PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA W CYKLU ŻYCIA

Psychologia biegu życia.

Rozwój – układ progresywnych zmian zmierzających ku wyższej jakości życia

Jakość życia – ekonomiczne znaczenie, dobrobyt, dobrostan, komfort psychiczny (np. w zdrowiu, w chorobie)

Psychologia rozwojowa:

• podejście – badanie człowieka,

• zajmuje się rozwojem osobniczym człowieka,

• bada wzrost, rozwój, zmiany,

• docieka przyczyn, źródeł

STEFAN SZUMAN, 3 okresy rozwojowe:

1. dzieciństwo ( wiek przedszkolny) od urodzenia do pierwszego roku życia, w tym okresie wyróżnia się 3 fazy:

• niemowlęctwo,

• drugi rok życia,

• wiek przedszkolny od 3 – 7 lat

2. drugie dzieciństwo (wiek szkoły powszechnej) od 7 – 14 lat

3. wiek dojrzewania / młodzieńczy 14 – 21 lat

MARIA ŻEBROWSKA:

1.Okres dzieciństwa:

• 1 rok życia okres niemowlęcy

• 1-3 rok życia okres poniemowlęcy

• 3-7 rok życia okres przedszkolny

• 7-11 rok życia okres młodszy szkolny

2.Okres/ wiek dorastania, dojrzewania

dorastanie - aspekt społeczny rozwoju, wpływy wychowawcze, kulturowe, jednostka dochodzi do samodzielności

dojrzewanie – pod uwagę brany jest aspekt rozwoju biologicznego, z dziecka staje się kobietą, mężczyzną

3. Okres młodzieńczy

18 – 21-24 rok życia

Uzasadnienie tej klasyfikacji:

• rozwój fizyczny – między 1 i 2 okresem występuje brak uzębienia, a między 2 i 3 dojrzewanie płciowe

• ośrodki wychowawcze – w 1 okresie środowiskiem jest dom, w 2 szkoła podstawowa, a w 3 szkoła średnia, licealna

• rozwój psychiczny – zmienia się charakter postawy psychicznej

Kryteria Żebrowskiej :

1. odmienne formy i sposoby oddziaływania wychowawczego,

2. zmiany w środowisku dziecka., sposób ujmowania przez dziecko rzeczywistości: spostrzeżenie i myślenie

3. zmiany w aktywności dziecka ( w domyśle człowieka)

Przeobrażenia w świadomości dokonują się pod wpływem wychowania i nauczania, a towarzyszą im zmiany w aktywności i działalności dziecka.

PERIODYZACJA – ułatwia opisywanie, ciągłość rozwoju, rozwój stadialny, znaczenie porządkowania

PERIODYZACJA BARDZO POPULARNA W ŚWIECIE:

1. okres prenatalny – od poczęcia do narodzin,



2. wczesne

3.średnie niemowlęctwo

4.późne

niemowlęcy – 1 rok życia,

5. wczesne dzieciństwo poniemowlęcy – 2, 3 rok życia

   6. średnie dzieciństwo 4 – 6 rok życia

   wczesna 10–15 lub 12-17 rok życia

   7. adolescencja późna 16-23 lub 17-22 rok życia

   8. wczesna dorosłość

   9.środek życia – średnia dorosłość 35/40 – 65 roku życia

   10. wiek senioralny – późna dorosłość powyżej 65 roku życia

Starzenie się :

a) psychiczne- zmienia się poznanie, motywacja,

b)społeczne – związek jednostki ze społeczeństwem,

c) biologiczne – funkcjonowanie ciała na przestrzeni czasu

PODEJŚCIA DO BADANIA ROZWOJU:

I.MODEL MECHANISTYCZNY - Model liniowy- bodźce

rozwój traktowany jest jako naturalne następstwo, zewnętrzne, otocznie

ale zależy on od środowiska. Akcentuje się tu zmiany wpływa na jednostkę,

ilościowe i analizuje się tempo rozwoju. Ale nowe zdarzenia

pojawiają się obok starych

( nie są zmieniane).

II. MODEL ORGANIZMICZNY - Model stadialny – to co

jego podstawą jest model mechanistyczny, wewnątrz organizmu,

odnosimy się do tego, co dzieje się wewnątrz nowe doświadczenia są

organizmu wchłaniane, rozwój ma

charakter skokowy,fazowy

III. MODEL KONTEKSTUALNY Model cykliczno – fazowy

interakcje jednostki z otoczeniem interakcja jednostki z otoczeniem,

reakcja ma charakter cykliczny ,

stare struktury tworzą zupełnie nowe

struktury

Eksperyment:

• bardzo rzadko stosowany,

• bardzo łatwo powtórzyć eksperyment, zalety

• daje wnioski przyczynowo-skutkowe,

• wada: nie wiadomo, czy w naturalnych warunkach to zachowanie by się powtórzyło.

OBSERWACJA – przebiega w naturalnym środowisku

a) naturalna – zachowania są swobodne, spontaniczne

b) przebiega w naturalnym środowisku, ale badacz może stosować stymulacje np. jakieś zabawy

100. uczestnicząca – interakcja z dzieckiem, zaangażowanie w kontakt z badanym

     Obserwacja nie daje wniosków przyczynowo – skutkowych, ale daje względnie realny obraz funkcji danej osoby.

Badania UKOŚNE:

• porównywanie grup osób w takim samym wieku, ale pochodzących z różnych generacji,

• przeprowadzane co kilka miesięcy, co roku, co kilka lat,

• badamy:

  a) gotowość szkolną dzieci 6- letnich,

  b) zasób pojęć i wyobrażeń dzieci,

  c) wartości i cele młodzieży z różnych pokoleń

• sięgamy do badań, które wcześniej zrobiono na ten temat i porównujemy.

Badania SEKWENCYJNE:

• eliminują niedociągnięcia badań podłużnych i poprzecznych, wyodrębniają ich zalety,

• łączą to co najlepsze z badań podłużnych i poprzecznych,

• badanych jest kilka grup pokoleń,

• co jakiś czas ponawia się podejście poprzeczne,

Metody badania rozwoju człowieka
Badania podłużne (skupiają się na jednej grupie ludzi, są ponawiane na przestrzeni lat)		Badania poprzeczne (badanie ludzi w różnym wieku, przeprowadzane jest tylko raz)
Zalety	Wady	Zalety	Wady
Pozwalają dokładnie analizować rozwój każdego dziecka, pozwalają badać postęp w rozwoju, umożliwiają analizę współzależności między procesem dojrzewania, a doświadczeniem, stanowią możliwość badania wpływu zmian kulturowych i środowiskowych na zachowanie i osobowość,	Ze względu na rozciągnięcie badan w czasie wymagają na ogół przeprowadzenia późniejszych etapów badań przez nowego badacza, wykonanie takich badań jest kosztowne, dane są bardzo obszerne i trudne do opracowania, często luki muszą być uzupełniane, trudno jest utrzymać oryginalną próbkę badawczą (np. zmiana miejsca zamieszkania)	Pozwalają na oszczędność czasu, dają obraz właściwości typowych dla różnych okresów życia, są względnie tanie, mogą być prowadzone przez jednego badacza, badania łatwo można powtórzyć	x dają tylko przybliżony obraz procesów rozwojowych, nie biorą pod uwagę różnic w obrębie grupy, nie biorą pod uwagę konkretnych lub środowiskowych zmian zachodzących pod wpływem czasu

Rodzaje rozwoju:

• uporządkowany (od tego co proste, do tego co złożone),

• dynamiczny,

• cefalokaudalny (głowowo- ogonowy) przebiega od tyłu,

• proksymodystalny - odśrodkowy, centralne części ciała rozwijają się szybciej (od środka na zewnątrz),

• łokciowo – promieniowy (od małego palca, do kciuka),

• językowy,

• emocjonalny,

• temperamentu,

• poznawczy

Rozwój poznawczy:

1. rozwój inteligencji sensoryczno – motorycznej (od urodzenia do 2 roku życia),

2. okres przedoperacyjny ( 2 – 6,7 r.ż) – okres poniemowlęcy i przedszkolny,

3. okres operacji konkretnych (6,7 – 12 r.ż),

4. okres operacji formalnych ADOLESCENCJA – myślenie abstrakcyjne, przewidywanie przyszłości.

Tempo rozwoju- szybkość z jaką dokonują się zmiany w czasie

Tempo rozwoju

ze względu na szybkość ze względu na częstotliwość

przyspieszone opóźnione regularne nieregularne

Rytm rozwoju- stopień regularności

Zaburzenia tempa rozwoju – AKCELERACJA ROZWOJU :

1. szybkie tempo rozwoju dziecka w porównaniu z tempem rozwoju jego rówieśników, uzyskiwanym w jednym lub kilku płaszczyznach aktywności psychicznej,

2. przyspieszenie rozwoju indywidualnego pod wpływem specjalnych stymulacji,

3. tendencja do osiągania przez pokolenia późniejsze wyższych wskaźników rozwoju niż te, które charakteryzowały pokolenia wcześniejsze (np. wnuczek wyższy od ojca i od dziadka)

Czynniki hamujące akceleracje:

a) złe odżywianie się,

b) choroby,

c)sfery emocjonalne

Co sprzyja akceleracji:

a)zdrowie

b)środowisko

c)możliwości cywilizacyjne

d) zdrowa żywność

ZMIANY ROZWOJOWE

Czynniki rozwoju:

1. UNIWERSALNE:

- powszechne na całym świecie,

- uwarunkowane zmianami biologicznymi

2. WSPÓLNE:

- różnią się tym, że są charakterystyczne dla grupy ludzi, którzy żyją w takim samym miejscu i czasie → kohorta

3. INDYWIDUALNE:

-czynniki działają tylko na jedną jednostkę.

