WADY POSTAWY CIAA
A
Wadą postawy nazywamy zmiany w wyprostowanej, swobodnej pozycji ciała, które zdecydowanie
różnią się od ukształtowań typowych dla danej płci, wieku, budowy konstytucjonalnej. Zalicza się
je do zaburzeń statyki ciała.
Przyczyny wad są różnorodne  o pochodzeniu zarówno zewnętrznym (środowiskowym), jak i
wewnątrzustrojowym. Do drugich z wymienionych należą predyspozycje wrodzone wyrażające się
osłabieniem stabilizatorów układu ruchu, zaburzeniami czynności chrząstek wzrostowych,
zaburzeniami równowagi mięśniowej. Natomiast do przyczyn zewnętrznych należy zaliczyć
nieprawidłowe warunki i tryb życia np. długotrwałe siedzenie i leżenie w nieprawidłowych
pozycjach. Skutki nie korygowanych wad postawy, poza względami estetyki, mogą być bardzo
niekorzystne dla organizmu człowieka, ponieważ zmniejszają sprawność nie tylko narządu ruchu,
lecz także krążenia i oddychania oraz sprzyjają przeciążeniom doprowadzającym do szybszych
zmian zwyrodnieniowych. Dlatego też należy im zapobiegać, a jeżeli już zaistniały  skutecznie
korygować.
Za utrzymanie postawy w pozycji stojącej odpowiedzialne są następujące mięśnie tzw. posturalne:
a) z p r z o d u
-mięśnie szyi
-mięśnie klatki piersiowej
-mięśnie brzucha
-mięsień czworogłowy uda
b) z t y Å‚ u
-prostownik grzbietu
-mięśnie pośladkowe
-mięśnie kulszowo-goleniowe.
W tym układzie szczególną rolę spełnia miednica. Pochylenie miednicy zależy od następujących
mięśni, które możemy podzielić na dwa układy. Pierwszy układ tworzą mięśnie, których
wzmocnienie (skrócenie) powoduje zwiększenie przodopochylenia miednicy - są to:
a) z przodu
-biodrowo-lędz
wiowy
-prosty uda
b) z tyłu
-czworoboczny lędz
wi
-prostownik grzbietu
Drugi układ, który przy tych samych założeniach powoduje zmniejszenie przodopochylenia miednicy,
stanowiÄ…:
a) z przodu - mięśnie brzucha:
-prosty
-skośny zewn.
-skośny wewn.
-poprzeczny
b) z tyłu - mięśnie pośladkowe:
-wielki
-średni
-mały
-mm. kulszowo-goleniowe:
" m. półbłoniasty
" m. półścięgnisty
" m. dwugłowy uda
" m. przywodziciel wielki
Osiową równowagę kręgosłupa utrzymują mięśnie oraz napięcie aparatu więzadłowo-torebkowego.
Zasadniczą rolę odgrywają tu głębokie mięśnie grzbietu, które ze względu na funkcję określamy pros-
townikami grzbietu. Z uwagi na przebieg i końcowe przyczepy tych mięśni wyróżniamy dwa układy
pasm tych mięśni:
a) pasmo przyśrodkowe mięśni głębokich grzbietu, w skład tego pasma wchodzą mięśnie
międzykolcowe, poprzeczno-kolcowe, dz
wigacze żeber, wielodzielne, skręcające
b) pasmo boczne mięśni głębokich grzbietu, które tworzą mięśnie boczne w stosunku do
osi mechanicznej kręgosłupa; należą do niego: mięśnie międzypoprzeczne prostownik
grzbietu, który przechodząc od grzebienia biodrowego ku górze rozdziela się na mięsień
biodrowo-żebrowy i najdłuższy grzbietu oraz mięśnie płatowe o przebiegu kolcowo-
poprzecznym.
Metoda oceny wzrokowej postawy ciała - punktowa (wg Kasperczyka)
W tej metodzie autor dokonał bezpośredniej obserwacji wybranych elementów budowy i
postawy ciała. Badaniu podlegały następujące elementy:
- w płaszczyz
nie strzałkowej: 1. głowa, 2. barki, 3. łopatki, 4. klatka piersiowa, 5. brzuch, 6. plecy;
- w płaszczyz
nie czołowej (w ustawieniu przodem): 1. barki, 2. klatka piersiowa,3. kolana;
- w płaszczyz
nie czołowej (w ustawieniu tyłem): 1. barki, 2. łopatki, 3. kręgosłup.
Za każdy element przypisywano określoną liczbę punktów. Skala punktów przedstawiała się
następująco:
0pkt - prawidłowy układ ocenianego elementu,
1pkt - niewielkie odchylenie od stanu prawidłowego,
2lub 3 pkt - znaczne odchylenie od stanu prawidłowego,
3lub 5 pkt - zniekształcenia dużego stopnia, zmiany o charakterze
strukturalnym (stan patologiczny)
Schemat badania postawy ciała
I . Ustawienie głowy
0 pkt - ustawienie prawidłowe: nos nie jest wysunięty poza pion
przechodzący przez górną część rękojeści mostka;
1 pkt - wysunięta do przodu: twarz nie jest wysunięta poza pion
przechodzący przez rękojeść mostka;
2 pkt - silnie wysunięta do przodu.
II. Ustawienie barków
0 pkt - stan prawidłowy: barki ustawione symetrycznie w płaszczyz
nie
czołowej, a w płaszczyz
nie strzałkowej ich szczyt znajduje się na tylnej części szyi;
1pkt - asymetryczne lub wysunięte lekko do przodu;
2pkt - silnie asymetrycznie wysunięte do przodu, szczyt barków znajduje
siÄ™ przed konturem szyi.
III. Ustawienie Å‚opatek
0pkt - łopatki tworzą jednolitą płaszczyznę pleców;
1pkt - łopatki odstają od płaszczyzny pleców na więcej niż jeden palec;
2pkt - łopatki odstają od płaszczyzny pleców na więcej niż dwa palce.
IV. Ustawienie i kształt klatki piersiowej
0 pkt - klatka piersiowa dobrze wysklepiona: najdalej wysuniętą ku
przodowi częścią ciała jest przednia ściana klatki piersiowej;
A) klatka piersiowa szewska:
1pkt - spłaszczona;
2pkt - płaska ze śladami krzywicy;
3pkt - szewsko-lejkowata;
B) klatka piersiowa kurza:
1pkt - niewielkie zmiany kształtu o charakterze kurzym;
2pkt - kurza ze śladami krzywicy;
3pkt - kurza z dużymi zniekształceniami w postaci różańca
pokrzywiczego i bruzdy Harrisona.
V. Ustawienie brzucha
0 pkt - brzuch płaski;
1 pkt - brzuch uwypuklony, nie wysunięty poza linię klatki piersiowej;
2 pkt - brzuch uwypuklony, wysunięty poza linię klatki piersiowej;
3 pkt - brzuch obwisły.
VI. Ukształtowanie kifozy piersiowej
0 pkt - łagodnie zarysowany kształt kifozy piersiowej;
A) kifoza piersiowa zwiększona:
1pkt - kifoza piersiowa powiększona;
2pkt - kifoza piersiowa silnie powiększona;
3pkt - utrwalona hiperkifoza;
B) kifoza piersiowa zmniejszona:
1pkt - kifoza piersiowa spłaszczona;
2pkt - kręgosłup prosty, plecy płaskie;
VII. Ukształtowanie lordozy lędz
wiowej
0pkt - łagodnie zarysowany kształt lordozy lędz
wiowej;
1pkt - lordoza lędz
wiowa nieznacznie pogłębiona;
2pkt - lordoza lędz
wiowa silnie pogłębiona;
3pkt - utrwalona hiperlordoza.
VIII. Boczne skrzywienie kręgosłupa fskoliozy')
0pkt - kręgosłup prosty;
1pkt - skolioza niewielkiego stopnia;
2lub 3 pkt - skolioza znacznego stopnia z rotacjÄ…;
3lub 5 pkt - skrzywienie dużego stopnia z garbem żebrowym.
IX. Ustawienie kolan
0 pkt - kończyny proste, kolana i pięty przylegają do siebie;
A) kolana szpotawe:
1pkt - kolana nie przylegają do siebie (odstęp wynosi ponad 1 cm);
2pkt - silnie szpotawe kolana nie przylegają do siebie (odstęp ponad 3 cm);
B) kolana koślawe:
1pkt - przyśrodkowe kostki oddalone od siebie o ponad 1 cm;
2pkt - kolana silnie koślawe, odstęp między kostkami wynosi ponad 3 cm.
X. Wysklepienie stopy
0pkt - stopa dobrze wysklepiona;
1pkt - stopa spłaszczona;
2pkt - stopa płaska;
3pkt - stopa płasko-koślawa.
Wady kręgosłupa w płaszczyz
nie strzałkowej
Istotą wad kręgosłupa w płaszczyz
nie strzałkowej jest pogłębienie lub zmniejszenie fizjologicznych
wygięć kręgosłupa. Najczęściej występują cztery postacie tych wad.
- Pogłębienie kifozy piersiowej, tzw. plecy okrągłe
- Pogłębienie lordozy lędz
wiowej, tzw. plecy wklęsłe
- Pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędz
wiowej - plecy okrągło - wklęsłe
- Brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa - plecy płaskie
Plecy okrągłe
Jest to wada kręgosłupa w jego odcinku piersiowym. Charakterystyczne jest to, że głowa i barki są
wysunięte do przodu, klatka piersiowa jest spłaszczona i zapadnięta, łopatki są odstające, jest
pogłębiona kifoza piersiowa. W okrągłych plecach osłabione zostają mięśnie grzbietu tj. mięsień
prostownik grzbietu i mięśnie ściągające łopatki (mięsień czworoboczny, równoległoboczny i
najszerszy grzbietu). Natomiast mięśniami nadmiernie napiętymi i przykurczonymi są mięśnie
piersiowe i zębate przednie. Przy plecach okrągłych wzmacniamy mięśnie grzbietu, natomiast
rozciągamy mięśnie piersiowe oraz zębate przednie. Przeciwwskazania: skłony w przód, podpory
przodem o ramionach wyprostowanych, krążenia ramion w przód, jazda na rowerze z niską
kierownicą, siady skrzyżne z wyciągniętymi ramionami w przód, unikania innych pozycji
powodujących zaokrąglanie pleców i uwypuklenia odcinka piersiowego kręgosłupa.
Przykładowe ćwiczenia
Pw. klęk podparty, kolana w rozkroku; ruch - wysunięcie ramion do przodu i opad tułowia do
pozycji "ukłonu japońskiego".
Pw. jw., z oparciem rąk o ławkę lub szczebel drabinki - pogłębianie opadu.
Pw. jw., ruch - naprzemienne wymachy rąk w górę w skos ze skrętem głowy i tułowia w kierunku
ręki wymachowej.
Pw. leżenie przodem, ręce splecione na karku; ruch - skłon tułowia w tył, cofnięcie łokci,
ściągnięcie łopatek, wyciągnięcie głowy w przód.
Pw. jw., RR ugięte (ręce przy barkach obciążone woreczkami); ruch  skłon tułowia w tył
połączony z wyprostem ramion w przód, następnie skurcz ramion. Ćwiczenie wykonujemy w
rytm oddechów; wdech - wyprost ramion, wydech - ugięcie ramion.
Pw. stanie w rozkroku przed drabinkami, rękami chwyt za szczebel drabinki na wysokości połowy
klatki piersiowej; ruch - pogłębianie opadu w przód.
Pw. leżenie tyłem, pod szczytem kifozy wałek (np. zrolowany koc), w rękach ciężka piłka; ruch -
przeniesienie prostymi RR piłki za głowę na podłogę tak, aby były RR maksymalnie zbliżone do
podłoża.
Pw. leżenie przodem, RR wzdłuż tułowia, kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych, między
stopami piłka ciężka; ruch - uniesienie RR w górę i wkładanie piłki stopami w ręce.
Pw. jw., tułów w opadzie poza stołem, ręce splecione na karku; ruch - uniesienie tułowia do pozycji
skłonu w tył (wytrzymanie). Ćwiczenie może być wykonywane z różnym ułożeniem RR lub
wykorzystaniem przyborów. W przypadkach pleców wklęsłych lub okrągło-wklęsłych
skłon w tył wykonujemy tylko do fizjologicznej granicy ruchomości w stawach biodrowych.
Pw. zwis na drabince, pod szczytem kilfozy piłka lub wałek, ruch - podkurczenie kolan do brzucha.
Plecy wklęsłe
Jest to wada kręgosłupa w jego odcinku lędz
wiowym. W sylwetce dziecka oprócz powiększonej
lordozy lędz
wiowej można zaobserwować wysunięty ku przodowi wypukły, często obwisły brzuch.
Klatka piersiowa i odcinek piersiowy kręgosłupa mogą być spłaszczone lub pozostawać bez zmian.
Miednica jest pochylona do przodu - posiada zwiększone przodopochylenie. W przypadku
występowania tej wady następuje osłabienie mięśni brzucha, mięśni pośladkowych wielkich oraz
mięśni zginaczy stawu kolanowego. Natomiast nadmiernemu napięciu ulegają mięśnie grzbietu
odcinka lędz
wiowego i mięśnie zginacze stawu biodrowego. Oprócz wyrabiania u dziecka nawyku
prawidłowej postawy ciała, należy wzmacniać osłabione mięśnie brzucha i pośladkowe, a rozciągać
napięte i przykurczone mięśnie grzbietu odcinka lędz
wiowego i zginacze stawu biodrowego.
Przeciwwskazania: unikanie wszystkich pozycji i sytuacji, które zwiększają lordozę lędz
wiowÄ…:
leżenia przodem w ten sposób, że głowa oparta jest na dłoniach w podparciu łokciowym, ćwiczenia
gimnastyki artystycznej i akrobatyki, ćwiczeń z zakresu gimnastyki podstawowej: podpór łukiem
tyłem ( mostek ),  kołyski , leżenia przodem z podparciem głowy na łokciach, ćwiczeń
kształtujących tułowia w płaszczyz
nie strzałkowej w tył.
Przykładowe ćwiczenia
Pw. siad na piętach RR skurcz pionowy; ruch - (1) wyprost RR w górę, (2) ukłon japoński, (3)
skurcz pionowy RR - z wytrzymaniem opadu tułowia, (4) wyprost tułowia do pw.
Pw. klęk podparty; ruch - wyprost lewej nogi w tył (bez lordozowania),
powrót do pozycji wyjściowej, to samo druga noga.
Pw. jw., ruch - jw. z równoczesnym ugięciem RR i zbliżeniem czoła do podłogi, powrót do pw.,
to samo druga noga.
Pw. leżenie przodem, ręce pod czołem; ruch - naprzemianstronne unoszenie prostych NN w górę.
Pw. jw., ruch - odwiedzenie lewej nogi i uniesienie jej w górę, utrzymanie tej pozycji przez chwilę,
a następnie powrót do pw.
Pw. jw., NN ugięte w stawach kolanowych; ruch - naprzemianstronne unoszenie ud w górę.
Pw. leżenie przodem na ławeczce (lub skrzyni), RR wyciągnięte w górę chwyt rękami za
obrzeże ławki - kończyny dolne poza ławką; ruch - uniesienie prostych NN w górę (do poziomu
ławki). Ćwiczenie powyższe może być testem sprawdzającym wytrzymałość mięśni pośladkowych.
Pw. jw., ruch - ruchy nożycowe.
Pw. leżenie tyłem ręce pod głową, kończyny dolne z ugięciem w stawach biodrowych ok. 60 ;
ruch - uniesienie bioder w górę i wytrzymanie przez chwilę w tej pozycji.
Pw. Leżenie tyłem ręce na karku, NN ustalone; ruch - próba siadania.
Pw. leżenie tyłem RR wzdłuż tułowia - opór przyłożony tuż nad spojeniem łonowym; ruch -
uniesienie miednicy od podłoża.
Pw. leżenie przodem ręce oparte obok klatki piersiowej; ruch - wyprost RR i uniesienie prostego
tułowia - tzw. pompka.
Pw. stanie, RR w bok; ruch - głęboki wykrok lewą nogą  pogłębianie wypadu, to samo
zmiana nogi.
Pw. stanie na drabinkach, rękami chwyt szczebla na wysokości barków; ruch - opuszczenie lewej
nogi w dół (prawa ugięta w kolanie) z równoczesnym wyprostem RR - tzw. unik, podciągnięcie
się rękami do pw., zmiana nogi.
