Motyw diabła w literaturze i filmie

Diabeł i jego niecne uczynki to motyw popularny i bardzo często ukazywany przez pisarzy, malarzy, reżyserów i filozofów. Człowiek utożsamia go ze wszelkim złem. Słowo „diabeł” z łaciny oznacza tego, który staje w poprzek. Posiada on wiele różnorakich imion m.in. Lucyfer, Szatan, Mefistofeles, Belzebub, Bies, Rokita. Szatan został wygnany z raju, gdyż Bóg nie stworzył go na swoje podobieństwo i właśnie wtedy sprzeciwił się swojemu Ojcu. Diabeł to upadły anioł. Potrafi on przybierać wiele różnych kształtów i postaci, takich jak zwierzęta. Przybiera ludzką postać, ale potrafi również opętać ciało człowieka. Kusi on ludzi do popełniania grzechów, które nie są zgodne z przykazaniami Bożymi. Zdarza się, że człowiek chce paktować z diabłem, który może dać mu wszystko m.in. bogactwo, miłość, nieograniczoną wiedzę za najcenniejszą rzecz duszę ludzką.

W biblijnym Edenie diabeł przybiera postać węża, który był najbardziej przebiegłym ze wszystkich zwierząt lądowych, które stworzył Bóg. Rozmawiając z niewiastą użył podstępu, aby zerwała ona owoc z drzewa na środku ogrodu i poznała dobro i zło. Kobieta zerwała owoc, który był już samą rozkoszą dla jej oczu, po czym dała go mężowi. Człowiek zdał sobie sprawę, że jest nagi, więc przyodział się liśćmi figowca. Gdy Bóg przemierzał ogród zobaczył Adama i Ewę i od razu wiedział, że zjedli owoc dobrego i złego. Wydało się, że to wąż zmusił niewiastę, a ona męża. Bóg obarczył pierwszych ludzi grzechem pierworodnym i wygnał trójkę zdrajców z Edenu. Była to kara za niesłuchanie jego woli.

W dramacie pt. „Faust” Goethego pochodzącej z epoki romantyzmu, poznajemy tytułowego bohatera, który sprzedał duszę diabłu. O jego duszę toczy się zakład pomiędzy Bogiem, a Mefistofelesem. Mężczyzna jest uczonym alchemikiem, który chce poznać tajemnice rządzące światem. Na początku Mefistofeles przybiera postać czarnego pudla po czym przychodzi z Faustem do domu, gdzie Szatan przybiera postać wędrownego nauczyciela i próbuje zawrzeć pakt z alchemikiem, jednak ten mu odmawia. Przedstawia się jako „Ja jestem duchem, który ciągle przeczy. I słusznie: bowiem, co się tu poczęło, Jedynie godnym jest, aby zginęło; Więc lepiej, aby nic nie rodzono w świecie. Słowem, to wszystko, co wy grzechem zwiecie, Zniszczeniem lub wprost złem przeklętym, Jest mym właściwym elementem”. Następnie diabeł pojawia się w pracowni bohatera w stroju szlachcica i po długiej rozmowie proponuje zawarcie paktu. Faust zgadza się na umowę i oddaje swoją duszę, jednak musi przeżyć chwilę szczęścia, inaczej porozumienie będzie nieważne. Cyrograf zostaje podpisany przez alchemika kroplą krwi. Po tym Mefistofeles zabiera uczonego do piwnicy w Lipsku, po czym udają się do kuchni czarownic, gdzie bohater widzi obraz Małgorzaty w lustrze. Faust chciał ją natychmiast pożądać, więc diabeł zabiera alchemika na ulicę, gdzie spotyka się z prostą dziewczyną. Bohater chce, aby kobieta była jego własnością, o co prosi szatana, a on potrzebuje czasu , aby Faust dostał to czego chce. Małgorzata jest osobą wierzącą i w towarzystwie Mefistofelesa czuje się źle. Diabeł próbuje ją przekupić drogą biżuterią, ale jego plan się nie powiódł, gdyż dziewczyna oddaje kosztowność na rzecz kościoła. Szatan daje jej następnie fiolkę z trucizną dla jej matki, mówi że to leki nasenne. W ten sposób Małgorzata zabija nieświadomie matkę która jest przeciwniczką spotykania się z alchemikiem. Kiedy Faust dowiaduje się o tym jest zły i nie rozumie, dlaczego Mefistofeles skłamał, co doprowadziło do śmierci. Niedługo po tym Faust i diabeł zabijają brata Małgorzaty Walentego. Po czym znikają, udając się na szabat czarownic. Gdy alchemik wraca dowiaduje się, że Małgorzata siedzi w więzieniu za zabicie ich dziecka. Szatan o wszystkim wiedział i nie powiedział o tym bohaterowi, gdy ten pytał o losy kobiety. Ostatecznie dusza niewiasty zostaje zbawiona, a Faust dopuszcza się grzechu ciężkiego: zabił Walentego.