CZYNNIKI ROZWOJU WG BATLES'a :

NORMANOTMW

MODELE ROZWOJU
Ciągły	Nieciągły (fazowy)	Aktywny	Reaktywny
Charakteryzuje się stałym procesem rozwoju, który trwa nieustannie	Zrywy rozwojowe, występują stadia rozwojowe	Ludzie nie są bierni, aktywnie się rozwijają, teorie poznawcze i humanistyczne	Ludzie są zależni tylko i wyłącznie od środowiska, otoczenie determinuje rozwój → behawioryzm

OKRESY GOTOWOŚCI ROZWOJOWEJ:

• w trakcie rozwoju występują szczególne okresy, w których zmiany organizmu zależą od pewnych form stymulacji,

• podatność na stymulację zmienia się w toku rozwoju,

• są to okresy optymalne,

• niektóre formy stymulacji oddziałują na jednostkę w pewnych stadiach jej rozwoju silniej, a w innych słabiej.

1 – cefalokaudalny

2- proksymodystalnego

2 2

PAR- poziom aktualnego rozwoju

PPR – poziom potencjalnego rozwoju

SNR – strefa najbliższego rozwoju

PPR

KAZIEMIRZ DĄBROWSKI : (1902 – 1980)

• urodził się pod Lublinem,

• studiował na KUL'u polonistykę, filozofię, psychologię,

• był lekarzem,

• pracował nie tylko w Polsce, ale także za granicą.

Higiena psychiczna :

• ma swój zakres,

• nauka o warunkach zdrowia psychicznego jednostki i grupy,

• opierała się na wielu naukach

Zdrowie psychiczne – przeżywanie, odkrywanie, doskonalenie.

przyjemności-maksymalne zadowolenie w zaspokajaniu potrzeb, np.snu,głodu

ZASADY rzeczywistości – jednostka potrafi przystosować się do określonych

warunków

rozwoju – integracja na wyższym poziomie świadomości

Integracja – scalanie części w całość, równowaga.

DEZINTEGRACJA – rozpad, depresja, cierpienie, lęk, rozchwianie struktury, brak harmonii.

Dezintegracja:

a) negatywna

• charakter trwały,

• występuje przy niedyspozycjach, chorobach,

• pojawia się w kryzysach,

• negatywne zmiany emocjonalne

b) pozytywna

• charakter nietrwały,

• występuje w okresie rozwoju psychicznego,

• jest to przejściowy stan, który przemija

• pozytywna – interdyscyplinarna

• opisuje kolejne etapy rozwoju,

• czynnik do dalszego rozwoju

Założenia:

• człowiek ma naturalną tendencję do rozwoju,

• rozwój odbywa się z konieczności,

• człowiek jest istotą psycho-fizyczną,

• człowiek rozwija się, ale traci swoistość,

• dąży do odbudowania osobowości, ale tylko na wyższym poziomie

WZMOŻONE FORMY POBUDLIWOŚCI

PSYCHICZNEJ

Czynnik I – wyposażenie genetyczne, to co przyjmujemy po przodkach

Czynnik II – warunkowania rodzinne, społeczne

Czynnik III – samoświadomość, siła duchowa, która pozwala człowiekowi dokonywać stałych wyborów, ,,rozwijające się ja” ; przyjmujemy to, co sprzyja rozwojowi

SYNTOMIA – dynamizmy jednostki :

1. syntomia nastrojowa- współbrzmienie z nastrojami i uczuciami innych osób,

2. konflikty zewnętrzne,

3. konflikty wewnętrzne: sprzeczne potrzeby i dążenia

• ambiwalencje – sprzeczne nastroje (smutek, przygnębienie),

• ambitendencje – wszelka sprzeczność działań,

• ambisentencje – zmienność sądów

  4. Samoświadomość:

• wgląd w siebie,

• swoje dążenia, cele,

• samowychowanie- dąży do udoskonalenia,

• samopotwierdzenie – jednostka jest przekonana, że wszelkie jej postawy są słuszne,

• samowybieranie- wybieranie siebie spośród innych

5. Podmiot/ przedmiot – jednostka jest jednocześnie podmiotem i przedmiotem, samopoznanie

6. Ośrodek dyspozycyjno – kierowniczy steruje naszym zachowaniem, system potrzeb, dążeń

7. Pozytywne nieprzystosowanie – jednostka buntuje się przeciwko łamaniu praw moralnych w jej środowisku

8. Ideał osobowości – jednostka jest świadoma kim chce być, świadomie dąży do realizowania się

Dynamizm nieprzystosowania pozytywnego – wyraża się w niezadowoleniu jednostki z tego co jest i pragnieniem tego, co być powinno. Oznacza formę protestu o charakterze twórczym. Wyraża się w autonomii rozwojowej i przeciwstawianiu się negatywnym zjawiskom.

DĄBROWSKI w swojej koncepcji wyodrębnił 5 poziomów:

1. Integracja pierwotna: → czynnik pierwszy; na tym poziomie sytuują się głównie jednostki dawniej określone jako psychopaci – osobowość antyspołeczna, dysocjacyjna,(np. taki psychopata Hitler czy Stalin !!! )

Brak:

• zdziwienia w stosunku do samego siebie,

• wstydu,

• poczucia niższości,

• poczucia winy i nieprzystosowania pozytywnego,

• dynamizmów,

• skrupułów,

• wyrzutów sumienia

Nie posiadają wewnętrznego środowiska psychicznego, nie doświadczają konfliktów i niepokojów wewnętrznych, nie mają większych zahamowań, działają w sposób sztywny, są agresywne. Częste konflikty zewnętrzne, traktuje ludzi przedmiotowo.

Charakteryzuje ich:

• brak empatii,

• brak wrażliwości na cierpienie innych,

• brak odpowiedzialności,

• brak poczucia winy,

• egocentryzm,

• zmienność emocji,

• egoistyczna postawa wobec życia.

2.Dezintegracja jednopoziomowa: → czynnik drugi

• pojawiają się nieznaczne zdolności rozwoju,

• nie występuje podział na to co wyższe i niższe w rozwoju psychicznym,

• wszystko dokonuje się na jednym poziomie,

• chaos myśli i zachowań jednostki,

• brak odpowiedniej hierarchii wartości,

• zastój rozwoju, nie wiem co ze sobą zrobić,

• kształtują się symptomy zdziwienia nad sobą,

• powolny wzrost refleksyjności, analizy

• ambiwalencje – zmienność nastrojów, ale przewaga smutku,

• ambitendencje – sprzeczność działań,

• ambisentencje – zmienność sądów

Osoby niechętnie wchodzą np.w związki małżeńskie, unikają odpowiedzialności, a skupiają się na przyjemności. Do tej grupy należą samobójcy i osoby chore psychicznie.

3.Dezintegracja wielopoziomowa – niedostatecznie zorganizowana

• hierarchia wartości ( to co wyższe i niższe),

• zdziwienie w stosunku do siebie,

• zaniepokojenie sobą i otoczeniem,

• poczucie niższości,

• niezadowolenie z siebie,

• poczucie wstydu i winy,

• czynnik trzeci oraz nieprzystosowanie pozytywne,

• wysokie napięcie w związku z wstępowaniem na wyższy poziom rozwoju,

• może przejść na poziom 4 lub cofnąć się na poziom 2,

• człowiek zaczyna odczuwać swoją wartość.

Osoby te, są zdolne do rozumienia i przeżywania wielopoziomowych konfliktów wewnętrznych nieodzownych w rozwoju osobowości. np. przeciętny człowiek

Na tym poziomie dokonuje się zasadniczy skok w rozwoju psychicznym człowieka !!!

Odrzucenie tego co niższe prymitywne, a przyjęcie tego co wyższe wspomagające proces rozwoju. Osoba na tym poziomie potrafi podjąć decyzję np. o zaprzestaniu picia alkoholu.

4.Dezintegracja wielopoziomowa zorganizowana i usystematyzowana:

• hierarchia na to co wyższe i niższe,

• większa refleksyjność,

• ośrodek dyspozycyjno – kierowniczy,

• wewnętrzna harmonia,

• spontaniczność,

• większa odpowiedzialność,

• psychiczne wyciszenie,

• następuje przejście do czynności automatycznych i autentycznych, a więc przejawia się niezależność od prymitywnych czynników biologicznych,

• dezintegracja jest bardzo łagodna i kontrolowana dzięki temu jednostki mogą osiągać wysoki stopień empatii, samoświadomości, samowychowania itp.

