Samobójstwa
jako problem
medyczny i
społeczny
Samobójstwa
jako problem
medyczny i
społeczny
Statystyki
• Codziennie umiera
ponad 1300 – 1500
osób w wyniku
zamachu
samobójczego;
• Liczba prób
samobójczych jest
około 15 razy większa;
• Zwiększa się liczba
samobójstw wśród
młodzieży;
Statystyki
• Najwięcej samobójców jest
po 45 roku życia;
• Samobójstwa są częstsze
w czasie kryzysów
ekonomicznych, a rzadsze
w czasie wojen;
- Częściej samobójstwa
popełniają mężczyźni;
• Częściej osoby samotne,
owdowiałe;
• Lekarze, studenci,
żołnierze
Zachowania
samobójcze
To wynik interakcji
czynników społeczno
– kulturowych,
rozwojowych,
psychicznych oraz
rodzinnych i
środowiskowych.
Samobójstwo
(suicydium)(Gmitrowicz)
To przemyślane,
zamierzone
działanie
zagrażające życiu,
podjęte
samodzielnie,
którego
następstwem jest
śmierć
.
Samobójstwo
(Adler)
Jest to reakcja
zemsty, która
dotyka wprawdzie
nas samych, ale
jednocześnie na
zawsze obarcza
innych wyrzutami
sumienia.
Próba samobójcza
To działanie podjęte bez
tragicznego zakończenia życia,
w którym jednostka rozważa:
albo zapoczątkowanie
nietypowego zachowania,
mogącego doprowadzić do
samouszkodzenia, albo
przyjęcie substancji w dawce
większej niż terapeutyczna w
celu osiągnięcia zmiany przez
obecne lub oczekiwane fizyczne
konsekwencje.
Psychologiczna teoria
samobójstw
Cechy charakteryzujące
potencjonalnego
samobójcę:
• Zaburzenia osobowości;
• Niedojrzałość
emocjonalna;
• Mała odporność na
stres;
• Reagowanie
autoagresją na sytuację
zagrożenia.
Psychologiczna
teoria samobójstw
• Freud
–
twórca koncepcji
instynktu śmierci
(samounicestwienia):
wszystko co żyje dąży do
śmierci, „chęć umierania”;
• Adler
–
widział
pożądanie śmierci jako
reakcję obronną i chęć
zemsty za poczucie
niższości;
Psychologiczna
teoria samobójstw
• Adnics
– samobójstwo
wynika z braku sensu życia i
załamania;
• Menninger
– instynkt śmierci
to kompleks sadyzmu i
masochizmu.
• Wyróżnia on 3 składowe
determinujące prawdziwy
zamach samobójczy:
• Pragnienie śmierci;
• Chęć zabicia;
• Chęć zostania zabitym.
Socjologiczna teoria
samobójstw
• Durkheim
- :
społeczeństwo
suicydogenne”
– wadliwie
funkcjonujące społeczeństwo
stwarza warunki do realizacji
dążeń autodestrukcyjnych.
• Wadliwie funkcjonujące
społeczeństwo – np. duża
rozbieżność pomiędzy
wyznaczonymi przez kulturę
aspiracjami a możliwościami
ich realizacji.
Socjologiczna teoria
samobójstw
• Dezintegracja
środowisk
miejskich,
rozluźnienie więzi
społecznych
(rodzinnych i
sąsiedzkich),
niedostosowanie
społeczne
Rodzaje samobójstw
• Dokonane
(skuteczne);
• Niedokonane
(nieskuteczne)
• Gwałtowne
(powieszenie)
• Stopniowe
(głodzenie się)
Rodzaje samobójstw
• Anomiczne
– poprzedzone
bolesnym zerwaniem
dotychczasowych
stosunków jednostki ze
społeczeństwem;
• Egoistyczne
– zbyt ubogie
więzy łączą jednostkę z
innymi ludźmi;
• Altruistyczne
– człowiek
odbiera sobie życie dla
dobra społecznego.
Sposób popełnienia
samobójstwa
• Powieszenie (75%)
• Skok z wysokości
(7%)
• Środki nasenne
(3,3%)
• Rzucenie się pod
pojazd (2,3%)
• Samookaleczenie
(2,4%)
Miejsce popełnienia
samobójstwa
• Mieszkanie
• Zabudowania
gospodarcze
• Piwnica, strych
• Las, park
Czynniki ryzyka
I. Demograficzne
• Mężczyzna
• Starszy wiek
• Rozwiedziony(a)
• Wdowiec/wdowa
• Brak pracy
Czynniki ryzyka
II. Wywiad dotyczący
przeszłości:
• Próby samobójcze w
przeszłości;
• Wśród członków
rodziny
• Ofiara nadużyć
fizycznych,
seksualnych;
• genetyczne
Czynniki ryzyka
III. Czynniki
medyczne
• Ciężka choroba
somatyczna
Czynniki ryzyka
IV. Środowiskowe:
• Utrata pracy, bliskiej
osoby;
• Izolacja społeczna;
• Akceptacja samobójstwa
w środowisku;
• Nieporozumienia
rodzinne;
• Problemy małżeńskie;
• Prześladowania religijne,
polityczne, kłopoty
finansowe
Czynniki ryzyka
V. Psychiatryczne:
• Alkoholizm, zaburzenia
psychotyczne
(schizofrenia)
• Zespoły lękowe, choroba
afektywna
• Zaburzenia osobowości
• Niedawna hospitalizacja
psychiatryczna
• Nadużywanie środków
psychotropowych
Czynniki ryzyka
VI. Behawioralne:
• Działania antyspołeczne
• Agresywność
• Podejmowanie ryzyka
• Przygotowania do śmierci
• Dokładnie opracowany
plan samobójstwa
• Zamiary zadania sobie lub
innym uszkodzeń
cielesnych
Przyczyny samobójstw
młodych ludzi
• Rozpad rodziny
• Zjawisko samooskarżania się
• Poczucie braku własnej
wartości
• Brak zakorzenienia
(akceptacja, aprobata,
uwaga rodziców)
• Zaniedbanie i samotność
(izolacja)
• Poczucie niezrozumienia i
niedocenienia (szukanie
akceptacji)
Przyczyny samobójstw
młodych ludzi
• Doświadczanie porażek
(niezdolność do radzenia
sobie z porażkami)
• Poczucie straty
• Problemy w stosunkach
międzyludzkich
(odrzucenie)
• Presje narzucone z
zewnątrz
Sygnały
ostrzegawcze
• Wzmianki o
samobójstwie lub
śmierci
– wolałbym nie
żyć, mam ochotę się
zabić, już niedługo nie
będziesz musiał się o
mnie martwić, żarty o
śmierci, pogrzebach,
samobójstwach.