W filmie Richara Donnera pt. „Omen” z roku 1976 zło wciela się w chłopca, który rodzi się 6 czerwca o 6 rano w Rzymie. Dziecko państwa Thorn umiera o tej samej porze przy porodzie. Robert nie chce aby jego żona przeszła załamanie psychiczne i po rozmowie z ojcem Spiletto postanawia zaadoptować dziecko, któremu zmarła matka przy narodzinach. Robert zostaje ambasadorem i wraz z rodziną przeprowadza się do Londynu. W dniu 5 urodzin Damiena jego opiekunka Holly popełnia samobójstwo wieszając się i skacząc z okna ich posiadłości i mówi że robi to dla dziecka. Rodzice są przestraszeni. Ambasador w drodze do pracy psuje aparat młodego fotografa Jenningsa i będzie mu dłużny przysługę. Chwile później od mężczyzny przychodzi ojciec Brennan. Mówi żeby nie odwracał się od Boga, karze mu chodzić do kościoła i przyjmować komunie bo „Tylko w ten sposób może on pokonać syna szatana, już raz zabił i będzie zabijał nadal, dopóki nie odbierze ci wszystkiego” Ksiądz wie że to nie jego syn i jego matka nie żyje. Robert wyrzuca go z biura. W tym czasie fotograf wywołuje zdjęcia z urodzin chłopca i na fotografii opiekunki z dzieckiem w miejscu zaciśnięcia sznura jest pewna ciemna rysa. W domu państwa Thorn pojawia się nowa opiekunka Pani Baylock, ma ona chronić Damiena. W niedziele rodzina wybiera się do kościoła ale opiekunka nie jest przekonana czy chłopiec może iść, ponieważ podejrzewa że jest chory. Katherine matka dziecka mówi, że nic mu nie będzie. Kiedy rodzina podjeżdża pod kościół Damien rzuca się na matkę, krzyczy i płacze, po czym wracają do domu. W posiadłości ambasador zauważa czarnego psa, którego opiekunka przyniosła do domu, mówi że chłopiec bardzo go uwielbia, jednak ojciec chce aby pies odpuściło dom. Następnego dnia Kathi i syn wybierają się do zoo, gdzie wszystkie zwierzęta uciekają od zbliżającego się chłopca do wybiegu. Podczas safari stado pawianów atakuje samochód. Kobieta jest przerażona i nie wie co się dzieje. W tym czasie od Roberta przychodzi znowu ojciec Brennan, lecz ten nie chce z nim rozmawiać, ponieważ spieszy się do pracy. Wieczorem maż pyta się żony jak było w zoo, ta nie mówi mu o tym co się wydarzyło, tylko nalega oby zapisał ją do dobrego psychiatry, bo ma leki i boi się, nie chce powiedzieć czego. Następnie ambasador jest na meczu i po jego zakończeniu przychodzi do niego ojciec Brennan i umawia się z nim na 14.30 w parku od tego zależy życie jego żony. Fotograf robi zdjęcie ojcu, po czym je wywołuje i znów znajduje się na nim dziwna ciemna rysa. Robert przychodzi w ustalone miejsce. Ojciec mówi o szatanie, który przybrał ludzką postać. Każe mu jechać do miasta Megido w starym Izraelu i ma tam spotkać Bugenhagena a on powie jak zabić dziecko. Mężczyzna pyta o żonę, ksiądz odpowiada, że jest w ciąży i Damien zabije dziecko jeszcze w łonie matki, następnie matkę a na końcu jego. Ambasador w to nie wierzy i odchodzi. Ksiądz zostaje sam, gdy nagle zrywa się bardzo silny wiatr. Próbuje się schować w kościele, jednak wszystkie drzwi są pozamykane. Nagle piorun uderza w dach i spada z niego grot, który zabija ojca Brennana. W tym czasie w domu Thorn