M G R FA R M . E WA P O M O R S KA

Aminoglikozydy

Aminoglikozydy

Wspólną cechą antybiotyków tej grupy jest podobieństwo

do budowy chemicznej (połączenie glikozydów z
aminocukrami) oraz mechanizm i zakres działania.
Większość z nich jest wytwarzana przez grzyby z grupy
promieniowców.

Aminoglikozydy działają bakteriobójczo. Jako związki

hydrofilne nie mogą właściwie wnikać do komórek i
rozmieszczają się tylko w przestrzeni pozakomórkowej. Z
tego powodu działają one wyłącznie na drobnoustroje
znajdujące się pozakomórkowo.

Klinicznie ważne jest szczególne ich działanie na

Enterobacteriaceae, gronkowce, oraz grupę bakterii
Pseudomonas. Nie działają na paciorkowce.

Aminoglikozydy

Aminoglikozydy działają przez hamowanie

syntezy białek bakteryjnych. Wykazują
wybiórcza toksyczność, ponieważ rybosomy
bakteryjne (miejsca syntezy białek) zawierają
podjednostki 50S i 30S, podczas gdy rybosomy
ssaków maja podjednostki 60S i 40S.

Aminoglikozydy wiążą się z podjednostką 30S

rybosomu, uniemożliwiając przyłączenie
aminoacylo-tRNA, co prowadzi do zaburzenia
odczytu informacji genetycznej i zahamowania
syntezy białek bakteryjnych.

Aminoglikozydy

Spektrum przeciwbakteryjne antybiotykw

aminoglikozydowych obejmuje bakterie Gram(-),
zwłaszcza pałeczki (z wyjątkiem Haemophilus), prątki
gruźlicy, a niektóre preparaty sa aktywne także wobec
gronkowców. Pomimo niskiej aktywności wobec
gronkowców antybiotyki te oddziałują synergicznie z β-
laktamami poprzez zwiększenie przepuszczalności dla
antybiotyków β-laktamowych.

Oporność na aminoglikozydy może wytwarzać się szybko,

a polega najczęściej na tworzeniu się enzymów
inaktywujących aminoglikozydy, prowadzi do
zmniejszonego powinowactwa rybosomalnego miejsca
wiązania lub do zmian przepuszczalności błon.

Aminoglikozydy

Farmakokinetyka. Wszystkie antybiotyki z tej grupy mają zbliżone

właściwości farmakokinetyczne- nie wchłaniają się z przewodu
pokarmowego, natomiast absorpcja po podaniu domięśniowym
jest znakomita. Występują wyłącznie w formie iniekcyjnej.
Wyjątek stanowi neomycyna, która podawana doustnie może być
stosowana do selektywnej dekontaminacji przewodu
pokarmowego ( przygotowanie do zabiegu chirurgicznego na
dolnym odcinku przewodu pokarmowego).

Charakteryzują się efektem poantybiotykowym, który polega na

supresji wzrostu bakterii w ognisku zakażenia po pierwotnej
ekspozycji na antybiotyk, nawet wówczas, gdy jego stężenie spada
do poziomu poniżej wartości MIC.

Antybiotyki te nie są metabolizowane w ustroju i wydalane są przez

nerki z moczem w formie aktywnego leku.

Aminoglikozydy

Działania niepożądane. Aminoglikozydy uważane sa za leki o potencjalnie

oto- i nefrotoksycznym działaniu. Uważa się, że toksycznie działanie ma
związek nie z jednorazową dawką antybiotyku, lecz z całkowitą ilością leku
podanego choremu podczas terapii. Istotny będzie zatem okres podawania
leku choremu, a także częstość powtarzania cykli terapeutycznych.

Mechanizm nefrotoksycznego działania aminoglikozydów, polega na wiązaniu

leku z nabłonkiem szczoteczkowym kanalików nerkowych oraz na jego
wnikaniu do wnętrza komórki nabłonkowej. Stopień wiązania antybiotyku
aminoglikozydowego z receptorami fosfolipidowymi nabłonka
szczoteczkowego zależy od jego stężenia w płynie kanalikowym i czasu
utrzymywania się wysokiego stężenia. Biorąc pod uwagę ten mechanizm
działania toksycznego, niebezpieczne dla chorego są ciągłe wlewy
antybiotyku.

Przy podawaniu antybiotyków aminoglikozydowych w jednorazowej dawce

dobowej, ryzyko nefrotoksycznego działania jest identyczne lub mniejsze
niż w metodzie konwencjonalnej (przy podawaniu dwa lub trzy razy na
dobę)

Aminoglikozydy

Wybiórcze nagromadzenie aminoglikozydów

następuje w uchu wewnętrznym oraz w korze nerek,
które są dla aminoglikozydów kompartmentem
głębokim, (okres półtrwania > 100 godz.).

Uszkodzenia nerek dzięki zdolności regeneracyjnej

nabłonka kanalików są najczęściej odwracalne,
natomiast spowodowane przez aminoglikozydy
zaburzenia równowagi (głównie po gentamycynie i
streptomycynie) albo upośledzenie słuchu (głównie
po amikacynie) po początkowej fazie odwracalnej
stają się nieodwracalne przy kontynuowaniu
leczenia.

Aminoglikozydy

Gentamycyna- ciężkie zakażenia (posocznica,

zapalenie wsierdzia) w połączeniu z
antybiotykiem β-laktamowym.

Amikacyna- stosuje się w tych zakażeniach w

których gentamycyna okazała się nieskuteczna
(Pseudomonas aeruginosa, Proteus).

Tobramycyna- zakażenia Pseudomonas

aeruginosa.

Netylmycyna- głównie zakażenia Pseudomonas

aeruginosa. Antybiotyk o znacznie mniejszej
toksyczności od gentamycyny.

Aminoglikozydy

Neomycyna- jest podawana wyłącznie

doustnie, a ponieważ nie wchłania się z
nieuszkodzonego przewodu pokarmowego,
działa tylko miejscowo. Z tego powodu
stosuje się ją w leczeniu biegunek
bakteryjnych (pałeczki czerwonki, dur,
paradury), oraz do wyjaławiania przewodu
pokarmowego ze szczepów bakteryjnych
przed zabiegami operacyjnymi przewodu
pokarmowego.

Aminoglikozydy

Streptomycyna- odkryty drugi po penicylinie

antybiotyk w 1944 roku przez Waksmana. Ze
względu na szybkie wytwarzanie się oporności
większość drobnoustrojów jest oporna na
streptomycynę- z tego powodu stosuje się ją
tylko jeszcze w gruźlicy. Oporność powstającą
przede wszystkim przy niskim dawkowaniu
można opóźnić przez podawanie
streptomycyny w skojarzeniu z innymi lekami
przeciwgruźliczymi (izoniazydem,
pyrazynamidem).