Temat: „ Grupy rówieśnicze i ich wpływ na wychowanie jednostki w zależności od jej wieku”
Moją pracę zaliczeniową rozpocznę od wyjaśnienia kilku pojęć, które są ściśle związane z wybranym przeze mnie tematem. Zacznę więc od pierwszego terminu jakim jest wychowanie. A więc czym ono jest? Zacytuję definicję. Wg A. Guryckiej , która moim zdaniem jest bardzo trafna. „Wychowanie – dynamiczny, złożony układ wzajemnie od siebie zależnych procesów nadawania i odbierania wpływu (wywierania wpływu) zachodzących między jednostkami o zróżnicowanych, specyficznych rolach, w których jedna jest dojrzałym wychowawcą, a druga mniej dojrzałym od niego wychowankiem, w celu realizowania świadomie założonego projektu osobowości wychowanka”. Moim zdaniem jest to dosyć ogólna oraz uniwersalna forma definicji wychowania, która pasuje ogółem do wszystkich dziedzin pedagogiki. Chciałam jednak zadać sobie trochę więcej trudu i odszukać definicję, która będzie bardzo pasowała do całości tematu pracy zaliczeniowej. Wydaje mi się, że znalazłam całkiem dobrą oraz odpowiednią formę podawaną przez Encyklopedię Pedagogiczną: wychowanie- „świadome, celowe i specyficzne pedagogiczne działanie osób z reguły występujących w ich różnych zbiorach (rodzinnych, szkolnych, innych) dokonywane głównie przez słowo (i inne postacie interakcji, zwłaszcza przez przykład osobisty, zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych skutków (zmian) w rozwoju fizycznym, umysłowym, społecznym, kulturowym i duchowym jednostki ludzkiej.” Kolejnym ważnym terminem, który warto zdefiniować jest- grupa rówieśnicza. Bardzo proste i zrozumiałe dla każdego, określenie podaje Wikipedia: typ grupy społecznej. Jest to określona zbiorowość ludzi w tym samym lub bardzo zbliżonym do siebie wieku. Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej jest nie tylko wiek, ale także, przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej, występowanie podobnych kontaktów, brak znacznych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym. Charakteryzuje się tym, iż przynależność do niej jest dobrowolna, tworzona jest spontanicznie lub celowo. Po zakończeniu wyjaśnienia najważniejszych definicji obejmujących analizę tematu, przejdę teraz do głównej jego części. Mianowicie zajmę się analizą:- wpływów wychowawczych, otaczających grup społecznych na jednostkę w różnym okresie dorastania. Pozwolę sobie moją analizę podzielić na trzy wyraźne okresy rozwoju, w których wpływ grup rówieśniczych wydaje mi się jest największy oraz najważniejszy. Pierwszy z nich to: „małe szkraby” oraz okres przedszkolny, następnie drugi podział to dzieci w wieku szkolnym, trzecia grupa to młodzież w okresie dojrzewania. Grupa rówieśnicza pełni niezwykle ważną rolę wychowawczą w życiu każdej jednostki. Dorastanie każdego dziecka oraz jego stopniowe włączanie się do życia społecznego, dokonuje się dzięki różnorodnym grupom społecznym, wśród których grupa rówieśnicza ma bardzo istotne zacznie. Stosunki społeczne i więzi emocjonalne kształtują się stopniowo wraz z poznawaniem nowych kolegów i koleżanek, w toku wspólnego działania. Nauka, praca i zabawa są dobrymi warunkami do wzajemnego poznania się i nawiązywania różnorodnych kontaktów, w wyniku czego kształtują się u dzieci określone postawy wobec poszczególnych osób i całego otoczenia. Wpływ grupy rówieśniczej