Wykład: Proces karny 26.02.2009

Rozprawa główna – toczy się przed sądem I instancji (nie przed II).

Zamknięcie przewodu sądowego:

Sąd uznaje, że wszystko co miało być, zostało zbadane; wstępna ocena dowodów. Decyzja o zamknięciu przewodu nie jest nieodwołalna → instytucja wznowienia przewodu sądowego – cofnięcie procesu do fazy dowodowej.

Po zamknięciu przewodu sądowego sąd musi wysłuchać głosów stron (mów końcowych) → zasada ostatniego głosu oskarżonego (favor defensionis). Oskarżyciel może replikować po głosie oskarżonego, ale potem oskarżony, znów musi mieć prawo do zabrania głosu. Jeśli zostanie to zignorowane, to jest to podstawa do uchylenia wyroku z powodu naruszenia prawa do obrony.

Po wznowieniu przewodu, strony mają ponowne prawo do zabrania głosu na zakończenie.

Dodatkowe wysłuchanie stron – cofnięcie procesu do wysłuchania głosu stron, a nie dowodów.

Narada:

Wolna wymiana myśli pomiędzy sędziami.
Jest objęta bezwzględną tajemnicą – nigdy w żadnym innym procesie nie można przeprowadzać dowodu z przeprowadzonej narady.

Dyskusja dotyczy na pierwszym miejscu faktów. Dopiero jak się je ustali, to dyskusja zostaje przekierowana na aspekty prawne.

Omawiane fakty i aspekty prawne (czy czyn popełniono i czy jest on przestępstwem):
1. sprawstwo – czy czyn popełniono i czy popełnił go oskarżony
2. wina – czy nie zachodzą okoliczności wyłączające bezprawność lub winę
3. stopień społecznej szkodliwości czynu – czy jest wyższy niż znikomy

Po stwierdzeniu powyższego wymierza się karę.

Głosowanie – w praktyce występuje tylko, jeśli sędziowie nie mogą się dogadać.
Przy głosowaniu obowiązuje zasada sztucznej większości głosów.

Votum separatum – zdanie odrębne. Służy temu, by szanować zdanie sędziego. Jest to wyłom od zasady tajności narady.
VS ma również znaczenie dla postępowania odwoławczego – argument na rzecz strony, która wnosi odwołanie.

Jeśli złożono VS, to wyrok z urzędu wymaga uzasadnienia (normalnie na wniosek). Samo VS również wymaga uzasadnienia.

Wyrok:

Powinno spisać się go podczas narady. W praktyce sporządza się go często wcześniej, co jest niedopuszczalne.

Wyrok nabiera mocy w momencie podpisania. Ale w praktyce najważniejsze jest ogłoszeniu. Po nim z wyrokiem nie można nic zrobić, poza instytucji poprawy oczywistych omyłek pisarskich.
Sam wyrok składa się z: przypisania sprawstwa, orzeczenia winy i wymierzenia kary i innych kwestii, które są konieczne do rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie.

Uzasadnienie wyroku ma bardzo duże znaczenie dla sądu odwoławczego – ono prezentuje motywy wydania wyroku. Błędne, niewyczerpujące uzasadnienie może spowodować uchylenie orzeczenia przed sąd odwoławczy.

Jawność postępowania sądowego:

Element rzetelności postępowania (w sensie możliwości kontroli rzetelności procesu). Jest to narzędzie społecznej kontroli wymiaru sprawiedliwości.

Rola mediów w procesie karnym – nie jest do końca pozytywna. Często dochodzi do konfliktu dóbr, np. kwestia ujawniania danych osobowych osób uczestniczących w procesie. Dlatego KPK przewiduje możliwość wyłączenia jawności rozprawy.

Wyłączenie jawności rozprawy – może nastąpić z uwagi na ważny interes państwa lub prywatny (ale też nie każdy).

W KPK nie ma uregulowanej kwestii jawności posiedzenia – co raz więcej trybów umożliwia rozstrzyganie ważnych kwestii na posiedzeniach, a nie rozprawach. Z tego powodu można przyjąć zarówno jawność, jak i niejawność posiedzeń. Ale z uwagi na Konstytucje powinno się przyjąć jawność – jawne jest rozstrzygnięcie sprawy, a nie tylko rozprawa. Pojawia się jednak problem braku regulacji dotyczącej możliwości wyłączenia jawności posiedzenia i możliwości utrwalania przebiegu. W praktyce przepisy dotyczące jawności rozprawy stosuje się odpowiednio do posiedzeń, które rozstrzygają istotę sprawy (procesu).

Jawność – podział:
1. zewnętrzna – upublicznienie podmiotom zewnętrznym
2. wewnętrzna – dla stron

Profesor sprzeciwia się temu podziałowi, ponieważ jawność wewnętrzna to tak naprawdę element kontradyktoryjności, a nie jawności.

Kontradyktoryjność postępowania sądowego:

W polskim prawie nie ma pełnej kontradyktoryjności.

Kwestia udziału oskarżonego w procesie – wg ustawy jest on obowiązkowy (możliwość przymusowego doprowadzenia i tymczasowego aresztowania). Pojawiają się obecnie jednak możliwości skazania podczas nieobecności oskarżonego, ale pod warunkiem, że ma się pewność, iż oskarżony nie chce uczestniczyć w rozprawie.

ETS uznaje obecność oskarżonego tylko za uprawnienie, a nie obowiązek.

Czasem obecność jest jednak konieczna dla sądu. Wtedy oskarżony ma obowiązek się stawić. W innych przypadkach, jeśli nie jest to konieczne, należy uznać obecność tylko za uprawnienie oskarżonego.

Kwestia obecności obrońcy – w określonych sytuacjach jest obligatoryjna.

Udział stron w posiedzeniu – art. 96 → 4 kategorie posiedzeń z uwagi na osoby uczestniczące w nich:
1. reguła, gdy ustawa milczy – jeśli strona się stawi, to może wziąć udział → nie trzeba zawiadamiać, ale stawiennictwo oznacza nabycie prawa do udziału
2. z udziałem obowiązkowym stron – bez obecności nie można prowadzić posiedzenia
3. bez udziału stron – nawet jeśli się stawi, to nie może brać udziału
4. strony mają prawo uczestniczyć – istnieje obowiązek zawiadomienia; jeśli zawiadomiono i strona się nie stawi, to posiedzenie może się odbyć

Udział – aktywność w procesie, przynależy do kontradyktoryjności.
Obecność – bierne przyglądanie się, przynależy do jawności.
Nie są to pojęcia tożsame i nie należy ich mieszać.