności
biologicznej.

Ochrona gatunkowa

 Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów ma na celu

zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko
występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk,
gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych
na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych
ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także
zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

 Organem nadającym status prawny ochrony gatunkowej jest

Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i
Leśnictwa w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i
Gospodarki Żywnościowej.

 Decyzje dotyczące ochrony gatunkowej mogą być podjęte

także w drodze rozporządzenia wojewody.

Ochrona gatunkowa zwierząt

W odniesieniu do objętych ochroną gatunkową zwierząt zabrania

się:

1) zabijania, preparowania, płoszenia, odłowu i przetrzymywania w

niewoli,

2) umyślnego niszczenia ich gniazd, nor, legowisk i żeremi,

3) niszczenia jaj, osobników młodocianych i innych form rozwojowych

(szczególnie kijanek, larw, poczwarek i piskląt),

4) fotografowania i filmowania w okresie rozrodu i wychowu młodych w

ich ostojach i miejscach rozrodu,.

5) wszelkich form handlu żywymi lub martwymi osobnikami,

6) wwożenia lub wywożenia poza granice kraju.

Błotniak stawowy

Orzeł bielik

Rybołów

Łabędź krzykliwy

Ochrona gatunkowa roślin

W stosunku do roślin znajdujących się pod ochroną ścisłą
(całkowitą) obowiązuje zakaz:

 umyślnego niszczenia, zrywania, ścinania oraz

pozyskiwania z naturalnych miejsc występowania,

 handlu, przenoszenia i wywożenia za granicę zarówno w

stanie świeżym, jak i suszonym,

W przypadku roślin objętych ochroną częściową możliwe

jest ich pozyskanie w określonych ilościach i miejscach,

m.in. dla celów leczniczych i gospodarczych.

Konwalia majowa

Cis pospolity

Mikołajek
nadmorski

Pomniki przyrody

Za pomniki przyrody można uznać pojedyncze twory
przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia
o szczególnej wartości naukowej, kulturowej,
historyczno-pamiątkowej czy krajobrazowej oraz
odznaczające się indywidualnymi cechami,
wyróżniającymi je wśród innych tworów.

Pomniki przyrody są ważnym elementem składowym
krajobrazu; podnoszą jego piękno, zwiększają różnorodność,
często związane są z wydarzeniami historycznymi, lokalnymi
podaniami lub wybitną postacią historyczną.

Głównymi kryteriami uznania za pomnik przyrody są:
sędziwy wiek, niespotykane kształty, okazałe rozmiary
drzew, krzewów lub ich grup (głównie gatunków rodzimych,
rzadziej obcych), wielkość głazów narzutowych, rzadkość
zjawiska lub gatunku.

Użytki ekologiczne

Są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających
znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów i typów środowisk :

 naturalne zbiorniki wodne,

 śródpolne i śródleśne "oczka wodne",

 kępy drzew i krzewów,

 bagna, torfowiska,

 obszary nie użytkowanej roślinności,

 wydmy,

 starorzecza,

 wychodnie skalne,

 skarpy,

 kamieńce,

 siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych

gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca
rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania."

Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

 Są to obszary wyznaczone w celu ochrony wyjątkowych

cennych fragmentów krajobrazu naturalnego
i kulturowego dla zachowania ich wartości
estetycznych.

Natura 2000

 Wraz z akcesją Polski do Unii Europejskiej, pojawiła się

nowa forma ochrony przyrody Europejska Sieć Natura
2000.

 W jej skład wchodzą dwa typy obszarów:
1. obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO)
2. specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO)

 System obszarów chronionych Natura 2000 działa

równolegle z siecią obszarów chronionych i wzmacnia
prawne reżimy ochronne zgodnie z ustawodawstwem
Unii Europejskiej.

Rezerwaty biosfery

Rezerwaty biosfery to obszary chronione o znaczeniu

międzynarodowym.

Rezerwaty biosfery, to obszary unikatowe w skali świata, zawierające

niepowtarzalne walory geologiczne, rzeźby terenu, flory lub fauny itp.,
wpisane na listę przez Międzynarodową Radę Koordynacyjną Programu
UNESCO MaB

Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO

Białowieski Park Narodowy,
Babiogórski Park Narodowy,
Słowiński Park Narodowy,
Rezerwat Jezioro Łuknajno,
Tatrzański Park Narodowy,
Karkonoski Park Narodowy,
Bieszczadzki Park Narodowy (Karpaty Wschodnie),
Kampinoski Park Narodowy,
Poleski Park Narodowy (Polesie Zachodnie).

TATRZAŃSKI REZERWAT BIOSFERY

Obszary chronione o znaczeniu
międzynarodowym

W ramach Konwencji Ramsarskiej, ochronie podlegają

następujące tereny wodno-błotne: 

 Rezerwat Jezioro Łuknajno,
 Rezerwat Jezioro Karaś,
 Rezerwat Jezioro Siedmiu Wysp,
 Rezerwat Świdwie,
 Rezerwat Słońsk,
 Biebrzański Park Narodowy,
 Rezerwat Stawy Milickie,
 Słowiński Park Narodowy.

Może 4 na koniec rokuu? 
POZDRAWIAMY!!