na dziecko daje się zaobserwować już u małych szkrabów, które oddziałują na siebie wzajemnie w przedszkolu. Zainteresowanie innymi dziećmi znajdującymi się w tym samym otoczeniu da się już zauważyć od szóstego miesiąca życia. Maluchy patrzą na inne dzieci, wydając dźwięki na ich widok, piszczą, śmieją się do nich itd. Mają tutaj miejsce prawdziwe interakcje społeczne. Wspólna zabawa na podłodze, podawanie sobie zabawek, a także ich zabieranie wywołuje dalsze reakcje dziecka. Może na tym etapie wpływy chowacze grupy rówieśniczej nie są aż tak wyraźne, ale są naprawdę bardzo ważne. Dlaczego? Małe „dzieciątko” uczy się poprzez naśladownictwo. Stara się wykonywać takie same zadania, zabawy, ruchy, gesty jak ich młodsi lub starsi koledzy np. ze żłobka, czy też przedszkola. Doznają dzięki temu nowych doświadczeń, poznają inny świat niż mieli do tej pory w domu, uczą się akceptacji innych i akceptacji otaczającego ich środowiska. Wszystko, to motywuje dziecko do dalszego działania, do ciekawości świata oraz rozwijania samodzielności przez naśladownictwo pewnych zachowań. Np. Przeważnie jest tak, że jak jedno dziecko zacznie płakać, to i zaraz zaczynają wszystkie. Jeżeli jedno z dzieci weźmie do ręki jakąś bardzo ciekawą zabawkę, reszta też się nią interesuje. Następnie od trzeciego roku życia stosunki z rówieśnikami ulegają pogłębieniu. Stają się też bardziej zróżnicowane, dziecko może w różny sposób zachowywać się w różnych sytuacjach i wobec innych rówieśników. Zapewnia to możliwość uczenia się ról społecznych, ponieważ dzieci organizują zabawy na różne tematy: np. "w sklep", "w szkołę", "w szpital", itd. W wieku przedszkolnym relacje z rówieśnikami stają się ważnym czynnikiem, który dokonuje się głównie poprzez modelowanie oraz wzmocnienia działań pozytywnych i negatywnych:- udzielanie pomocy, spełnianie próśb, pochwały, uśmiechy, czy też, brak aprobaty, ganienie, ignorowanie, fizyczne atakowanie. To wszystko właśnie to są wpływy wychowawcze czerpnięte z grup rówieśniczych. Troszeczkę inaczej jest z dziećmi w szkolnym wieku. Kiedy dziecko idzie do szkoły, staje się członkiem nowej grupy – klasy szkolnej. Koledzy i koleżanki z klasy wpływają na proces kształtowania się osobowości dziecka. Grupa rówieśnicza potrafi pobudzić dziecko mało aktywne do większego zaangażowania się w podejmowane działania, ale tez stłumić nadmiernie wybujałą aktywność kolegi. Dzięki temu mechanizmowi, różnorodne tendencje w rozwoju psychicznym dziecka społecznie niepożądane mają ulec zniszczeniu. Nie ma tu jeszcze, co prawda prawdziwych więzi przyjacielskich, gdyż dzieci łączy przede wszystkim zabawa, to jednak podczas niej dziecko wypróbowuje i ćwiczy umiejętności grupowego współżycia. Oczywiście wszystko to zmienia się wraz z wiekiem, czym dziecko staje się starsze i trafia co rok do wyższych klas, staje się coraz bardziej samodzielne, znające swoje potrzeby. Młodzież spędza ze sobą coraz więcej czasu. Nie tylko w szkole ale także poza nią. Nawiązują się poważniejsze przyjaźnie. Dostarczają sobie, wtedy wzajemnie różnych wzorców myślenia, wpływają na preferencje i wybory. Grupa rówieśnicza, z którą nastolatek silnie się identyfikuje, może decydować o stylu ubierania się czy wyborze słuchanej muzyki. Najbardziej rodzaj wpływów wychowawczych najczęściej zauważa się w gimnazjum. Podczas wszystkich tych