5.Integracja wtórna:

• jedność osobowości,

• dynamizmy,

• pojawiają się esencje : indywidualne i społeczne (pomoc innym ludziom)

• ideał osobowości :

  osobowość:

  - samouświadomiona,

  -samowychowana,

  -samowybrana,

  -samopotwierdzona

• np. św. Maksymilian Kolbe, bł. Matka Teresa z Kalkuty, dr Janusz Korczak

• na poziomie 5 są ŚWIĘCI!!!

À propos Dąbrowski stawiał się na 2 poziomie, natomiast inni mówili że znajduje się on na 4 poziomie.

Etapy procesu rozwoju wg Kazimierza Dąbrowskiego :

a) rozluźnienie istniejącej struktury:

• zbyt jednolita,

• nużąca,

• automatyczna,

• powtarzająca się,

• ograniczająca

b) rozbicie istniejącej struktury

• okres przygotowawczy,

• dotychczasowa struktura przestaje być adekwatną podstawą działania

100. budowa nowej struktury :

• ugruntowanie nowych wartości,

• zmiana struktury osobowości,

• odbudowa utraconej jedności na wyższym poziomie.

TYPY OSOBOWOŚCI:

a) przeciętni – przystosowują się do zmiennych warunków życia, podstawowe potrzeby, liczy się kariera, swój rozwój

b)wybitni – dążą do realizacji swoich talentów, zaniedbując inne rzeczy, małe zdolności do premian wewnętrznych, wielkie potrzeby

c)ludzie o ukształtowanej osobowości – wszechstronnie rozwinięci, zdolni do rozwoju własnego i pomagania innym ludziom, dobrze radzą sobie w trudnych sytuacjach np. gdy umrze ktoś bliski; dążą do uzupełnienia braków w rozwoju, przestronny wewnętrzny rozwój.

KONCEPCJA PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU EGO

Erik Homburger Erikson

ur. 05.06.1902r Frankfurt – zm. 12.05 1994 r Harwich, USA

Cnota podstawowa

integralność vs

późna dorosłość rozpacz Mądrość

generatywność vs

środkowa dorosłość stagnacja Troska

wczesna dorosłość intymność vs izolacja Miłość

tożsamość vs rozproszenie Wierność

12 - 18 tożsamości wartościom

pracowitość vs poczucie niższości Kompetencje

6 - 12

3 – 6 inicjatywa vs poczucie winy Stanowczość

1 – 3 autonomia vs wstyd i zwątpienie Wola

0 – 1 podstawowa ufność vs brak ufności Nadzieja

vs – kryzys → np. kryzys między intymnością a izolacją

Fazy życia ludzkiego :

• ufności,

• autonomii,

• inicjatywy,

• adekwatności,

• tożsamości,

• intymności,

• generatywności,

• integracji

1. Kryzys : podstawowa ufność vs brak ufności

wiek niemowlęcy 0 – 12 – 18 miesięcy

czynnik rozwoju – matka, która jest rozwiązaniem kryzysu

,,Jestem nadzieją jaką mam i daję.”

2. Kryzys: autonomia vs wstyd i zwątpienie

wczesne dzieciństwo 1 – 3 rok życia

czynnik rozwoju – rodzice

cnotą jest wola

,, Jestem tym, co wyraża moja wola.”

3. Kryzys: inicjatywa vs poczucie winy

okres przedszkolny 3 – 6 r. ż

czynnik rozwoju - rodzice

(identyfikacja dziewczynki z mamą, a chłopca z tatem – wyobrażenie siebie w innych rolach)

4.Kryzys: pracowitość, a poczucie niższości

okres szkolny 6 – 12 r. ż.

Czynnik rozwoju: nauczyciel, klasa szkolna

rozbudzenie pasji i ciekawości poznawczej

,,Jestem tym, czego mogę się nauczyć i wprowadzić w działanie.”

5.Kryzys: tożsamość, a pomieszanie ról

okres dorastania 12 – 18 r.ż.

Czynnik rozwoju : grupa rówieśnicza

,,Lepiej być kimś totalnie złym, niż nikim.:

6. Kryzys : intymność vs izolacja

Wczesna dorosłość

czynnik rozwoju : interakacja jednostki ze środowiskiem

,, Jesteśmy tym, co kochamy. „

7.Kryzys: generatywność vs stagnacja

wychowanie biologiczna

potomstwa działanie prokreacja

twórcze

okres średniej dorosłości

wytworzenie troski o innych

,, Jestem tym komu daje życie i zapewniam opiekę.”

8.Kryzys: integralność ego vs rozpacz

późna dorosłość

Osoba która przeżywa ten kryzys bilansuje swoje życie, jeżeli pozytywnie rozwiąże kryzys to posiądzie mądrość, będzie miała odczucie wspólnoty, jeśli natomiast rozwiąże go negatywnie to przeżywa strach przed śmiercią.

,, Jestem tym, co przetrwa ze mnie.”

OKRES PRENATALNY :

Trymestr I – 3 miesiące

Wymiary dziecka w pierwszym miesiącu : 0,5 cm długości i waży ok. 2 g :D

wymiary dziecka w drugim miesiącu : ok. 3 cm, 2 g

Dzieciątko rodzi się w 266 dniu po zapłodnieniu.

Kolejność rozwijania się zmysłów:

1.dotyk

2.równowaga

3.węch

4.smak

5.słuch

6.wzrok

Okres prenatalny dzieli się na:

1. okres zygoty – od zapłodnienia do 2 tygodnia

→ następuje w tym czasie namnażanie komórek,

2. okres embrionalny – od 3 do 8 tygodnia

→ następuje organogeneza – powstawanie narządów wewnętrznych i zewnętrznych,

→ różnicowanie komórek,

→ tworzą się 3 listki zarodkowe :

ektoderma – baza dla wszystkich

narządów zewnętrznych mezoderma – tworzą się mięśnie, endoderma- narządy

np. komórki skóry, ucha itp. chrząstki, kości, narządy płciowe wewnętrzne i gruczoły

I TRYMESTR:

• najbardziej intensywny rozwój dziecka,

• organogeneza,

• na rozwój mają wpływ czynniki genetyczne,

• najpierw tworzą się zawiązki uszu, oka, nosa → pierwszy miesiąc,

• kształtowanie tkanki chrzęstnej, związki stóp, dłoni, pierwszy zarys twarzy → drugi miesiąc

• w 21 dniu zaczyna bić serce

• w 3 miesiącu jest już wrażliwość na dotyk, pierwsze ruchy, pierwsza aktywność → zaciskanie piąstki,

• lanugo – meszek płodowy → zanika w 7 miesiącu.

II TRYMESTR

• organogeneza jest już zakończona – narządy są już wykształcone, ale w tym okresie dziecko bardzo szybko rośnie,

• rozwija się układ nerwowy,

• w 4 miesiącu tworzą się linie papilarne, rozwój różnych receptorów np. równowagi,

• w 5 miesiącu- rosną rzęsy, włosy, paznokcie, fazy snu i czuwania, specjalizacja układu nerwowego

• w 6 miesiącu występuje faza REM, proporcje ciała dziecka są zbliżone do tych jakie będzie miał dorosły człowiek. Dziecko ma zdolność UCZENIA SIĘ i ZAPAMIĘTYWANIA ruchów.

III TRYMESTR

• ruchy są bardziej precyzyjne,

• dziecko ma już odruchy wrodzone, np. ssanie,

• rozwój płuc,

• pojawia się tłuszcz podskórny,

wcześniak – 23/24 tydzień, waga do 2500 gram

Jeśli dziecko waży mniej niż 1500 g, to bardzo niska waga urodzeniowa, a jeśli poniżej 1000g to skrajnie niska.

O tym czy dziecko przeżyje decyduje wykształcenie płuc!!!

OKRES PŁODNY – 9 miesiąc – do zakończenia ciąży

→ pojawiają się funkcje np. dziecko słyszy, aktywność rośnie

Emocje u dzieci-> mają na nie wpływ doznania zmysłowe matki :)

W I trymestrze – ruchy dziecka są uogólnione

W II trymestrze – ruchy precyzyjne, reakcja punktowa

Pamięć okresu prenatalnego → dziecko z okresu prenatalnego pamięta komfort, kołysanie, półmrok, pamięta zapachy i smaki, pamięta środowisko wodne i dźwięki.