Kathi nie może znieść głośnej zabawy syna i wygania go pokoju. Przychodzi Robert i rozmawia z żoną. Ona mówi, że nie chce już dzieci i chce dokonać aborcji. Telefon przerywa rozmowę. Ambasador dowiaduje się o śmierci księdza. Zgadza się także na konwersacje z psychiatrią. Dowiaduje się od niego,że kobieta uważa Damiena za istotę pozaziemską i złą. Lekarz namawia go na zgodzenie się od usunięcia dziecka. Robert nie zgadza się i mówi że będzie o nie walczył. W pośpiechu wraca do domu. W tym czasie jego żona podlewa kwiaty a syn jeździ w swoim pokoju na trzykołowym rowerku. Pani Baylock otwiera drzwi i mały wyjeżdża na korytarz gdzie zahacza o stolik na którym stoi matka. Spada ona na dół na korytarz. Mężczyzna jedzie do szpitala, gdzie dowiaduje się o poronieniu Kathi. Przy rozmowie małżonków kobieta prosi aby „Nie pozwól żeby mnie zabił, nie pozwól”. Robert wraca do domu i idzie do pokoju syna. Tam zastaje psa i wychodzi. Dostaje telefon od fotografa, który chce się z nim spotkać i pokazać mu coś na temat śmierci ojca Brennana. Jennings pokazuje mu zdjęcie Holly i księdza, na początku myślał że to wada filmu. Ale po śmierci duchowego zainteresował się tą sprawa. Na jego ciele znalazł znamię było to 666. Jego pokój był cały w kartkach biblii i posiadał 47 krzyży. Ojciec prowadził dziennik o życiu Roberta. Znajdowały się też wycinek z gazety astrologicznej, w której opisane jest niezwykłe zjawisko. Kometa zmienia się w gwiazdę tak jak w Betlejem i miało to miejsce w Europie 6 czerwca o godzinie szóstej rano. Robert opowiada fotografowi o śmierci jego prawdziwego syna i że wychowuje nie swoje dziecko. Jennings pokazuje także swoje zdjęcie na którym widać rysę, wie że umrze więc postanawia pomóc ambasadorowi. Po wizycie mężczyzny w szpitalu w którym powiedział żonie, że musi wyjechać do Rzymu, wraca do domu i chce aby opiekę nad dzieckiem przejęła pani Chorton jednak ta odeszła i Pani Baylock chce się wszystkim zająć. Rozmawiają także o psie, którego przed przyjściem pana domu zabrała inna rodzina. Robert i fotograf ruszają do Włoch. Tam okazuje się że 5 lat temu wybuch pożar i nie pozostało nic z archiwum szpitala. Pielęgniarką jednak mówi że ojciec Spiletto przebywa w klasztorze Frozenoe. Bohaterzy jadą tam i dowiadują się że ksiądz jest sparaliżowany i może jedynie pisać jedną rekom nic więcej. Dowiadują się znaczenia liczby 666 „666 to symbol diabelskiej trójki: szatana, antychrysta i fałszywego proroka” Robert próbuje rozmawiać ze Spiletto o matce dziecka. Ten pisze jedynie nazwę starego cmentarza po czym umiera. Jest to miejsce położone 50 km na północ od Rzymu. Cmentarz to kompletna ruina. Za bramami panuje kompletna cisza i spokój. Jennings odnajduje 2 groby jeden Marii Skiana i drugi jej dziecka. Otwierają grób kobiety i okazuje się że znajdują się tam szczątki zwierzęca a w następnym szkielet małego dziecko. Na cmentarzu pojawia się pełno czarnych psów, które atakują mężczyzn. Po ucieczce udają się do hotelu skąd ambasador dzwoni do żony. Karze jej opuścić jak najszybciej Londyn. Nie chce powiedzieć dlaczego. Po rozmowie kobieta zaczyna się szykować i