lat spędzonych w szkole, każda jednostka często zmienia swoje grupy rówieśnicze, przez co czasem z dnia na dzień może zmienić, swój sposób bycia, styl ubierania się, sposób myślenia itd. Wszystko aby podporządkować się pożądanej grupie a nawet wybić się na przewodnictwo w niej. Największy wpływ grupy rówieśniczej na jednostkę, moim zdaniem jest widoczny w okresie dojrzewania. Jest to chwila w której słabnie autorytet rodziców, a grupa rówieśnicza staje się dla młodzieży najważniejszym punktem swoich potrzeb. W tym czasie młodzież spędza ze swoimi rówieśnikami najwięcej czasu, a koledzy i koleżanki mają ogromy wpływ na jej opinie, postawy sposób bycia, styl ubierania się, a nawet na wybór muzyki, dalszej szkoły, studiów, czy też czytanej literatury czy oglądanych filmów oraz rodzaju spędzania czasu wolnego oraz wakacji. Istnieję tutaj bardzo dużo rodzaji grup: paczka na osiedlu, grupa harcerska, gangi, subkultury itd. Wszystkie te grupy silnie oddziałują na proces definiowania własnego „Ja”. Grupa rówieśnicza dostarcza odpowiedzi na pytanie: „Jaki jestem?”, co w okresie adolescencji pozwala poradzić sobie z kryzysem tożsamości. Pozycja, jaką w danej grupie zajmuje jednostka ma wpływ na jej samoocenę, poczucie własnej wartości, sposób spostrzegania swojej osoby i ogólne zadowolenia z życia. W podsumowaniu mojej pracy zaliczeniowej podam funkcji wychowawczych grup rówieśniczych, aby bardziej i jaśniej wykazać ich wpływ na wychowanie jednostki.
Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych:
kształtowanie aktywności jednostek- motywowanie do działania,
kształtowanie więzi z innymi ludźmi- zawieranie przyjaźni,
ułatwianie kontaktów interpersonalnych- nawiązywanie nowych kontaktów,
zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania,
konstruktywne współzawodnictwo- współdziałanie, kształtowanie umiejętności pracy w grupie i życia w społeczeństwie,
pobudzanie do rozwijania zainteresowań- odkrywanie nowych doświadczeń i umiejętności,
umożliwianie kontaktów towarzyskich,
zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych,
zapełnianie wolnego czasu- brak odrzucenia.
Na podstawie wyżej wymienionych funkcji można powiedzieć, że grupy rówieśnicze maja ogromny wpływ nie tylko wychowanie jednostki ale także na jego rozwój oraz na kształtowanie się osobowości. Większość grup rówieśniczych powstaje ze względu na podobieństwo zainteresowań i przybliżony wiek tworząc zespół, który zaspokaja swoje potrzeby. Dzięki grupie jednostka tworzy obraz własnej osoby, czując swoją wartość. Im wyższa popularność w grupie, tym wyższa samoocena dziecka. Dziecko dzięki grupie uczy się akceptowania norm i podporządkowywania się im oraz tworzenia własnych zasad postępowania. Grupa rówieśnicza ma ogromny wpływa na rozwój społeczny dziecka, jednak trzeba tutaj wspomnieć o pewnych bardzo ważnych wadach.. W czasie dorastania, dzieci mogą się pogubić i funkcjonować w złych grupach, które mogą mieć negatywny wpływ na kształtowanie się młodej osobowości, dlatego rodzice powinni być czujni i wyznaczać granice oraz drogowskazy, które w przyszłości staną się podstawą dla moralności dziecka.
Literatura:
Słownik Pedagogiczny;
Wikipedia;
http://wskiz.edu/files/uczelnia/ebook_rola_grupy.pdf;
Łobodzki M, Wychowanie w klasie szkolnej, WSiP, Warszawa 1985;
Mika S., Psychologia społeczna, Warszawa 1991.