1.Możemy wyróżnić dwa typy przyczyn, które spowodowały rozpad. Przyczyny wewnętrzne oraz zewnętrze.

2. Przyczyny wewnętrzne do , których zaliczamy :

1. ZSRR nie potrafiło przystosować się do wyzwań współczesnej nauki i technologii i uciekało do reform strukturalnych.

2. Tracenie na znaczeniu Komitetu Centralnego KPZR.

3. Przejście z gospodarki państwowej na wolnorynkową.

4. Spadek cen złota i ropy naftowej.

5. Rozbudowany aparat urzędniczy i jego niepostępowe i nieskuteczne działanie.

6. Korupcja i nepotyzm

7. Głasnost – jawność; zapowiadało częściowe zniesienie cenzury i odtajnienie faktów historycznych ZSRR i pierestrojka - przebudowa systemu gospodarczego; reformy zmierzające do odbiurokratyzowania państwa w celu przybliżania władzy do społeczeństwa.

8. Wybuch elektrowni atomowej w Czarnobylu.

9. Rezygnacja z doktryny Breżniewa

10. Nieudany pucz Janajewa

Dojście na stanowisko przewodniczącego partii Michaiła Gorbaczowa o poglądach demokratycznych i przeprowadzenie przez niego reform plus jego polityka zagraniczna, która zakładała : rezygnację z globalnego ekspansjonizmu w świecie przez ZSRR, nie wtrącanie się w sprawy wewnętrzne innych państw, ograniczenie broni, baz wojskowych, rozszerzenie praw republik radzieckich i zagwarantowania równouprawnienia narodów, przywracanie statusu języka państwowego narodom,

3. Przyczyny zewnętrzne:

1. Ruchy separatystyczne Republik radzieckich.

2. Postulaty i deklaracje suwerenności w Estonii 1988, Litwie 1989, Łotwie 1989, Rosji, Ukrainie, Białorusi, i Mołdawi 1990.

3 Proklamacja niepodległości : Litwa, Estonia, Łotwa 1990, republiki słowiańskie i mołdawskie, Uzbekistan, Turkmenistan, Tadzykistan, Azerbejdzan, Kazachstan, Kirgistan, Armienia, Gruzja w 1990.

4. Ronald Reagan zainicjował kolejną fazę wyścigu zbrojeń : program gwiezdnych wojen.

5. Integracja Europy Zachodniej.

6.Zmiana klimatu na linii Moskwa- Waszyngton.

4. Znaczenie:

1. Powstanie kilkanaście nowych państw na mapie Europy Środkowo-wschodniej, było ich 15 a część z nich otrzymała niepodległość,

2. Ujawnienie zbrodni Stalina

3. Upadek komunizmu

4. Upadek partii komunistycznych w Europie

5. Finlandia przeżyła największy kryzys gospodarczy w całej Europie.

6. Zjednoczenie Niemiec jest konsekwencja bierności Moskwy wobec zniszczenia muru berlińskiego

7. Rozwiązanie Układu Warszawskiego

8. Powstanie Wspólnoty Niepodległych Państw- wszystkie sowieckie republiki oprócz bałtyckich,

9. Upadek ładu jałtańskiego.

10. USA dylemat , wsparcie demokratycznej transformacji nie dopuszczając do powstania euroazjatyckiego imperium

12. Powstanie politycznej próżni w środku Euroazji.

13. Utrata dawnej mocarstwowej pozycji Rosji

14. Utrata Rygi i Tallina, co ograniczyło dostęp do Morza Bałtyckiego

15. Koniec handlu z krajami Morza Śródziemnego oraz innymi częściami świata

16. Zrujnowanie pod względem geostrategicznym

17. Państwa Azji Środkowej uniezależni8ły się od rosyjskiej sieci komunikacyjnej,

18. Wycofanie się wojsk rosyjskich z terenow niepodległościowych w 1993r.19.

19. Umocnienie pozycji USA jako jedynego mocarstwa globalnego.

5. PRZEBIEG ROZPADU ZSRR:

Rozpoczyna się od państw nadbałtyckich . Najpierw pojawiają się deklaracje suwerenne co oznaczało ze państwa ogłosiły , że wszystkie surowce należą do nich, wszystkie republiki ogłosiły deklaracje niepodległościowe, (maj 1990rok). Tylko Rosja nie ogłosiła deklaracji niepodległościowej. Rosja chciała przejąc inicjatywę po Gorbaczowie.
Po puczu ogłoszono konkretną deklarację . Efektem tego było zachowanie Rosji z Jelcynem na czele .Rosja ogłosiła deklaracje suwerenności . Tworzą się dwa ośrodki władzy w Moskwie . W lipcu ogłosiła niepodległość Ukraina i Białoruś. Gorbaczow starał się do końca ratować ZSRR . Jednym z takich sposobów był PROJEKT MAJ 90R. UMOWA ZWIĄZKOWA, ZWIĄZEK REPUBLIK RADZIECKICH ,ostatni projekt przed puczem. Jednak działania Gorbaczowa były opóźnione. Drugim pomysłem było stworzenie ZWIĄZKU SUWERENNYCH PAŃSTW , jest to druga wizja przeciwstawna wizji Gorbaczowa była wizją Jelcyna = KONCEPCJA WSPÓLNOTY NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW . W marcu 1991 Gorbaczow zaproponował referendum : czy jesteś za utrzymaniem ZSRR. Gruzja ,Białoruś i Azerbejdżan tego nie wykonały.
Gorbaczow użył siły wobec państw nadbałtyckich .Były to próby utrzymania ZSRR. Grudzień 91 Ukraina wyraziła zgodę połączenia się do wizji Jelcyna. Ukraina ( mała Rosja) , Rosja ( Wielka Rosja ), Białoruś ( Biała Rosja)=inicjatorzy utworzenia WNP. 8 grudnia 1991r utworzenie WNP . Dołączają pozostałe republiki. 31 grudnia Gorbaczow zrzeka się urzędu prezydenta ,przekazuje wojsku kody do broni jądrowej. Uznaje się go jako zdrajce ,obarcza o upadek ZSRR.