Modele
polityki
społeczne
j
Modele
polityki
społeczne
j
Model używany jest w
nauce jako:
Narzędzie klasyfikacji
zjawisk rzeczywistych w
celu odwzorowania
analizowanych zjawisk;
Jako odzwierciedlenie
wyobrażeń o rzeczywistości
przyszłej, do jakiej dąży,
którego celem jest
konstrukcja przyszłych
rozwiązań.
Typologie mają
odzwierciedlać
rzeczywistą treść
prowadzonej polityki.
Kryteria typologii
Dostęp do świadczeń i
usług;
Selektywność lub
powszedniość ochrony
socjalnej;
Jakość i poziom
świadczeń i usług;
Kryteria typologii
Zakres i cele polityki rynku
pracy (prawo do pracy, do
zasiłku);
Rola władz publicznych w
zaspokajaniu podstawowych
potrzeb obywateli;
Sposoby finansowania
programów socjalnych.
Kryteria konstrukcji
modeli
Kategorie
konstrukcyjne
To pojęcia tłumaczące
główny cel i zakres
działalności objętej
programami
społecznymi.
(Szumlicz)
Kategorie konstrukcyjne
Luka społeczna
Istniejący niedostatek i
niedostosowanie
społeczne, które
wymaga usunięcia, gdy
bierze się pod uwagę
poziom minimum
społecznego
Kategorie konstrukcyjne
Ryzyko
społeczne
Rodzaje
zagrożeń:
Prowadzące do braku
środków utrzymania i
drastycznego pogorszenia
warunków –
bezpieczeństwo
socjalne
;
Kategorie konstrukcyjne
Zagrożenia, którym można
przypisać trudności w
funkcjonowaniu jednostek i
ich otoczenia w sensie
społecznym, politycznym i
ekonomicznym –
bezpieczeństwo społeczn
e
.
Kategorie
konstrukcyjne
Konsumpcja społeczna
Zaspokojenie ze środków
publicznych wybranych potrzeb
społecznych z określoną
instytucjonalnie formą ich
zaspokojenia.
Postaci konsumpcji:
Uprawnienia i przywileje,
świadczenia niepieniężne,
rozdzielnictwo dóbr i usług.
Konsumpcja społeczna
Tytuł do uczestnictwa w
konsumpcji
– ograniczenie roli
pracy;
Środek jej realizacji
–
pieniądz;
Miejsce wyboru dóbr i usług
do konsumpcji
- rynek
Miejsce konsumpcji
–
gospodarstwo domowe
Kategorie konstrukcyjne
Struktura społeczna
Wyznacznikiem jej jest otwartość
struktur społecznych związana z tzw.
ruchliwością społ. (najczęściej
pionową)
Polityka społeczna musi określić w
jakim stopniu popierać
przekształcenia struktur np. poprzez
wydatki na kształcenie, migracje, a w
jakim dbać o ich utrzymanie w postaci
więzi rodzinnej czy narodowej.
Modele polityki społecznej
T. Szumlicz
Modele Kategorie
konstrukcyjne
Model
interwencji
Luka społeczna
Model
antycypacji
Ryzyko społeczne
Model
dystrybucji
Konsumpcja społ.
Model
integracji
Struktura społ. i
stosunki społ.
Model interwencji doraźnej
Interwencja
to
działanie bezpośrednie,
mające na celu doraźne
naprawienie zaistniałej
szkody w ograniczonym
zakresie.
Model interwencji doraźnej
Działania korekcyjne w skali
środowiskowej (np. lokalnej);
AUSKULTACJA ŚRODOWISKOWA
(Rajkiewicz);
Model ten występuje w krajach z
doktryną liberalną;
Poziom nakładów na świadczenia
społeczne nie jest wysoki;
Jest to model najtańszy dla
państwa;
Występuje np. w USA
Model antycypacji
Mamy do czynienia z
przewidywaniem zdarzeń
oraz
działaniami wyprzedzającymi
różne zagrożenia społeczne.
Z antycypacji wynika też
zbiorowa zapobiegliwość i
wzrost świadomości
społecznej, chroniącej przed
ryzykiem społecznym.
Model antycypacji
Narzędziem realizacji tego modelu
są ubezpieczenia społeczne
(obligatoryjne, opiekuńcze);
Państwo jest gwarantem realizacji
ubezpieczeń, pobudza jednostkę
do działań w systemach
ubezpieczeniowych;
Ogranicza bezpośrednią
interwencję państwa. (Niemcy)
Model dystrybucji
Podstawę stanowi
konsumpcja
społeczna
;
Realizacja tego modelu polega na
wyznaczeniu instytucjonalnych ram
podziału i określenia metody
konsumpcji. Mogą one dotyczyć dóbr
materialnych i niematerialnych
(świadczeń społ., wiedzy, prestiżu
władzy).