Plecy okrągło-wklęsłe
Wada ta ma miejsce przy równoczesnej pogłębionej kifozie piersiowej i lordozie lędz
wiowej. W
tym przypadku można mówić niejako o dwóch wadach kręgosłupa w płaszczyz
nie strzałkowej w tył
i w przód, czyli okrągłych plecach i wklęsłych plecach. W kształtowaniu nawyku prawidłowej
postawy największą trudność sprawia tendencja do pogłębiania się wygięcia kręgosłupa w odcinku
sąsiednim do korygowanego. Korygując odcinek piersiowy kręgosłupa należy rygorystycznie
przestrzegać ustalenia odcinka lędz
wiowego najlepiej przez skulne ustawienie nóg. Natomiast
korygując odcinek lędz
wiowy kręgosłupa, należy przestrzegać tego, że nie można przy tym
dopuścić do pogłębiania się kifozy piersiowej. Efekt ten można uzyskać poprzez odpowiednio
ustalone ramiona. Postępowanie korekcyjne sprowadza się do: zwiększenia ruchomości kręgosłupa,
rozciągnięcia skróconych mięśni (klatki piersiowej, prostownika grzbietu odcinka lędz
wiowego
oraz zginaczy stawu biodrowego), wzmocnienia mięśni rozciągniętych (brzucha i
prostownika grzbietu odcinka piersiowego oraz karku)
Plecy płaskie
Wada ta charakteryzuje się spłaszczeniem lub brakiem fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Fakt ten
powoduje upośledzenie funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa. Poszczególne elementy kręgosłupa
ulegają przeciążeniu i prowadzą do zmian zwyrodnieniowych. Plecy płaskie stwarzają zagrożenie
powstawania bocznych skrzywień kręgosłupa. W wyniku przeprostu kręgosłupa pojemność i
ruchomość klatki piersiowej zostają upośledzone. Plecy płaskie występują głównie w u dzieci
wątłych ze słabo ukształtowanym gorsetem mięśniowym. Wada ta występuje również wśród dzieci
i młodzieży, która zajmuje się intensywnymi ćwiczeniami zwłaszcza grzbietu w pozycjach
nadmiernie wyciągniętych i przeprostnych. Zadaniem ćwiczeń korekcyjnych u dzieci z plecami
płaskimi i słabym umięśnieniem jest ogólne, wszechstronne wzmocnienie mięśni posturalnych tj.
mięśni grzbietu, brzucha oraz pośladkowych. W trakcie postępowania korekcyjnego nie należy
unikać pozycji pogłębiających kifozę piersiową i lordozę lędz
wiową. Niepożądanymi natomiast są
ćwiczenia elongacyjne polegające na wydłużeniu kręgosłupa wzdłuż jego osi długiej oraz
ćwiczenia w zwisach.
Przykładowe ćwiczenia
Pw. stanie w rozkroku, RR wzdłuż tułowia; ruch - skłon tułowia w przód z dotknięciem rękami
podłogi (pogłębianie skłonu), następnie wyprost tułowia z kilkakrotnym odrzutem RR prostych w
górę.
Pw. jw., ręce na karku; ruch - skłon tułowia w przód.
Pw. leżenie tyłem NN ugięte w stawach kolanowych, RR wzdłuż tułowia; ruch - skłon tułowia w
przód z chwytem rękami za kolana ("kołysanka").
Pw. jw., RR w bok, NN wyprostowane; ruch - nożycowe ruchy NN z równoczesnym ich wznosem
do pozycji - leżenie przewrotne i z powrotem do leżenia. Wznos NN prostych do kąta około 30
powoduje wybitnie lordozujące działanie.
Pw. jw., RR w bok, kolana podkurczone do brzucha; ruch - jak podczas jazdy na rowerze
("rowerek").
Pw. jw., nogi wyprostowane (ustalone), ręce pod głową; ruch - przejście do siadu prostego.
Boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
Jest wadą kręgosłupa w jego płaszczyz
nie czołowej. W większości przypadków pochodzenie
bocznych skrzywień kręgosłupa jest nieznane. Fakt ten powoduje trudności w najskuteczniejszym
leczeniu, tj. o charakterze przyczynowym. Boczne skrzywienia kręgosłupa o niewiadomym
pochodzeniu zwane są często idiopatycznymi, występują praktycznie we wszystkich okresach
rozwojowych dziecka. Skutkiem tego skrzywienia jest zniekształcenie klatki piersiowej, a w
konsekwencji tego następuje upośledzenie układu krążenia i oddychania oraz patologiczne zmiany
w układzie ruchu. Występuje jednocześnie asymetria głowy, barków, łopatek miednicy. Oprócz
tzw. skolioz idiopatycznych, boczne skrzywienia kręgosłupa powstają również na skutek przebycia
następujących chorób: krzywica, niedowłady i porażenia (choroba Heinego-Medina), różnego
rodzaju urazy kręgosłupa i żeber, nieprawidłowe ukształtowanie kończyn dolnych na skutek np.
złamania kończyny dolnej z jej skróceniem, przykurczu lub usztywnienia stawu kolanowego,
zwichnięcia stawu biodrowego.
Celem korekcji jest wyrównanie skrzywienia, usunięcie przykurczów więzadeł i mięśni zwłaszcza
w obrębie kręgosłupa i obręczy miednicy, zrównoważenie sił układu mięśniowego, podniesienie
ogólnej wydolności fizycznej i wyrobienie nawyku prawidłowej postawy ciała. Dużą rolę spełniają
ćwiczenia oddechowe. Zalecenia: umiarkowany bieg, dużo ruchu na świeżym powietrzu, zabawy na
czworakach, jazda na rowerze i na nartach, pływanie z akcentem na styl klasyczny.
Przeciwwskazania: dłużne wysiłki w pozycji stojącej, długotrwałe nieprawidłowe pozycje (przy
telewizorze lub w trakcie nauki), nadmiar skłonów w przód, przewroty i podpory łukiem tyłem,
dz
wiganie ciężkich przedmiotów, skoki.
Patomechanika skolioz
W warunkach prawidłowych kręgosłup zachowuje swoją pionową postawę z fizjologicznymi
wygięciami przedniotylnymi dzięki wewnętrznej równowadze, na którą składają się elementy bierne
i czynne. Do elementów biernych zaliczamy krążki międzykręgowe, które przez swoją elastyczność
przeciwdziałają sile ściskającej i rozkładają równomiernie obciążenia na całą powierzchnię kręgów.
Mięśnie kręgosłupa i tułowia dzięki harmonijnemu działaniu zapewniają czynne zrównoważenie
kręgosłupa w postawie pionowej. W podejściu do zagadnienia patogenezy i patomechaniki skolioz
istnieją dwie różne grupy poglądów. Jedni badacze (Heuer, Mac Lenn^n, Farkas i inni) dopatrują się
"jądra skoliozy" w kręgach i krążkach międzykręgowych lub więzadłach, a więc w biernym aparacie
podpórczym kręgosłupa. Druga grupa badaczy (Bayer, Gruca i inni) uważa za pierwotne zaburzenia
w równowadze mięśniowej. Równowaga mięśniowa może ulec zaburzeniu na skutek zmian w
układzie nerwowym (mózgowiu, rdzeniu kręgowym, nerwach obwodowych). Bez względu na opinie
dotyczące patogenezy pozostaje niewątpliwy fakt, że pod wpływem zadziałania czynnika
etiologicznego następuje zaburzenie wewnętrznej równowagi statyczno-dynamicznej kręgosłupa i
jego wyginanie się. Podstawowym elementem skrzywienia jest łukowate wygięcie w jednym
odcinku, które nazywamy skrzywieniem pierwotnym. W pierwszej fazie stwierdza się tylko
zwężenie krążków międzykręgowych po stronie wklęsłości wygięcia oraz utratę elastyczności. Bar-
dzo szybko dołączają się zmiany strukturalne w kręgach. Pod wpływem działania siły ciężkości i
nierównomiernego obciążenia kręgów z jednej strony oraz działania sił wzrostowych z drugiej, kręgi
przybierają kształt klinowaty. Równocześnie z wygięciem bocznym następuje obrót (rołath) i
skręcenie (lorsio) kręgosłupa wzdłuż jego osi pionowej, w stronę wypukłości łuku skrzywienia.
Wskutek skręcenia kręgów żebra przemieszczają się do tyłu po stronie wypukłości, a do przodu po
stronie wklęsłości. To wypchnięcie żeber do tyłu powoduje wystąpienie garbu żebrowego. Garb ten
szczególnie uwidacznia się przy pochyleniu tułowia do przodu. Opisane wygięcie pierwotne zaburza
równowagę i statykę tułowia. Tułów przesuwa się bocznie w kierunku wypukłości skrzywienia.
Ustrój dąży do zrównoważenia przesuniętego środka ciężkości i dochodzi do reakcji wyrównawczej
ze strony sąsiednich, nie objętych tym procesem, odcinków kręgosłupa oraz mięśni tułowia.
Powyżej i poniżej wygięcia pierwotnego powstają wygięcia wtórne - wyrównawcze. Są one
skierowane wypukłością w stronę przeciwną niż pierwotne. O ile wygięcia pierwotne są czynnikiem
negatywnym, o tyle wygięcia wtórne są niewątpliwie zjawiskiem pozytywnym. Są efektem działania prawa
równowagi oraz dążności mięśni kręgosłupa do utrzymania pionowej postawy. Zniekształceniom klatki
piersiowej towarzyszą zmiany ustawienia łopatek, barków i miednicy. Deformacja kształtu klatki piersiowej
powoduje przemieszczenie narządów wewnętrznych, co niekorzystnie odbija się na ich działaniu. Przy
dużych skrzywieniach po stronie wypukłej płuco jest tak mocno uciśnięte, że zostaje prawie całkowicie
wyłączone z oddychania. Płuco po stronie wklęsłej skrzywienia przejmuje zastępczo funkcję płuca
uciśniętego i ulega częściowej rozedmie. W następstwie niewydolności oddechowej dochodzi do
przerostu prawej komory serca i zaburzeń w układzie krążenia. Powyższe zmiany w układzie
krążeniowo-oddechowym są przyczyną obniżenia ogólnej sprawności fizycznej osób z bocznym
skrzywieniem kręgosłupa. Mogą też wystąpić objawy ze strony układu nerwowego. Zwężenie
otworów międzykręgowych po stronie wklęsłej i ucisk na korzenie rdzeniowe może wywołać bóle
korzonkowe i nerwów międzyżebrowych. Tak więc boczne skrzywienie kręgosłupa znacznego
stopnia jest nie tylko kosmetycznym defektem, ale zaburza prawidłowe funkcjonowanie szeregu
układów i narządów człowieka.
Klatka piersiowa kurza
Wada ta charakteryzuje się wysunięciem mostka wraz z przyległymi częściami żeber znacznie do
przodu, czym upodabnia się do klatki piersiowej ptaków. Wada ta ma miejsce zazwyczaj na tle zaburzeń
procesów kostnienia i wadliwych przyczepów mięśniowych. Zazwyczaj nie występują zaburzenia na tle
krążeniowo-oddechowym. Należy stosować: ćwiczenia wzmacniające mięśnie powierzchowne i
głębokie grzbietu, rozciągające klatkę piersiową, wzmacniające mięśnie skośne brzucha oraz ćwiczenia
oddechowe.
Przykładowe ćwiczenia
Pw. klęk rozkroczny jednonóż, druga noga odstawiona w bok; ruch - skłon tułowia w kierunku nogi
odstawnej z pogłębianiem, to samo druga strona.
Pw. leżenie tyłem, nogi ugięte RR wzdłuż tułowia; ruch - wznos RR bokiem w górę, z powrotem RR
przodem w dół (ćwiczenie wykonujemy w rytmie oddechowym).
Pw. leżenie na boku z wałkiem pod klatką piersiową. Kończyna dolna bliższa podłoża ugięta w stawie
kolanowym, druga prosta, jedno ramię pod głową, drugie wzdłuż tułowia; ruch - wznos ramienia w górę
- wdech, opuszczenie ramienia w dół - wydech.
Przy klatce piersiowej kurzej:
- akcentujemy fazÄ™ wydechu,
- wdech wspomagamy pracą ramion o kierunku: bokiem w górę - wdech, przodem w dół - wydech,
- kształtujemy przeponowy tor oddechowy.
Klatka piersiowa szewska i lejkowata
W przypadku tej pierwszej klatka piersiowa jest zapadnięta (wklęśnięta) w dolnej części mostka. W
przypadku klatki piersiowej lejkowatej wklęśnięty jest cały mostek lejkowato, często niesymetrycznie.
Wady te są następstwem wrodzonego zaburzenia rozwoju przepony lub też nieproporcjonalnego
rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów. Stosujemy ćwiczenia oddechowe,
ćwiczenia wzmacniające mięśnie powierzchowne i głębokie grzbietu odcinka piersiowego, ćwiczenia
rozciągające mięśnie klatki piersiowej.
Przykładowe ćwiczenia
Pw. siad klęczny, RR wzdłuż tułowia; ruch - krążenie RR przodem w górę (4x) następnie opad tułowia
do pozycji "ukłonu japońskiego"
Pw. jw., klęk przed ławeczką i "ukłon japoński" z oparciem rąk o ławkę.
Pw. leżenie tyłem na ławeczce, NN ugięte w rękach, piłka ciężka oparta o klatkę piersiową; ruch -
uniesienie piłki RR w przód (1), ugięcie RR (2), przeniesienie piłki prostymi RR za głowę (3), Pw. (4).
Pw. jw., głową w dół na skośnej ławce, NN zaczepione o szczebel drabinki; ruch - krążenia RR
obciążonych woreczkami - kierunek w przód, w górę, w tył.
Pw. siad kleczny, RR wzdłuż tułowia, chwyt laski oburącz: ruch - odrzut RR w górę
Pw. siad klęczny podparty; ruch - odrzut lewego ramienia w górę skos (głowa zwrócona za ręką), to
samo prawa strona.
Pw. stanie. Szarfa obejmuje klatkę piersiową na wysokości 1/2 mostka; ruch - wydech - zaciągnięcie
szarfy, wdech z dawkowanym oporem.
Sposób wykonania ćwiczeń oddechowych przy klatce piersiowej szewsko-lejkowatej przedstawia się
następująco:
- akcentujemy fazÄ™ wdechu,
- wdech wspomagamy pracą ramion o kierunku: przodem w górę - wdech, bokiem w dół - wydech,
- kształtujemy piersiowy tor oddechowy,
Wybrane wady kończyn dolnych
KOLANA KOÅšLAWE
W tej wadzie oÅ› podudzia tworzy z osiÄ… uda kÄ…t otwarty na zewnÄ…trz, tzn. odcinek obwodowy jakim jest
podudzie znajduje się w odwiedzeniu. Koślawość mierzy się w stopniach lub ocenia się rozstępem
między kostkami przyśrodkowymi, mierzonym taśmą centymetrową przy zwartych i wyprostowanych
kolanach. Za koÅ›lawość fizjologicznÄ… uważa siÄ™ odchylenie od osi nie wiÄ™ksze niż 10°-15° lub rozstÄ™p
wynoszący 4-5 cm. Wyróżniamy koślawość: wrodzoną, pokrzywiczą, pourazową, porażenną oraz
statyczną - wynikającą z przeciążenia kończyn dolnych. W przypadkach koślawości niewielkiego
stopnia stosuje się ćwiczenia korekcyjne. W bardziej zaawansowanych - aparaty ortopedyczne
odciążające nasady zewnętrzne stawu kolanowego lub szyny redresujące do stosowania na noc, wreszcie
w przypadku nieskuteczności powyższego leczenia - zabiegi operacyjne. W przypadkach niewielkiej
koślawości, zalecenia i przeciwwskazania przedstawiają się następująco:
1. dążymy do odciążenia stawów kolanowych we wszelkich możliwych warunkach:
a) przy istniejącej nadwadze ciała staramy się o jej zmniejszenie,
b) w czasie dnia wyłączenie - możliwe w największym stopniu - pozycji stojącej,
c) na lekcjach wf unikanie pozycji rozkrocznej, siadu na piętach ze stopami i podudziami na zewnątrz;
2. przeciwdziałamy współistniejącemu płaskostopiu;
3. stosujemy obcas Thomasa
Celem ćwiczeń korekcyjnych jest wzmocnienie głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego, mięśnia
krawieckiego, smukłego, półścięgnistego, półbłoniastego i pasma biodrowo-piszczelowego. Ponadto
ważną rolę odgrywa nauka poprawnego stania i chodu. Stosuje się także ćwiczenia redresyjne. Trudność
w doborze ćwiczeń polega na tym, że w stawach kolanowych nie ma ruchu przywodzenia ani
odwodzenia, nie można, więc wzmacniać mięśni sposobem klasycznym. W związku ze zmniejszonym
zwarciem stawu oraz faktem, że pozycja zgięciowa rozciąga więzadła, część ćwiczeń przeprowadza się
w pozycji, wyprostu w stawach kolanowych, co naturalnie ogranicza możliwość ich doboru. Kolano
koślawe wyklucza możliwość uprawiania sportów przeciążających w sposób długotrwały kończyny
dolne. Zaleca się natomiast pływanie stwarzające warunki pracy mięśni nóg w odciążeniu.
Przykłady ćwiczeń
Pw. siad prosty; ruch - (ćwiczenia izometryczne) napinanie mięśnia czworogłowego z palpacyjną
kontrolą - próba maksymalnej korekcji osi kończyn.
Pw. leżenie przodem, ręce pod czołem; ruch - nożyce pionowe NN z maksymalnym wyprostem
kończyn dolnych.
Pw. jw., NN ugięte w stawach kolanowych; ruch - rotacja wewnętrzna
w stawie kolanowym oporowana przez współćwiczącego.
Pw. siad głęboki na krześle, podudzia zbliżone do siebie, poduszeczka między kolanami; ruch - pełny
wyprost NN ze zgięciem grzbietowym stopy - na
stopach oparta piłka lekarska o ciężarze 1 kg.
Pw. siad niski, podudzia zbliżone do siebie (ewentualnie związane paskiem),
poduszeczka między kolanami; ruch - przejście do stania.
Pw. siad ugięty z oparciem pleców o ścianę; ruch - jw.