niespodziewanie w sali pojawia się opiekunka Damiena, która wypycha ja z okna. Robert po chwili dostaje telefon o śmierci żony. Fotograf wraca do pokoju i opowiada co znalazł na temat miasta Megido co oznacza Armagedon bądź koniec świata. Jadą tam miasto znajduje się pod ziemią. Spotykają tam Bugenhagena, który prosi aby Jennings opuścił ich na chwile, gdyż tylko Robert może poznać tajemnice jak zabić dziecko. Egzorcysta mówi „ Trzeba to zrobić na poświęconej ziemi, jego krew trzeba przelać na ołtarz, wbić jeden sztylet w serce a resztę w kształcie krzyża”. Ambasador nie chce uwierzyć, że Damiena jest synem szatana i nie widział nigdy u niego znamienia z liczba 666. Po wyjściu z jaskini fotograf chce wiedzieć o czym rozmawiali. Robert nie chce zabić chłopca przy czym wyrzuca sztylety. Jennings chce je podnieść i w tej właśnie chwili z ciężarówki spada szyba która odcina mu głowę. Bohater zabiera sztylety i wraca do domu. Okazuje się że pies jest dalej w posiadłości, ale mężczyzna zamyka go podstępem w piwnicy. Po czym idzie do pokoju dziecka i we włosach znajduje znamię. Pani Baylock rzuca się na ambasadora jednak ten ją ogłusza. Zabiera chłopca do kuchni. Opiekunka próbuje go zabić nożem jednak ostatecznie Robert zabija kobietę. Zabiera chłopca do kościoła. W rytuale przeszkadza mu policja i zabijają ambasadora. Chłopiec trafia do rodziny prezydenckiej. Ostatecznie bohater ginie jak przepowiedział to ojciec Brennon. Śmierć ponoszą też osoby, które próbują stanąć na drodze szatana.

W filmie reżyserii Scotta Derricksona pt. „Egzorcyzmy Emily Rose” z 2005 roku diabeł opętuje ciało młodej dziewczyny, która po egzorcyzmie umiera. Film jest oparty na prawdziwych wydarzeniach Niemki Annelies Michel. Toczy się sprawa oskarżająca księdza Richarda Moora o zabicie Emily. Erin Bruner zostaje jego adwokatem, jest to młoda mecenas, która wybiła się po spawie mordercy van Hoppera. Prokuratorem jest Ethan Thomas. Kobieta jest agnostyczka i nie wierzy w nadprzyrodzone moce sił nieczystych. Jednak gdy przygotowuje się do procesu podchodzi do sprawy medycznie, czyta o skutkach ubocznych gambutrolu i chorobie psychozie oraz epilepsji. Gdy rozmawia z księdzem, ten chce opowiedzieć historie Rose, ponieważ tylko on wie jak to na prawdę było. Rozpoczyna się proces, oskarżyciel pokazuje ławie przysięgłych zdjęcia wygłodzonej i okaleczonej zmarłej. Na pierwszego świadka wzywa dr. Vogel, która znała Emily od małego. Dużo chorowała w dzieciństwie. Kiedy dostała stypendium na studia, napisała list o szkole i o nowym przyjacielu Jasonie. Pewnej nocy do pani dr. Zadzwoniła matka dziewczyny z prośbą aby ta jak najszybciej się z nią skontaktowała. Rose opowiedziała jej o strasznej nocy. Obudziła się o 3 w nocy, ponieważ poczuła swąd spalenizny, wyszła na korytarz i zamknęła drzwi od kampusu. Wróciła do pokoju, położyła się i zobaczyła jak kubek z długopisami wywraca się, wtedy coś niewidocznego zaczęło przygniatać i dusić dziewczynę, po czym puściło. Ethan prosi następnego świadka, którym jest lekarz z uniwersytetu. Myślał że brała narkotyki jednak testy nic nie wykazała. Po badaniach