(M.T.)

Człowiek jest istotą biologiczna i społeczną. Aby funkcjonować w prawidłowy sposób powinien dążyć do utrzymania dynamicznej równowagi wewnątrz organizmu i równowagi w stosunkach z otoczeniem. Żyjemy szybko, praca stawia przed nami co raz to nowe obowiązki, rodzina ma określone wymagania, sami posiadamy ambicje, cele które chcemy zrealizować. Przed współczesnym człowiekiem piętrzą się problemy : współzawodnictwo ciągła rywalizacja, ryzyko utraty pracy , anonimowość , to wszystko prowadzi do stresu. Stałe pobudzenie całego organizmu ( przewlekły stres) prowadzi do problemów emocjonalnych i uzależnień , leży także u podstaw wielu groźnych chorób takich jak choroby układu krążenia, pokarmowego czy nerwowego.

Źle się odżywiamy. Ludzkie ciało zbudowane jest z komórek potrzebujących do życia i wzrostu składników odżywczych, których źródłem jest spożywany pokarm. Dlatego to jak wyglądamy oraz jakie jest nasze samopoczucie i zdrowie, zależy od codziennej diety. Gdy nie zwracamy uwagi na to co i jak jemy nasz organizm ma niedostateczną ilość potrzebnych do życia składników co jest przyczyną chorób układu krążenia (nadciśnienie tętnicze; miażdżyca i jej powikłania np. udar mózgu i niedokrwienna choroba serca z zawałem włącznie) , nowotworów, cukrzycy insulinoniezależnej, choroby jelita grubego, kamicy żółciowej, próchnicy zębów, osteoporozy, otyłości, bulimii , anoreksji.

Za mało śpimy. Brak wystarczającej ilości snu jest ważną przyczyną błędów ludzkich tak istotną jak narkotyki i alkohol. Zmniejsza czujność, wydłuża czas reakcji oraz pogarsza wyniki w zadaniach ruchowych i poznawczych. Następstwem tego jest utrata dobrego samopoczucia psychicznego i fizycznego, ciągłe poczucie zmęczenia, rozdrażnienie, pogorszenie kontaktów społecznych.

Przebywamy w zanieczyszczonym, pełnym hałasu środowisku. Robert Koch: Nadejdzie dzień, gdy człowiek będzie musiał walczyć z bardzo niebezpiecznym wrogiem swego zdrowia- z hałasem- tak samo, jak kiedyś walczył z cholerą i dżumą

Hałas jest jedną z zasadniczych przyczyn zbyt wczesnego starzenia się , oraz zwiększonej liczby zawałów serca. Wpływa destrukcyjnie na nasz system nerwowy oraz immunologiczny. Powoduje wzrost apatii, agresji, bezsenność i przemęczenie organizmu, brak koncentracji umysłu oraz niską wydajność w pracy. Osłabiony organizm jest podatny na przyczyny powstawania różnego rodzaju infekcji i groźnych chorób. Dzieci, które długo przebywają w hałasie mają kłopoty ze skupieniem uwagi, poprawnym myśleniem , rozwojem mowy i nauką czytania.

Mamy za mało ruchu. Ruch jest naturalną, fizjologiczną potrzebą człowieka występującą w ciągu całego jego życia. U dzieci warunkuje prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny, wraz z wiekiem potrzeba ruchu maleje ale nie znaczy to, że prowadząc siedzący tryb życia czujemy się dobrze. Nasze ciało staje się leniwe, najmniejszy wysiłek fizyczny męczy, zwiększa się ryzyko nadciśnienia tętniczego, choroby serca, otyłości powodującej nadmierne obciążenie dla stawów i mięśni, depresji. Wszystko to wpływa ujemnie na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne. Brak wypoczynku lub jego ograniczony charakter, brak lub niewłaściwa rekreacja czynią człowieka bezbronnym wobec negatywnego oddziaływania warunków pracy ( zwłaszcza szkodliwej dla zdrowia ), oddziaływania środowiska i otoczenia społecznego. Mając niewiele czasu wolnego musimy umiejętnie nim gospodarować , tak aby jak najpełniej zregenerować wydatkowane w pracy siły fizyczne i psychiczne, przywrócić zdolność do pracy i do współżycia z innymi ludźmi, do radości i szczęścia. Aby przeciwdziałać przedstawionym wyżej problemom zdrowotnym musimy planować i celowo wykorzystywać czas wolny. Ważny jest szczególnie wypoczynek codzienny, który stanowi bieżącą regenerację sił. Do niego zaliczamy zarówno sen dający

1

nam wypoczynek fizjologiczny jak i rekreację dającą nam wypoczynek psychiczny.