Najważniejsze wydarzenia :

→ dzień 21 – zaczyna pracować serce, powstają pierwsze komórki układu nerwowego,

→ 3 tydzień – tworzą się 3 listki zarodkowe,

→ 5 tydzień – zawiązki dłoni, stóp,

→ 9 tydzień – nerw węchowy,

→ 12 tydzień – nerw wzrokowy,

→ 13 tydzień – pierwsze odruchy oddychania,

→ 43 dzień – pierwsze oznaki fal mózgowych, świadomość,

→ 4 miesiąc – linie papilarne

baby blue – 3,4 dzień po porodzie, matka

DEPRESJE POPORODOWE: jest apatyczna, załamanie nastroju,

działanie hormonów, występuje u 80%

kobiet

psychoza – wymaga specjalistycznego leczenia

depresja poporodowa – zaczyna się w → matka uważa,że to nie jej dziecko, ma

3-6 miesiącu po porodzie, występuje u 10% halucynacje, lęki. Występuje u 1 do 2 na tysiąc

kobiet, jest spowodowana nałożeniem się kobiet

na siebie różnych czynników zewnętrznych:

nieumiejętność wchodzenia w rolę matki,

przyczyną może być wygląd ( rozstępy i te sprawy:D )

objawia się biernością, apatią, matka nie dba o

bezpieczeństwo dziecka

WCZESNE DZIECIŃSTWO: 0 -3 rok życia

1. 0-1 wiek niemowlęcy,

2. 2-3 wiek poniemowlęcy

WIEK NIEMOWLĘCY :

→ pierwszy miesiąc życia – przystosowawczy ( oddychanie, przyjmowanie pokarmu, wydalanie) – stadium noworodka

waga: 3,37 kg – długość ciała: 51,2 cm

→ duża głowa – 10% masy ciała, długi tułów, krótkie konczyny,

→ włóknisto – chrzęstne spojenia kości czaszki:

kość czołowa kość ciemieniowa

ciemiączko duże zrasta się w 15 miesiącu

ciemiączko małe zrasta się w 4 miesiącu

kość ciemieniowa kość potyliczna

→ asymetryczne ułożenie noworodka:

dziecko leży na plecach, głowa często odwrócona jest w tę samą stronę, przykurcz kończyn, przewaga zginaczy nad prostownikami – jest to konsekwencja asymetrycznego ułożenia dziecka w brzuchu mamy w ostatnich tygodniach ciąży,

ODRUCHY

• wspólne dla zwierząt i człowieka:

a) źrenicowy,

b)mrugania,

c)połykania, ssania,

d)wydalania

• tylko dla noworodka

a)poszukiwanie piersi,

b)toniczno – szyjny (pozycja asymetryczna),

c)kroczenia – przebieranie nóżkami, → marsz automatyczny,

d)odruch Babińskiego – podnoszenie dużego palca do góry, przy drażnieniu stopy,

e)odruch MORO – dziecko przytula się do czegoś, podnoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście obejmowania,

f)odruch chwytny

g)pływania – naprzemiennie rusza rękoma

RYTM AKTYWNOŚCI – Wolff:

sen 8 – 9h/ 24 regularne oddechy, oczy nie poruszają się

sen lekki – oczy poruszają się, nieregularny oddech

zmniejsza się faza REM

ZDOLNOŚCI SENSORYCZNO – MOTORYCZNE NOWORODKA:

Bodziec który działa na zmysł:	Reakcja:
Równowagi	Podniesienie kiedy płacze – uspakaja się
Dotyk	Przy całowaniu znieruchomieje
smak	odróżnia
Węch	rozpoznaje
słuch	Czyste tony, wysokie; głos mamy :)
wzrok	Akomodacja i ostrość ograniczone, śledzi poruszający się obiekt, widzenie kolorów nie jest dobrze rozwinięte.

Skala APGARA:

• służy do oceny rozwoju narodzonego dziecka,

• czystość uderzeń serca, reakcja na ból

Skala oceny zachowania noworodka BRAZELTONA:

• bada kontrolę pobudzenie, napięcie mięśniowe, uwagę i relacje społeczne

Skala Farra:

→ służy ocenie zdolności człowieka do habituacji i bada fizjologiczną reakcję na stres ( kształt małżowiny usznej, podeszwowych pofałdowań skory)

ROZWÓJ KRZYWIZM KRĘGOSŁUPA

1. Pierwotna kifoza – ciało do przodu

2. Lordoza szyjna -pomaga przy podtrzymywaniu głowy – 4 miesiąc

3. Lordoza lędźwiowa 9-12 miesiąc

Rozwój PSYCHORUCHOWY:

1. Cefalokaudalny

   

- od głowy – oczy, mięśnie szyi

tułów – ręce, tułów

do kończyn - chodzenie

2. Proksymodystalny - od osi podłużnej ciała do boku, począwszy od mięśni położonych przy kręgosłupie, przez mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców.

3. Łokciowo – promieniowy – od małego palca do kciuka

MANIPULACJA :

Chwyty:

→ chwyt prosty – całą dłonią (4,5 miesięcy),

→ chwyt nożycowy – kciuk przeciwstawny innym palcom (6,7 miesiąc),

→ pensetkowy – kciuk i palec wskazujący

ZMYSŁY:

*wzroku – intensywny rozwój → do 3 misiąca widzi tylko na odległość 21 cm, pod koniec 1 roku życia ostrość dorównuje naszej, odróżnia kolor czerwony, a pod koniec 1 roku odróżnia 4 podstawowe kolory, poprawia się zdolność widzenia głębi, przestrzeni, odległości

*słuch – różnicują wszystkie dźwięki z otoczenia, uwaga selektywna, koncentrują się na 1 bodźcu

*pamięć wydłużenie czasu przechowywania informacji, utrwalenia śladów pamięciowych (ponowny kontakt z bodźcem)

POSTAWA :

• siedzi – 8 miesięcy

• raczkuje 10 – 11 miesięcy

• pałza

• stoi – 11-12 miesięcy

• chodzi – 12, 13 miesięcy

Manipulacja niespecyficzna – taki sam schemat do każdego obiektu

MOWA I KOMUNIKACJA:

1. etap przedwerbalny → płacz dziecka – komunikacja z otoczeniem → manipulacja otoczenia;

   wyróżniamy 3 rodzaje płaczu:

   a)podstawowy – głodowy → monotonny, przerywany krzykiem,

   b)z bólu → krzyk nagły, głośny, przeraźliwy

   c)gniewny → wściekły, długi, zaczerwienienie twarzy

Dziecko chore – płacz piskliwy (pianie koguta):

→ gesty – wskazuje na różne przedmioty, etykietowanie przedmiotów,

• wskazujący – prosty – o podanie czegoś

• reprezentujące – nagłe, mimika

komunikacja ostensywna – wskazywanie, zwracanie uwagi na obiekt:

→ protoimperatywny – wpływanie na dorosłego, aby uzyskać przedmiot

→ protodeklaratywny – komentowanie obecnej sytuacji, wywieranie wpływu, aby zwrócić na siebie uwagę

2. etap werbalny

• gurzenie (2,3 miesiąc) nieartykułowane dźwięki gardłowe – gla, gli → dziecko ćwieczy aparat mowy,

• gaworzenie (5,6 miesiąc) – pod kontrolą słuchu, słyszy więc wypowiada samogłoski, sylaby

  artykulacja sylab – próby mówienia 8, 9 miesiąc

• echolalia (10 miesiąc) – powtarza dźwięki lub całe słowa

• kolofrazy – kojarzy słowa z przedmiotami ( jednowyrazowe wypowiedzi)

ROZWÓJ EMOCJONALNY:

12 miesiąc – przywiązanie, niepokój do obcych,

• nieśmiałość,

• wstyd,

• samoświadomość,

• różnicowanie się uczuć,

• więź między dzieckiem, a dorosłym

TYPY PRZYWIĄZANIA WG AINSWORTH:

1. lękowo – unikające – rozstanie nie wiąże się z negatywną reakcją, gdy matka wraca dziecko unika kontaktu,

2. ufne – reaguje płaczem gdy matka odchodzi, gdy wraca dziecko cieszy się,

3. lękowo – ambiwalentne – rozstanie przebiega negatywnie, a gdy matka wraca dziecko reaguje agresją

OKRES PONIEMOWLĘCY :

• szczupleje, rośnie, kostnienie,

• manipulacja specyficzna,

• praksje (ruchy narzędziowe),

• sam stoi (pijany marynarz),

• wydłuża się wzrok,

• biega, chodzi, skacze

MOWA :

• charakter automatyczny mowy,

• sytuacje charakterystyczne,

• upraszcza wyrazy (pierwsza lub ostatnia sylaba),

• początek błędów,

• kolofrazy,

• charakter telegraficzny – nie odmienia, brak spójności,

• wyspy czasownikowe – Jasio ma, Jasio da,

• gramatyka porządkująca : kto, gdzie,kiedy,

• 2/3 rok proste zdania dwa lub trzy wyrazy,

• 3 rok → wzrasta ilość słów, zdań

  → holofrazy – dziecko mówi piłka, a my wiemy że mamy mu podać

ROZWOJ POZNAWCZY:

• pamięć odtwórcza – dziecko wydobywa bodziec, mimo tego,że go nie ma

• słaba koncentracja

ROZWÓJ MYŚLENIA WG PIAGETA:

→ asymilacja – dopasowanie otoczenia do naszego rozumienia, przyporządkowanie naszego doświadczenia do tego, co już nas kiedyś spotkało, np. dziecko chodzi po chodniku, to i po trawniku przejdzie,

→ akomodacja – dopasowanie siebie do otoczenia.

4 OKRESY ROZWOJU MYŚLENIA:

na poniemowlęcy przypada czwarty z 1.