znaleziono ognisko padaczki i podjęto terapie gambutrolem. Przerwa w procesie. Erin chce porozmawiać w areszcie z księdzem. Moor uważa,że sprawę otaczają złe moce. Opowiada też o napadzie Emily w szpitalu, dostała strasznych skurczów. Właśnie wtedy została opętana. Adwokatka rozmawia następnie z Jasoniem. Mówiła że widzi dziwne rzeczy, zaczęła się wszystkiego bać. Pewnego dnia uciekła do kościoła, chłopak za nią pobiegł i zobaczył jak jej ciało wygina się w dziwny sposób. Erin idzie do baru, gdzie dowiaduje się że van Hopper znów zabił. Budzi się o 3 w nocy, czuje że coś się pali, idzie do kuchni pije wodę i nagle jej drzwi otwierają się wystraszyła się, zamknęła drzwi i poszła spać. W całym mieszkaniu zegarki stają na godzinie 3. W tym czasie ojciec Moor słyszy w areszcie dziwne dźwięki i zaczyna się modlić. Adwokatka spóźnia się na rozprawę. Ethan wzywa kolejnego świadka, dr. Briggs jest to psychiatra, który stwierdza, że była to padaczka z zaburzeniami psychicznymi i epileptycznymi. Mówi także, że gdyby nie ksiądz to terapia gambutrolem by się powiodła. Następnym zeznającym był Jason, który mówił o opiece nad Emily w kampusie. Nie mogła jeść, bo coś w środku jej na to nie pozwalało. Kolejny świadek to Samuel Rose, tata zmarłej. Mówi o pogarszającym się stanie córki. Wezwali ojca Moora. Widzieli wiele dziwnych rzeczy jakie robiła Emily np. jadła robaki, wyrywała sobie włosy. Podczas modlitwy przemówiła w dziwnym języku i powiedziała „Jestem tym, który w niej zamieszkał”. Ithan przesłuchuje Samuela ze strony medycznej. Erin prosi następnego światka jest nim dr. Adani, bada sprawy opętania od strony medycznej. Uważa, że dziewczyna była nadwrażliwa i łatwo nawiązywała kontakt z istotami pozaziemskimi. Gambutrol przeszkadzał w egzorcyzmie,bo zamknął ją w stanie opętania. Adwokatka spotyka się z dr. Cartwright (katrert) był obecny przy egzorcyzmie i przekazał kobiecie dyktafon z nagraniem tego zdarzania. Chce także zeznawać aby oczyścić księdza z zarzutów. Erin idzie do ojca Moora aby przekazać mu dobre wieści. Ten dalej chce zeznawać i nawiązuje do ciemnych mocy. Obrończyni po wyjściu z procesu znalazła złoty medalik z literami ECB czyli Erin Cristin Brunen. Kobieta zmów budzi się o 3 w nocy i słyszy dziwne dźwięki okazuje się że dyktafon włączył się na egzorcyzmie. Kolejny dziś zaczyna się od zeznań ojca Moora. Do obrzędu jest potrzebna zgoda archidiecezji, którą dostał od razu. Tej nocy ksiądz obudził się o 3 rano. „Trzecia rano to godzina demonów, tak drwią z trójcy świętej, to przeciwieństwo trzeciej po południu, tradycyjnie przyjmowanej za godzinę śmierci Chrystusa”. Poczuł też smród spalenizny, kiedy wyszedł z mieszkania zauważył czarną postać która skinęła głową. Ojciec Moor uznał to za przyjęcie wyzwania. Bał się od tamtego momentu. Egzorcyzmy zaczął od 31 października w Halloween, wtedy podobno jest łatwiej wygonić demona z człowieka. Erin pokazuje księdzu dyktafon i prosi aby ten puścił z niego nagranie. Dowiadujemy się że Emily została opętana przez sześć demonów. „Jesteśmy ci którzy zamieszkali w środku: Jam jest ten, który zamieszkał w Kainie,Jam