Model dystrybucji
Model ten przyjmuje równość
sytuacji w zakresie konsumpcji;
Podstawą oceny zmian jest
wskaźnik poziomu życia;
Model ten był realizowany w
ramach państwa
socjalistycznego (doktryna
kolektywistyczna).
Model integracji społecznej
Kreowanie czynników integrujących i
eliminowanie dezintegrujących;
Ład społeczny to dążenie do równości
szans dla wszystkich obywateli;
Państwo pełni rolę koordynatora
inicjatyw społecznych, mediatora i
organizatora działań
makrospołecznych;
Oddziaływanie do wspólnych
wartości.
W Polsce i w krajach
postsocjalistycznych
następuje
przechodzenie od
modelu dystrybucji
społecznej do modelu
interwencji społecznej.
Modele polityki społecznej
w UE
Autor/mo
del
Liberal
ny
Konserwa
tywny
Socjalny
Titmus
s
Marginal
ny
Motywacyjny Instytucjon
alno -
redystrybuc
yjny
Furniss
– Tilton
Państwo
pozytywn
e
Bezpieczeńst
wa
socjalnego
Dobrobytu
społeczneg
o
Esping –
Anderse
n
Liberalny Konserwatyw
no –
korporacyjny
Socjaldemo
kratyczny
Typologia Titmusa
Model marginalny
(rezydualny)
Zasada „polegania na
sobie”
Każdy obywatel powinien
sam rozwiązywać
problemy socjalne
poprzez własną
przezorność,
oszczędność, rozwagę;
Model marginalny
Główne podmioty polityki
społecznej w kolejności to:
jednostka, rodzina, organizacje
pozarządowe, państwo (w
ostateczności);
Pozapaństwowe podmioty
działają na zasadzie
dobrowolności;
Polityka ma charakter
selektywny: skierowana jest do
grup znajdujących się w
najgorszej sytuacji,
świadczenia o charakterze
doraźnym;
Model marginalny
Podstawową
instytucjonalną formą
zabezpieczenia przed
ryzykiem społecznym są
ubezpieczenia prywatne;
Właściwym celem państwa
opiekuńczego jest
nauczenie ludzi jak sobie
bez tego państwa radzić;
Model marginalny
Polityka społ. może wkroczyć
dopiero wtedy, gdy zawodzi
zaspokajanie potrzeb w
oparciu o rynek prywatny lub
rodzinę i tylko pod postacią
rozwiązań doraźnych;
Model występuje w USA,
Kanadzie i Wielkiej Brytanii
Typologia Titmusa
Model służebny
(motywacyjny)
Szersza ingerencja w sprawy
socjalne obywateli;
Polityka społ. opiera się na
zasadzie pomocniczości i ma
charakter uzupełniający
względem inicjatyw oddolnych
podejmowanych przez
jednostki, organizacje społ.,
wyznaniowe;
Model służebny
Uzależnienie prawa do pomocy i
świadczeń socjalnych od statusu
danej osoby na rynku pracy;
Główna forma zabezpieczenia to
powszechne obowiązkowe
ubezpieczenia socjalne;
Polityka społ. traktowana jest
jako dodatek do gospodarki
„pełniący wobec niej rolę
służebną”
Model służebny
Bardzo ważna jest
samopomoc społeczna;
Dobrowolne
ubezpieczenia (jednostki
mogą samodzielnie się
chronić przed zdarzeniami
losowymi);
Występuje w Grecji,
Hiszpanii, Portugalii, we
Włoszech.
Typologia Titmusa
Model instytucjonalno –
redystrybucyjny
Zasada społecznej
odpowiedzialności;
Społeczeństwo a nie jednostka
ponosi odpowiedzialność za
zapewnienie dobrobytu i
bezpieczeństwa każdemu
obywatelowi
;
Model instytucjonalno -
redystrybucyjny
Dystrybucja dochodów
dokonywana przez rynek jest
niesprawiedliwa i powinna być
oparta na kryteriach etyczno –
moralnych;
Regulatorem dystrybucji
dochodów jest państwo (za
pomocą systemy podatkowo –
transferowego);
Model instytucjonalno -
redystrybucyjny
Polityka społ. ma charakter
uniwersalny i powszechny, dąży
do zapewnienia wszystkim
jednostkom jednakowego
dostępu do świadczeń socjalnych;
Polityka gwarantuje powszechny
dostęp do świadczeń i usług w
oparciu o kryterium potrzeb;
Model instytucjonalno -
redystrybucyjny
Hierarchia podmiotów:
państwo, podmioty
pozapaństwowe
(uzupełniają działania
państwa);
Państwo nie wyznacza
granic zaangażowania w
działalność socjalną;
Występuje w Szwecji,
Finlandii i Danii
Typologia Furniss i Tilton
Państwo pozytywne
Polityka społ., chroni właścicieli
kapitału przed skutkami gry sił
rynkowych i przed żądaniami
redystrybucji dochodów. Dokonuje
się go przez rozwój ubezpieczeń
społecznych (przenoszą ryzyko
bezrobocia, choroby z jednostki
na populację).
