1.3.3. Europejski Fundusz Inwestycyjny

Powstał w 1994 roku jako spółka typu joint venture z trzema udziałowcami: Europejskim Bankiem Inwestycyjnym, Komisją Europejską oraz innymi instytucjami finansowymi. Większość udziałów posiada Europejski Bank Inwestycyjny. Fundusz swoim działaniem ma służyć pomocą małym i średnim przedsiębiorstwom poprzez instrumenty ryzyka kapitałowego i gwarancje, używając własnych funduszy jak również środków powierzonych mu w ramach mandatów EBI i UE. Fundusz działa niezależnie jak podmiot komercyjny na warunkach rynkowych. EFI nie jest instytucją udzielającą kredytów bezpośrednio ani nie może przyznawać lub zarządzać grantami dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Europejski Fundusz Inwestycyjny zapewnia kapitał podwyższonego ryzyka sektorowi MŚP, zwłaszcza przedsiębiorstwom nowym i ukierunkowanym na nowe technologie. Udziela on gwarancji kredytowych instytucjom finansowym (np. bankom) na pożyczki udzielane przez nie sektorowi MŚP.

EFI nie należy do pożyczkodawców, to znaczy nie udziela bezpośrednich pożyczek ani dotacji przedsiębiorstwom, ani też nie inwestuje bezpośrednio w firmy. Działa natomiast za pośrednictwem banków i innych pośredników finansowych. Korzysta przy tym ze środków własnych bądź powierzonych mu przez EBI lub Unię Europejską.

Działalność funduszu obejmuje państwa członkowskie Unii Europejskiej, Turcję oraz trzy kraje Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu EFTA (Islandię, Liechtenstein i Norwegię).

Decyzja o powołaniu Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (European Investment Fund) została podjęta na Radzie Europejskiej w Edynburgu w grudniu 1992 roku. Konieczność jego powstania była związana ze wzrostem bezrobocia i obniżeniem tempa wzrostu gospodarczego. EFI rozpoczął działalność w marcu 1994 roku na podstawie art. 30 statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a jego siedzibą stała się siedziba EBI.

Fundusz ma postać spółki typu joint-venture. Kapitał założycielski w wysokości 2 mld ECU został subskrybowany przez EBI (40 proc.), Komisję Europejską (30 proc.) oraz kilkaset banków i instytucji finansowych UE (30 proc.). W 2000 roku EBI stał się głównym udziałowcem funduszu - obecnie posiada 61,9 proc. udziałów. W przypadku niektórych projektów fundusz pełni funkcję kompatybilną w stosunku do Banku – finansuje projekty, które ze względu na swój rozmiar lub złożony charakter nie kwalifikują się do sfinansowania przez EBI. Fundusz korzysta z własnych środków finansowych oraz tych powierzonych mu przez EBI lub UE. Jego kapitał wynosi 3 miliardy euro.

Działalność Funduszu obejmuje państwa członkowskie Unii, a także Chorwację, Turcję oraz kraje 3 kraje należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu – Islandię, Liechtenstein i Norwegię.

Cele EFI

Nadrzędnym celem EFI jest pobudzanie inwestycji i wzrostu gospodarczego poprzez udzielanie długoterminowych gwarancji pożyczkom finansującym projekty inwestycyjne, zarówno prywatne, jak i państwowe. Obszarami oddziaływania EFI stały się dwa niezależne od siebie obszary: wsparcie dla tzw. sieci transeuropejskich, czyli inwestycji transportowych, energetycznych i telekomunikacyjnych oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Pomoc dla MŚP odbywa się poprzez dostarczenie kapitału podwyższonego ryzyka, zwłaszcza zakładom młodym i ukierunkowanym na nowe technologie. Oprócz tego Fundusz udziela gwarancji kredytowych na pożyczki udzielane małym i średnim przedsiębiorstwom.

Nieprzypadkowo właśnie te dwie dziedziny znalazły się w sferze zainteresowania Funduszu, gdyż miał on wspierać działalność Europejskiego Banku Inwestycyjnego w aspektach, w których Bank „zdradzał oznaki dysfunkcjonalności”. Kredyty oferowane przez EBI okazywały się nieatrakcyjne dla przedsiębiorców, a wielkie i długookresowe inwestycje infrastrukturalne (na przykład sieci transeuropejskie) obarczone były zbyt dużym ryzykiem niż dopuszczone przez statut Banku. EFI funkcjonuje na zasadach komercyjnych, tak więc odmiennie od Europejskiego Banku Inwestycyjnego jest nastawiony na osiąganie zysków z przeprowadzanych operacji.

Europejski Fundusz Inwestycyjny stał się zapleczem finansowym wsparcia dla projektów realizowanych we Wspólnocie. Przedsięwzięcia takie wymagały dużego zaangażowania kapitału, którego EBI nie mógł zagwarantować ze względu na zakazy statutowe.

Fundusz pełni też zadania kontrolne prowadzone przez organy wewnętrzne i zewnętrzne. Szczególnie ważne są agendy wewnętrzne kontrolujące stopień ryzyka inwestowanych funduszy unijnych. Ponadto EFI zajmuje się optymalizacją operacji finansowych oraz wprowadza praktyki uczciwego rynku w sferze biznesowej.