KOLANA SZPOTAWE
W tej wadzie oÅ› podudzia tworzy z osiÄ… uda kÄ…t otwarty do wewnÄ…trz, tzn. odcinek obwodowy, jakim
jest podudzie, w stosunku do stawu kolanowego jest w przywiedzeniu. Wielkość odchylenia mierzy się
w stopniach lub w centymetrach rozstępem miedzy kłykciami przy-środkowymi, przy stopach zwartych.
Najczęstszymi przyczynami powstawania tej wady są krzywica oraz nadmierne przeciążenie statyczne
układu kostnego kończyn dolnych.
Ogólnie mówiąc ćwiczenia, wskazania i przeciwwskazania są odwrotne niż przy koślawości.
Przeciwwskazany jest np. siad skrzyżny. W ćwiczeniach z zastawaniem redresji biernej, wkłada się
między kostki poduszkę, a kolana ściąga pasem lub taśmą. Cięższe przypadki wymagają leczenia
ortopedycznego z użyciem aparatów korekcyjnych. Stosuje się również zabiegi operacyjne. Przykłady
ćwiczeń
Przykładowe ćwiczenia
Pw. siad prosty, kończyny dolne maksymalnie wyprostowane, kostki przy środkowe złączone; ruch -
uniesienie NN z maksymalnym napięciem mięśni przywodzicieli. Próba maksymalnej korekcji osi
kończyn.
Pw. leżenie przodem, między stopami piłka; ruch - uniesienie prostych NN w górę.
Pw. leżenie tyłem, RR w bok, NN prosto w stawach kolanowych, ugięte w stawach biodrowych do kąta
60° od podÅ‚oża; ruch - rozkrok, a nastÄ™pnie zÅ‚Ä…czenie nóg.
Pw. jw., ruch - jw. z NN ugiętymi w stawach kolanowych.
Pw. siad prosty - rozkroczny, współćwiczący staje w niewielkim rozkroku, tak, że kończyny dolne
ćwiczącego znajdują się po stronie zewnętrznej współ ćwiczącego (odwrotnie niż przy koślawości); ruch
- przywodzenie kończyn dolnych (ćwiczenie oporowe - redresyjne).
Stopa prawidłowo zbudowana opiera się o podłoże (w warunkach odciążenia) trzema punktami: guzem
kości piętowej oraz głową pierwszej i piątej kości śródstopia. Stopa prawidłowa, oglądana w pozycji
stojącej, ma od strony przyśrodkowej łagodny łuk, opierający się o podłoże piętą i śródstopiem. Pięta
widziana od tyłu jest przedłużeniem goleni i jest prawie prostopadła do podłoża. Głównymi mięśniami
odpowiedzialnymi za wysklepienie łuku podłużnego są: z mięśni długich  mięsień piszczelowy tylny,
strzałkowy długi, piszczelowy średni; z mięsni krótkich  wszystkie mięśnie podeszwowej strony stopy.
A
uk poprzeczny utrzymują: mięsień strzałkowy długi, piszczelowy tylni oraz mięsień przywodziciel
palucha, zwłaszcza jego głowa poprzeczna. Stopa małego dziecka różni się od stopy dorosłego
człowieka. Stopa dziecka ma obfitą podściółkę tłuszczową, słabe mięśnie, a co za tym idzie - sklepienie
nieznacznie zarysowane, przez co sprawia wrażenie płaskiej. W okresie ok. 3-4 roku życia tego stanu
nie można uważać za wadę. Dopiero od 4 roku życia stopniowo zanikają poduszeczki tłuszczu
odsłaniając w widoczny sposób łukowatą konstrukcję.
Stopa płaska (płaskostopie)
Jest to wada kończyn dolnych polegająca na obniżeniu łuków wysklepiających stopę. W prawidłowych
warunkach stopa opiera się o podłoże trzema punktami: piętą, głową pierwszej i głową piątej kości
śródstopia. Pomiędzy wymienionymi elementami przebiegają trzy główne łuki stopy: podłużny
przyśrodkowy, podłużny boczny i poprzeczny przedni. Obniżenie tych łuków prowadzi do płaskostopia.
Pod względem lokalizacji spłaszczenia stopy rozróżniamy:
a) stopy płaskie podłużnie z koślawością kości piętowej lub bez koślawości,
b)stopy płaskie poprzecznie z koślawością lub bez koślawości palucha,
c) stopy płasko-koślawe ze zniesieniem obu łuków (ryc.)
Postępowanie korekcyjne sprowadza się do przywrócenia prawidłowych warunków anatomicznych
stopy (rozciągania mięśnia trójgłowego łydki, wzmacniania mięśni krótkich i długich stopy, zginaczy
palców) oraz wyrobienia odruchu, a następnie nawyku prawidłowego ustawiania i obciążenia stóp
zarówno w odciążeniu jak i w obciążeniu ciężarem ciała.
Zalecenia: pływanie, kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli, chodzenie boso po nierównym i
urozmaiconym terenie (las, łąka, piasek, żwir), prawidłowe obuwie, higiena nóg.
Przeciwwskazania: długotrwałe stanie, marsz z dużym obciążeniem, dz
wiganie ciężarów, skoki i
zeskoki na twarde podłoże, stanie w dużym rozkroku, siad klęczny z podudziami rozsuniętymi na
zewnątrz, gra w piłkę nożną, jazda na nartach techniką oporową, jazda na łyżwach.
Przykładowe ćwiczenia
Pw. siad płaski (leżenie tyłem); ruch - naprzemienne zginanie i prostowanie stopy w stawach
skokowych, z równoczesnym zginaniem palców.
Pw. leżenie tyłem, stopy oderwane od podłoża; ruch - krążenia stóp do wewnątrz i na zewnątrz.
Pw. leżenie przodem, ręce pod brodą, NN ugięte w stawach kolanowych do kąta prostego; ruch -
zbliżanie do siebie i oddalanie podeszwy stóp, "klaskanie stopami".
Pw. siad kuczny; ruch - kulanie piłeczki po podłożu między stopami.
Pw. siad ugięty; ruch - obejmowanie stopami (brzegiem przyśrodkowym) piłki. Wielkość piłki dobiera
się w zależności od wieku i sprawności ćwiczącego. Można to ćwiczenie wykonywać w pozycji
siedzącej; po uchwyceniu piłki przejście do leżenia na plecach i podanie stopami piłki do rąk.
Pw. siad na ławeczce; ruch - chwytanie i podnoszenie palcami stóp z podłogi różnych drobnych
przedmiotów (woreczek z grochem, piaskiem itp.).
Pw. siad, palcami stóp chwyt woreczka; ruch - rzut woreczka do koszyczka, koła lub tarczy. Ćwiczenie
wykonujemy w formie współzawodnictwa.
Pw. siad na krześle, stopy oparte o podłoże, kolana ugięte do kąta prostego; ruch - zwijanie palcami stóp
kocyka lub ręcznika. Zaawansowani mogą utrudnić ćwiczenie przez obciążenie kocyka np. książką lub
ciężarkiem.
Pw. siad na krześle; ruch - pisanie lub rysowanie na papierze ołówkiem przytrzymywanym między 1 i 2
palcem stopy.
Pw. siad prosty, NN proste, chwyt palcami stopy ołówka uwiązanego na gumie; ruch - uginanie nogi w
kolanie i naciągnięcie gumy.
Pw. stanie; ruch - wspinanie na palcach i opadanie na całe stopy.
Pw. siad podparty w kole, przodem do środka koła, palce stóp obejmują związaną linę tworzącą koło,
przesuwanie liny palcami tak, aby supeł wiązania wracał do tego samego ćwiczącego.
METODA KLAPPA
Metoda ta polega na zastosowaniu odpowiednich pozycji izolowanych oraz schematu ruchu
jakim jest sterowanie oddolne (korygowanie skrzywienia poprzez unoszenie obreczy biodrowej po
stronie wypukłej) i/lub sterowanie odgórne (korygowanie skrzywienia poprzez unoszenie obreczy
ramiennej po wklesłej stronie skrzywienia ) czyli poprzez skosne ustawienie jednej lub obu obreczy.
Metode ta wykorzystujemy w wadach postawy  głównie skoliozach.
Ze wzgledu na towarzyszace zmiany w płaszczyznie strzałkowej ( plecy okragłe, wklesłe i inne )
wyodrebniono specjalne pozycje wyjsciowe odpowiednio dobrane do wysokosci skrzywienia.
Wyróżniamy 6 pozycji lordotyzujacych i 5 pozycji kifotyzujacych, ale sam autor preferuje
wykonywanie cwiczen w pozycjach kifotyzujacych.
Im skrzywienie pierwotne jest wyższe tym pozycja wyjsciowa do cwiczen jest
- niższa lordotyzujaca
- wyższa kifotyzujaca
Im skrzywienie pierwotne jest niższe tym pozycja wyjsciowa do cwiczen jest
- niższa kifotyzujaca
- wyższa lordotyzujaca
Pozycje wyjsciowe niskie
- pozycje leżace , półleżace
- kleki podparte o różnym stopniu zgiecia kkg, kkd
- klek prosty z pochylenie tułowia
Cele ćwiczeń:
- poprawa ruchomosci kręgosłupa
- odciażenie kregosłupa
-wzmocnienie gorsetu mięśniowego;
-zwiększenie pojemności życiowej płuc.
- zmniejszenie napiecia miesniowego
Cwiczenia wykonuje sie po wycinku koła o średnicy około 8-12 metrów, pacjent ustawiany zawsze w taki
sposób, aby wypukłość skrzywienia pierwotnego skierowana była do środka koła
Z pewnym uproszczeniem można podac, że polegaja one na wysuwaniu badz cofaniu i dłaczaniu
odpowiednich konczyn, przede wszystkim w pozycji  czworonożnej , co  poprzez skosne ustawienia
obreczy  powoduje korygowanie, a nawet hiperkorekcje skrzywienia.
Wyróżniamy nastepujace cwiczenia :
- czworakowanie - wskazane wszystkie typy skoliozy
- głebokie czworakowanie - np. z wyprostem kończyny górnej i dolnej, z przeciąganiem, z zataczaniem
koła kończyną górną
- wężowanie - rozciagniecie m.okołokregosłupowych
- skoki zajęcze - wzmocnienie m.grzebitu, brzucha
- chód na kolanach - np. z wyprostem tułowia, ze skłonem tułowia w bok, kifotyczny, kifotyczny z
wyrzutem kończyn górnych
-slizganie - plecy okragłe (rozciagniecie m.piersiowych)
-wielki łuk- umożliwiające wzmocnienie mięśni grzbietu i uruchomienie
stawów kręgosłupa;
Inny podział to :
1) Mobilizujace - czworakowanie,weżowanie
2) Wydłużajace - slizganie,skoki zajecze
3) Korekcyjne - głebokie czworakowanie, chód na kolanach
4) Wzmacniajace - skoki zajecze, chód na kolanach
Cwiczenia mobilizujace oraz wydłużajace stosuje sie na poczatku zajec, natomiast
korekcyjne i wzmacniajace w czesci głównej
W zależnosci od rodzaju skrzywienia (jednołukowe, prawostronne etc) wyróżniamy
odpowiedni schemat ruchu.
Ruch konczyn odbywa sie poprzez skosne ustawienie obreczy biodrowej, barkowej oraz na
boczny przesunieciu obreczy jednej wzgledem drugiej.
Przy skoliozach wyższych ruch zapoczatkowuje obrecz barkowa po stronie wklesłej
Przy skoliozach niższych ruch zapoczatkowuje obrecz biodrowa po stronie wypukłej
W systemie ćwiczeń Klappa wyróżnia się 5 zasadniczych faz:
1. Pozycja wyjściowa  winna być możliwie stabilna przy małym napięciu mięśni.
2. Faza przygotowawcza  ćwiczący ustala odpowiednie stawy (izometryczny skurcz mięśni) inne
ulegajÄ… rozluz
nieniu.
3. Wykonywanie ruchu  przemieszczenie odpowiednich odcinków ciała.
4. Pozycja końcowa  przyjęcie zaplanowanego ułożenia ciała (hiperkorekcja w segmentach ze
zmianami).
5. Faza odpoczynkowa  rozluz
nienie mięśni i pogłębione oddechy.
Ćwiczący porusza się wokół sali w pozycji ręczno  kolanowej (w klęku podpartym), powtarzając
cyklicznie ustaloną indywidualnie pozycję, z utrzymaniem jej przez około 3 sekund. Istnieje bardzo
wiele kombinacji ruchów.
W pozycjach lordozujących istnieje określona zależność między stopniem nachylenia kręgosłupa w
stosunku do podłoża (w pozycji klęku) z lokalizacją szczytu wygięcia lordotycznego. Taka sama
zależność występuje przy wygięciu kifotycznym kręgosłupa.
Odwiedzenie ramion tylko do kąta prostego, zwłaszcza przy ugiętych stawach łokciowych, pozwala na
znaczne zbliżenie łopatek do kręgosłupa. W plecach okrągłych  zależnie od tego czy dominuje
nadmierna kifoza piersiowa czy też odstawanie łopatek  stosuje się jedną z wymienionych pozycji
ćwiczebnych.
Zaletą omawianej metody jest odciążające oddziaływanie na kręgosłup oraz na klatkę piersiową, a także
zwiększenie możliwości korygowania skrzywień  zwłaszcza jednołukowych. Podstawowe jej
mankamenty dotyczą natomiast tego, iż nie stwarza ona możliwości korekcji trójpłaszczyznowej oraz
nie stwarza warunków do wspomagania zwiększonej korekcji napięciem mięśniowym. Nie stanowi ona
więc dobrego sposobu na kształtowanie  gorsetu mięśniowego w warunkach korekcji wady i nie
wpływa też znacząco na kształtowanie nawyku prawidłowej postawy.
METODA HOPPE
Inna nazwa to gimnastyka osiowo-symetreyczna trójpłaszczyznowa
Metoda ta ma zastosowanie w wadach postawy. Zakładała ona że nieprawidłowe ustawienie stóp jest
podstawa do tworzenia dysfunkcji posturalnych, dlatego duża uwage zwraca sie w terapii na prawidlowe
ustawienie konczyn dolnych. Metoda ta składa sie z oceny poszczególnych elementów ciała  badania
oraz z czesci terapeutycznej
Badanie :
1) Ocena symetrii (pion przedni  powinien przechodzic przez
srodek czoła, nos, brode, wciecie szyjne, wyrostek mieczykowaty, pepek, równa odleglosc
miedzy kolanami i padac na czworobok podparcia -wszelkie odstepstwa od symetrii swiadcza
o dysfunkcji
2) Ocena ustawienia osi konczyn dolnych - powinny przebiegac od stawu biodrowego
poprzez centralna czesc stawu kolanowego po 2 palec stopy  osie długie kkd powinny
byc równoległe wzgledem osi kregosłupa
3) Ocena rzepki ( czy centruja sie do wewnatrz czy na zewnatrz )
4) Ocena skretu osi sródstopia
5) Test Bertranda, który pozwala na wychwycenie asymetrii w płaszczyz
nie poprzecznej
6) Ocena chodu
Terapia :
- polega na zastosowaniu oryginalnych przyborów tzw. kątowników o różnych
ksztaltach
 ramka  umożliwia korekcje głowy, obreczy barkowej i kkg
 elka duża  umożliwia korekcje tulowia i kkd
 elka mała  umożliwia symetryczne cwiczenia wyprostne kkd
 zetka  umożliwia symetryczna prace kkd
Cel użycia katowników :
-utrzymanie odpowiedniej skorygowanej pozycji wyjsciowej
-umożliwiaja poprawne wykonanie cwiczenia
- pozycje wyjsciowe do cwiczen sa izolowane, tzn.niskie (leżenie tyłem) ponieważ
metoda zaklada że pozycje wysokie oraz chód powoduja pogłebienie bocznych
skrzywien oraz nieprawidłowe ustawienie kkd , odpowiednie wykonanie cwiczen
w pozycji leżenia tyłem pozwala przejsc do pozycji wyzszych
- ilosc cwiczen 2-3 powtarzanych około 10-15 minut kilka razy dziennie  czas i
ilosc cwiczen jest mała ponieważ , metoda ta wymaga od pacjenta dużej
precyzyjnosci, poprawnosci, koncentracji
- reedukacja chodu obejume pewien plan :
1) prawidlowe ustawienie stóp
2) nauka odwracania stopy (piety)
3) nauka centrowania rzepek
4) chód na pietach/palcach
5) symetria chodu ( wykrok, zakrok)
6) nauka prawidlowej propulsji
Cel metody :
- kształtowanie odpowiedniego wysklepienia stopy
- poprawa zakresu ruchu stawów kkd
- korekcja skoliozy I rzedu
- wyrównanie ruchów lokomocyjnych (likwidacja odbjawu Trendelenburga oraz
wychylen bocznych tułowia)
METODA LEHNERT-SCHROTH
inna nazwa system ortopedyczno-oddechowy
Charakterystyka:
- w wadach postawy ( bocznych skrzywieniach kregosłupa ) istotna role odgrywa
tzw.skoliotyczny oddech, który poglebia wade oraz rotacje poprzez docisk żeber do
trzonów kregów dzialajac jednostronnie.