1. OKRES INTELIGENCJI SENSORYCZNO MOTORYCZNEJ:

   a) ćwiczenie odruchów – (1 m. życia) dziecko stosuje wrodzone odruchy, np. chwytania

   b) rozwijanie schematów (1-4m.życia) dziecko włącza inne ruchy, dziecko stosuje te schematy jedynie dla przyjemności,

100. odkrywanie procedur (4-8m.życia) dziecko przez przypadek odkrywa skutki jakiejś czynności, rozumie przyczynę po skutku, nie ma planu działania

d) intencjonalne zachowania (8-12 m.życia) etap przełomowy → cel istnieje wcześniej niż skutek

WIEK PRZEDSZKOLNY:

→ rozwój motoryczny → wzrost sprawności motorycznej → PIERWSZE APOGEUM MOTORYCZNE

→ Praksje – wszelkie ruchy narzędziowe

→ występują dwa rodzaje manipulacji :

1. niespecyficzna – występuje do 1. roku życia, charakteryzuje się tym, że dzieci wykonują takie same ruchy niezależnie od rodzaju przedmiotu,

2. specyficzna – od 2 roku życia – dostosowuje ruchy do kształtu i wielkości;

   sylwetka się wydłuża, dziecko w tym okresie swobodnie

   chodzi i biega, jest w miarę samodzielne, następuje wzmocnienie wiek przedszkolny

   kości u dzieci

Zmiany postawy ciała zależą od:

a) siły grawitacji,

b)typu budowy ciała,

c)przebiegu rozwoju wcześniejszego: kifoza i lordoza,

d)interakcji ze środowiskiem: odżywianie, odpoczynek, wysiłek fizyczny

Zmiany w układzie nerwowym:

• mielinizacja – w płatach czołowych,

• wzrost liczby synaps – tworzą się nowe połączenia nerwowe,

• udział fal alfa albo beta odpowiedzialnych za czuwanie i uwagę, a od 5 roku życia większe znaczenie mają fale Theta – odpowiedzialne za czuwanie, a ok. 7 roku życia wyrównuje się,

• synchronizacja określonych półkul mózgu

W okresie motorycznym dzieci wykonują kilka czynności jednocześnie- jest to tzw. OKRES GŁODU RUCHU

→ u chłopców objawia się, większym ruchem i silą w zabawie,

→ u dziewczynek objawia się bardziej precyzyjnymi czynnościami np. malowanie

STADIA ROZWOJU SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ:

MOTORYKA MAŁA: chwytanie, ruchy rąk, czynności samoobsługowe, malowanie

MOTORYKA DUŻA : chodzenie, bieganie, poruszanie się

Sposoby chwytania:

• w pierwszym roku życia dziecko trzyma kredkę całą dłonią, a jeśli porusza ręką to całym ramieniem → ruchy ZAMASZYSTE

• w drugim roku życia – dziecko kładzie kciuk po lewej stronie kredki, a resztę palców po prawej

• w trzecim roku życia dzieci starają się naśladować rodziców → trzymają kredkę między kciukiem i palcem wskazującym

• w czwartym roku życia dziecko trzyma kredkę między kciukiem, palcem wskazującym i środkowym, ruchy są bardziej precyzyjne, nie ma zamaszystych ruchów

  → w rysunkach występują: głowonogi: koła i kreski, wcześniej bazgroły : linie na papierze, każda kreska jest dla dziecka czymś innym, innym rysunkiem → IZOLACJONIZM.

Nazwy rysunków – idioplastyka, okres schematu, realizm intelektualny

ROZWÓJ POZNAWCZY:

• czas – dzieci odwołują się tylko do teraźniejszości → egocentryzm czasowy, dopiero potem łączą przeszłość i przyszłość

racjonalne poczucie czasu pojawia się ok. 12 roku życia

dziecko orientuje się jedynie przy przeciwieństwach dzień – noc

• nie umieją określać ilości,

• rozumowanie transdukcyjne → ten typ rozumowania polega na tym, że dziecko “rozumuje przez podobieństwo” – porównując poszczególne przypadki, podobne pod pewnym względem, dochodzi do wniosku, że są one podobne pod wszelkimi względami,

• myślenie abstrakcyjne jest niemożliwe,

• odróżnienie przyczyny i skutku też czasem jest niemożliwe, nie wyciąga przyczyn i skutków,

• dziecko twierdzi, że nigdy nic nie udowadnia, to co powie jest najważniejsze,

• myślenie przedoperacyjne – nie ma logicznego wyciągania wniosków, nie uwzględnia przyczyn i skutków,

• centracja – dziecko skupia się tylko na jednym wymiarze sytuacji, problemu,

• egocentryzm – dziecko nie rozróżnia punktu widzenia kogoś innego, myśli że wszyscy myślą tak jak ono,

• dziecięce opisywanie świata :

  - artyficjalizm – wszystko co istnieje na świecie zostało stworzone przez ludzi lub przez wyższa istotę, ale po to by służyć dziecku (np. noc jest po to, aby dziecko spało)

  - animizm – nadawanie przedmiotom cech życia,

  - antropomorfizacja – nadawanie przedmiotom cech ludzkich,

  - realizm – dziecko jest przekonane, że wszystkie zjawiska psychiczne żyją w sposób rzeczywisty (np. myśli żyją w głowie)

FORMY UDAWANIA:

• substytucyjne – dzieci udają, że przedmiot jest tym, czy w rzeczywistości nie jest,

• forma prawda – udawanie właściwości – dziecko nadaje cechy przedmiotom, które one nie mają,

• forma istnienia – polega na tym, że dziecko wyobraża sobie coś czego nie ma, a co jest mu potrzebne

Słownik dziecka w tym okresie to czasowniki i rzeczowniki. Dzieci są nazywane jako mali lingwiści. Sprawnie komunikują się z otoczeniem. W mowie odwołują się do tego co widzą.

Błędy językowe w tym okresie życia:

• neologizmy – wyrazy nowo powstałe → 3 zasady tworzenia:

  *reguła produktywności – wybiera wyrazy, które najczęściej słyszy,

  * reguła przejrzystości semantycznej – jasno wyrażają znaczenie,

  * reguła regularyzacji – szuka form najbardziej regularnych

• hipergeneralizacja – polega na tym, że kiedy dziecko używa jakieś nazwy, które zna wobec przedmiotu, rzeczy których jeszcze nie zna, ta nazwa jest niewłaściwa (np. na konia mówi krowa)

• hipogenaralizacja – polega na tym, że dziecko nie stosuje znanych sobie nazw dla rzeczy, przedmiotów, które są dla nich właściwe (np. czerwona róża, ale gdy zobaczy żółtą to już nie będzie róża)

• hiperregularyzacja – gdy dziecko źle odmienia wyrazy

Rusztowanie w mowie dzieci:

• są to komentarze, które dorośli dają dziecku, a odnoszą się do czynności np. dziecko rysuje, a my mówimy narysuj jeszcze rodzinę itp.

• to jest wiek pytań – dzieci stosują pytania

  1. synpraktyczne – dziecko dzięki nim organizuje swoje zadania

  2. heurystyczne – odwołują się do pewnych praw i zasad, organizują wiedzę dziecka o świecie

ROZWÓJ EMOCJONALNY:

• dziecko rozumie emocje własne i innych,

• posiada zdolność do regulowania swoich emocji,

• emocje mają przyczynę w czynnikach zewnętrznych, a nie wewnętrznych,

• umiejętności zaradcze,

• pojawiają się wyższe uczucia : duma, wstyd – odnosi się do ideałów, zawstydzenie, poczucie winy – odnosi się do norm

• intelektualizacja uczuć – WYGOCKI – z uczuć nieświadomych przechodzą do wyższych, występują lęki,

• występuje agresja :

  - instrumentalna → jest skierowana na to, aby zdobyć coś (np. jakiś przedmiot – zabawkę)

  - wroga → jest wymierzona na innej osobie, aby sprawić jej ból, występuje między 4-7 rokiem życia

ROZWÓJ MORALNY:

• dziecko poznaje reguły i normy, odróżnia dobro od zła,

• poczucie wstydu i winy,

• KOHLBERG – okres przedkonwencjonalny- moralność oparta na posłuszeństwie,

• PIAGET:

  – zasada REALIZMU MORALNEGO – (4 – 7 rok życia) dziecko odwołuje się do litery prawa, a nie do ducha prawa; nie bierze pod uwagę intencji – postępuje nielogicznie,

- odpowiedzialność obiektywna – dziecko ocenia tylko ze względu na fizyczne konsekwencje, nie

bierze pod uwagę intencji ,

- instrumentalna sprawiedliwość- dziecko uważa, że gdy reguła jest naruszona musi nastąpić kara

Dzieci są dla siebie surowe, wymierzyliby sobie większą karę niż ich rodzice.

PAMIĘĆ:

• ma charakter mimowolny → czyli jeśli jest jakiś bodziec to przykuwa naszą uwagę, a gdy znika to znika tez zainteresowanie,

• świadome ukierunkowanie pamięci występuje dopiero w 7 roku życia, tak samo jak uwaga,

• metapamięć → wie, że wie,

• różnicowanie pozoru od rzeczywistości → 6,7 rok życia – dziecko różnicuje między tym jak obiekty wyglądają, a czym są w rzeczywistości,

• 3 strategie pamięciowe:

  1. powtarzanie,

  2. organizowanie,

  3. elaboracja – wiązanie w historyjkę, mapa myśli itd.