Struktura Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego:

Walne Zgromadzenie – odbywa się co najmniej jeden raz w roku. Wszyscy członkowie Funduszu są uprawnieni do uczestniczenia w posiedzeniach Walnego Zgromadzenia. Unię Europejską reprezentuje jeden z członków Komisji. Przedstawicielem EBI jest jeden z prezesów lub jego zastępca, natomiast instytucje finansowe reprezentowane są przez jedną osobę z każdej instytucji. Liczba głosów zależy od wielkości objętych udziałów. Walne Zgromadzenie spełnia funkcje w obszarze zarządzania i administrowania Funduszem, w szczególności:

- określa ogólne wytyczne dotyczące działania Funduszu

- podejmuje decyzje w sprawie przyjęcia nowych członków oraz ich wykluczenia i zawieszenia

- przyjmuje propozycje zmian w statucie

- podejmuje decyzje upoważniające Fundusz do dokonywania transakcji w zakresie udziałów kapitałowych

- zatwierdza regulamin Funduszu i gwarantuje jego przestrzeganie

- ustala wielkość rezerw oraz przeznaczanie i podział zysków netto Funduszu

- podejmuje decyzje dotyczące podwyższenia górnej granicy zobowiązań Funduszu oraz podwyższenia kapitału dozwolonego

- zatwierdza nominacje członków Rady Nadzorczej i Komitetu Finansowego

Rada Nadzorcza – składa się z 7 członków: 2 reprezentujących Komisję, 3 reprezentujących EBI oraz 2 reprezentujących instytucje finansowe. Obrady są wiążące, gdy obecny jest przynajmniej jeden przedstawiciel każdej kategorii członków. Radzie Nadzorczej przewodniczy prezes EBI, a w razie jego nieobecności jeden z wiceprezesów. Rada zbiera się tak często, jak wymagają tego aktualne potrzeby funduszu, jednak nie rzadziej niż raz na kwartał. Członkowie Rady Nadzorczej są mianowani na odnawialną 2-letnią kadencję.

Do uprawnień Rady Nadzorczej należy ustalanie ogólnych zasad dotyczących udziałów kapitałowych, zwoływanie Walnego Zgromadzenia i przekładanie propozycji obrad oraz podejmowanie decyzji o udzieleniu gwarancji na transakcje przekraczające 30 mln euro oraz transakcje w obszarze udziałów kapitałowych na kwotę wyższą niż ustalona przez Walne Zgromadzenie.

Komitet Finansowy – Składa się z przedstawiciela EBI, przedstawiciela Komisji oraz przedstawiciela instytucji finansowych. Członkowie są powoływania na okres 3 lat i mogą być ponownie mianowani bez ograniczeń. Przewodniczącym Komitetu jest przedstawiciel z ramienia EBI. Reprezentuje on Fundusz w stosunkach z osobami trzecimi. Komitet jest zwoływany przez przewodniczącego tak często, jak wymagają tego potrzeby Funduszu. Decyzje są podejmowane większością głosów, z wyjątkiem tych dotyczących udziałów kapitałowych i udzielenia gwarancji, które wymagają jednomyślności. Komitet pełni funkcje zarządzające i posiada najszersze uprawnienia umożliwiające działanie w imieniu Funduszu. Raz na kwartał Komitet przedkłada Radzie Nadzorczej sprawozdanie w sprawie działalności Funduszu, a w okresie trzech miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie roczne.

Jeremie to program uruchomiony w 2005 roku przez Grupę EBI, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju oraz Komisję Europejską. Stworzony dla sektora MŚP. Umożliwiając państwom członkowskim korzystanie z funduszy strukturalnych korzystając z pomocy EFI w celu uzyskania zestawu produktów finansowych, które są dostosowane do mikro, małych i średnich firm. Dzięki temu programowi część dotacji zostaje przekształcona w produkty finansowe, środki te są odnawialne poprzez spłatę i ponowne wykorzystane, w przeciwieństwie do jednorazowych dotacji.

Produkty te obejmują kapitały: właścicielski, ryzyka oraz poręczenia i kredyty wywierając przy tym efekt mnożnika budżetowego. Na każde euro z budżetu przypada w granicach 2-10 euro wartości dostępnych produktów finansowych.

Produkty te są przeznaczone zarówno dla przedsiębiorstw inwestujących w nowe technologie jak i dla firm z tradycyjnych sektorów gospodarki.

Dzięki programowi Jeremie regiony państw członkowskich UE korzystają z doświadczenia Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego w dziedzinie inwestycji, z sieci lokalnych, krajowych i międzynarodowych instytucji finansowych, które zajmują się finansowaniem małych i średnich firm.

Jasmine – Wspólne Działania na rzecz Wspierania Instytucji Mikro kredytowych w Europie program ten to wspólna inicjatywa Komisji Europejskiej wraz z Europejskim Funduszem oraz Europejskim Bankiem Inwestycyjnym. Rozpoczął się w roku 2008 z kapitałem 50 mln euro. Jest to uzupełnienie programu Jeremie. Celem programu Jasmine jest stworzenie podaży na mikro kredyty oferowane w Europie. Temu celowi wspomóc mają działania zmierzające do zapewnienia pomocy technicznej instytucjom finansowym, tak aby mogły one bez problemów pozyskiwać kapitał oraz udzielenie pomocy finansowej instytucjom udzielającym pożyczek, nie zaliczając do tej grupy banków. Dzięki realizacji zamierzonych działań mikro i małe firmy będą miały łatwiejszy dostęp i więcej możliwości w zakresie finansowania swoich przedsięwzięć. Wpłynie to również na obecnych bezrobotnych, którzy dzięki łatwości w zdobyciu środków finansowych na rozpoczęcie własnej działalności będą mogli skorzystać z formy samozatrudnienia, która wcześniej dla wielu z nich ze względu na trudności z dostępem do usług bankowych była prawie niemożliwa.