Powietrze kierowane jest w rozszerzone czesci klatki piersiowej
- metoda ta wykorzystuje tzw.oddech katowo-obrotowy w polaczeniu z trójplaszczyznowa
oddolna korekcja ciała ( polaczenie cwiczen korygujacych z oddechowymi )
Oddech katowo-obrotowy kierowany jest :
w tzw.miejsca słabe ( wklesłosc żebrowa przednia, tylna )
w tzw.miejsca słabe odcinka ledzwiowego
w okreslone partie płuc ( bok, tył, góra , przód )
w fazie wdechu nastepuje elongacja
Działanie oddechu katowo-obrotowego :
korekcja wady od  wewnatrz
zmniejszenie , splycenie garbu żebrowego
zwiekszenie slizgu brzusznego trzonów
dzialanie : -deflexio ( bok )
-derotatio ( tyl)
-elongatio (góra)
zapobieganie zmiana restrykcyjnym uk.oddechowego
Aby oddech był siła korygujaca ważna jest stabilizacja obu obreczy.
Prawidłowy oddech poprawia stabilizacje piersiowego odcinka kregosłupa.
- dobór odpowiednich pozycji do cwiczen
- odpowiednia sekwencja korekcji ( zaczynamy od dystalnych czesci idac wy_ej )
Cele terapii:
- zatrzymanie progresji wady;
-korekcje postawy ciała;
-stabilizacjÄ™ korekcji;
-poprawę wydolności krążeniowo-oddechowej;
-pozytywne, psychiczne nastawienie pacjenta do choroby;
-zaś u dorosłych cele dodatkowe leczenia to:
-zmniejszanie objawów bólowych;
-kosmetyczna korekcja sylwetki.
Posługując się kryterium celu, ćwiczenia stosowane przez Schroth można poodzieiić na:
-wentylacyjne - korygujÄ…cy oddech kÄ…towo-obrotowy;
-mobilizacyjne  uruchamianie stawów kręgosłupa i obręczy kończyn górnych, odbudowa ruchu antefleksji
(ślizgu brzusznego trzonów kręgów względem siebie);
-w zwisach - rozciąganie skróconych elementów okołostawowych;
-kształtujące i siłowe - wzmacnianie osłabionych grup mięśniowych.
W praktyce większość z ćwiczeń łączy w sobie poszczególne cechy.
Dla wszystkich powyższych ćwiczeń konieczne jest dobranie odpowiedniej pozycji do ich
wykonywania. I w tym przypadku, zależy to od rodzaju, stopnia i lokalizacji wady. Zastosowanie
znajduje jednak wiele różnych pozycji. Ćwiczy się więc w leżeniu (tyłem, przodem i bokiem), w siadzie
klęcznym, w siadzie (prostym, skrzyżnym oraz na krześle - okrakiem i bokiem, stroną wklęsłą zwróconą
do oparcia), a także w klękach (podpartym i prostym) oraz w pozycji stojącej (w tym też z głębokim
wypadem). Podczas niektórych ćwiczeń zapewnienie właściwej pozycji wyjściowej czy wstępnej
korekcji ułatwia też zastosowanie odpowiednich podkładek - np. klinów czy woreczków z piaskiem.
Badanie
jest charakterystyczne dla tej metody i polega na przyrównaniu trzech obszarów ciała pacjenta: bloku pasa
biodrowego, bloku piersiowego i bloku pasa barkowego, do figur geometrycznych oraz ocenie ich
ustawienia względem siebie. Takie badanie postawy można było przeprowadzić subiektywnie (oceniając
wzrokowo sylwetkę) lub obiektywnie (wyznaczając kąty na zdjęciach fotograficznych i rentgenowskich).
WyglÄ…d pacjenta
º%w pÅ‚aszczyz
nie czołowej
- prawidłowa postawa - usytuowane jeden nad drugim trzy prostokąty, położone równolegle do siebie:
pas barkowy, klatka piersiowa, pas biodrowy.
-wysokość tych prostokątów ulega obniżeniu przy plecach okrągłych
-wysokość tych prostokątów ulega podwyższeniu (mogą one nawet przyjąć postać kwadratów) w
przypadku pleców płaskich
- w przypadku b.s.k dochodzi do zmiany kształtu na trapezy lub trójkaty
º%w pÅ‚aszczyz
nie strzałkowej
- w prawidłowej postawie - przyjmuja kształt trapezów
- w przypadku b.s.k dochodzi do zmiany kształtu na trójkaty
- w przypadku pleców okrągłych górny i dolny segment ulegaja przemieszczeniu do przodu, a srodkowy
do tyłu
- w przypadku pleców płaskich górny i dolny segment ulegaja przemieszczeniu do tyłu, a srodkowy do
przodu
º%w pÅ‚aszczyz
nie horyzontalnej
Sylwetka zawarta w postaci 4 okregów: głowa. obręcz barkowa, klatka piersiowa, obręcz biodrowa
- w przypadku b.s.k dochodzi do: przemieszczenia elementów,uwidocznienia garbu żebrowego tylnego,
przedniego, wału ledzwiowego, skrecenia klatki piersiowej lub obu obreczy
Czynnikami decydującymi o skuteczności terapii mogą być:
- ilość łuków - im więcej tym lepiej, ponieważ skrzywienie jest bardziej stabilne;
- płeć pacjenta - skoliozy u chłopców rokują lepiej;
-odejście kręgosłupa od pionu - im większe, tym bardziej wzrasta ryzyko zwiększenia kąta skrzywienia;
-zgodność kierunku skrzywienia odcinka piersiowego i dominującej kończyny górnej - złe prognozy przy
praworeczności i tożsamym skrzywieniu piersiowym;
-aktywna ruchomość kręgosłupa  rokuje dobrze, gdy systematycznie prowadzi sie ćwiczenia, z
le przy braku
postępowania usprawniającego.
Każde ćwiczenie rozpoczyna się od oddolnej korekcji wady postawy przebiegającej w pięciu etapach:
SEKWENCJA KOREKCJI
I) Korekcja miednicy (5)
1.-przesuniecie miednicy do tyłu
2.-wyrównanie pochylenia miednicy do pozycji neutralnej
-podniesienie przedniej krawedzi miednicy w przód i góre
-spłaszczenie odcinka ledzwiowego
3.-boczne przesuniecie miednicy
-korekcja wystajacego biodra po stronie wklesłej
-przesuniecie na czworobok podparcia
4.-wyrównanie obreczy biodrowej i odcinka ledzwiowego poprzez rotacje zew. kd po
stronie wypukłej
-korekcja wystajacego biodra po stronie wypukłej
5.-wyrównanie obciażenia obreczy biodrowej poprzez docisk piety do podłoża po stronie
wypukłej skrzywienia
II) Korekcja wyżej leżacych czesci
III) Pierwsza elongacja  wstepne napiecie miesni posturalnych
IV) Wdech katowo-obrotowy + druga elongacja
V) Wydech + 6 sekundowe napiecie miesni posturalnych
Inna charakterystyczna cecha metody jest sposób badania
ð-różnicowanie stron skrzywienia ( wklesÅ‚a, wypukÅ‚a)
ð-przyrównanie postawy do figur geometrycznych
ð-zaburzenie ustawienia jednego elementu pociaga za soba zmiany w pozostaÅ‚ych
ð-trójpÅ‚aszczyznowe badanie pacjenta
Terapia :
-zastosowanie odpowiednich cwiczen :
1) Mobilizacyjne
- zwiekszenie ruchomosci stawów poprzez slizg brzuszny trzonów kregów wzgledem
siebie (uruchamianie stawów kregosłupa i obreczy kkg)
2) Wentylacyjne
- zastosowanie oddechu katowo-obrotowego
3) W zwisach
- rozciagniecie skróconych elementów okołostawowych
4) Kształtujace, siłowe
-wzmocnienie gorsetu posturalnego
Metoda Karskiego
Główną przyczyny powstawania oraz progresji skolioz idiopatycznych:
-przykurcz przywiedzeniowy - wykrywany najczęściej w lewym stawie biodrowym;
-przykurcz odwiedzeniowy - obecny zwykle w prawym stawie biodrowym;
-kręcz szyi;
-różnorodne deformacje stóp.
-dysplazja stawu biodrowego
Etapy progresji skoliozy wg Karskiego:
-przykurcz odwiedzeniowy lub zgięciowo-odwiedzentowy prawego stawu biodrowego z
kompensacyjnym skośnym ustawieniem obręczy biodrowej;
-powstanie lewostronnego skrzywienia w lędz
wiowym odcinku kręgosłupa ze skróceniem tkanek
okołostawowych strony wklęsłej;
-prawostronne wygięcie kręgosłupa w odcinku piersiowym lub lędz
wiowo-piersiowym (często określane
jako skrzywienie idiopatyczne).
Badanie:
-oceniamy występowanie zaburzenia toru ruchu kręgosłupa w płaszczyz
nie strzałkowej
-oceniamy występowanie czynnościowego skrócenia lewej kończyny dolnej
-analiza badania radiologicznego
-ocena zakresu ruchomości dotycząca głównie rejonu obręczy biodrowej (zwłaszcza przywodzenia)
Leczenie:
-w przypadkach mniej zaawansowanych zmian - leczenie zachowawcze
-w przypadkach utrwalonych zmian kostnych - zabieg operacyjny
Cele leczenia zachowawczego:
- wyrównanie zakresu ruchomości, w tym głównie zgięcia i przywiedzenia w stawie biodrowym.
-redresja skróconych elementów okołostawowych wklęsłych stron skrzywień
- wzmocnienie gorsetu mięśniowego.
Stosowane ćwiczenia autor podzielił na:
- podstawowe - maja na celu maksymalne zwiększenie zakresu ruchomości:
-pozycje ułożeniowe - utrzymywane 1-2 godziny dziennie;
- bierne ćwiczenia redresyjne
- ćwiczenia czynne prowadzone w pozycji stojącej (zgięciu, skłony boczne i skręty kręgosłupa) - każde
ćwiczenie powtarzane jest 100-200 razy dziennie z utrzymaniem pozycji końcowej przez 10-15 sekund;
- uzupełniające- również i ich zadaniem jest zmniejszenie ograniczeń ruchomości
PNF
Metoda PNF to jedna z uznanych na świecie metod dających możliwość oddziaływania na układ
mięśniowy, nerwowy i kostny. Bogaty warsztat zasad, technik i dokładna analiza funkcjonalna
zaburzenia dają możliwość zastosowania indywidualnej terapii dostosowanej ściśle do potrzeb dziecka
ze skoliozą. Terapia grupowa u dzieci ze skrzywieniem kręgosłupa jest nie wskazana. Nie
gwarantuje zatrzymania progresji skrzywienia bÄ…dz
jego korekcji, a może prowadzić do
zwiększenia skoliozy.
Główne założenia tej metody to:
1.Stosowanie ruchu globalnego i złożonego, w którym element rotacji uznawany jest za podstawowy w
połączeniu ze skośną płaszczyzną wykonywanego ruchu
2.Technika bodz
ców proprioceptywnych stosowana poprzez stopniowo wzrastający opór ręczny,
umożliwiający wykonanie ruchu skoordynowanego i w żądanym zakresie
3.Wykorzystanie w szerokim zakresie synergizmu mięśniowego w celu maksymalnego pobudzenia
słabszych grup mięśniowych. Ruchy stosowane w tej metodzie są zgodne z naturalną pracą mięśni, są
płynne i zachodzą jednocześnie w kilku płaszczyznach co pozwała pełniej aktywizować włókna mięśni
będących w skurczu.
Jedną z zasad wykorzystywanych w koncepcji PNF jest zastosowanie wzorców ruchowych , czyli
ruchów o ściśle określonym przebiegu. Są to ruchy naturalne zachodzące w trzech płaszczyznach.
Analiza parametrów skrzywienia zachodzącego w trzech płaszczyznach i wybór odpowiednich
wzorców ruchowych kończyn górnych, dolnych, wzorców łopatek, miednicy, głowy lub tułowia,
pozwala na uzyskanie korekcji kręgosłupa w przestrzeni w trzech płaszczyznach. W skoliozach
dwu-, trzy-, czterołukowych, obejmujących odcinek piersiowy, lędz
wiowy, szyjny, istnieje
możliwość zastosowania kombinacji wzorców i uzyskania jednoczasowej korekcji skoliozy we
wszystkich odcinkach. W zdecydowanej większości wzorców ruchowych stosowany jest opór
manualny wykonywany przez terapeutę. Ręce przykładane są w ściśle określonych miejscach tak, by
wywołać zaplanowany efekt ruchowy. Opór dozowany jest odpowiednio do potrzeb terapii, np.
jest większy, gdy celem jest wzmocnienie mięśni, mniejszy zaś, gdy uczymy ruchu. Przyłożenie rąk
pozwala terapeucie na lepsze "zrozumienie" ciała dziecka oraz poprowadzenie ruchu w najbardziej
efektywny sposób. Jednym z zadań terapeutycznych realizowanych w koncepcji PNF jest
wypracowanie u dziecka optymalnej koordynacji między mięśniami. W skoliozie dochodzi do
zaburzenia we współpracy mięśni przy kręgosłupowych, mięśni tułowia, głowy i kończyn,
znajdujących się po stronie wklęsłej i wypukłej skrzywienia. Niektóre z grup mięśniowych ulegają
skróceniu, inne zmuszane są do pracy w warunkach wydłużenia. Jedne i drugie tracą możliwość
kontrolowanego skracania się i wydłużania, co jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania
układu kostno-mięśniowego. Wykorzystanie niektórych technik metody PNF umożliwia rozluz
nienie
mięśni pozostających w ciągłym napięciu oraz "nauczenie" mięśni i centralnego układu nerwowego
prawidłowej kontroli ruchu. Równocześnie wzmacniane są mięśnie, które uległy osłabieniu.
Terapia prowadzona w wielu pozycjach wyjściowych ma na celu utrwalenie osiągniętej korekcji i
przygotowanie dziecka do wykonywania codziennych
aktywności przy optymalnie poprawnym ustawieniu kręgosłupa i miednicy. Zastosowanie wyższych
pozycji wyjściowych [siad, klęk, pozycja stojąca] uwzględnia działanie siły grawitacji, która przy
nieprawidłowym ustawieniu ciała może mieć wpływ na progresję skrzywienia
Leczenie dziecka ze skolioza zawężano dotychczas do wzmacniania siły mięśniowej i przywracania
ruchomości w stawach kręgosłupa i stawach kończyn. Najnowsze badania wykazują, że problem
skoliozy posiada o wiele szerszy aspekt. Dzieci z upływem czasu zatracają poczucie właściwego
ustawienia ciała w przestrzeni. Do zaburzeń czucia głębokiego [czucia własnego ciała ] dołączają
nieprawidłowe reakcje równoważne, odruchy postawy, zmienia się sposób chodzenia. Podejmowane
leczenie powinno zatem obejmować wszechstronną stymulację układu nerwowego [ zmianę
nawyków ruchowych, poprawę czucia własnego ciała ], mięśniowego i kostnego. Metoda PNF daje
nam takie możliwości, a skutkiem terapii jest korekcja skoliozy, prawidłowe odruchy postawy i
reakcje równoważne, oraz bardziej ekonomiczny chód.
Metoda Brunkow
Metoda ta zawiera elementy metod proprioceptywnego torowania (PNF) i metody Bobath dla dorosłych.
Wykorzystuje fakt sąsiedztwa mięśniowego (przyczep końcowy jednego mięśnia leży najczęściej w
bezpośredniej bliskości przyczepu początkowego innego mięśnia) i wynikających z tego tzw.
synergizmów ipsilateralnych, a w postaci globalnej ich rozprzestrzeniania się w postaci synergizmów
zstępujących i wstępujących. Ćwiczenia synergistyczne bazują na zjawisku promieniowania
naczyniowo-ruchowego odległych części ciała, które powoduje pobudzenie i nasilenie procesów
fizjologicznych w np. unieruchomionym miejscu. Wykorzystanie zjawiska synergizmów ipsilateralnych
polega na wykonywaniu ruchów z maksymalnym oporem w stawach sąsiadujących do stawu
unieruchomionego tej samej kończyny. Brunkow uznała, że w procesie wzbudzania synergii decydujące
znaczenie ma odpowiednie ustawienie stawów: promieniowo-nadgarstkowego i skokowo-goleniowego. Tak
ważną rolę powyższych połączeń autorka uzasadniała ich bardzo dużą reprezentacją korową oraz bogatym
unerwieniem proprioceptywnym -już nieznaczna zmiana ustawienia tych stawów zmienia rozkład napięcia
mięśniowego całego ciała. W części
diagnostycznej metody najważniejsza jest ocena siły mięśniowej, badanie zakresu ruchomości oraz
sprawdzenie, czy osoba usprawniana potrafi przyjąć ściśle określoną pozycję wyjściową. Terapeuta
ocenia, czy pacjent może ustawić kończyny górne w zgięciu i odwiedzeniu, w pozycji pośredniej
pomiędzy rotacją zewnętrzną a wewnętrzną w stawach ramiennych  oś długa kości ramiennej znajduje się
na przedłużeniu grzebienia łopatki. Stawy łokciowe powinny zostać ustawione w lekkim zgięciu. Stawy
dystalne cechuje wyprost w stawach śródręczno-paliczkowych oraz w stawach promieniowo-
nadgarstkowych przy jednoczesnym lekkim zgięciu w stawach międzypaliczkowych bliższych i dalszych.
