Modele

polityki

społeczne

j

Model używany jest w

nauce jako:



Narzędzie klasyfikacji

zjawisk rzeczywistych w
celu odwzorowania
analizowanych zjawisk;



Jako odzwierciedlenie

wyobrażeń o rzeczywistości
przyszłej, do jakiej dąży,
którego celem jest
konstrukcja przyszłych
rozwiązań.

Typologie mają

odzwierciedlać
rzeczywistą treść
prowadzonej polityki.

Kryteria typologii



Dostęp do świadczeń i

usług;



Selektywność lub

powszedniość ochrony
socjalnej;



Jakość i poziom

świadczeń i usług;

Kryteria typologii



Zakres i cele polityki rynku

pracy (prawo do pracy, do
zasiłku);



Rola władz publicznych w

zaspokajaniu podstawowych
potrzeb obywateli;



Sposoby finansowania

programów socjalnych.

Kryteria konstrukcji

modeli

Kategorie

konstrukcyjne

To pojęcia tłumaczące

główny cel i zakres
działalności objętej
programami
społecznymi.

(Szumlicz)

Kategorie konstrukcyjne

Luka społeczna

Istniejący niedostatek i

niedostosowanie
społeczne, które
wymaga usunięcia, gdy
bierze się pod uwagę
poziom minimum
społecznego

Kategorie konstrukcyjne

Ryzyko

społeczne

Rodzaje

zagrożeń:



Prowadzące do braku

środków utrzymania i
drastycznego pogorszenia
warunków –

bezpieczeństwo

socjalne

;

Kategorie konstrukcyjne



Zagrożenia, którym można

przypisać trudności w
funkcjonowaniu jednostek i
ich otoczenia w sensie
społecznym, politycznym i
ekonomicznym –

bezpieczeństwo społeczn

e

.

Kategorie

konstrukcyjne

Konsumpcja społeczna

Zaspokojenie ze środków

publicznych wybranych potrzeb
społecznych z określoną
instytucjonalnie formą ich
zaspokojenia.

Postaci konsumpcji:
Uprawnienia i przywileje,

świadczenia niepieniężne,
rozdzielnictwo dóbr i usług.

Konsumpcja społeczna



Tytuł do uczestnictwa w

konsumpcji

– ograniczenie roli

pracy;



Środek jej realizacji

–

pieniądz;



Miejsce wyboru dóbr i usług

do konsumpcji

- rynek



Miejsce konsumpcji

–

gospodarstwo domowe

Kategorie konstrukcyjne

Struktura społeczna



Wyznacznikiem jej jest otwartość
struktur społecznych związana z tzw.
ruchliwością społ. (najczęściej
pionową)



Polityka społeczna musi określić w
jakim stopniu popierać
przekształcenia struktur np. poprzez
wydatki na kształcenie, migracje, a w
jakim dbać o ich utrzymanie w postaci
więzi rodzinnej czy narodowej.

Modele polityki społecznej

T. Szumlicz

Modele Kategorie

konstrukcyjne

Model

interwencji

Luka społeczna

Model

antycypacji

Ryzyko społeczne

Model

dystrybucji

Konsumpcja społ.

Model

integracji

Struktura społ. i
stosunki społ.

Model interwencji doraźnej

Interwencja

to

działanie bezpośrednie,
mające na celu doraźne
naprawienie zaistniałej
szkody w ograniczonym
zakresie.

Model interwencji doraźnej



Działania korekcyjne w skali

środowiskowej (np. lokalnej);



AUSKULTACJA ŚRODOWISKOWA

(Rajkiewicz);



Model ten występuje w krajach z

doktryną liberalną;



Poziom nakładów na świadczenia

społeczne nie jest wysoki;



Jest to model najtańszy dla

państwa;



Występuje np. w USA

Model antycypacji



Mamy do czynienia z

przewidywaniem zdarzeń

oraz

działaniami wyprzedzającymi
różne zagrożenia społeczne.



Z antycypacji wynika też

zbiorowa zapobiegliwość i
wzrost świadomości
społecznej, chroniącej przed
ryzykiem społecznym.

Model antycypacji



Narzędziem realizacji tego modelu
są ubezpieczenia społeczne
(obligatoryjne, opiekuńcze);



Państwo jest gwarantem realizacji
ubezpieczeń, pobudza jednostkę
do działań w systemach
ubezpieczeniowych;



Ogranicza bezpośrednią
interwencję państwa. (Niemcy)

Model dystrybucji



Podstawę stanowi

konsumpcja

społeczna

;



Realizacja tego modelu polega na
wyznaczeniu instytucjonalnych ram
podziału i określenia metody
konsumpcji. Mogą one dotyczyć dóbr
materialnych i niematerialnych
(świadczeń społ., wiedzy, prestiżu
władzy).