Sygnały
ostrzegawcze
• Rozdawanie swoich
cennych rzeczy;
• Zmiany w dziedzinach
ogólnych
: jedzenie sen,
dbałość o wygląd
zewnętrzny, życie
towarzyskie, zmiany
osobowości
(zachowania
nieadekwatne do
sytuacji)
Zespół presuicydalny
• Zawężenie sytuacyjne
Brak rozwiązań
trudnego położenia,
poczucie bezradności,
nie jest w stanie nic
zmienić, poczucie
osamotnienia
(nieuleczalna choroba,
lęk przed nawrotem
choroby nowotworowej)
Zespół
presuicydalny
• Zawężenie
dynamiczne
Działają siły, które
„pchają” do
samobójstwa
dominuje pesymizm,
osoba boi się siebie,
boi się życia, boi się
innych, boi się
działania.
Zespół
presuicydalny
• Zawężenie
stosunków
międzyludzkich
• Stopniowa izolacja, w
końcu „czepia” się
jednej osoby jak
„ostatniej deski
ratunku”
• Osoba taka nie jest
zdolna do
kształtowania nowych
powiązań
emocjonalnych.
Zespół presuicydalny
• Zawężenie świata
wartości
• Brak wartości,
zainteresowań
• Wyznawane wartości
ulegają dewaluacji a to
wpływa na obraz siebie i
poczucie własnej
wartości
• Kieruje się
subiektywnymi ocenami,
odmiennymi od ogólnych
wartości
Zespół
presuicydalny
• Napięcie wewnętrzne
• To napięcie może
prowadzić do agresji,
najpierw jest ona
skierowana na
najbliższe osoby a
później na siebie.
Fantazje
samobójcze
• Wyobrażenia bycia
martwym
– który
czuje smak zemsty
nad tymi co go
opłakują – jest to
etap odwracalny
Fantazje
samobójcze
• Wyobrażenia
podniesienia na
siebie ręki
bez
konkretnych
planów
samobójstwa;
Fantazje
samobójcze
• Faza najwyższego
zagrożenia, gdzie
samobójstwo bywa
bardzo
szczegółowo
zaplanowane.
Fazy samobójstwa
I FAZA
Myśli samobójcze
• Osoba ujawnia myśli
samobójcze, ale nie
jest jeszcze zdolna do
ich realizacji
• Nie wolno lekceważyć
deklaracji
samobójczych..
Fazy samobójstwa
II Faza
Próba samobójcza
• Osoba jest już bardziej
zdeterminowana, ale
nawet próba jest dla
otoczenia sygnałem
świadczącym o tym, że
osoba cierpiąca chętnie
dalej by żyła, gdyby
ktoś chciał jej pomóc.
Fazy samobójstwa
III FAZA
Samobójstwo
• Świadczy o tym, że dana
osoba nie potrafiła sama
rozwiązać problemów i
dlatego zrealizowała
swoje postanowienie. Być
może cieszyłaby się w
pełni życiem, gdyby
pomoc nadeszła na czas.
Interwencja kryzysowa
Obejmuje:
• Potencjalnych
samobójców i ich
rodziny;
• Osoby po próbie
samobójczej (lekarz i
psycholog);
• Rodziny, w których ktoś
podjął próbę
samobójczą.
Pomoc potencjalnemu
samobójcy
• Rozmowa z
psychologiem;
• Grupy wsparcia;
• Odwoływanie się do
wyznawanych wartości;
• Telefony zaufania;
• Obserwacja, nadzór,
szukanie rozwiązań.
Pomoc próbującym
ponownie
• Psycholog lub
psychiatra;
• Oddział
psychiatryczny;
• Leki.
Poziomy prewencji
I poziom
• Edukacja społeczna
,
która stworzy
postawy akceptujące
życie, ułatwi
rozwiązywanie
problemów
życiowych i
adaptację do nowych
okoliczności
życiowych, postaw
suicydalnych.
Poziomy prewencji
II Poziom
• Działania skierowane do populacji
zagrożonej pojawieniem się postaw
presuicydalnych. Oddziaływanie
instytucjonalne i pozainstytucjonalne
na osoby, które znalazły się w takiej
sytuacji. Budowanie postaw
antysuicydalnych.
• Osoby chore terminalnie, uzależnione,
przeżywające żałobę;
• Ośrodek pomocy społecznej,
interwencji kryzysowej, służba zdrowia,
telefon zaufania
Poziomy prewencji
III Poziom
• Oddziaływania w sytuacji
suicydalnej i postsuicydalnej
(psychologiczne, socjologiczne,
medyczne).
• Po odratowaniu życia osoby te
nadal mają kłopoty z radzeniem
sobie z problemami życiowymi,
funkcjonowaniem w
społeczeństwie i są w nich silne
motywy suicydalne.