Ręce ustawione są tak, jakby w dłoniowych ich częściach znajdowały się, np. piłeczki tenisowe. Ustawienie
kończyn dolnych jest zbliżone. Stawy biodrowe powinny być w lekkim zgięciu i odwiedzeniu, w pozycji
pośredniej między rotacjami. Stawy kolanowe cechuje lekkie zgięcie, a skokowo-goleniowe pełny wyprost,
przy jednoczesnym zgięciu w stawach palców stóp. Jeżeli badanie wykaże, że pacjent nic potrafi
samodzielnie przyjąć opisanej pozycji, terapeuta ustawiają w sposób bierny. W nauczaniu napięć mięśni
posturalnych obowiązuje zasada stopniowania trudności - zaczyna się od pozycji najprostszych,
najmniej skomplikowanych pod względem koordynacji. Pozycją podstawową jest leżenie tyłem
z jednoczesnym zgięciem kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych, w kolejnych etapach
nauczania przechodzi się do pozycji leżenia bokiem, leżenia przodem, klęku podpartego, klęku prostego,
klęku jednonóż, aż w końcu przechodzi się do pozycji stojącej. W każdej z tych pozycji dodatkowym
utrudnieniem jest zmiana położenia kończyn górnych i kończyn dolnych względem tułowia, a co za tym
idzie zmiana położenia środka ciężkości ciała. Aktywizuje to jeszcze bardziej mięśnie posturalne w celu
utrzymania równowagi. Istotnym elementem tej metody jest opór maksymalny, dawkowany przez
samego ćwiczącego w postaci tzw. "przeciwstawiania się" (np. kończyna górna "przeciwstawia się"
kończynie dolnej). Ćwiczenia wg metody Brunkow składają się z następujących faz:
- przyjęcie pozycji wyjściowej (z odpowiednim ustawieniem kątowym w stawach kończyn);
- wdech
- wykonanie ruchu w stawach proksymalnych;
- maksymalne oporowanie 5-7 sekund;
- wydech
- powrót do pozycji wyjściowej;
- faza pełnego rozluz
nienia z uwzględnieniem przeponowego toru oddychania.
Pojedyncze ćwiczenie trwa kilkanaście sekund (z sześcio- siedmiosekundowym wytrzymaniem fazy
maksymalnego oporowania), w ciągu dnia czas zajęć nie przekracza 20 minut (początkowo do 5 minut
dziennie). Przerwy pomiędzy kolejnymi powtórzeniami przeznacza się na ćwiczenia wyrównujące tempo
oddechu.
Wrodzona dysplazja i zwichniecie stawu biodrowego
Dysplazja biodra  jest to wrodzona anomalia w budowie stawu biodrowego, która może prowadzic
do wysuniecia sie głowy z panewki.
Termin dysplazja obejmuje wszystkie nieprawidłowosci anatomiczne w obrebie stawu biodrowego,
które moga byc wrodzone lub rozwinac sie w okresie noworodkowym lub niemowlecym.
Zwichniecie biodra  jest to wysuniecie sie głowy kosci udowej z panewki postacie:
1) Wrodzone zwichniecie przedporodowe (postac atypowa)
2) Okołoporodowe lub poporodowe zwichniecie (postac typowa)
Inne przyczyny :
tzw ultrafizjologiczne pozycje w życiu płodowym dzieci, które podczas porodu były ułoz
one
miednicowo - w czasie skurczów nóżki dziecka sa stale wyprostowane i silnie przyginane do tułowia
(jak przy skłonie), co może doprowadzic do rozciagniecia i uszkodzenia elementów stawu
uwarunkowania genetyczne
wpływ relaksyny hormonu matki, który który wywołuje zwiotczenie torebki stawowej
zagroeniem dla dysplastycznego stawu jest mierzenie długosci ciemieniowo-pietowej
-//- sztuczne oddychanie wspomagane kkd
nieprawidłowa pielegnacja
Dysplazja czestosc wystepowania jest notowana w 5%, klasyczne zwichniecie wystepuje u ok. 2%
noworodków.
Czesciej wystepuje u płci żenskiej.
Czesciej wystepuja po obustronach ni_ jednostronnie
Wystepuja w połaczeniu z innymi wadami  tzw. zwichniecie teratologiczne.
Opis :
- Wada dotyczy najczesciej wszystkich elementów stawu
- Panewka jest niewykształcona (płaska , stroma, szeroka)
- Bliższy odcinek kosci udowej wykazuje koslawosc i antetorsje
Sciegno miesnia biodrowo-ledzwiowego przebiega miedzy głowa kosci udowej i
panewka powodujac ucisk na torebke stawowa od przodu i zweżenie wejscia do
stawu biodrowego
- Chrzestny obrabek tylny jest czesto wywiniety do wewnatrz stawu i stanowi
przeszkode w nastawieniu zwichniecia
- Wiezadło własciwe głowy kosci udowej i poprzeczne sa przerosniete
- Staw wypełnia ciało tłuszczowe
Typowe miejsca zatrzymania sie głowy kosci udowej :
górny przedni brzeg panewki
okolica nadpanewkoa
talerz kosci biodrowej ponad i poza panewka
Objawy kliniczne zwichniecia stawu biodorwego :
1) Uwypuklenie okolicy kretarza wiekszego (pomiar obwodowy posladkowy po stronie chorej ma
wieksza wartosc)
2) Różnica długosci wzglednej (przy jednostronnym zwichnieciu stawu biodrowego długosc
wzgledna ma wieksza wartosc)
3) Asymetria fałdów udowych, posladkowych oraz warg sromowych
4) Ograniczenie odwiedzenia i skrócenie konczyny
5) Objaw przeskakiwania - wyczuwalne przeskakiwanie głowy kosci udowej podczas nacisku na oba
zgiete uda przy maksymalnym ich odwiedzeniu (objaw Ortolaniego)
6) Objaw pompowania - wyczuwalne przemieszczenie głowy kosci udowej poza panewke stawu
biodrowego i wyczuwalny powrót głowy kosci udowej do panewki stawu (objaw Barlowa)
7) Objaw Trendelenburga
8) Objaw Duchenne a
9) Chód utykajacy ( jednostronne zwichniecie) lub chód kaczkowaty ( dwustronne )
10) Hiperlordoza
Leczenie :
- profilaktyka
- zachowawcze
- operacyjne
Leczenie zachowawcze polega na prawidłowym ustawieniu elementów stawu i utrzymanie go przez
odpowiednio długi okres czasu.
Po rozpoznaniu dysplazji lekarze najczesciej zalecaja:
układanie na brzuchu
tzw. szerokie pieluchowanie, czyli układanie pieluszek w taki sposób, aby trzymały nóżki dziecka w
pozycji  żabki .
Najlepsze sa do tego pieluchy tetrowe - dwie składamy w prostokat, a trzecia, złożona w trójkat
nakładamy na pozostałe. Taki  zawój" mo_na te_ zało_yc na pieluche jednorazowa.
stosowanie poduszki Frejki , rozwórki Koszli lub pajacyka Grucy tzw.ortez
Uzyskujemy odpowiednie ułożenie kkd czyli w odwiedzeniu i zgieciu , stawy kolanowe i stopy sa
wolne ruchowo.
Najlepsza pozycja dla panewki to gdy konczyny dolne ustawione sa :
- odwiedzenie
- zgiecie
- rotacja wewnetrzna
stosowanie recznej repozycji w znieczuleniu ogólnym , a nastepnie stosowano opatrunek gipsowy
(4-6 tyg.)
stosowanie wyciagu ( over head extension)
Podczas unieruchomienia stosuje sie cwiczenia indywidualne w łóżku:
1) czynne z oporem kkg
2) oddechowe
3) działajace miejscowo na unieruchomienie wyciagiem kkd np.oporowe zginaczy i
prostowników w stawach skokowych górnych
4) napiecia izometryczne miesni brzucha sterowane góra
5) cwiczenia wg.Vlacha  dra_nienie eksteroreceptywne
Leczenie operacyjne ma na celu przywócenie prawidłowych stosunkówstawowych,
stosowane jest wtedy gdy leczenie zachowawcze nie dało rezultatów i stosowane jest w 3-5 roku
życia.
Wykonuje sie ró_ne zabiegi :
1) otwarta repozycje
2) plastyke stawu
3) plasyke daszka
4) osteotomie miednicy
5) osteotomie podkretarzowe (detorsyjna i dewalgizacyjna)
6) osteotomie miedzykretarzowa ( dewaryzacyjna)
7) osteotomie stabilizujaca
Po zabiegu stosuje sie gips od 3-6 tygodni , pózniej gips czynnosciowy.
Fizjoterapia przedoperacyjna ma na celu likwidacje istniejacych przykurczy i ogólne
usprawnienie dziecka i wyuczenie cwiczen które beda wykonywane po zabiegu.
Fizjoterapia pooperacyjna dzieli sie na 3 okresy.
1) okres gipsu biodrowego
- usprawnianie w 2-3 dniu po zabiegu
- cw.oddechowe
- 2tydz.  cw.kkg i obreczy barkowej
- izometryczne miesni tułowia i konczyn ( ipsi/kontra-lateralne)
2) okres gipsu czynnosciowego
- cw.bierne kd
- bierno-czynne
- czynne
- wprowadza sie ruch rotacji dopiero po 2 miesiacach !
- cwiczenia w pozycji siedzaceje
- cwiczenia w pozycji NIE WOLNO w KLEKU i STOJACEJ
- masaż
- elektrostymulacji
- cw.w wodzie  co 2 dzien
3) okres pooperacyjny
- obciażanie konczyny po upływie 4-6 miesiecy
- nauka chodu
CHOROBA PERTHESA
Inne okreslenia;
- coxa plana,
- jałowa martwica bliższej nasady kosci udowej,
- choroba Legg-Calve-Perthesa
Choroba zwiazana jest ze zmianami samoistnymi , z nadmiernym przodoskreceniem kosci udowej,
jest idiopatyczna młodziencza, niedokrwienna martwica głowy kosci udowej. Charakteryzujace sie
czasowym zmiekczeniem głowy i szyjki kosci udowej.
Choroba wystepuje w wieku 3-14 lat, 4-5 razy czesciej u chłopców.
Objawy najczesciej pojawiaja sie miedzy 5 a 8 rokiem życia
Czesciej wystepuje jednostronnie
Choroba zazwyczaj trwa około 3-4 lata.
Konczyna ustawia sie w rotacji ,a krawedz panewki złuszcza czesciowo głowe kosci udowej i
doprowadza ja do martwicy.
W jej przebiegu można wyróżnic kilka okresów:
I  okres wczesny, trwajacy około 2 miesiace
II  okres martwicy, trwajacy około 6-18 miesiecy inni 4-12 miesiecy
III  okres regeneracji, trwajacy około 6-12 miesiecy i dłużej
IV  okres odbudowy i utrwalenia zmian.
W pierwszych dwóch okresach dominuje nekroza czyli obumarcie tkanki kostnej i czesciowo
chrzestnej , oraz objawy choroby nasilaja sie.
Bagatelizowanie dolegliwosci i opóznianie leczenia zawsze prowadzi do powa_nych
powikłan. Sa to:
Cieżkie zniekształcenia stawu biodrowego
Skrócenie długosci chorej konczyny
Znaczne ograniczenie zakresu ruchu biodra i utrwalone przykurcze
Zaburzenia chodu
Stany zapalne chorego biodra
Objawy :
ból w pachwinie promieniujacy do uda, kolana
ograniczenie ruchomosci :
- odwiedzenia
- rotacji wewnetrznej
- zgiecia
- przeprostu
- rotacji zewnetrznej
utykanie
skrócenie długosci chorej konczyny
przykurcz zgieciowy, przywiedzeniowy
usztywnienie biodra
zanik masy miesniowej posladka i uda
objaw kolanowy  asymetryczne ustwienie w wyniku skrócenia
długosci bezwzglednej uda (niższe ustawienie po stronie chorej)
Przyczyny :
Przyczyny choroby nie sa do konca poznane. Istnieje wiele teorii rozwoju choroby. Obecnie za
przyczyne choroby uważa sie zaburzenia procesu kostnienia rozwijajacej sie głowy i szyjki kosci
udowej. Inne wymieniaja jako przyczyne uraz lub stan zapalny biodra, zaburzenia ukrwienia głowy
kosci udowej, a tak_e zaburzenia hormonalne.
Czynniki sprzyjajace zachorowaniu
Przebyta dysplazja stawu biodrowego w niemowlectwie
Stosowanie leków sterydowych
Nadwaga
Szybki wzrost organizmu w okresie dojrzewania
Płeć męska i wiek między 5 a 8 rokiem życia
Cele leczenia
Leczenie polega na jak najszybszym zastosowaniu odciążenia chorego biodra w celu ochrony
miękkiej głowy kości udowej przed zgniataniem. Ogranicza to powstawanie zniekształceń głowy i
stwarza najlepsze warunki do jej odbudowy. Celem leczenie jest również doprowadzenie do
porządnego zagłębieniu głowy kości udowej w panewce, które można uzyskać zarówno metodami
zachowawczymi jak i operacyjnymi.
Leczenie
Podstawą leczenia jest leżenie w łóżku z bezwzględnym zakazem chodzenia, stawania i klękania.
Ten okres leczenia trwa od 6-12 miesięcy
Często  w początkowym okresie leczenia  istnieje konieczność zastosowania wyciągu za chorą
kończynę. Odbywa się to podczas pobytu w szpitalu
W dalszym okresie leczenia stosuje się specjalne gipsy lub aparaty ortopedyczne odciążające chore
biodro (przez okres około 2 lat)
Rehabilitacja ma na celu zapobiegac i likwidowac:
- zniekształceniom głowy kosci udowej
- przykurczom
- zanikom miesniowym
Program :
- leczenie ułożeniowe : zgiecie, odwiedzenie,rotacja zewnetrzna uda
- stosowanie wyciagu np.kamaszkowego
- stosowanie gipsu lub aparatu ortopedycznego
- cw.bierne, czynne w odciażeniu ,w wodzie
- zabiegi fizykalne
Postępowanie z chorym po totalnej alloplastyce stawu biodrowego
Zabieg wymiany sztucznego stawu jest mimo wszystko dużą operacją, która zawsze wiąże się z
wystąpieniem powikłań tj. zakrzepy kończyn dolnych, zatory płuc, zakażenia dróg moczowych.
Mimo że wspomniane powikłania nie są bezpośrednio związane z operowanym stawem, to jednak
stanowią zagrożenie dla zdrowia pacjenta. Z kolei powikłania bezpośrednio związane z operowanym
stawem występują znacznie rzadziej, ale mają znaczący wpływ na wynik zabiegu. Będziemy tutaj
mówić o:
a). Różnicy w długości kończyn dolnych
b). Ograniczeniu zakresu ruchu w stawie biodrowym
c). Zwichnięciu protezy
d). Głębokiej infekcji biodra
Niektóre z wymienionych powikłań ( c,d) wymagają reoperacji.
Wskazaniem do implantacji endoprotezy, w przebiegu przewlekłych chorób obejmujących staw
biodrowy są zaawansowane zmiany destrukcyjnie w obrazie radiologicznym, ból i ustawienie stawu
często w przykurczu. Endoprotezy najczęściej zakłada się w chorobie zwyrodnieniowej stawu
biodrowego, chorobach układowych tkanki łącznej takich jak reumatoidalne zapalenie stawów,
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, toczeń rumieniowaty układowy. W związku z
przedłużeniem średniej wieku przeżycia, wzrasta liczba osób z osteoporozą, której konsekwencją są
złamania w obrębie nasady bliższej kości udowej. Jedynym rozwiązaniem w tych przypadkach,
często ratującym życie, jest endoprotezoplastyka biodra.
Przed zabiegiem operacyjnym, jeśli jest to możliwe, wskazane są:
 ćwiczenia: oddechowe, wzmacniające obręcz barkową,
 nauczenie pacjenta: prawidłowych napięć mięśni, szczególnie pośladkowych i brzucha oraz
chodzenia z pomocÄ… kul Å‚okciowych,
 zmniejszenie przykurczu stawu biodrowego za pomocą różnych technik wyciągów i redresji.
Po zabiegu operacyjnym celem rehabilitacji jest ochrona endoprotezy przed zwichnięciem i
obluzowaniem, jak również zapewnienie długotrwałej żywotności mechanicznej. Zagrożeniem dla
endoprotezy, szczególnie w pierwszych tygodniach po operacji jest niepełny zakres ruchów,
zmniejszona siła mięśni, nieprawidłowy stereotyp ruchu i dysfunkcja obwodowych stawów: staw
skokowy, kolanowy i kręgosłup.
W postępowaniu usprawniającym dążymy do uzyskania pełnego zakresu ruchów operowanego
stawu. Należy jednak unikać, szczególnie w okresie pooperacyjnym przywiedzenia, nadmiernego
zgięcia i nadmiernych ruchów rotacyjnych, które to zagrażają zwichnięciem głowy endoprotezy
biodra. Brak odwiedzenia w stawie lub niewielki jego zakres może sprzyjać obluzowaniu panewki
endoprotezy. Podobnie brak rotacji wewnętrznej sprzyja obluzowaniu trzpienia endoprotezy w
trzonie kości udowej.
Obok uzyskania optymalnego dla chorego zakresu ruchów w obrębie operowanego stawu, duże
znaczenie ma wzmocnienie mięśni, szczególnie pośladkowych (małego i średniego) oraz rotatorów
wewnętrznych biodra. Osłabienie mięśni pośladkowych będzie powodowało przeciążenie łuku
Adamsa, co w konsekwencji może spowodować penetrację trzpienia endoprotezy poprzez trzon
kości udowej.