Zabawy ze względu na kryterium społeczne:

• samotne – dziecko jest obserwatorem, nie bawi się z dziećmi , nie ma aktywności,

• równoległe – dziecko naśladuje zachowanie, ale nie podejdzie i nie wpływa na zachowanie innych,

• wspólne – bawią się razem, ale nie troszczy się o rolę innych,

• zespołowe – cel wspólny i wspólny plan działania, wszystkie dzieci bawią się razem.

W zabawach WYGOCKI mówi o podwójnym planie afektywnym → dziecko przeżywa emocje bohatera, którego naśladuje i przeżywa własne emocje, nie musi grać

WIEK MŁODSZY SZKOLNY – późny dziecięcy:

• następuje po okresie przedszkolnym,

• trwa od 7 do 11,12 roku życia,

• dziecko nadal jest ruchliwe,

• DRUGIE APOGEUM MOTORYCZNE,

• dziecko rozpoczyna naukę,

• dzieci rozwijają się harmonijnie lub nieharmonijnie,

• okres ten podzielony jest na 2 fazy rozwojowe

• fobia szkolna – lęk przed pójściem do szkoły, przed jakąś lekcją, lęk przed nauczycielem, objawia się dolegliwościami somatycznymi : ból głowy, gorączka, ból brzucha

CHARAKTERYSTYKA OKRESU WCZESNOSZKOLNEGO:

1. dzieci z aktywności spontanicznej są nastawione bardziej na stałe zadanie (np. muszą chodzić do szkoły),

2. następuje dalszy ciąg rozwoju psychicznego i fizycznego, a także ich integracja,

3. dziecko wchodzi w nowe środowisko, które jest poza bezpośrednim wpływem rodziców,

4. nowa rola społeczna – rola ucznia

Dziecko posiada dojrzałość szkolna gdy:

• jest rozwinięta sprawność fizyczna,

• gdy ma dobrą orientacje w otoczeniu,

• potrafi działać intencjonalnie,

• posiada umiejętność sprawnego porozumiewania się,

• dziecko jest na tyle uspołecznione, że jest zdolne do współdziałania w grupie,

• musi być dojrzałe emocjonalnie np. musi umieć się rozstać z mamą

ROZWÓJ MYŚLENIA WG PIAGETA:

→ stadium operacji konkretnych 7-11,12 rok życia,

→ charakteryzuje się tym, że dzieci są zdolne do przetwarzania problemu, rozwija się myślenie przyczynowo – skutkowe,

→ DECENTRACJA – dziecko jest zdolne ujmować różne rzeczy z dwóch różnych punktów widzenia,

→ szeregowanie, klasyfikowanie różnych rzeczy,

→ odwracanie operacji umysłowych,

→ pojęcie stałości,

→ dziecko wchodzi w moralność:

• wg TURNERA – to przyswajanie sobie różnych standardów, związanych z tym co dobre a co złe,

• wg PIAGETA:

  1. stadium jest stadium przed moralne – od urodzenia do 5 roku życia → dziecko wtedy nie jest świadome żadnych norm moralnych,

  2. stadium to anomia moralna – od 2 do 4 roku życia → dziecko nie ma świadomości reguł, jeśli już jakieś są to narzucone są z zewnątrz → posłuszeństwo autorytetu,

  3. stadium to realizm moralny – wiek młodszy szkolny → dziecko w tym okresie postępuje zgodnie z litera prawa, a nie z duchem prawa, nie ma odstępstwa od reguł, dziecko postępuje nielogicznie. Pojawiają się 3 zjawiska:

• heteronomia moralna – reguły narzucone są z zewnątrz, autorytet ma rację,

• immanentna sprawiedliwość – złamaniu reguł zawsze towarzysz kara,

• odpowiedzialność obiektywna – dziecko uzależnia swoją ocenę od tego co jest widoczne, nie liczy się intencja sprawcy

Relatywizm moralny: 8- 11 rok życia

• dzieci uważają że wszelkie reguły są wytwarzane jako umowy społeczne stworzone przez ludzi,

• dziecko uważa, że reguły można zmieniać, ale tylko w określonych warunkach,

• moralność autonomiczna - 10 rok życia – dziecko zaczyna dostrzegać ducha prawa, a nie literę prawa,

• dziecko zaczyna postępować zgodnie z normami wyznaczonym przez siebie,

• moralny pryncypializm – jeśli dziecko uzyskuje satysfakcję z jakiegoś działania moralnego

Sumienie:

• uważa się, że jest to nasz wewnętrzny przewodnik,

• zbiór norm i wartości, w które wierzymy i staramy się do nich dopasować nasze zachowanie

ROZWÓJ EMOCJONALNY:

• nabywają giętkość emocjonalną,

• emocje są zróżnicowane,

• zmniejszają się lęki związane z bezpieczeństwem własnego ciała,

• pozostają lęki dotyczące sił nadprzyrodzonych,

• wzrastają lęki społeczne (obawa przed odrzuceniem),

• agresja wyrażana siłą i słownie,

• bierna agresja

Miłość u dzieci :

kształtuje się więź emocjonalna z rodzicami,

kształtuje się przynależność do grypy,

wszystko jest zbudowane dla dziecka,

z miłości fizycznej do myślenia o miłości

przytulanie mamy myślenie o tym, że mama go kocha

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI:

1. dziecko jest świadome tego, że jest przedmiotem własnych działań; wie, że niezależnie od punktu widzenia jest tą samą osobą,

2. rozbudowuje się obraz samego siebie

KLASA:

→ grupa – dwie lub więcej osób, pomiędzy którymi muszą istnieć bezpośrednie interakcje; muszą mieć wspólne normy, cele

GRUPY DZIELIMY :

• ze względu na wielkość: duże i małe,

• ze względu na więzi emocjonalne : formalne - (np. klasa szkolna) i nieformalne - maja swoich przywódców i rozwijają różne zdolności u dzieci, dzielą się na:

  a) grupy przelotne – max. 3 osoby, zazwyczaj ta sama płeć → zabawa

  b) paczki, bandy – spontanicznie tworzone, może być przywódca lub nie

Relacje w grupie:

→ w grupie może być interakcja społeczna – zwartość,

→ polaryzacja w grupie – grupa jest rozwarstwiona na mniejsze,

→ waloryzacja – polega na tym, że dzieci wartościują swoje stosunki do ludzi

Popularność w grupie dzieci:

1. dzieci popularne – mają najwięcej kolegów, są często wybierane w zabawach, gwiazda socjometryczna,

2. dzieci niepopularne – są to dzieci izolujące się, izolują się z powodu lęku, najczęściej przebywają samotnie,

3. dzieci niepopularne lekceważone- występuje u nich lęk przed ekspozycją społeczną, niskie poczucie kompetencji,

4. dzieci odrzucone przez grupę – są agresywne, krzyczą, przez swoją niską samoocenę

5. dzieci kontrowersyjne – przejawiają w pewnym stopniu zachowania dewiacyjne, manipulacja grupą, takie dzieci są atrakcyjne dla grupy

Przyjaźń – to trwała relacja między dwiema osobami, która charakteryzuje się:

→ lojalnością,

→ intymnością,

→ bliskością,

→wzajemnym, pozytywnym ustosunkowaniem emocjonalnym,

→ jest podstawą do budowania głębszych relacji

ADOLESCENCJA

Punktem granicznym w adolescencji jest 16 rok życia, ponieważ dzieli ją na2 fazy:

adolescencja późna

adolescencja wczesna na pograniczu → wiek młodzieńczy,

→ 11 – 16 rok życia, → kryzys tożsamości, → 16 – 23 rok życia,

→ wiek dorastania, pokwitania, okres w którym → nabywanie kompetencji

→ PUBERTACJA, dokonuje się wyboru społecznych i osobistych

→ okres intensywnych między ważnymi

zmian, szczególnie o alternatywami np.

charakterze biologicznym, iść na studia czy nie

→ gotowość do reprodukcji

gatunku

Adolescencja jest to okres między dzieciństwem a dorosłością Lewin nazwał ją pozycją marginalną

( 10-23 rok życia ).

Pokwitanie- dojrzewanie fizyczne, płciowe, ciało dziecka przekształca się w ciało dorosłego.

Na okres adolescencji przypadają 3 zmiany:

1. BIOLOGICZNE

• zmiany budowy ciała,

• przemiany neuroendokrynnogenne

2. PSYCHOLOGICZNE

• zmiany dotyczące emocji,

• rozwój moralny,

• rozwój osobowości,

• rozwój tożsamości

• ERIKSON → MORATORIUM PSYCHOLOGICZNE – jest to okres, w którym społeczeństwo daje nastolatkowi wypróbowanie różnych ról społecznych, ale bez ponoszenia za to odpowiedzialności.

3. SOCJOLOGICZNE

• adolescencja jest elementem kultury,

• jak przebiega adolescencja (np. w innych państwach w innym wieku zdaje się maturę)

WCZESNA ADOLESCENCJA:

• na początku zmiany biologiczne są niezauważalne dlatego, że dotyczą zmian hormonalnych, testosteron itd.

