Samobójstwa
jako problem
medyczny i
społeczny

Statystyki

• Codziennie umiera

ponad 1300 – 1500
osób w wyniku
zamachu
samobójczego;

• Liczba prób

samobójczych jest
około 15 razy większa;

• Zwiększa się liczba

samobójstw wśród
młodzieży;

Statystyki

• Najwięcej samobójców jest

po 45 roku życia;

• Samobójstwa są częstsze

w czasie kryzysów
ekonomicznych, a rzadsze
w czasie wojen;

- Częściej samobójstwa

popełniają mężczyźni;

• Częściej osoby samotne,

owdowiałe;

• Lekarze, studenci,

żołnierze

Zachowania
samobójcze

To wynik interakcji

czynników społeczno
– kulturowych,
rozwojowych,
psychicznych oraz
rodzinnych i
środowiskowych.

Samobójstwo

(suicydium)(Gmitrowicz)

To przemyślane,

zamierzone
działanie
zagrażające życiu,
podjęte
samodzielnie,
którego
następstwem jest
śmierć

.

Samobójstwo

(Adler)

Jest to reakcja

zemsty, która
dotyka wprawdzie
nas samych, ale
jednocześnie na
zawsze obarcza
innych wyrzutami
sumienia.

Próba samobójcza

To działanie podjęte bez

tragicznego zakończenia życia,
w którym jednostka rozważa:
albo zapoczątkowanie
nietypowego zachowania,
mogącego doprowadzić do
samouszkodzenia, albo
przyjęcie substancji w dawce
większej niż terapeutyczna w
celu osiągnięcia zmiany przez
obecne lub oczekiwane fizyczne
konsekwencje.

Psychologiczna teoria
samobójstw

Cechy charakteryzujące

potencjonalnego
samobójcę:

• Zaburzenia osobowości;
• Niedojrzałość

emocjonalna;

• Mała odporność na

stres;

• Reagowanie

autoagresją na sytuację
zagrożenia.

Psychologiczna
teoria samobójstw

• Freud

–

twórca koncepcji

instynktu śmierci
(samounicestwienia):

wszystko co żyje dąży do
śmierci, „chęć umierania”;

• Adler

–

widział

pożądanie śmierci jako
reakcję obronną i chęć
zemsty za poczucie
niższości;

Psychologiczna
teoria samobójstw

• Adnics

– samobójstwo

wynika z braku sensu życia i
załamania;

• Menninger

– instynkt śmierci

to kompleks sadyzmu i
masochizmu.

• Wyróżnia on 3 składowe

determinujące prawdziwy
zamach samobójczy:

• Pragnienie śmierci;
• Chęć zabicia;
• Chęć zostania zabitym.

Socjologiczna teoria
samobójstw

• Durkheim

- :

społeczeństwo

suicydogenne”

– wadliwie

funkcjonujące społeczeństwo
stwarza warunki do realizacji
dążeń autodestrukcyjnych.

• Wadliwie funkcjonujące

społeczeństwo – np. duża
rozbieżność pomiędzy
wyznaczonymi przez kulturę
aspiracjami a możliwościami
ich realizacji.

Socjologiczna teoria
samobójstw

• Dezintegracja

środowisk
miejskich,
rozluźnienie więzi
społecznych
(rodzinnych i
sąsiedzkich),
niedostosowanie
społeczne

Rodzaje samobójstw

• Dokonane

(skuteczne);

• Niedokonane

(nieskuteczne)

• Gwałtowne

(powieszenie)

• Stopniowe

(głodzenie się)

Rodzaje samobójstw

• Anomiczne

– poprzedzone

bolesnym zerwaniem
dotychczasowych
stosunków jednostki ze
społeczeństwem;

• Egoistyczne

– zbyt ubogie

więzy łączą jednostkę z
innymi ludźmi;

• Altruistyczne

– człowiek

odbiera sobie życie dla
dobra społecznego.

Sposób popełnienia
samobójstwa

• Powieszenie (75%)
• Skok z wysokości

(7%)

• Środki nasenne

(3,3%)

• Rzucenie się pod

pojazd (2,3%)

• Samookaleczenie

(2,4%)

Miejsce popełnienia
samobójstwa

• Mieszkanie
• Zabudowania

gospodarcze

• Piwnica, strych
• Las, park

Czynniki ryzyka

I. Demograficzne

• Mężczyzna
• Starszy wiek
• Rozwiedziony(a)
• Wdowiec/wdowa
• Brak pracy

Czynniki ryzyka

II. Wywiad dotyczący

przeszłości:

• Próby samobójcze w

przeszłości;

• Wśród członków

rodziny

• Ofiara nadużyć

fizycznych,
seksualnych;

• genetyczne

Czynniki ryzyka

III. Czynniki

medyczne

• Ciężka choroba

somatyczna

Czynniki ryzyka

IV. Środowiskowe:

• Utrata pracy, bliskiej

osoby;

• Izolacja społeczna;
• Akceptacja samobójstwa

w środowisku;

• Nieporozumienia

rodzinne;

• Problemy małżeńskie;
• Prześladowania religijne,

polityczne, kłopoty
finansowe

Czynniki ryzyka

V. Psychiatryczne:

• Alkoholizm, zaburzenia

psychotyczne
(schizofrenia)

• Zespoły lękowe, choroba

afektywna

• Zaburzenia osobowości
• Niedawna hospitalizacja

psychiatryczna

• Nadużywanie środków

psychotropowych

Czynniki ryzyka

VI. Behawioralne:

• Działania antyspołeczne
• Agresywność
• Podejmowanie ryzyka
• Przygotowania do śmierci
• Dokładnie opracowany

plan samobójstwa

• Zamiary zadania sobie lub

innym uszkodzeń
cielesnych

Przyczyny samobójstw
młodych ludzi

• Rozpad rodziny
• Zjawisko samooskarżania się
• Poczucie braku własnej

wartości

• Brak zakorzenienia

(akceptacja, aprobata,
uwaga rodziców)