Nieprawidłowy stereotyp ruchu, występujący często u osób, u których założono endoprotezę stawu
biodrowego, jest konsekwencją przykurczu mięśni kulszowo-goleniowych, biodrowo-lędz
wiowych,
osłabienia mięśni brzucha i skrócenia mięśni prostowników grzbietu. W postępowaniu
usprawniającym należy uwzględnić ćwiczenia rozluz
niające mięśnie będące w przykurczu oraz
wzmacniające osłabione mięśnie. U chorych z endoprotezą biodra często spotykamy się z
nieprawidłowym stereotypem chodu, polegającym na unoszeniu miednicy wraz z kolanem w fazie
wykroku. W nauce chodu polecamy wysokie unoszenie kolana.
Dokładna ocena stanu pacjenta przez rehabilitanta przed zabiegiem operacyjnym oraz wskazówki
ortopedy po operacji, będą stanowiły o odstępstwach od modelu rehabilitacji po założeniu
endoprotezy biodra.
Model postępowania z chorym po operacji:
1 doba  Postępowanie ma na celu przeciwdziałanie skutkom unieruchomienia. Będzie ono
zawierało:
1) Postępowanie przeciwzakrzepowe, przeciwobrzękowe i przeciwbólowe
Bandażowanie
Pozycje ułożeniowe
Farmakoterapia
Ćwiczenia izometryczne mięśni czworogłowego uda pośladkowych i trójgłowego łydki
Ćwiczenia Burgera
Ćwiczenia czynne stopą
2). Postępowanie krążeniowo-oddechowe
Ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia aktywnego kaszlu
Sprężynowanie klatki piersiowej
Operowana kończyna ułożona jest w zgięciu biodra około 20 stopni i zgięciu kolana około 20 stopni.
2 doba  ćwiczenia oddechowe, czynne stóp i napięcia izometryczne mięśni jak w pierwszej dobie.
Włączamy ćwiczenia bierne operowanego biodra w osi kończyny, pozycji pośredniej i odwiedzeniu.
Kończyna ułożona jest w bucie derotacyjnym. Pacjent siada w łóżku. Ćwiczenia synergistyczne ipsi-
i kontrlateralne
Ćwiczenia czynne i czynne oporowe stopą.
3 doba  ćwiczenia i ułożenie kończyny jak w drugiej dobie. po ćwiczeniach w pozycji leżenia
przechodzimy do siadu ze spuszczonymi nogami. Należy pamiętać, że kąt zgięcia stawu biodrowego
nie powinien przekraczać 90*. W związku z tym pacjent powinien siedzieć z wysuniętą kończyną
operowaną. Kolejny etap to pionizacja z użyciem balkonika.
4 doba  ćwiczenia i ułożenie kończyny jak w drugiej dobie. Kolejnym etapem usprawniania jest
nauka chodu z balkonikiem i pełnym odciążeniem kończyny. Z reguły jest to chód trójtaktowy w
sekwencji balkonik-kończyna operowana-kończyna zdrowa. Na tym etapie wskazane jest poruszanie
się przy łóżku. Wyrównanie obcasem ewentualnej różnicy w długości kończyn.
5-14 doba  ćwiczenia czynno-bierne, samowspomagane i czynne przyłóżkowe, w pozycji siedzącej
i leżącej. Nauka chodzenia z pomocą 2 kul łokciowych.
Od 14 doby  doskonalenie chodu, zwiększanie dystansu. Pacjent wykonuje napięcie izometryczne
mięśni pośladkowych i brzucha wielokrotnie w ciągu dnia. Rozpoczynamy ćwiczenia w systemie
bloczkowo-ciężarkowym: na plecach, w płaszczyz
nie czołowej  odwiedzenie, nie przekraczając
linii pośrodkowej ciała, oraz na boku nieoperowanym, w płaszczyz
nie strzałkowej  zginanie i
prostowanie.
Po operacji implantacji endoprotezy stawu biodrowego pacjent może przyjmować następujące
pozycje w łóżku:
 leżenie na plecach  kończyna operowana w odwiedzeniu i pozycji pośredniej (bez rotacji),
 leżenie na boku nieoperowanym  jest możliwe po usunięciu drenów, a kończyna operowana musi
być w odwiedzeniu na wysokości uda i goleni,
 leżenie na boku operowanym  po 2 miesiącach po operacji, jedynie za zgodą operatora.
Pacjent po założeniu endoprotezy biodra rozpoczyna chodzenie z pomocą 2 kul łokciowych i pełnym
odciążeniu operowanej kończyny. Stopniowo, od 4 tygodnia po operacji, może obciążać kończynę
wówczas, gdy uzyskaliśmy dobry ruch w stawie i nie występuje ból.
Dwie kule łokciowe używane są przez pacjenta do 1,5 miesiąca po założeniu endoprotezy
cementowej, a do 3 miesięcy po założeniu endoprotezy bezcementowe. Jedną kulę łokciową, po
stronie nieoperowanej, pacjent używa od 1,5 do 3 miesięcy po założeniu endoprotezy cementowej,
od 3 do 6 miesięcy po założeniu endoprotezy bezcementowej.
Chory może chodzić bez kuli wówczas, gdy nie występuje ból przy obciążaniu operowanej
kończyny, siła mięśni jest dobra (nie ma obj. Trendelenburga), oraz ma prawidłowy stereotyp ruchu.
Nieodłącznym elementem w rehabilitacji, po założeniu endoprotezy biodra, jest nauka chodzenia po
schodach, którą rozpoczynamy wówczas, gdy jest dobra siła mięśnia czworogłowego, który
stabilizuje od przodu kolano, a czynne zgięcie biodra wynosi co najmniej 90 stopni.
Chodzenie po schodach z pomocą dwóch kul:
 wchodzenie: na stopniu wyżej postawić kończynę nieoperowaną i prostując ją w kolanie dostawić
kończynę nieoperowaną wraz z kulami,
 schodzenie: na stopniu niżej postawić kończynę operowaną wraz z kulami, dostawić kończynę
nieoperowanÄ….
Chodzenie po schodach z pomocą jednej kuli. Kula po stronie operowanej kończyny, pacjent trzyma
się poręczy po stronie nieoperowanej:
 wchodzenie: kończynę nieoperowaną postawić na stopniu wyżej, prostując kolano dostawić wraz z
kulą kończynę operowaną,
 schodzenie: na stopniu niżej postawić kończynę operowaną wraz z kulą, dostawić kończynę
zdrowÄ….
Pacjent po wypisie ze szpitala powinien wykonywać ćwiczenia wyuczone w oddziale, których celem
jest utrzymanie prawidłowego zakresu ruchów i siły mięśniowej operowanego stawu. Przy
zaburzeniach równowagi lub dysfunkcji innych stawów, używać jednej lub dwóch kul łokciowych
przy pokonywaniu dalszych dystansów. Ważne jest zapobieganie nadwadze.
Uświadomienie choremu zagrożeń, oraz instruktaż dotyczący zachowań związanych z czynnościami
życia codziennego, pozwoli na prawidłową ochronę implantowanej totalnej endoprotezy biodra.
Pacjentowi z endoprotezą biodra nie wolno wykonać gwałtownych ruchów pochylania na boki i do
przodu, skręcać stóp na zewnątrz i do wewnątrz, długo stać oraz zakładać nogi na nogę w pozycji
siedzącej. Wykonywanie zajęć związanych z ryzykiem upadku takich jak jazda na rowerze,
wchodzenie po drabinie, praca z wyciągniętymi rękami jest szczególnie przeciwwskazana u osób
zaawansowanych wiekiem.
Przykłady niektórych zachowań w życiu codziennym, jakie powinien znać pacjent:
 zmiana pozycji w łóżku  nogę zdrową pacjent układa pod operowaną, którą przesuwa po podłożu
do pozycji siedzÄ…cej
- zmiana pozycji z siedzącej na stojącą  pacjent opierając obie stopy o podłoże, podpiera się oboma
rękoma o łóżko i wówczas wstaje
- zakładanie skarpet  pacjent stoi na zdrowej kończynie, operowaną opiera kolanem o krzesło, od
tyłu zakłada skarpetę
- prace domowe w pozycji siedzącej  pacjent siedzi przy stole, kończyny dolne odwiedzione, oparte
o podłoże całymi stopami, kręgosłup wyprostowany, oparty o siedzisko, blat stołu na wysokości
przedramion
 prace domowe na podłodze powinny być wykonywane w klęku podpartym, stawy biodrowe i
kolanowe pod kÄ…tem 90 stopni
 schylanie po przedmioty  pacjent stoi na zdrowej nodze opierając się o stół po stronie kończyny
operowanej, którą odchyla do tyłu wyprostowaną w stawie biodrowym i kolanowym.
 przy konieczności długiego stania chory powinien przenieść ciężar ciała na nogę zdrową, po
stronie operowanej opiera się ręką o blat stołu, uginając w stawie biodrowym i kolanowym kończynę
z endoprotezÄ… biodra
 siedzenie  siedzisko powinno mieć długość ud, kończyny dolne odwiedzione, stopy oparte o
podłoże, kręgosłup podparty w odcinku lędz
wiowo-krzyżowym
 wszystkie ciężary powinny być przewożone w wózku na kółkach
PULMUNOLOGIA
Wskazania do rehabilitacji oddechowej
A) Schorzenia drzewa oskrzelowego:
1) zapalenia oskrzeli: (ostre, podostre, przewlekłe, obturacyjne, spastyczne-skurczowe, ropne) 2)
roztrzenie oskrzeli,
3) astma(oskrzelowa)
4) zesół zatokowo-oskrzelowy.
5) odoskrzelowe zapalenie płuc.
B) schorzenia płuc:
1) zapalenia płuc: (ostre, podostre, przewlekłe, ropne-ropień płuca)
2) rozedma płuc
C) zapalenia płuc (ostre, podostre, przewlekłe, suche, wysiękowe, ropne) 1) krwiak 2) wodniak, 3)
chłonniak
D) nowotwory płuc
E) sarcoidoza
F) gruz
lica płuc
G) mukowiscydoza
H) zespół płucno-sercowy w stadium 1,2 i 3
I) wady postawy (wrodzone i nabyte)
J) urazy klatki piersiowej
K) odma opłucnowa samoistna
Przeciwwskazania do rehabilitacji :
1) ogólny zły stan chorego
2) w okresie niewydolności oddechowej i krążeniowej
3) podczas napadów duszności 4) obiaw krwioplucia
Cel rehabilitacji w pulmonologii :
1)usunięcie zaburzeń mechanizmu oddychania
2)skorygowanie wadliwego toru oddychania
3)usunięcie skutków choroby na postawę ciała
4)w torakochirurgi - przygotowanie do zabiegu na klatce piersiowej, usprawnianie pooperacyjne
metody leczenia :
1) leczenie ułożeniowe ( 1- wysiękowe zapalenie opłucnej jednostronne, 2-odma opłucnowa
samoistna).
2) kinezyterapia oddechowa
a)gimnastyka oddechowa
b)gimnastyka oddechowa lecznicza-specjalistyczna
- ćw. pogłębionego wydechu,
- ćw. pogłębionego wdechu,
- ćw. wydechu oporowego,
- ćw. wybiórcze jednej połowy przepony,
- ćw. wyuczające prawidłowego toru oddechowego,
- ćw. rozciagające,
- ćw. efektywnego odksztuszania,
- ćw. korygujące budowę klatki piersiowej)
3)leczenie fizykalne (drenaże oskrzeli-ułożenia drenażowe).
Z punktu widzenia patogenezy wyodrębnia się:
- niewydolność wentylacyjną typu restrykcyjnego,
- niewydolność wentylacyjną typu obturacyjnego.
Niewydolność oddechowa wentylacyjna typu restrykcyjnego charakteryzuje się zmniejszoną
rozszerzalnością oddechową płuc w wyniku: - uszkodzenia ściany klatki piersiowej (mięśni i
elementów kostnych), - zmian w opłucnej (zapalenie wysiękowe, zrosty),
- zmian w miąższu płucnym (zmiany gruz
licze, marskość, rozstrzenie oskrzeli, rozedma).
Niewydolność oddechowa wentylacyjna typu obturacyjnego charakteryzuje się czynnościowym lub
organicznym zwężeniem oskrzeli występującym m.in. w stanach zapalnych oskrzeli, dychawicy
oskrzelowej, rozedmie.
Wyróżniamy jeszcze niewydolność oddechową wentylacyjną mieszaną (restrykcyjną i obturacyjną
jednocześnie) występującą w rozstrzeni oskrzeli czy rozedmie płuc.
drenaż złożeniowy  pozycje
Płaty górne - segmenty szczytowe: ułożenie chorego - pozycja siedząca lub półsiedząca z rotacją na
bok lub do przodu, w zależności od umiejscowienia zmian
Płaty górne - segmenty przednie: ułożenie płasko na plecach lub z lekką rotacją na bok przeciwny
przy jednostronnym umiejscowieniu zmian Płaty górne - segmenty tylne: ułożenie przy zmianach
jednostronnych na boku przeciwnym z rotacjÄ… do przodu pod kÄ…tem 45 stopni
Płat środkowy - (płuco prawe): ułożenie poziome na plecach z rotacją tułowia w lewo o 45 stopni, z
podłożoną poduszką pod bok prawy od łopatki do biodra, kończyny dolne uniesione pod kątem
około 12 stopni nad łóżkiem Języczek - (płuco lewe): ułożenie na plecach z rotacją tułowia w prawo
o 45 stopni i z podłożoną poduszką pod lewy bok od łopatki do biodra, kończyny dolne uniesione
pod kątem około 12 stopni nad łóżkiem Płaty dolne - (segmenty szczytowe - Nelsona): ułożenie na
brzuchu, poduszka znajduje siÄ™ pod podbrzuszem (ewentualnie z lekkÄ… rotacjÄ… na bok przeciwny
przy jednostronnym umiejscowieniu zmian)
Płaty dolne - segmenty podstawne przednie: ułożenie na wznak (ewentualnie z lekką rotacją na bok
przeciwny przy jednostronnym umiejscowieniu zmian), kończyny dolne ugięte w stawach
kolanowych i uniesione pod kątem około 18 stopni nad łóżkiem
Płaty dolne - segmenty podstawne boczne: ułożenie na boku przeciwnym, kończyny dolne uniesione
pod kątem około 18 stopni nad łóżkiem, poduszka położona pod pacjentem pomiędzy biodro i dolne
żebra
Płaty dolne - segmenty podstawne tylne: ułożenie płaskie na brzuchu (z ewentualną rotacją na bok
przeciwny przy jednostronnym umiejscowieniu zmian), kończyny dolne uniesione o około 18 stopni
nad łóżkiem
Rozstrzenie oskrzeli
Rozstrzenie oskrzeli to trwałe rozszerzenia końcowych odcinków średnich i drobnych oskrzeli ze
zmianami zapalnymi ich ścian oraz tkanek otaczających. Wyróżniamy rozstrzenie oskrzeli wrodzone
i nabyte, jednostronne lub obustronne. Umiejscowione są one przeważnie w dolnych częściach
płuc.Nabyte rozstrzenie oskrzeli powstają w następstwie przewlekłych chorób oskrzeli, płuc i
opłucnej.
Przewlekłe procesy zapalne toczące się w oskrzelach powodują zanik elementów elastycznych ich
ścian, na skutek czego oskrzela stają się podatne na zniekształcenie. Zwężenie światła oskrzeli przez
zalegajÄ…cÄ… wydzielinÄ™ zapalnÄ… (czynnik obturacyjny) i skurcze oskrzeIi prowadzÄ… do wzrostu
ciśnienia w ich obwodowym odcinku. Z biegiem czasu coraz cieńsze i nieelastyczne ściany oskrzeli
ulegają rozszerzeniu. Przyczynia się do tego w dużej mierze uporczywy kaszel wzmagający
gwałtownie ciśnienie w obwodowym odcinku oskrzela. Przyczyną powstawania rozstrzeni oskrzeli
są również choroby płuc prowadzące do ich marskości. Rozległe zrosty opłucnej (zwłaszcza
podstawy płuca z przeponą), utrudniające wentylację niekiedy dużych odcinków płuc, są również
czynnikiem usposabiającym do zastoju wydzieliny w oskrzelach z jej wtórnym zakażeniem
bakteryjnym, co prowadzi do powstawania rozstrzeni oskrzeli.
Z m i a n y patmorfo1ogiczne
- zanik wszystkich warstw ściany oskrzela - oskrzele staje się sztywne, zniekształcone - błona
śluzowa jest w zaniku,
- naczynia krwionośne rozszerzone,
- w świetle oskrzeli zalega śluzowo-ropna wydzielina.
O b j a w y i p r z e b i e g c h o r o b y.
uporczywy kaszel
napadowe odkrztuszanie dużej ilości śluzowo-ropnej cuchnącej wydzieliny, zwłaszcza rano, kiedy
chory zmienia pozycję ciała
Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń charakteryzujących się gorączką, dreszczami i
złym samopoczuciem. Z biegiem czasu powstają kolbowate zgrubienia końcowych paliczków
palców rąk, a paznokcie przybierają kształt szkiełka zegarka. Są to zaburzenia troficzne, związane z
przewlekłym niedotlenieniem ustroju.
Przebieg choroby zależy od rozległości zmian, możliwości leczenia operacyjnego oraz od rodzaju
powikłań. W lżejszych przypadkach stan chorych jest zadowalający przez wiele lat, jednak z czasem
pojawia się niedokrwistość, osłabienie i wychudzenie, objaw zespołu płucno-sercowego.
powikłania:
nawracające odoskrzelowe zapalenie płuc,
marskość płuc,
ropień płuc,
ropniak opłucnej,
ropnie przerzutowe,
rozedma płuc obturacyjna,
niewydolność oddechowa i krążenia,
krwioplucie,
krwotoki płucne,
skrobiawica narządów wewnętrznych, głównie nerek.