Typologia Furniss i Tilton
Państwo bezpieczeństwa
socjalnego
Gwarancja minimalnego
dochodu wszystkim
obywatelom a nie tylko
grupom pracującym;
Takie minimum służy
stworzeniu
społeczeństwa równych
szans.
Typologia Furniss i Tilton
Państwo dobrobytu
społecznego
Celem polityki społ. jest
zabezpieczenie minimum
i równe szanse oraz
wyrównanie poziomu
życia.
Typologia Esping - Andersen
Państwo
liberalne
Proponuje świadczenia
opiekuńcze, umiarkowany
program ubezpieczeń społ;
Dostęp do świadczeń –
niepełny; (osoby o niskich
dochodach)
Decydującą rolę spełnia rynek
prywatny;
Państwo pomaga w
ostateczności, gdy jednostka
nie może sobie poradzić;
Państwo liberalne
Problemy społeczne są
spowodowane przyczynami natury
jednostkowej, a głównym zadaniem
polityki społ. Jest łagodzenie
biedy;
Świadczenia socjalne nie mogą
zastępować pracy zarobkowej;
Wysokość świadczeń umiarkowana
a dostęp do nich ograniczony;
Zasada: pomoc dla samopomocy
Typologia Esping - Andersen
Zasady: wolność jednostki,
równe traktowanie, wolny
rynek, uniwersalizm;
Model ten występuje w
Austrii, Belgii, Finlandii,
Irlandii, Szwecji a
najwięcej w Anglii.
Typologia Esping - Andersen
Państwo
konserwatywne
Realizuje model
paternalistyczny oparty na
ubezpieczeniach społ.
Państwo jest gotowe
zastąpić rynek jako
dostarczyciela świadczeń;
Marginalne są
ubezpieczenia prywatne i
świadczenia od pracodawcy;
Państwo konserwatywne
Silne wpływy Kościoła i
przywiązanie do wartości
rodzinnych;
Państwo interweniuje w sytuacji
braku zdolności rodziny do pomocy
swoim członkom; świadczenia
rodzinne stymulują macierzyństwo;
Obowiązek dostarczenia środków
utrzymania rodzinie;
Państwo konserwatywne
Instytucje publiczne nie
powinny zastępować rodziny
ani utrudniać jej wykonywania
podstawowych funkcji;
Austria, Belgia, Francja,
Niemcy, Włochy;
Nie posiadają tych cech: Dania,
Szwecja, Wielka Brytania
Typologia Esping - Andersen
Państwo socjaldemokratyczne
Stara się budować państwo
dobrobytu, które gwarantowałoby
równy dostęp do wysokiego
poziomu życia;
Zasady solidarności,
kolektywizmu, uniwersalizmu;
Ważne są związki zawodowe,
ruchy robotnicze;
Państwo socjaldemokratyczne
Wysokość i jakość świadczeń
socjalnych na dobrym poziomie;
Zapewniona ochrona socjalna
pracobiorcom;
Wyrównywanie warunków życia
odbywa się przez równy podział w
dochodzie społ.;
Obowiązek instytucji społ.:
sprawiedliwie zabrać i
sprawiedliwie podzielić dochód
społeczny;
Szwecja, fragmenty: Dania,
Finlandia, Holandia.
Państwo socjaldemokratyczne
Państwo powinno
zapewnić pracę
swoim obywatelom
Model liberalny
Najsilniej:
Wielka Brytania a także
Francja, Holandia, Niemcy,
Dania, Włochy.
Najmniej:
Austria, Belgia, Finlandia,
Irlandia, Szwecja
Model konserwatywny
Najwięcej:
Austria, Belgia, Francja,
Niemcy i Włochy
Część
Finlandia, Irlandia,
Holandia
Wcale:
Dania, Szwecja i Wielka
Brytania
Model socjalny
Szwecja
A także:
Dania, Finlandia,
Holandia