TEMAT 11

Prezydent RP

Restytucja urzędu Prezydenta nastąpiła nowelą kwietniową 1989r. W noweli tej odzwierciedlano polityczny kompromis osiągnięty podczas obrad okrągłego stołu. Ustalono, że pierwszym prezydentem będzie Wojciech Jaruzelski. Otrzymał on szereg kompetencji w odniesieniu do parlamentu. Ograniczono kompetencje parlamentu i jednocześnie zachował też kontrolę nad aparatem przymusu w państwie. Koncepcja ta nie znalazła rzeczywistego zastosowania ze względu na rozpad obozu socjalistycznego.

Mała Konstytucja 1992r.

Proponowała kompromisowy model prezydentury. Prezydent miał dosyć silne kompetencje i dążono do tego by sprawował funkcję arbitra w stosunkach wewnętrznych. Arbiter (nie sędzia) ma za zadanie doprowadzić do roztrzygnięcia sprawy(trochę więcej niż mediator, ale mniej niż sędzia). To było zgodne z ideą parlamentaryzmu zracjonalizowanego. Funkcjonowały na gruncie…………………..resorty prezydenckie(MSW, MON). Prezydent miał silny wpływ na ich obsadę.

Nowa Konstytucja 1979r.

W projekcie Konstytucji przyjęto umocnienie pozycji i samodzielności Sejmu- kosztem uprawnień prezydenta. W projekcie zredukowano szerokie kompetencje prezydenta.

Wybory prezydenta są czteroprzymiotnikowe:

• Powszechne;

• Równe;

• Bezpośrednie;

• Tajne.

Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy mają 18 lat.

Bierne prawo wyborcze posiadają osoby, które ukończyły 35 lat. Obywatele, którzy korzystają z pełni praw wyborczych do Sejmu.

Naród wybiera prezydenta jest to przejaw suwerenności narodu. Kandydat musi zebrać 100 tys. Podpisów, żeby złożyć swoją kandydaturę. Wybory prezydenta zarządza Marszałek Sejmu, każdy wyborca ma jeden głos. Jeżeli wyborca uzyska ponad 50% głosów to przejdzie. Wybory zarządzane są na dzień przypadający nie wcześniej niż 100 dni i nie później niż 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta. Jeżeli wybory zarządzane są w sytuacji przedterminowego opróżnienia urzędu prezydenta to zarządzenie wyborów musi nastąpić nie później niż 14 dni poi opróżnieniu urzędu, a same wybory należy zaplanować nie później niż 60 dni po ich zarządzeniu. Większość bezwzględna w pierwszej turze i większość zwykła w drugiej turze. Objęcie urzędu następuje po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym z reguły to powinno być miejsce ostatniego dnia przed upływem kadencji poprzedniego prezydenta.

Charakter urzędu prezydenta:

1. Konstytucja wymienia prezydenta jako jedno z dwóch ogniw władzy wykonawczej.

2. Domniemanie kompetencji w sprawach polityki działa na rzecz Rady Ministrów.

3. Rząd jest ograniczony przed prezydentem.

4. Prezydent wypełnia funkcję arbitra, czuwa nad ciągłością państw, interweniuje gdy dochodzi do spięć między Sejmem a Rządem.

5. Urząd jest kadencyjny(kadencja trwa 5 lat-możliwość jednokrotnej reelekcji).

6. Odpowiedzialność prezydenta odpowiada tylko odpowiedzialności konstytucyjnej w razie naruszenia prawa.

Każdy akt prezydenta wymaga kontrasygnaty ze strony rządu. Niepołączalność- prezydent nie może piastować żadnego innego urzędu ani funkcji publicznej.

Zadania i kompetencje prezydenta (art. 126).Szczegółowe kompetencje prezydenta zostały wskazane od art. 133 do art. 144.

Uprawnienia prezydenta wobec parlamentu:

1. Organizacyjne ,np. zarządzanie wyborów, zwoływanie pierwszych posiedzeń izb;

2. Uprawnienia inicjatywne ,np. inicjatywa ustawodawcza, zarządzanie referendum;

3. Uprawnienia hamujące ,np. veto ustawodawcze, kierowanie ustaw do TK w ściśle określonych sytuacjach, również rozwiązanie Sejmu;

4. Prezydent może komunikować się z parlamentem poprzez orędzie;

5. Uprawnienia względem rządu ,np. przyjmuje dymisję rady rządu, desygnuje premiera, powołuje nowy rząd, wszelkie zmiany w rządzie na wniosek premiera;

6. W sprawach szczególnej wagi prezydent może zwołać tzw. Radę Gabinetową(Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta). Udział prezydenta w prowadzeniu polityki zagranicznej. Dobrym obyczajem jest aby prezydent był informowany o działaniach rządu. Kohabitacja- współpraca premiera z prezydentem.

Prezydent a władza sądownicza:

Sądy są niezawisłe, niezależne.

Prawo łaski- na gruncie tego prawa można darować kary lub je złagodzić.

Prezydent powołuje sędziów z wyjątkiem sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Kompetencje w sprawach zagranicznych:

1. Reprezentowanie państwa (zagraniczne wizyty, przyjmuje wizyty);

2. Podejmuje decyzje personalne ,np. mianuje, odwołuje ambasadorów, przyjmuje tzw. listy uwierzytelniające;

3. reatyfikuje umowy międzynarodowe;

4. postanowienie o stanie wojny (ale tylko wtedy gdy Sejm nie może tego uczynić).

Sprawy obronności i bezpieczeństwa w państwie:

Prezydent jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, to zwierzchnictwo sprawuje za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. W czasie wojny mianuje dowódcę sił zbrojnych, wprowadza stany nadzwyczajne, powołuje też Radę Bezpieczeństwa Narodowego.

Stanowienie prawa:

Prezydent stanowi akty podstawowe ,np. rozporządzenia, zarządzenia, postanowienia. Rozporządzenia prezydenta mają charakter wewnętrzny i wiążą jednostki organizacyjne podległe prezydentowi. Ma prawo inicjatywy ustawodawczej, prawo łaski, nadawanie orderów i odznaczeń.

Odpowiedzialność prezydenta- to odpowiedzialność konstytutywna przed Trybunałem Stanu za tzw. delikty konstytutywne. Delikt stanowi naruszenie konstytucji. Wniosek o postawienie prezydenta w stan oskarżenia może złożyć grupa posłów i senatorów licząca co najmniej 140 osób. Wniosek taki rozpatruje Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu, która przedstawia odpowiedni wniosek Zgromadzeniu Narodowemu. Żeby postawić prezydenta w stan oskarżenia potrzebna jest uchwała Zgromadzenia Narodowego podjęta większością 2/3 ustawowej liczby Zgromadzenia Narodowego. Skutkiem jest zawieszenie sprawowania urzędu przez prezydenta wówczas obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu.

Urzędowanie kończy się:

• śmiercią prezydenta;

• prezydent może zrzec się urzędu;

• trwała niezdolność do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia;

• złożenie prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu

• stwierdzenie nieważności wyboru prezydenta (stwierdza Sąd Najwyższy).