• zauważalne zmiany następują gdy zaczyna się skok pokwitaniowy → szybki wzrost organizmu

• dziewczynki 10-13 rok życia

• chłopcy 12-15 rok życia

• sylwetka u chłopców jest bardziej kanciasta, ramiona się rozrastają, rozrasta się tkanka mięśniowa,

• u dziewczyn zaokrągla się figura i jest większa ilość tkanki tłuszczowej,

• jak kończy się skok to osiąga się dojrzałość płciową, mózg się już nie rozrasta, ale różnicuje funkcjonalnie,

• panowie: są bardziej pobudliwi, zmienia się środek ciężkości ciała, są bardziej niedokładni, brak pewności ruchów, trądzik; poczucie własnej wartości związane jest z siłą, osiągnięciami

• kobiety: poczucie własnej wartości związane jest z atrakcyjnym wyglądem, ruchy są bardziej precyzyjne, liczy się wygląd nie zdolności intelektualne

• dziewczęta później dojrzewające lepiej funkcjonują,

• chłopcy wczesnodojrzewający lepiej funkcjonują

EMOCJE:

• ambiwalencja, chwiejność, pobudzenie, lęki społeczne, drażliwość

ROZWÓJ POZNAWCZY WG PIAGETA:

• operacje formalne – myślenie logiczne, abstrakcyjne, mniejszy egocentryzm, głębsze wnikanie w problemy, ironia, metafora, refleksja, autorefleksja, dociekliwość,

• myślenie hipotetyczno – dedukcyjne- sygnał na to, że znajdujemy się we wczesnej fazie operacji formalnych,

→ zdolność do wyprowadzania wniosków z hipotez, a nie z obserwacji

→ konfrontacja rozumowania z rzeczywistością – późna faza operacji formalnych

Egocentryzm dorastających – tendencja nastolatków do zajmowania się własnymi myślami i rozważania nad tym, co myślą o nich inni. Wyróżniamy dwa typy myślenia:

1. WYIMAGINOWANE AUDYTORIUM (publiczność) – ma złudzenie,że ludzie są zainteresowani tym jak wygląda, co robi itd., uważa że znajduje się w centrum uwagi

2. EGOCENTRYCZNE FANTAZJOWANIE NA WŁASNY TEMAT – jest przekonany o swojej niezwykłości, tworzy nieprawdziwe historie, np. mi wypadek samochodowy się nie przytrafi

PAMIEĆ:

• bardziej korzystamy z wyobraźni,

• spostrzeżenia wielokierunkowe, duża rola werbalizacji (słowo wspomaga zapamiętywanie),

• rozwój społeczny – antagonizm płci, związki rówieśnicze, zainteresowanie inną płcią, ale dywagujemy je (np. strzelanie ze stanika).

MIŁOŚĆ:

→ w miłości najpierw są ćwiczenia: adoracja i flirt. Adoracja przejawia się silną sympatią do innej osoby, a flirt wyraźnym dążeniem do kontaktu o charakterze erotycznym.

miłość szczenięca- miłość cielęca – ok. 16 roku życia,

miłość hałaśliwa i krótko- miłość w której liczy się tylko osoba

trwała, liczy się tylko kochana i jest stawiana na piedestale

uczucie – ja kocham!!!

miłość romantyczna- miłość dojrzała – wczesna dorosłość, trzeba

miłość nieszczęśliwa, mieć ukształtowaną swoją tożsamość,

liczą się tylko elementy posiada wszystkie elementy z poprzednich

duchowe, a nie zmysłowe rodzajów miłości

trwa do końca adolescencji

Związki z dorosłymi:

-przekora,

-konflikty,

-chęć wyładowania.

ROZWÓJ MORALNY:

• KOHLBERG wyodrębnił 3 fazy:

1. okres przed konwencjonalny 0-9 rok życia → liczy się autorytet

2. okres konwencjonalny 9-15 rok życia → zachowania właściwe to takie, które większość ludzi uznaje za właściwe

wyodrębnione są dwa stadia:

• konformizm interpersonalny- moralne jest to, za co jestem lubiany

• prawo i porządek – dozwolone jest to, co jest zgodne z prawem

3 faza jest w późnej adolescencji

• rygoryzm moralny – wszystko jest czarne albo białe, nie ma odstępstw od normy, trzeba być bezwzględnym

• idealizm młodzieńczy – potrzeba czynienia dobra → SZUMAN !!!

PÓŹNA ADOLESCENCJA:

• dojrzałość uczuciowa,

• rozbudowuje się związki interpersonalne,

• potrzeby seksualne,

• etap w którym są pierwsze wybory naszego przyszłego wyboru pracy – GINSBERG:

  1.etap fantazji- mam nieograniczone możliwości,

  2.etap próby – kieruję się zainteresowaniami,

  3.etap realistyczny – selekcja, wybór zawodu

ROZWÓJ MORALNY:

• Kohlberg – trzecia faza:

  3. okres postkonwencjonalny – nasza moralność nie jest oparta na cudzych standardach, wyodrębnia się w niej 2 stadia:

  → pierwsze stadium – społeczny kontakt, prawa człowieka są ważniejsze

  od wszelkich innych praw społecznych, osiąga je 10%

  → drugie stadium → uniwersalne prawa etyczne, moralność to sprawa młodzieży

  naszego własnego sumienia

• syndrom spadłego liścia – nastolatek ma przekonanie, że jest kimś zbędnym, niepotrzebnym , uczucie bezradności, beznadziejności

ADOLESCENSCJA CAŁA ERIKSON:

• konflikt : tożsamość rozproszenia ról; cnota – ukształtować tożsamość: kim jestem, jaki jestem i jakie jest moje miejsce w świecie,

• jeśli nie ukształtujemy tożsamości to powstaje tożsamość negatywna lub syntetyczna,

• identyfikacja płci – kompleks Diany – dotyczy kobiet, które nie chcą być kobietami, naśladują mężczyzn, zaprzeczając swoją kobiecość

WCZESNA DOROSŁOŚĆ:

-20, 23 – 35, 40 rok życia,

-wczesna, średnia i późna dorosłość maksimum fizycznego i psychicznego

następuje znaczna zmiana ról, np. praca, dzieci funkcjonowania

Procesy starzenia

pierwotny wtórny

→ powolny, → produkt działania środowiska,

→ następuje później, → choroby,

→ nieuniknione zjawisko, → nawyki

→ fundamentalne zjawisko,

→ nie jest zaciemniany przez choroby

Kryteria dorosłości:

1. każda faza wiąże się ze zmianami gwałtownymi, dotyczącymi fizyczności, psychiki, itp.

2. zdolność do prokreacji,

3. zdolność do odpowiedzialnego podejmowania ról społecznych,

4. autonomiczne kierowanie własnym życiem

2 główne zadania przypadające na wczesną dorosłość:

*miłość – zdolność do nawiązania relacji interpersonalnych,

*praca – odpowiedzialność w pracy i realizacja celów

HAVIGHURST – ZADANIA ROZWOJOWE – problem przed którym staje jednostka:

1. naciski kulturowe,

2. dojrzewanie fizyczne,

3. nasze własne aspiracje.

WE WCZESNEJ DOROSŁOŚCI JEST 8 ZADAŃ ROZWOJOWYCH:

1. wybór małżonka,

2. uczenie się wspólnego życia,

3. zakładanie rodziny,

4. wychowanie dzieci,

5. prowadzenie domu,

6. rozpoczęcie pracy zawodowej,

7. podjęcie obowiązków obywatelskich,

8. znalezienie pokrewnej grupy społecznej

We wczesnej dorosłości jest się: silniejszym, szybszym, lepsza ochrona immunologiczna, lepsza regeneracja

• mężczyźni – tkanka mięśniowa,

• kobiety – tkanka tłuszczowa

KRYZYS : intymność vs izolacja

zdolność do nieumiejętność

wchodzenia w bliskie satysfakcjonujących

relacje, ale zachowujemy relacji, związków

autonomię

cel: dążenie do miłości

CNOTA- miłość

Brzezińska Anna podaje, że relacja intymności składa się z 3 elementów:

1. jest to troska – zainteresowanie sprawami drugiej osoby, wspieranie

2. akceptacja – poczucie i przyjęcie intymności drugiej osoby,

3. zaangażowanie – ilość czasu spędzanego z drugą osobą

4 TYPY TOŻSAMOŚCI :

1. IDEAŁ- tożsamość osiągnięta, gdy wychodzimy z adolescencji i wchodzimy do dorosłości, zostawiamy problemy,

   faza nowicjatu – bierzemy odpowiedzialność za własne życie,

2. TOŻSAMOŚĆ NADANA – następuje w okresie adolescencji , skrócenie okresu moratorium, szybsze wchodzenie we wczesną dorosłość, duże ryzyko, że osoba może sobie nie poradzić

3. TOŻSAMOŚĆ MORATORYJNA – wydłużenie okresu moratorium w adolescencji i późniejsze wchodzenie we wczesną dorosłość, duże ryzyko niepowodzenia

4. TOŻSAMOŚĆ ROZPROSZONA- nakładanie się na siebie zadań rozwojowych z późnej adolescencji i wczesnej dorosłości, może powodować duże obciążenia emocjonalne i zaburzenia hierarchii wartości