Leczenie rozstrzeni oskrzeli
Leczenie operacyjne jest wskazane w przypadku jednostronnych zmian u młodych osób. Jest to
leczenie radykalne, usuwajÄ…ce ropne ognisko. Zabieg operacyjny polega na resekcji segmentu lub
płata płuca. Leczenie zachowawcze stosuje się w przypadku obustronnych rozstrzeni oskrzeli oraz w
razie przeciwwskazań do leczenia operacyjnego.
Celem leczenia zachowawczego jest:
- zwalczanie procesów zapalnych toczących się w obrębie oskrzeli oraz leczenie innych ognisk
zakażenia,
- ułatwienie wykrztuszania wydzieliny zalegającej w oskrzelach,
- leczenie powikłań ze strony układu oddechowego i innych narządów.
Leczenie farmakologiczne
antybiotyki, leki rozrzedzających wydzielinę, wykrztuśne.
Pozycje drenażowe czyli drenaż bierny
cel
ułatwienie choremu odkrztuszanie wydzieliny
"osuszenie" oskrzeli.
umożliwia antybiotykom dotarcie do obszarów tkanek objętych zapaleniem
poprawę wentylacji płuc
umożliwia przygotowanie chorego do bronchografii i zabiegu operacyjnego.
Warunkiem prawidłowego dobrania pozycji drenażowej jest znajomość topografii segmentów
oskrzelowo-płucnych oraz przebiegu oskrzeli segmentowych w kierunku oskrzeli płatowych i
głównych. Chorego trzeba bowiem tak ułożyć, aby ułatwić mu odpływ wydzieliny z oskrzeli pod
wpływem siły ciężkości.
Pozycje drenażowe mają istotne znaczenie w leczeniu rozstrzeni i dlatego chory powinien je
stosować przynajmniej dwa razy dziennie, to jest rano przed opuszczeniem łóżka (na czczo) oraz
przed snem. Na około 20 minut przed przyjęciem pozycji drenażowej chory powinien zastosować lek
przepisany przez lekarza.
Chory pozostaje w pozycji drenażowej przez 60 minut 2-3 razy dziennie (lub przez 30 minut 4-6
razy dziennie), rozpoczynając od 15-20 minut. W pozycji Trendelenburga chory nie powinien leżeć
dłużej niż 30 minut, rozpoczynając od 10 minut. W przypadku obecności rozstrzeni oskrzeli w
większej liczbie segmentów układa się chorego kolejno w odpowiednio dobranych pozycjach
drenażowych, rozpoczynając od górnych płatów płuc.
U chorych z objawami niewydolności krążenia lub niewydolności oddechowej oraz u osób w
podeszłym wieku nie można stosować pozycji drenażowych utrudniających pracę serca i wentylację
płuc.
Kinezyterapia oddechowa
ćwiczenia przepony z oporem
ćwiczenia uruchamiające odcinki klatki piersiowej wykazujące mniejszą ruchomość
Cwiczenia ogólnie usprawniające
Zajęcia sportowo-rekreacyjne
Gry i zabawy sportowe - tylko przy niektórych rozstrzeniach oskrzeli i w początkowym okresie
choroby
Rozedma płuc
Rozedma płuc cechuje się zwiększeniem się ponad normę przestrzeni powietrznych znajdujących się
obwodowo od oskrzelików końcowych ze zniszczeniem ścian tych struktur, utratą elastyczności
tkanki śródmiąższowej i zmniejszeniem się płucnego łożyska naczyniowego.
E t i o 1 o g i a i p a t o g e n e z a.
Przyczyny i mechanizm powstawania rozedmy płuc nie są jeszcze w pełni poznane.
Zwiększone opory w drogach oddechowych i powstanie mechanizmu zaporowego wydechowego
powodują, że znaczna część powietrza zostaje zatrzymana w pęcherzykach płucnych, co jest
przyczyną ich rozdymania. Sprzyja temu uporczywy kaszel towarzyszący przewlekłemu zapaleniu
oskrzeli, wywołujący gwałtowny wzrost ciśnienia śródpęcherzykowego. Wzrost tego ciśnienia,
przekraczający ciśnienie w naczyniach włosowatych, powoduje zahamowanie krążenia krwi w tych
naczyniach z następowym zanikiem ścian pęcherzyków płucnych oraz przegród
międzypęcherzykowych. Coraz cieńsze ściany pęcherzyków płucnych łatwo pękają pod wpływem
wysiłku 1ub kasz1u i wówczas liczne przestrzenie pęcherzykowe łączą się ze sobą, tworząc
o1brzymie pęcherze rozedmowe. Następuje więc niszczenie tkanki płucnej z utratą jej elastyczności,
zmniejszeniem powierzchni oddechowej, trwałymi zaburzeniami wentylacji, dystrybucji, krążenia i
dyfuzji. Zniszczenie licznych naczyń włosowatych powoduje zmniejszenie się łożyska
naczyniowego i zwiększenie oporu dla przepływu krwi w obszarze pęcherzykowo-włośniczkowym.
Następowe niedotlenienie wywołuje na drodze odruchowej skurcz naczyń włosowatych i tętniczych,
co jeszcze bardziej zwiększa opór dla przepływu krwi w krążeniu płucnym (wtórne nadciśnienie
płucne). W tych warunkach powstaje przeciążenie prawej komory serca, a z biegiem czasu jej
niewydolność, tak zwany zespół płucno-sercowy.
Z m i a n y p a t o m o r f o 1 o g i c z n e.
rozległe zmiany zanikowe w obrębie pęcherzyków płucnych,
obecność dużych pęcherzy rozedmowych
zgrubienie i zwłóknienie tkanki śródmiąższowej
stwardnienie małych tętniczek z zakrzepami w ich świetle.
O b j a w y i p r z e b i e g c h o r o b y.
kaszel,
odkrztuszanie,
szybkie męczenie się i duszność nasilająca się w miarę postępu rozedmy płuc
Klatka piersiowa przybiera kształt beczkowaty i ustawienie wdechowe, a jej ruchomość oddechowa
staje siÄ™ minimalna.
Ruch żebrowy dolnych partii klatki piersiowej zanika
nieprawidłowe uruchamianie górnych jej partii przy udziale pomocniczych mięśni wdechowych,
wykazujących wzmożone napięcie.
Nadmiernie napięte mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne na skutek wdechowego ustawienia klatki
piersiowej.
Przepona spychana jest w dół
zmniejsza się siła mięśni brzucha - co dodatkowo utrudnia wdech.
Wzmożone opory w drogach oddechowych (zalegająca wydzielina, skurcze oskrzeli), utrata
elastyczności płuc oraz wdechowe ustawienie klatki piersiowej z minimalną jej ruchomością,
zmniejszenie siły przepony i mięśni brzucha utrudniają obie fazy oddychania, zwłaszcza wydech.
Wdech jest utrudniony i nasilony. Wydech jest jeszcze bardziej utrudniony i wydłużony. Chory
wykonuje go z wysiłkiem. Zmiany patologiczne nie obejmują w rozedmie całego obszaru płuc,
d1atego też niektóre ich partie są z
le wentylowane, a inne prawidłowo. Do zaburzeń wentylacji i
krążenia dołączają się zaburzenia dyfuzji gazów w następstwie uszkodzeń naczyń włosowatych.
Narastanie opisanych zaburzeń prowadzi do rozwoju przewlekłej niewydolności oddechowej.
Leczenie rozedmy płuc
Leczenie to sprowadza się do zwalczania przewlekłego zapalenia oskrzeli będącego najczęstszym
czynnikiem patogenetycznym rozedmy płuc.
Fizjoterapia oddechowa ma na celu:
- zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśni klatki piersiowej,
- nauczenie chorego oddychania z krótkim wdechem i wydłużonym, spokojnym wydechem, bez
parcia,
- ułatwienie odkrztuszania wydzieliny z oskrzeli,
- zwiększenie ruchu żebrowego dolnych partii klatki piersiowej oraz wzmocnienie przepony i mięśni
brzucha.
Przed rozpoczęciem ćwiczeń trzeba koniecznie uzyskać ogólne rozluz
nienie mięśni oraz
zmniejszenie napięcia mięśni klatki piersiowej. W tym celu należy chorego wygodnie ułożyć,
najlepiej w pozycji połleżącej i zastosować masaż mięśni klatki piersiowej bądz
jej sprężynowanie.
Zmniejszone napięcie mięśni wdechowych klatki piersiowej uzyskuje się przy użyciu nieelastycznej
opaski w następujący sposób: należy usiąść na krześle lub taborecie, opaska obejmuje dolne partie
klatki piersiowej, a jej skrzyżowane końce ćwiczący trzyma w rękach. Na szczycie wydechu zaciska
się taśmę na krótki czas, co powoduje zatrzymanie ruchu klatki piersiowej przy wdechu. W
ćwiczeniu tym zmusza się też przeponę do większej pracy.
Zmniejszenie napięcia klatki piersiowej i poruszenie wydzieliny w oskrzelach powodują ćwiczenia
rozluzniajÄ…ce, wykonywane w pozycji siedzÄ…cej, takie jak rytmiczne, luz
ne skłony, skręty tułowia,
skrętoskłony ze współruchami kończyn górnych. Powyższe ćwiczenia mogą wykonywać tylko ci
chorzy, u których nie stwierdza się niewydolności oddechowej.
Ważnym zadaniem fizjoterapeuty jest nauczenie chorego wykonywania krótkiego wdechu z
niewielkim udziałem pomocniczych mięśni wdechowych oraz spokojnego, długiego wydechu przez
zwężone jak do gwizdania usta z równoczesnym wciąganiem. brzucha i unikaniem parcia. Zwężenie
ust stwarza opór dla wydychanego powietrza, podnosząc ciśnienie w oskrzelach i zapobiegając
uruchomieniu wentylowanego mechanizmu wydechowego, opisanego uprzednio. Należy również
zwrócić uwagę na to, aby przerwa oddechowa miała miejsce po zakończeniu wydechu, a nie po
zakończeniu wdechu.
Wskazane są również ćwiczenia wydechu w formie gwizdu lub dmuchania trwającego możliwie jak
najdłużej. Ćwiczenia wydechu chory wykonuje również przy użyciu nieelastycznej opaski
obejmującej dolne partie klatki piersiowej. Skrzyżowane końce opaski trzyma on w rękach. W czasie
wydechu oddala od siebie końce opaski, wywierając w ten sposób ucisk na klatkę piersiową
(ułatwiając wydech), a w czasie wdechu zwalnia ucisk opaski.
Cwiczenie to wykonuje chory w pozycji siedzÄ…cej, stojÄ…cej i w czasie powolnego chodu,
synchronizując kroki z poszczególnymi fazami oddychania. Wdech trwa przez czas wykonywania
jednego kroku, a wydech w ezasie trzech kroków.
Innym ćwiczeniem wydechu jest dmuchanie na płomień świecy znajdujący się na wysokości ust i w
odległości około 15 cm od nich. Chory siedzi na krześle i dmucha na płomień świecy przez
przymknięte usta nie gasząc jej. Należy wykonywać to ćwiczenie przez 3 minuty przed udaniem się
na nocny spoczynek. W ciągu następnych dni należy odsuwać świecę od ust codziennie o dalsze 8-
10 cm, dochodząc do odległości 100 cm. W czasie wydechu należy wciągać brzuch. To samo
ćwiczenie należy wykonywać stojąc, ustawiając świecę tak, aby jej płomień znajdował się na
wysokości ust.
Długi wydech można ćwiczyć w inny sposób: należy usiąść na krześle przy stole lub biurku, na
którego płycie ustawia się naczynie wypełnione wodą (np. szklany sloik). W czasie wydechu
wdmuchuje się do tego naczynia powietrze przez rurkę, starając się, aby powstające w wodzie bańki
utrzymywały się jak najdłużej. Nie wolno ćwiczyć wydechu nadymając baloniki (przestrzeń
zamknięta), ponieważ powstaje wówczas duży opór dla wydychanego powietrza i zwiększa się
znacznie ciśnienie śródpęcherzykowe.
Odkrztuszanie wydzieliny ułatwia oklepywanie klatki piersiowej.
Bardzo ważne są ćwiczenia zwiększające siłę przepony. Czas ich trwania wynosi początkowo 10
minut rano oraz po południu; przedłuża się go stopniowo do około 20 minut rano i po południu.
Cwiczenia przepony chory może wykonywać przy współudziale fizjoterapeuty, przy użyciu
woreczka z piaskiem lub stwarzając opór wlasnymi rękami. Cwiczenia te wykonuje się w leżeniu na
wznak z poduszeczką pod glową, z kończynami dolnymi zgiętymi w stawach biodrowych i
kolanowych oraz stopami opartymi o podłoże. Kończyny górne spoczywają wzdłuż tułowia (jeżeli
chory nie stwarza oporu własnymi rękami). Pozycja taka sprżyja rozluz
nieniu mięśni, które jest
nieodzownym warunkiem do rozpoczęcia ćwiczeń. Czas trwania ćwiczeń wynosi początkowo 10
minut rano i po południu i może być przedłużony do 20-30 minut.
Bardzo ważne są ćwiczenia wzmacniające słabe mięśnie brzucha, które spełniają istotną rolę w
czasie wydechu. Cwiczenia te wykonuje się w leżeniu na wznak, a liczba powtórzeń każdego z nich
wynosi na początku 4-5, a z czasem 6-8. Po wykonaniu każdego ruchu następuje powrót do pozycji
wyjściowej i krótki wypoczynek, trwający mniej więcej tak długo, jak czas wykonywania ruchu.
Konieczne jest zwracanie uwagi na wdech i wydech, które to fazy oddychania zaznaczono przy
opisie każdego ćwiczenia.
Kolejność ćwiczeń i zabiegów w przewlekłym zapaleniu oskrzeli ze współistniejącą rozedmą płuc
przedstawia się następująco - przed śniadaniem, przed kolacją lub w 2 godziny po niej należy:
1) wypić szklankę gorącego mleka lub herbaty,
2) zażyć przepisany przez lekarza lek i odczekać 15-20 minut ,
3) przyjąć opisane pozycje ułożeniowe
4) wywołać skuteczny kaszel i stosować oklepywanie klatki piersiowej.
Po odkrztuszeniu wydzieliny z oskrzeli należy wykonywać:
1) ćwiczenia zmniejszające napięcie mięśni klatki piersiowej,
2) ćwiczenia krótkiego wdechu przez nos i wydłużonego wydechu przez przymknięte usta
(dmuchanie na płomień świecy, wdmuchiwanie powietrza przez rurkę do naczynia z wodą),
3) ćwiczenia wspomagające wydech,
4) ćwiczenia zwiększające ruch oddechowy do1nych części klatki piersiowej,
5) ćwiczenia przepony,
6) ćwiczenia mięśni brzucha.
Cwiczenia ogólnie usprawniające
Cwiczenia te mają zastosowanie w początkowym okresie rozedmy płuc. W przypadku stwierdzenia
wad postawy ciała muszą one zawierać elementy ćwiczeń korekcyjnych.
W razie znaczniejszego ograniczenia rezerw wentylacyjnych o celowości, rodzaju ćwiczeń i ich
nasileniu decyduje lekarz.
Astma oskrzelowa
synonim dychawica oskrzelowa, jest alergiczną chorobą układu oddechowego, charakteryzującą się
dusznością napadową spowodowaną zwężeniem dróg oddechowych, ustępującym samoistnie lub
pod wpływem leczenia.
Zdaniem wielu autorów astma oskrzelowa jest wynikiem skojarzonego działania odczynów
immunologicznych, zaburzeń wegetatywnych i bodz
ców nerwowo-psychicznych.
Zmiany patomorfologiczne.
rozdęcie płuc,
niskie ustawienie przepony,
przekrwienie oskrzeli,
wypełnienie ich światła gęstą śluzową wydzieliną.
stwierdza siÄ™ zmiany zapalne i zanikowe w oskrzelach
przerost warstwy mięśniowej można wyróżnić dwie postacie astmy oskrzelowej:
- astmę oskrzelową zewnnątrzpochodną, występującą u dzieci i osób młodych, charakteryzującą się
nadwrażliwością na niebakteryjne wziewane alergeny zewnątrzpochodne; napady duszności
występują zawsze przy zetknięciu się z alergenem;
- astmę oskrzelową wewnątrzpochodną, występującą u dorosłych, o złożonym mechanizmie
etiopatogenetycznym, przebiegu postępującym znacznie cięższym niż u dzieci; w etiologii tej postaci
astmy przeważa czynnik infekcyjny.
Chory na astmę oskrzelową reaguje w sposób stereotypowy na działanie różnorodnych bodz
ców
(także psychicznych), to jest skurczem mięśni oskrzeli, przekrwieniem ! i obrzękiem ich błony
śluzowej oraz wydzielaniem gestej, lepkiej wydzieliny śluzowej trudnej do odkrztuszenia. Powstają
więc wzmożone opory w drogach oddechowych i chory wykonuje wdech przy udziale
pomocniczych mięśni wdechowych. Wydech wykonuje on z jeszcze większym trudem, przy udziale
pomocniczych mięśni wydechowych z opisanymi uprzednio następstwami tego rodzaju oddychania.