ten, który zamieszkał w Neronie, Jam ten, który zamieszkał w Judaszu, Jestem Legion, Jam jest Beliali, A ja Lucyfer, Szatan we własnej osobie.” Po tym wydarzeniu Emily stała się agresywna i nie zgadzała się na kolejne egzorcyzmy. Bez zgody opętanej nie można ich wykonywać. Ojciec Moor opowiada jak próbował ją zmusić do jedzenia i aby poszła do lekarza po inne leki, jednak z czasem obydwoje podjęli decyzje, że odstawia Gambutrol i pomoże jej wyłącznie wiara. Ithan nie wierzy w to co mówi ksiądz wyśmiewa się z niego i obwinia go za śmierć dziewczyny. Twierdzi, że dziewczyna znała wszystkie języki z nagrania i potrafiła wydobywać z siebie dwa słowa na raz. Nie chce wierzyć w zjawiska nadprzyrodzone i pyta o czarną postać, która była przy obrzędzie. Po procesie Erin szuka dr. Cartwright, nie stawił się ona na przesłuchaniu. Kiedy rozmawiają mężczyzna dziwnie się zachowuje i wpada pod samochód. Umiera na miejscu. Szef Brunnen chce ją wyrzucić jeżeli jeszcze raz zezna ojciec Moor. Erin chce wezwać na świadków ojca Emily i jej siostrę. Przełożony nie chce się na to zgodzić. Adwokatka idzie do księdza, który chce opowiedzieć historie Emily, daje jej list. To od Rose. W ostatnim dniu rozprawy Moor odczytuje list zmarłej. Dzień przed śmiercią dała mu list. Jest tam napisane co działo się po egzorcyzmie. Słyszała dźwięki, które wolały jej imię. Znalazła się w lesie gdzie patrzyło na swoje okaleczone ciało. Jej dusza poszła za dźwiękami. Zobaczyła Matkę Boską. Powiedziała jej, że w niebie jej cierpienia zostaną wynagrodzone w niebie. Chciała także aby poszła już z nią a nie cierpiała katusze. Jednak Emily wybrała dalszą walkę. Po tym wydarzeniu pojawiły się na jej ciele stygmaty. Ithan zwraca się do ławy przysięgłych mówiąc, że wszystko co powiedział ojciec Moor to zabobon i ubarwiona wersja zdarzeń. Erin jest pełna wątpliwości. W przemowie końcowej adwokatka mówi, że ta sprawa jest tajemnicza i niejednoznaczna. Wiara była bardzo ważna podczas tego całego wydarzenia. Sędzia wydaje wyrok. Ojciec Moor jest winny nieumyślnego spowodowania śmierci. Jego karą jest czas, który już spędził w areszcie. Szef jest dumny z adwokatki i chce dać jej awans. Ta odmawia. Ojciec Richard Moor chciał odprawić egzorcyzm aby Emily Rose poczuła się lepiej nie spodziewał się jednak,że stoczy walkę ze złem i nabierze ona takiego rozgłosu. Nie wypierał się tego co zrobił, ludzie mu przebaczyli. Dzięki tej sprawie wiele ludzi przemyślało w co wierzy i że zło jest obecne na świecie.

Podsumowując pracę diabeł często staje na drodze człowieka i kusi go do popełniania grzechów za które musi płacić bardzo surową cenę. Nie wolno paktować z szatanem mimo jego podstępów i obietnic, gdyż można stracić duszę. Ten kto staje na drodze złu nie może mu przeszkadzać, ponieważ może przypłacić to życiem.

Na osobie którą opętało zło można przeprowadzić egzorcyzm, lecz nie zawsze może się powieść i doprowadzić do śmierci. Człowiek po stracie bliskiej osoby, która nie grzeszyła zastanawia się nad swoją wiarą i nad istnieniem sił nadprzyrodzonych. Musimy jednak pamiętać ze zło nie może istnieć bez dobra a dobro bez zła.