Model dystrybucji



Model ten przyjmuje równość

sytuacji w zakresie konsumpcji;



Podstawą oceny zmian jest

wskaźnik poziomu życia;



Model ten był realizowany w

ramach państwa
socjalistycznego (doktryna
kolektywistyczna).

Model integracji społecznej



Kreowanie czynników integrujących i
eliminowanie dezintegrujących;



Ład społeczny to dążenie do równości
szans dla wszystkich obywateli;



Państwo pełni rolę koordynatora
inicjatyw społecznych, mediatora i
organizatora działań
makrospołecznych;



Oddziaływanie do wspólnych
wartości.



W Polsce i w krajach

postsocjalistycznych
następuje
przechodzenie od
modelu dystrybucji
społecznej do modelu
interwencji społecznej.

Modele polityki społecznej

w UE

Autor/mo
del

Liberal
ny

Konserwa
tywny

Socjalny

Titmus
s

Marginal
ny

Motywacyjny Instytucjon

alno -

redystrybuc
yjny

Furniss
– Tilton

Państwo
pozytywn

e

Bezpieczeńst
wa

socjalnego

Dobrobytu
społeczneg

o

Esping –
Anderse
n

Liberalny Konserwatyw

no –

korporacyjny

Socjaldemo
kratyczny

Typologia Titmusa

Model marginalny

(rezydualny)



Zasada „polegania na

sobie”



Każdy obywatel powinien

sam rozwiązywać
problemy socjalne
poprzez własną
przezorność,
oszczędność, rozwagę;

Model marginalny



Główne podmioty polityki

społecznej w kolejności to:
jednostka, rodzina, organizacje
pozarządowe, państwo (w
ostateczności);



Pozapaństwowe podmioty

działają na zasadzie
dobrowolności;



Polityka ma charakter

selektywny: skierowana jest do
grup znajdujących się w
najgorszej sytuacji,
świadczenia o charakterze
doraźnym;

Model marginalny



Podstawową

instytucjonalną formą
zabezpieczenia przed
ryzykiem społecznym są
ubezpieczenia prywatne;



Właściwym celem państwa

opiekuńczego jest
nauczenie ludzi jak sobie
bez tego państwa radzić;

Model marginalny



Polityka społ. może wkroczyć

dopiero wtedy, gdy zawodzi
zaspokajanie potrzeb w
oparciu o rynek prywatny lub
rodzinę i tylko pod postacią
rozwiązań doraźnych;



Model występuje w USA,

Kanadzie i Wielkiej Brytanii

Typologia Titmusa

Model służebny

(motywacyjny)



Szersza ingerencja w sprawy

socjalne obywateli;



Polityka społ. opiera się na

zasadzie pomocniczości i ma
charakter uzupełniający
względem inicjatyw oddolnych
podejmowanych przez
jednostki, organizacje społ.,
wyznaniowe;

Model służebny



Uzależnienie prawa do pomocy i
świadczeń socjalnych od statusu
danej osoby na rynku pracy;



Główna forma zabezpieczenia to
powszechne obowiązkowe
ubezpieczenia socjalne;



Polityka społ. traktowana jest
jako dodatek do gospodarki
„pełniący wobec niej rolę
służebną”

Model służebny



Bardzo ważna jest

samopomoc społeczna;



Dobrowolne

ubezpieczenia (jednostki
mogą samodzielnie się
chronić przed zdarzeniami
losowymi);



Występuje w Grecji,

Hiszpanii, Portugalii, we
Włoszech.

Typologia Titmusa

Model instytucjonalno –

redystrybucyjny



Zasada społecznej

odpowiedzialności;



Społeczeństwo a nie jednostka

ponosi odpowiedzialność za
zapewnienie dobrobytu i
bezpieczeństwa każdemu
obywatelowi

;

Model instytucjonalno -

redystrybucyjny



Dystrybucja dochodów

dokonywana przez rynek jest
niesprawiedliwa i powinna być
oparta na kryteriach etyczno –
moralnych;



Regulatorem dystrybucji

dochodów jest państwo (za
pomocą systemy podatkowo –
transferowego);

Model instytucjonalno -

redystrybucyjny



Polityka społ. ma charakter
uniwersalny i powszechny, dąży
do zapewnienia wszystkim
jednostkom jednakowego
dostępu do świadczeń socjalnych;



