Pedagogika społeczna, Wykład 11, 21.12.2009

Nierówność szans edukacyjnych – badania

Nierówności społeczne – dotyczą sytuacji, gdy ludzie są nierówni wobec siebie nie z racji jakichkolwiek cech cielesnych czy psychicznych, lecz z powodu ich przynależności do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych – nierówność dostępu ( lub szans dostępu ) do społecznie cenionych dóbr.

Społecznie cenione dobra:

• są to dobra powszechnie upragnione, których zasób jest ograniczony

• bogactwo – władza – prestiż – wykształcenie – zdrowie

Dobra materialne ( bogactwo )

• ich posiadania jest upragnione dlatego, że

  • są one niezbędne do zaspokojenia elementarnych i uniwersalnych wymogów życiowych ( pożywienia, ubrania, schronienia itp. )

  • wymaga ich posiadania kultura, definiując pewne obiekty jako pożądane – kultura może także zdefiniować samo posiadanie jako wartość autonomiczną, bez względu na użytek czyniony z posiadanych przedmiotów

  • kulturowa fetyszyzacja samego posiadania ( ideologia konsumpcjonizmu )

  • pomagają one zdobyć inne cenione przez ludzi wartości

Dobra materialne są ograniczone:

• w sensie absolutnym – jest ich skończona ilość

• w sensie relatywnym – w stosunku do stale rosnącego na nie zapotrzebowania - „ ludzie nigdy nie są do końca zaspokojeni, zawsze dążą do posiadania więcej niż mają „

Władza

• panowanie, wpływ na innych ludzi

• posiadanie władzy daje poczucie siły, przewagi, potęgi, znaczenia, bezpieczeństwa

• jest ona także wymienialna na inne dobra, przede wszystkim ekonomiczne ( przynosi korzyści ).Im bardziej absolutna, im mniej kontrolowana, tym łatwiej jest wymienialna na pieniądze

Prestiż

• szacunek, uznanie społeczne, akceptacja, aplauz, sława

• idea prestiżu opiera się na tym, że niektórzy są postrzegani jako lepsi, wyżej oceniani od innych

Wykształcenie

• jego wartość wynika z :

  • satysfakcji autotelicznych, jakie daje wiedza zaspokajająca typowy dla ludzi impuls ciekawości

  • jego funkcji instrumentalnej ( pomocniczej w stosunku do wszystkich trzech wartości podstawowych ) - wykształcenie jest w nowoczesnym społeczeństwie jednym z najważniejszych i uznanych społecznie mechanizmów awansu majątkowego; uzyskania lepszej pracy, lepszych zarobków, wyższego standardu życiowego

Szanse życiowe

Prawdopodobieństwo uzyskania społecznie cenionych dóbr – majątku, władzy, prestiżu, edukacji, zdrowia.

Stratyfikacja społeczna

• uwarstwienie – hierarchia warstw społecznych o większych lub mniejszych szansach dostępu do jakiegoś społecznie cenionego dobra

• każde dobro czy wartość konstytuuje własną drabinę stratyfikacji

• podobne miejsce na drabinie stratyfikacyjnej może implikować

• podobny styl życia, gusty i upodobania, zwyczaje i obyczaje, praktyki religijne, poglądy ideologiczne, rozrywki itp.

Ideologie nierówności

• legitymizują nierówności, albo domagają się ich zniesienia

• IDEOLOGIE ELITARYSTYCZNE

• IDEOLOGIE EGALITARNE

• IDEOLOGIA MERYTOKRATYCZNA

IDEOLOGIA ELITARYSTYCZNA

• ( arystokratyczna ) - głosi, że istnieją takie grupy, które z samej swojej natury są „ wyższe” od innych i dlatego muszą mieć wyższą pozycję w społeczeństwie, co wyraża się w ich całkowicie uzasadnionych przywilejach

IDEOLOGIA EGALITARNA

• (Formułowana przez grupy upośledzone lub w ich imieniu ) - podkreślają równość ludzi, żądając – w zależności od radykalizmu sformułowania:

  • albo równości warunków życia

  • albo równego zaspokojenia minimalnych potrzeb

  • albo równości startu i szans życiowych

  • albo równości wobec prawa

  • albo równości praw podmiotowych

IDEOLOGIA MERYTOKRATYCZNA

• ( merit – zasługa ) - głosi, że nierówności są o tyle usprawiedliwione:

  • o ile są efektem własnych zasług ( wysiłek, nakład pracy, poniesione koszty i wyrzeczenia, umiejętności lub predyspozycje )

  • oraz korzyści, jakie działalność jednostki przynosi społeczeństwu

• nierówność społeczna jest swoistym wynagrodzeniem za własny wysiłek i społeczną przydatność

Równość szans jako:

• wolny rynek jako zasada samoregulacji społecznej – niesprawiedliwe jest naruszanie jego praw

• naturalne kształtowanie się elit jest społecznie usprawiedliwione i pożyteczne

• równa dostępność jako zasada sprawiedliwej dystrybucji

• prawo człowieka do pełnego rozwoju do godnego życia i udziału w kulturze – redystrybucja

• Sprawiedliwie to po równo

Problem nierównych szans edukacyjnych jest dostrzegalny na wielu płaszczyznach:

• młodzież ze wsi i małych miast jest w dzisiejszej Polsce defaworyzowana na różne sposoby

• Wiejska młodzież ma ograniczony dostęp do najlepszych nauczycieli, ograniczony zasób możliwości aktywnego i produktywnego spędzania wolnego czasu, często brak wzorców

• Młodzież z obszarów najsłabiej zurbanizowanych dużo rzadziej niż ich rówieśnicy z dużych miast kończy studia i znajduje dobrą pracę ( lub znajduje ją w ogóle ).