Napady duszności mogą być lekkie Iub bardzo ciężkie. Bywają oddzielone długimi odstępami czasu
lub występują często. Napad może trwać kilkanaście minut lub wiele godzin. Niekiedy napady
duszności oddzielone są krótkimi przerwami, jest to tak zwany stan astmatyczny. W czasie ciężkiego
napadu duszności chory siedzi lub stoi, trzymając się rękami za poręcze krzesła, ramę łóżka, płytę
stołu - celem stabilizacji obręczy kończyn górnych i ułatwienia pracy pomocniczym mięśniom
wdechowym. Na jego twarzy maluje się lęk,a przy narastającej duszności skóra twarzy pokrywa się
potem; jej zabarwienie staje siÄ™ sinicze. Wydech jest wyraz
nie wydłużony, nasilony i nawet z
odległości słyszane są świsty i furczenia w czasie oddychania. Po pewnnym czasie nasilenie
duszności zmniejsza się i chory zaczyna z trudem odkrztuszać niewielkie ilości lepkiej, śluzowej
wydzieliny, co jest zapowiedzią kończącego się napadu astmy.
Leczenie astmy oskrzelowej
leki rozszerzajÄ…ce oskrzela w postaci aerozolu lub podawane drogÄ… pozajelitowÄ….
leki rozkurczajÄ…ce oskrzela
leki rozrzedzajÄ…ce wydzie1inÄ™ zalegajÄ…cÄ… w oskrze1ach,
leki wykrztuśne,
leki uspokajajÄ…ce.
Cwiczenia oddechowe
Chorzy unikają wysiłków fizycznych z obawy przed wystąpieniem napadu duszności. Nadmierne
wysiłki fizyczne są u tych chorych rzeczywiście przeciwwskazane, natomiast umiejętnie dawkowane
ćwiczenia działają bardzo korzystnie.
Celem uniknięcia powysiłkowego skurezu oskrzeli (powysiłkowego zespołu astmatycznego)
ćwiczenia lecznicze należy początkowo przeprowadzać po uprzednim zastosowaniu leków
rozszerzajÄ…cych oskrzela (najlepiej w postaci inhalacji).
Cwiczenia oddechowe majÄ… na celu:
- przywrócenie prawidłowych mechanizmów oddychania,
- przekonanie chorego o możliwości przerwania lżejszego napadu duszności przez włączenie
oddychania przeponowego i eliminowanie szybkich, nieskoordynowanych ruchów oddechowych.
Postępowanie w zagrażającym napadzie lub podczas niewielkiego napadu duszności
Pacjentowi należy zalecić zastosowanie leku rozszerzającego oskrzela, uspokoić i polecić przyjęcie
pozycji sprzyjajÄ…cej rozluz
nieniu mięśni. Pacjent powinien siedzieć na krześle zwrócony twarzą do
jego oparcia, na którym opiera on przedramiona, a na nich głowę zwróconą do boku. Pod
przedramiona podkłada się poduszeczkę. Mięśnie obręczy kończyn górnych i brzucha powinny być
rozluz
nione.
Wskazane jest również przyjmowanie pozycji kolanowo-łokciowej lub siadu na piętach (kolana
oddalone od siebie) ze skrzyżowanymi przedramionami spoczywającymi na siedzisku krzesła i z
głową zwróconą do boku, opartą na przedramionach. W tych pozycjach utrudnione jest unoszenie
barków ku górze w czasie wdechu a więc unika się włączenia pomocniczych mięśni wdechowych.
Przyjmowania opisanych pozycji trzeba chorego nauczyć w okresie wolnym od napadów duszności.
W czasie napadu skutecznie działa również masaż mięśni klatki piersiowej i obręczy kończyn
górnych.
Niektórzy autorzy zalecają, aby chory w czasie napadu duszności wzdychał lub głośno wymawiał
różne słowa, nie zwracając uwagi na ich znaczenie. Wydech musi odbywać się przez przymknięte
jak do gwizdania usta. Należy unikać forsownego wydechu, natomiast starać się, aby odbywał się on
biernie i spokojnie.
Fizjoterapia oddechowa w okresie wolnym od napadów duszności nie różni się od stosowanej u
chorych na rozedmę płuc.
Cwiczenia ogólnie usprawniające
W okresach remisji chory powinien wykonywać ćwiczenia ogólnie usprawniające oraz korekcyjne,
mające na celu usunięcie wad postawy ciała będących następstwem choroby. Dotyczy to szczególnie
dzieci chorych na astmę oskrzelową, u których obserwujemy znacznie częściej niż u dzieci zdrowych
wady postawy ciała. Nasilenie ćwiczeń powinno być umiarkowane, ponieważ nadmierny wysiłek
może wywołać napad duszności i niechęć pacjenta do ich wykonywania.
Zajęcia ruchowe planuje się tylko w okresie między napadami duszności, kiedy to czynność układu
oddechowego jest u większości pacjentów prawidłowa. Najbardziej godne polecenia są ćwiczenia
fizyczne wykonywane w ciepłym pomieszczeniu o znacznym wysyceniu parą wodną. W porze
zimowej można na czas ćwiczeń położyć na gorącym kaloryferze mokry ręcznik. Wielkość wysiłku
jest trudna do określenia. W razie pojawienia się duszności ćwiczenia należy natychmiast przerwać.
Zasadą jest, że wysiłki powinny być krótkotrwałe, przeplatane przerwami. Niekiedy wskazane jest
przed rozpoczęciem ćwiczeń zastosowanie leku rozszerzającego oskrzela, co przeciwdziała
występowaniu skurczu oskrzeli wywołanego wysiłkiem fizycznym.
Należy podkreślić, że unikanie wszelkiej aktywności ruchowej w obawie przed wystąpieniem
napadu astmy jest szkodliwe.
Wysiękowe zapalenie opłucnej
Wysiękowe zapalenie opłucnej polega na gromadzeniu się wysięku w jamie opłucnej z następowymi
powikłaniami przede wszystkim ze strony układów oddechowego i krążenia.
E t i o 1 o g i a. Wysiękowe zapalenie opłucnej jest z zasady powikłaniem lub objawem innych
chorób, najczęściej procesu nowotworowego i gruz
licy, zapalenia płuc, zawału płuca, gorączki
reumatycznej i innych. Może ono również rozwinąć się w następstwie urazu klatki piersiowej
powodującego złamanie żeber.
Rozpoczyna się najczęściej od tak zwanego suchego zapalenia opłucnej, po którym pozostają zrosty
opłucnej, ograniczające niekiedy bardzo znacznie ruchomość oddechową klatki piersiowej, przepony
i płuc.
W gorzej wentylowanych obszarach płuc często następuje zastój wydzieliny w oskrzelach i jej
wtórne bakteryjne zakażenie. Proces zapalny, toczący się w oskrzelach, usposabia do rozwoju
obturacyjnej rozedmy płuc, rozstrzeni oskrzeli i marskości płuc. Rozległe, płaszczowate zrosty
powodują zapadnięcie się klatki piersiowej po stronie chorej, przeciągnięcie serca w kierunku
zrostów z wtórnymi zaburzeniami hemodynamicznymi, boczne skrzywienie kręgosłupa i wysokie
przyrośnięcie przepony ze znacznym ograniczeniem jej ruchów. Następstwem tych zmian są ciężkie
zaburzenia wentylacji płuc z wtórnymi zaburzeniami ze strony układu krążenia pod postacią zespołu
płucno-sercowego.
Objawy choroby
-gorÄ…czka
-kaszel
- dokuczliwe kłucie w klatce piersiowej, nasilającym się podczas kaszlu i głębokiego wdechu.
Wysiękowe zapalenie opłucnej przebiega przeważnie przewlekle, powodując upośledzenie ogólnego
stanu chorego. W następstwie tej choroby mogą pojawić się powikłania pod postacią zrostów
opłucnej, powodujących zaburzenia mechaniki oddychania, przewlekłego zapalenia oskrzeli i
obturacyjnej rozedmy płuc, rozstrzeni oskrzeli, marskości płuc. Powikłania te są przyczyną
powstawania niewydolności oddechowej i zespołu płucno-sercowego.
Leczenie wysiękowego zapalenia opłucnej
Zasadniczą rolę zarówno w zapobieganiu następstwom wysiękowego zapalenia opłucnej, jak i w
usuwaniu istniejących już powikłań odgrywają pozycje ułożeniowe, kinezyterapia oddechowa oraz
ćwiczenia ogólnie usprawniające.
Pozycje ułożeniowe
W okresie utrzymywania się wysięku w jamie opłucnej i gorączki chory musi pozostawać w łóżku.
Przyjmowanie pozycji ułożeniowych ma za zadanie zapobieganie powstawania zrostów
powodujących wysokie przyrośnięcie przepony do ściany klatki piersiowej z unieruchomieniem lub
znacznym ograniczeniem amplitudy jej ruchów. Dla zrozumienia celowości stosowania pozycji
ułożeniowych trzeba znać warunki pracy przepony w różnych pozycjach ciała. Pozycje ułożeniowe
stosuje się od chwili rozpoznania wysiękowego zapalenia opłucnej. Chory z reguły układa się na
chorym boku klatki piersiowej, ponieważ w tej pozycji dolegliwości związane z obecnością wysięku
zmniejszają się na skutek ograniczenia ruchu żebrowego po stronie chorej i mniejszego pobudzenia
do kaszlu. Pozostawienie chorego w takiej pozycji jest jednak błędem, gdyż w razie wytworzenia się
zrostów przepona przyrośnie wysoko do ściany klatki piersiowej, a tym samym jej sprawność
oddechowa ulegnie znacznemu ograniczeniu. Dlatego też zaleca się choremu leżenie na zdrowym
boku klatki piersiowej. Wałek podłożony pod klatkę piersiową powoduje jej rozciąganie po stronie
wysięku opłucnej.
Pozostawanie w tej pozycji sprawia, że nawet w razie wytworzenia się zrostów powstaną one nisko
w zatoce przeponowo-żebrowej i nie będą znacznie ograniczać ruchów przepony. Ponadto uzyskuje
się rozciągnięcie ściany klatki piersiowej po stronie wysięku, przez co zapobiega się jej
zniekształceniom w razie dużej skłonności do wytwarzania się zrostów.
Wytwarzaniu się zrostów w przednich i tylnych częściach zatok przeponowo-żebrowych zapobiega
się zalecając choremu wykonanie skrętu tułowia do tyłu i pozostanie w tej pozycji przez 30-45
minut, a następnie skrętu tułowia do przodu i pozostanie w tej pozycji również przez 30-45 minut.
Rotacje tułowia do przodu i do tyłu chory powinien wykonywać 3-4 razy w ciągu dnia, leżąc stale na
boku zdrowym. Rotacja tułowia do przodu powoduje pogłębienie przykręgosłupowego odcinka
zatoki przeponowo-żebrowej, a rotacja do tyłu pogłębia przymostkowy odcinek tej zatoki.
Cwiczenia oddechowe
Cwiczenia oddechowe rozpoczyna się dopiero po wchłonięciu się wysięku z jamy opłucnej. Chory
wykonuje ćwiczenia przepony i ćwiczenia oddychania żebrowego.
Cwiczenia te dotyczą ruchów jednej połowy lub całej przepony. Cwiczenia jednej połowy przepony:
chory leży w ciągu całej doby na zdrowym boku klatki piersiowej z okresową rotacją tułowia do tyłu
i do przodu. Kilka razy dziennie kładzie się na boku chorym. Już samo takie ułożenie wzmaga pracę
części przepony od strony podłoża, czyli po stronie chorej. W tej pozycji chory pozostaje przez 30-
45 minut. Zaleca się mu wykonanie 15-30 oddechów z pogłębionym wdechem przez nos i
wydłużonym wydechem przez przymknięte usta, połączonym z dmuchaniem.
Cwiczenia oddychania żebrowego. Pozycją ułatwiającą ruch żebrowy chorej połowy klatki
piersiowej jest ułożenie pacjenta na boku zdrowym. W tej pozycji prowadzi się ćwiczenia ruchu
żebrowego z oporem przy współudziale fizjoterapeuty, który układając ręce na bocznej powierzchni
klatki piersiowej chorego stwarza opór podczas wdechu. Można też ułożyć na klatce piersiowej
chorego woreczek z piaskiem o ciężarze 3-4 kg.
Oddychanie żebrowe można skutecznie ćwiczyć wykonując ruchy oddechowe z równoczesnymi.
współruchami kończyny górnej lub górnej i dolnej. Chory leży na zdrowym boku klatki piersiowej z
poduszeczką pod głową, kończyny dolne są nieznacznie zgięte, kończyna górna bliższa podłoża jest
zgięta, koliczyna górna dalsza - wyprostowana, spoczywa na bocznej powierzchni klatki piersiowej.
Pod klatką piersiową podkłada się wałek z koca. Podcżas głębokiego wdechu chory odwodzi
energicznie wyprostowaną kończynę górną, a w czasie wydechu przywodzi ją do pozycji
wyjściowej.
Cwiczenie to można wykonać przy pomocy fizjoterapeuty, który pociąga za wyprostowaną kończynę
górną w czasie odwiedzenia przy wdechu, co powoduje większe rozciąganie ćwiczonej połowy
klatki piersiowej. Czas trwania powyższych ćwiczeń powinien wynosić 10-15 minut rano i po
południu.
W dalszym okresie usprawniania pacjent wykonuje ćwiczenia oddechowe w pozycji siedzącej,
stojącej oraz w czasie chodu. Zalecane są skłony tułowia w stronę zdrowej połowy klatki piersiowej,
ćwiczenia pogłębionego oddychania oraz ćwiczenia przepony. Zaleca się również ćwiczenia
powodujące przyrost siły mięśni międzyżebrowych zewnętrznych. Wykonuje się je następująco:
chory siedzi na taborecie trzymając w rękach końce nieelastycznej opaski obejmującej klatkę
piersiową poniżej mostka. Podczas wdechu przytrzymuje on opaskę po stronie chorej, uzyskując
przez to opór dla pracy mięśni międzyżebrowych zewnętrznych.
Cwiczenia ogólnie usprawniające
Cwiczenia te mają na celu rozciągnięcie istniejących zrostów opłucnej, dalszą poprawę czynności
układu oddechowego, zwiększenie ogólnej wydolności i sprawności fizycznej oraz poprawę postawy
ciała. Dlatego konspekt ćwiczeń powinien zawierać również ćwiczenia o charakterze korekcyjnym,
zarówno w stosunku do układu oddechowego (oddychanie żebrowe, przeponowe), jak i do postawy
ciała (wzmacnianie mięśni mających wpływ na utrzymanie prawidłowej postawy ciała). Głębokość
oddechów i intensywność ćwiczeń dawkuje się w zależności od odczuć bólowych chorego.
Cwiczenia nie mogą powodować dużych bólów w obrębie ćwiczonego odcinka klatki piersiowej -
bóle mogą być tylko niewielkie.
POChP to skrót nazwy "przewlekła obturacyjna choroba płuc" jest nową nazwą łączącą dotychczas
znane schorzenia: przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc.. Początek choroby jest nieuchwytny,
a w pierwszych latach niemal bezobjawowy. Pierwsze objawy choroby - kaszel i skÄ…pe
odkrztuszanie plwociny  najczęściej nie wzbudzają niepokoju pacjentów i są przez nich
lekceważone. Ponieważ przyczyną POCHP w zdecydowanej większości przypadków jest palenie
papierosów, powyższe objawy są kojarzone z tym faktem, a nie z samą chorobą. Dokuczliwym
objawem POCHP jest duszność. Niestety jest to póz
ny objaw, który pojawia się w chwili, gdy około
połowa powierzchni wentylacyjnej płuc zostaje nieodwracalnie zniszczona. Choroba ta powoduje
zwężenie oskrzeli i w ten sposób utrudnia oddychanie. Ma charakter postępujący, a zmiany w
płucach są tylko częściowo odwracalne. Chorzy na POChP mają różne objawy - od kaszlu i
odkrztuszania plwociny do duszności występującej po przejściu krótkiego dystansu, a nawet w
spoczynku. W zaawansowanych okresach choroby pojawiają się powikłania choroby pod postacią
niewydolności oddychania i niewydolności serca (serce płucne). Powikłania te są głównymi
przyczynami zgonu chorych na POChP. Najczęstszą przyczyną zachorowania na POChP jest palenie
papierosów, i to zarówno czynne, jak i bierne wdychanie dymu tytoniowego. Zanieczyszczenia
powietrza atmosferycznego stanowią dodatkowe obciążenie dla płuc, ale ich rola w rozwoju POChP
nie została dobrze poznana. Rozpoznanie POChP należy rozważyć u każdej osoby palącej papierosy
aktualnie lub w przeszłości, która ma następujące objawy: kaszel, odkrztuszanie plwociny i duszność
podczas wysiłku fizycznego. Diagnozę trzeba jednak potwierdzić za pomocą badań czynności płuc.
Nie leczona choroba prowadzi do, przewlekłego niedotlenienia organizmu, niewydolności serca i
przedwczesnego zgonu. Niektóre choroby mogą przypominać POChP swoimi objawami
klinicznymi. Są to przede wszystkim choroby przebiegające z dusznością i kaszlem, a szczególnie:
- astma oskrzelowa,
- zastoinowa niewydolność serca,
- rozstrzenie oskrzeli (poszerzenie oskrzeli ze znaczną ilością zalegającej wydzieliny wskutek
przewlekłego stanu zapalnego),
- gruz
lica.