Dojrzewanie PSYCHICZNE we wczesnej dorosłości CHLEWIŃSKI:

a)autonomia jednostki – człowiek realizuje wszystkie zadania mimo zakłóceń,

b) wgląd we własne motywy postępowania – im bardziej bogatszą wiedzę mamy o sobie, tym większą szansę na to, aby poznawać innych, więc większa szansę na to, by podejmować właściwe decyzje,

c)stosunek do innych – odpowiedzialność szacunek do drugiej osoby, ale też niezależność od niej

Dojrzałość psychiczna warunkuje wchodzenie w związki i zakładanie rodziny

Miopia – widzenie bliskich przedmiotów pod koniec okresu jest coraz słabsze i przechodzi w hiperopie

Hiperopia – widzenie dalekich przedmiotów

ROZWÓJ POZNAWCZY:

→ myślenie dorosłych charakteryzują następujące cechy:

• myślenie relatywistyczne

RELATYWIZM – zrozumienie, że wiedza zależy od subiektywnych

doświadczeń z punktu widzenia jednostki,

• myślenie dialektyczne- zorientowane na zmianę, jednostka

  zwraca uwagę na to, że każda struktura może się zmienić koncepcja myślenia

• odkrywanie problemów, a nie tylko ich rozwiązywanie, postformalnego

• metasystemowość – 3 rodzaje operacji:

→ systemowe,

→ metasystemowe,

→ paradygmatyczne

• myślenie abstrakcyjne spada.

ROZWÓJ SPOŁECZNY:

→ role u kobiet i mężczyzn przebiegają odmiennie:

kobiety : wyjście za mąż, urodzenie dzieci, opieka nad nimi i mężem, opiekowanie się domem, praca lub dom

mężczyźni: założenie rodziny, dbanie o nią, aktywność zawodowa, praca stanowi źródło samorealizacji

6 STYLÓW ŻYCIA KOBIET – MEULLER :

1. kobieta rodzinna – pracuje zawodowo przed wyjściem za mąż -> wchodzi w związek małżeński i poświęca się wyłącznie rodzinie; czasem w ogóle nie pracuje, gdy od razu po szkole wychodzi za mąż

2. konwencjonalny – dłuższy okres kobieta pracuje, a potem podejmuje wyłącznie obowiązki domowe

3. stała kariera zawodowa → kobieta angażuje się wyłącznie w pracę zawodową, brak rodziny

4. dwutorowa kariera zawodowo – rodzinna → zdobywamy wykształcenie, wychodzimy za mąż i jednocześnie kontynuujemy karierę zawodową

5. kariera przerywana – zajmowanie się domem i praca przeplatają się, kobieta podejmuje pracę np. gdy potrzebne są pieniądze

6. kariera niestabilna – kobieta podejmuje pracę, zależnie od swojego zdrowia i warunków ekonomicznych

6 okresów konfliktów w małżeństwie:

→ bezpośrednio po ślubie,

→ po urodzeniu pierwszego dziecka,

→ po urodzeniu drugiego dziecka,

→ gdy dziecko osiąga 13 rok życia,

→ gdy dziecko osiąga 17,18 rok życia,

→ gdy dziecko już się usamodzielnia

Periodyzacja życia rodzinnego ze względu na kształtowanie się więzi rodzinnych:

wieź rodzinna kształtuje się przez 5 faz:

1. faza wstępna - narzeczeństwo,

2. tworzenie się więzi małżeńskiej : od ślubu do pierwszego dziecka,

3. rozbudzanie postaw rodzicielskich: od kiedy dziecko jest niemowlakiem do jego dorosłości,

4. wzajemne partnerstwo rodzinne,

5. puste gniazdo – gdy dom opuszcza ostatnie dziecko i jeden ze współmałżonków umiera

TYPY MAŁŻEŃSTW:

• tradycyjne – mężczyzna decyduje o wszystkim, kobieta nie ma nic do powiedzenia

• partnerskie – w jednakowym stopniu są podejmowane decyzje

• koleżeńskie – zróżnicowanie ról, każdy zajmuje się tym, co robi najlepiej

ROZWÓJ ZAWODOWY wg SUPERA:

4 stadia :

1. stan eksploracji – przymierzanie do różnych ról

2. stabilizacja – po tym jak dokonam wyboru, znajduję trwałe miejsce i rolę zawodową

3. stadium zachowania statusu QUO (stały stan rzeczy) – utrzymanie pozycji

4. stadium schyłkowe – wycofuję się z aktywności zawodowej i podejmuję różne inne aktywności

ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ:

• jest to okres, który przypada po wczesnej dorosłości,

• nie ma ustalonych stałych granic,

• inicjuje zmiany, które rozpoczęły się we wczesnej dorosłości,

• jeden z najważniejszy okresów w życiu człowieka:

ok. 35,40 – 60,65 roku życia

• Bill uważa, że zaczyna się od 40 roku życia,

• Pietrasiński uważa, że trwa on od 35 – 60 roku życia,

• okres czarnej skrzynki (okres w pełni nie poznany),

• znaczenie w rozwoju ma płeć, wiek, sytuacja zawodowa i pozazawodowa),

• występują największe zmiany w naszym życiu,

• brak jest normatywnych zmian,

• są dwie interpretacje natury średniej dorosłości:

1. czas konfliktów i kryzysów, powodowane jest to coraz większą świadomością, przybicie z powodu procesów zachodzących w życiu np. śmierć

2. większa samoakceptacja i ochota do życia czas najlepszy w życiu

Krytyczne wydarzenia średniej dorosłości:

• troska i stres o własne zdrowie,

• potrzeba opieki,

• zagrożenie utraty pracy

Kryzys środka życia:

• przypada między 40 a 50 rokiem życia,

• zachodzi, gdy ludzie uświadamiają sobie realność własnej śmierci, zmienia się ich perspektywa czasu, przyszłość zaczyna być okresem krótszym niż przeszłość,

• na nowo kwestionowane są wszelkie wartości,

• dezintegracja naszego sposobu funkcjonowania,

• w psychologii uważa się, że ten kryzys daje szanse na dalszy rozwój,

• od tego jak rozwiążemy ten kryzys zależy nasze dalsze funkcjonowanie

Rozwiązania kryzysu zależą od:

• możemy odwołać się do doświadczenia życiowego,

• utrata pracy zakończenie pracy,

• ważne zmiany fizjologiczne,

• czy opiekujemy się naszymi starzejącymi się rodzicami

FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE:

• myślenie postformalne- spadek inteligencji płynnej, ale dopiero pod koniec tej dorosłości, a ostateczny spadek następuje 5 lat przed śmiercią,

• model selektywnej optymalizacji i kompensacji (BALTES)- współwystępowanie 3 tendencji: progresywnych (postęp) , regresywne,stabilizacyjne; zakłada taką możliwość, że możemy pomyślnie się starzeć, kiedy jest optymalizacja tendencji progresywnych, a także dokonywać wyboru zadań, tych które dają nam szanse realizacji,

• -zdolności, które występują w tej fazie: pragmatyzm – użyteczność (całościowfaza postformalna- Pietrasińskie spojrzenie na sytuację), odrzucane logiczne podejście do problemów i dbałość o szczegóły, myślenie dialektyczne (rozumienie napotkanych sprzeczności)

  ROZWÓJ OSOBOWOŚCI:

  → osoba nie jest przedmiotem radykalnych zmian np. w aspekcie przekonań,

  → zmiany są powodowane przez okoliczności,ponowne oszacowanie jednostki jako członka społeczności,

  → zmiany zachodzą w 3 sferach:

  - interioryzacja – ok. 50 roku życia – osoba odwraca się od świata zewnętrznego i kieruje się ku światu wewnętrznemu,

  adaptacja – trzeba się zaadaptować do nadchodzącej zmiany,

  - interakcja społeczna

W osobowości w średniej dorosłości liczą się wartości takie jak:

• dystans do siebie i otoczenia,

• autonomia,

• generatywność (współdziałanie z młodszym pokoleniem),

• mądrość :

  1.mądrość życiowa, jednostka przyjmuje życie z jego pozytywami i negatywami → pragmatyzm,

  2. mądrość zawodowa, związane jest przede wszystkim z naszymi sprawnościami umysłowymi związanym z działalnością zawodową → inaczej mistrzostwo

ZMIANY FIZYCZNE:

• zmiany degeneracyjne, problemy zdrowotne,

• zdrowie u mężczyzn jest rzadkim tematem ich rozmów, skupiają się oni raczej na samopoczuciu,

• kobiety bardziej się martwią o zdrowie,

• pogarsza się wzrok i słuch

PRZEKWITANIE :

• antropauza – występuje u facetów, jest odpowiednikiem menopauzy; objawia się: obniżeniem zdolności rozrodczych, obniżeniem samopoczucia, utratą siły, utratą tkanki mięśniowej, zmęczeniem

• menopauza – ok. 50 roku życia, polega na zaprzestaniu funkcji prokreacyjnych; menopauzę poprzedza klimakterium ( 5 lat wcześniej) , objawia się nerwowością, huśtawkami nastrojów, występuje osteoporoza (kości stają się cieńsze i słabsze).