Polityka gwarantuje powszechny
dostęp do świadczeń i usług w
oparciu o kryterium potrzeb;

Model instytucjonalno -

redystrybucyjny



Hierarchia podmiotów:

państwo, podmioty
pozapaństwowe
(uzupełniają działania
państwa);



Państwo nie wyznacza

granic zaangażowania w
działalność socjalną;



Występuje w Szwecji,

Finlandii i Danii

Typologia Furniss i Tilton

Państwo pozytywne

Polityka społ., chroni właścicieli

kapitału przed skutkami gry sił
rynkowych i przed żądaniami
redystrybucji dochodów. Dokonuje
się go przez rozwój ubezpieczeń
społecznych (przenoszą ryzyko
bezrobocia, choroby z jednostki
na populację).

Typologia Furniss i Tilton

Państwo bezpieczeństwa

socjalnego



Gwarancja minimalnego

dochodu wszystkim
obywatelom a nie tylko
grupom pracującym;



Takie minimum służy

stworzeniu
społeczeństwa równych
szans.

Typologia Furniss i Tilton

Państwo dobrobytu

społecznego



Celem polityki społ. jest

zabezpieczenie minimum
i równe szanse oraz
wyrównanie poziomu
życia.

Typologia Esping - Andersen

Państwo

liberalne



Proponuje świadczenia

opiekuńcze, umiarkowany
program ubezpieczeń społ;



Dostęp do świadczeń –

niepełny; (osoby o niskich
dochodach)



Decydującą rolę spełnia rynek

prywatny;



Państwo pomaga w

ostateczności, gdy jednostka
nie może sobie poradzić;

Państwo liberalne



Problemy społeczne są
spowodowane przyczynami natury
jednostkowej, a głównym zadaniem
polityki społ. Jest łagodzenie
biedy;



Świadczenia socjalne nie mogą
zastępować pracy zarobkowej;



Wysokość świadczeń umiarkowana
a dostęp do nich ograniczony;



Zasada: pomoc dla samopomocy

Typologia Esping - Andersen



Zasady: wolność jednostki,

równe traktowanie, wolny
rynek, uniwersalizm;



Model ten występuje w

Austrii, Belgii, Finlandii,
Irlandii, Szwecji a
najwięcej w Anglii.

Typologia Esping - Andersen

Państwo

konserwatywne



Realizuje model

paternalistyczny oparty na
ubezpieczeniach społ.



Państwo jest gotowe

zastąpić rynek jako
dostarczyciela świadczeń;



Marginalne są

ubezpieczenia prywatne i
świadczenia od pracodawcy;

Państwo konserwatywne



Silne wpływy Kościoła i
przywiązanie do wartości
rodzinnych;



Państwo interweniuje w sytuacji
braku zdolności rodziny do pomocy
swoim członkom; świadczenia
rodzinne stymulują macierzyństwo;



Obowiązek dostarczenia środków
utrzymania rodzinie;

Państwo konserwatywne



Instytucje publiczne nie
powinny zastępować rodziny
ani utrudniać jej wykonywania
podstawowych funkcji;



Austria, Belgia, Francja,
Niemcy, Włochy;



Nie posiadają tych cech: Dania,
Szwecja, Wielka Brytania

Typologia Esping - Andersen

Państwo socjaldemokratyczne



Stara się budować państwo
dobrobytu, które gwarantowałoby
równy dostęp do wysokiego
poziomu życia;



Zasady solidarności,
kolektywizmu, uniwersalizmu;



Ważne są związki zawodowe,
ruchy robotnicze;

Państwo socjaldemokratyczne



Wysokość i jakość świadczeń
socjalnych na dobrym poziomie;



Zapewniona ochrona socjalna
pracobiorcom;



Wyrównywanie warunków życia
odbywa się przez równy podział w
dochodzie społ.;



Obowiązek instytucji społ.:
sprawiedliwie zabrać i
sprawiedliwie podzielić dochód
społeczny;



Szwecja, fragmenty: Dania,
Finlandia, Holandia.

Państwo socjaldemokratyczne



Państwo powinno

zapewnić pracę
swoim obywatelom

Model liberalny

Najsilniej:



Wielka Brytania a także

Francja, Holandia, Niemcy,
Dania, Włochy.



Najmniej:



Austria, Belgia, Finlandia,

Irlandia, Szwecja

Model konserwatywny

Najwięcej:



Austria, Belgia, Francja,

Niemcy i Włochy



Część



Finlandia, Irlandia,

Holandia

Wcale:



Dania, Szwecja i Wielka

Brytania

Model socjalny



Szwecja



A także:



Dania, Finlandia,

Holandia