• Zaniedbanie i samotność

(izolacja)

• Poczucie niezrozumienia i

niedocenienia (szukanie
akceptacji)

Przyczyny samobójstw
młodych ludzi

• Doświadczanie porażek

(niezdolność do radzenia
sobie z porażkami)

• Poczucie straty
• Problemy w stosunkach

międzyludzkich
(odrzucenie)

• Presje narzucone z

zewnątrz

Sygnały
ostrzegawcze

• Wzmianki o

samobójstwie lub
śmierci

– wolałbym nie

żyć, mam ochotę się
zabić, już niedługo nie
będziesz musiał się o
mnie martwić, żarty o
śmierci, pogrzebach,
samobójstwach.

Sygnały
ostrzegawcze

• Rozdawanie swoich

cennych rzeczy;

• Zmiany w dziedzinach

ogólnych

: jedzenie sen,

dbałość o wygląd
zewnętrzny, życie
towarzyskie, zmiany
osobowości
(zachowania
nieadekwatne do
sytuacji)

Zespół presuicydalny

• Zawężenie sytuacyjne

Brak rozwiązań

trudnego położenia,
poczucie bezradności,
nie jest w stanie nic
zmienić, poczucie
osamotnienia
(nieuleczalna choroba,
lęk przed nawrotem
choroby nowotworowej)

Zespół
presuicydalny

• Zawężenie

dynamiczne

Działają siły, które

„pchają” do
samobójstwa
dominuje pesymizm,
osoba boi się siebie,
boi się życia, boi się
innych, boi się
działania.

Zespół
presuicydalny

• Zawężenie

stosunków
międzyludzkich

• Stopniowa izolacja, w

końcu „czepia” się
jednej osoby jak
„ostatniej deski
ratunku”

• Osoba taka nie jest

zdolna do
kształtowania nowych
powiązań
emocjonalnych.

Zespół presuicydalny

• Zawężenie świata

wartości

• Brak wartości,

zainteresowań

• Wyznawane wartości

ulegają dewaluacji a to
wpływa na obraz siebie i
poczucie własnej
wartości

• Kieruje się

subiektywnymi ocenami,
odmiennymi od ogólnych
wartości

Zespół
presuicydalny

• Napięcie wewnętrzne

• To napięcie może

prowadzić do agresji,
najpierw jest ona
skierowana na
najbliższe osoby a
później na siebie.

Fantazje
samobójcze

• Wyobrażenia bycia

martwym

– który

czuje smak zemsty
nad tymi co go
opłakują – jest to
etap odwracalny

Fantazje
samobójcze

• Wyobrażenia

podniesienia na
siebie ręki

bez

konkretnych
planów
samobójstwa;

Fantazje
samobójcze

• Faza najwyższego

zagrożenia, gdzie
samobójstwo bywa
bardzo
szczegółowo
zaplanowane.

Fazy samobójstwa

I FAZA

Myśli samobójcze

• Osoba ujawnia myśli

samobójcze, ale nie
jest jeszcze zdolna do
ich realizacji

• Nie wolno lekceważyć

deklaracji
samobójczych..

Fazy samobójstwa

II Faza

Próba samobójcza

• Osoba jest już bardziej

zdeterminowana, ale
nawet próba jest dla
otoczenia sygnałem
świadczącym o tym, że
osoba cierpiąca chętnie
dalej by żyła, gdyby
ktoś chciał jej pomóc.

Fazy samobójstwa

III FAZA

Samobójstwo

• Świadczy o tym, że dana

osoba nie potrafiła sama
rozwiązać problemów i
dlatego zrealizowała
swoje postanowienie. Być
może cieszyłaby się w
pełni życiem, gdyby
pomoc nadeszła na czas.

Interwencja kryzysowa

Obejmuje:

• Potencjalnych

samobójców i ich
rodziny;

• Osoby po próbie

samobójczej (lekarz i
psycholog);

• Rodziny, w których ktoś

podjął próbę
samobójczą.

Pomoc potencjalnemu
samobójcy

• Rozmowa z

psychologiem;

• Grupy wsparcia;
• Odwoływanie się do

wyznawanych wartości;

• Telefony zaufania;
• Obserwacja, nadzór,

szukanie rozwiązań.

Pomoc próbującym
ponownie

• Psycholog lub

psychiatra;

• Oddział

psychiatryczny;

• Leki.

Poziomy prewencji

I poziom

• Edukacja społeczna

,

która stworzy
postawy akceptujące
życie, ułatwi
rozwiązywanie
problemów
życiowych i
adaptację do nowych
okoliczności
życiowych, postaw
suicydalnych.

Poziomy prewencji

II Poziom

• Działania skierowane do populacji

zagrożonej pojawieniem się postaw
presuicydalnych. Oddziaływanie
instytucjonalne i pozainstytucjonalne
na osoby, które znalazły się w takiej
sytuacji. Budowanie postaw
antysuicydalnych.

• Osoby chore terminalnie, uzależnione,

przeżywające żałobę;

• Ośrodek pomocy społecznej,

interwencji kryzysowej, służba zdrowia,
telefon zaufania

Poziomy prewencji

III Poziom

• Oddziaływania w sytuacji

suicydalnej i postsuicydalnej
(psychologiczne, socjologiczne,
medyczne).

• Po odratowaniu życia osoby te

nadal mają kłopoty z radzeniem
sobie z problemami życiowymi,
funkcjonowaniem w
społeczeństwie i są w nich silne
motywy suicydalne.