Rekreacja może być bierna, czynna i ruchowa. Do biernej zalicza się czytanie książek i czasopism, oglądanie TV, słuchanie muzyki, rozwiązywanie krzyżówek. Jest to doskonały sposób na odreagowanie zmęczenia pracą fizyczną i oderwania się od problemów dnia codziennego. Pozwala się wyciszyć i dać wytchnienie zmęczonemu ciału. Do rekreacji czynnej zaliczamy udział w różnego rodzaju spotkaniach towarzyskich np. brydż, szachy, kluby dyskusyjne , koła naukowe i artystyczne. Pozwala on na spontaniczny kontakt z ludźmi , rozwijanie zainteresowań, działalności twórczej, osiągania sukcesów. Daje poczucie przynależności i integracji z innymi ludźmi. Pozwala na odreagowanie złych emocji, przełamuje nastroje bezsilności i smutku. Ludzie samotni częściej popadają w depresje i choroby psychiczne niż ludzie towarzyscy. Rekreacja ruchowa, czyli aktywny wypoczynek są to czynności związane z ruchem i wysiłkiem fizycznym. W dzieciństwie i młodości ruch pobudza rozwój fizyczny, podnosi wydolność organizmu, wyrównuje skutki przeciążenia nauką, ułatwia usuwanie odchyleń w rozwoju psychoruchowym. W wieku dojrzałym pomaga w utrzymaniu osiągniętej wcześniej wydolności fizycznej, zapobiega schorzeniom, działa leczniczo, ułatwia zachowanie równowagi wewnętrznej ustroju człowieka . W wieku starczym opóźnia spadek wydolności i sprawności, pomaga zachować zdrowie, wyrównuje zaburzenia i usuwa skutki niesprawności. Ma ogromny wpływ na układ ruchu: powoduje wzrost siły, szybkości, wytrzymałości i poprawia sprawność, zapobiega zwyrodnieniom stawów i kręgosłupa, opóźnia procesy starzenia. Jest dobroczynny dla układu krążenia bo nie dopuszcza do nadwagi. Zapobiega chorobom cywilizacyjnym, obniża poziom cholesterolu, zwiększa sprawność fizyczną ,dotlenienie i ukrwienie organizmu. Daje ukojenie dla układu nerwowego poprzez rozładowanie emocji, stresu, napięcia, wyrabia odporność fizyczną.

Mamy wiele form rekreacji możemy je systematyzować pod względem intensywności wysiłku, poziomu trudności, pór roku, miejsca ćwiczeń, form organizacyjnych. Lecz wybór odpowiedniego rodzaju odpoczynku zależy wyłącznie od naszych upodobań, predyspozycji, warunków finansowych, społecznych i kulturowych. Należy jednak pamiętać, że wypoczynek ma być źródłem zadowolenia, radości , ma dostarczać miłych i przyjemnych wrażeń , pozwalać na samorealizację. Ma dawać poczucie swobody wyboru i możliwości podejmowania działań w zgodzie z własnymi wartościami i preferencjami. Wypoczynek ma stanowić odmianę w stosunku do zadań i obowiązków dnia codziennego związanych z pracą zawodową i prowadzeniem domu. Powtarzając za B. Jungiem Jednostce czas wolny daje możliwość realizacji odwiecznej potrzeby zabawy, rozrywki przełamującej schemat życiowy, rutynę lub nudę codzienności, wyzwala iluzję i fantazję, stwarza wrażenie uwolnienia się od brzemion trudnej kondycji życiowej. Bawmy się więc i śmiejmy bo radośni ludzie rzadziej chorują, śmiech hamuje wydzielanie tzw. hormonów stresu dzięki czemu łagodzi bóle głowy, mięśni, rozładowuje skumulowane emocje, pozwala pozbyć się strachu czy smutku, odzyskać równowagę psychiczną poprawić nastrój oraz wzbudza sympatię otoczenia.

Podsumowując: zdrowie organizmu, jego sprawność, naturalna i rytmiczna przemienność pracy i zaplanowanej, przemyślanej, dostosowanej do naszych możliwości psychofizycznych, materialnych i społecznych, rekreacji pozwala na utrzymanie równowagi biologicznej i psychicznej człowieka od dzieciństwa po starość.

literatura:

S. Czajka „ Z problemów czasu wolnego”

M. Tyszkowa „ Aktywność i działalność dzieci i młodzieży”

B. Jung „Ekonomia czasu wolnego”

P.G. Zimbardo „ Psychologia i życie”

Opracował M.T.