Wychowanie ateńskie – wychowanie pierwotne, stosunek emocjonalny do zjawisk przyrody. Objawia się przez inicjacje.
Okres dzieciństwa – u ludów pierwotnych trwał do 7 roku życia – formy sprawnościowego ćwiczenia
okres dorosłości – przechodzenie poprzez inicjacje
cel inicjacji – przekazanie doświadczenia wypracowanego w obrębie grup pierwotnych, organizowanie się społeczne, przekazywanie zasad norm moralnych, bezwzględnie należało ich przestrzegać, umiejętności praktyczne. Istotą wychowania pierwotnego (ukierunkowanego na płeć) jest zapoczątkowanie tworzenia instytucji wychowawczych. Początki form instytucjonalnych dopiero w starożytności.
Uwarunkowania kształtowania:
nowy układ społeczny
nowe formacje polityczne – doprowadzają do podziału społeczeństwa – władza oparta na władzy wojskowej, podział na ludzi wolnych i niewolnych.
Nowe formacje polityczne
Ideał wychowawczy – kalokagati – kalos: człowiek o pięknej i harmonijnej budowie ciała / agatos – człowiek rozwinięty pod względem intelektualnym.
Pojawienie się głównych założeń wychowawczych: rozwijanie inteligencji, wyrobienie właściwego charakteru, wychowanie fizyczne – odnosił się tylko i wyłącznie do dzieci wolnych ateńczyków.
Źródło profesji nauczycielskiej – starożytność. Pierwszą osobą której narzucono opiekę i wychowaniem to niewolnik – pedagog – zaufany niewolnik arystokraty.
Lutnista – osoba ucząca śpiewu
Pedotriba – zajmował się wychowaniem fizycznym
W starożytnych Atenach wychowanie należało do ojca natomiast nauczanie do wymienionych powyżej.
Zaraz po urodzeniu pod opieką matki (mamki – spartanki) – uczyli się chłopcy podań, legend, dziewczęta zaś wprowadzane były w życie domowe, obowiązki.
Etapy edukacji ze względu na fazy życia:
II etap tylko w odniesieniu do chłopców:
7-18 rok życia:
szkoła elementarna
gimnazjum – szkoły rozwoju intelektualnego i ćwiczeń fizycznych (zakres programu: nauka czytania, pisania i liczenia, na 2 poziomie elementy historii, polityki, muzyki, geografii, etyki)
palestra – "ośrodek która przygotowywała do życia państwowego i społecznego"
Charakterystyczne dla nauczania ateńskiego to nauczanie pamięciowe – środkiem wychowania będą kary fizyczne.
3 etap – efedia – 18-20 rok życia
-oznaczała służbę wojskową:
I okres – ćwiczenia wojskowe
II – normalna służba wojskowa
Pełnoprawny członek społeczeństwa ateńskiego – uzyskiwał prawa obywatelskie np do głosowania.
Dojrzałość w wymiarze emocjonalnym, społecznym.
Nauczanie w Atenach na bazie etapów życia ateńskiego to:
szkoły elementarne
początki szkół średnich
początki szkół wyższych – prowadzone przez znanych filozofów – szkoły filozoficzne – sofiści, Sokrates, Platon, Arystoteles
-sofiści – nauczyciele wędrujący, nauczyciele wędrujący – indywidualne nauczanie – krytyka za pobieranie pieniędzy za naukę. Kwestia uposażenia nauczycieli – w/g sofistów nauczyciele winni być wynagradzani. Kształcono osoby zamożne. Zakres kształcenia to przygotowanie do życia politycznego.
Wprowadzili 7 sztuk wyzwolonych:
gramatyka
dialektyka
retoryka
astronomia
arytmetyka
geometria
muzyka
W ich dorobku osiągnięcia:
wprowadzenie teoretycznych pojęć: cnoty – utożsamiali z pojęciem moralności – ten co jest cnotliwy jest zarazem moralny – tworzą podstawy wychowania moralnego. Głosili w obrębie cnót: względność wiedzy i prawdy – uzależniali od wczesnego początku kształcenia, wprowadzali element psychologi, preferowanie wykształcenie człowieka z określonym ideałem wychowawczym.
Ideał to: człowiek ze sprytem politycznym i szeregiem cnót.
Sokrates: reprezentuje typ nauczyciela z charyzmą, uczył bezinteresownie, nauczyciel z powołania, był racjonalistą twórca naukowego myślenia przez uczenie ścisłego definiowania pojęć, formułowania sądów. Wychodził z założenia, że wszystkich obywateli należy kształcić, jest to potrzebne dla państwa – rola użytkowa. To co prawdziwe i cnotliwe utożsamiane jest z cnotą, twierdził że uczenie się to jest pewne dochodzenie do prawdy, a jedynie ta prawda może umoralnić człowieka. Nie ma ucznia niezdolnego, każdy posiada wiedzę, tylko trzeba wiedzieć jak tą wiedzę wydobyć, jak sprawić aby uczeń z niewiedzy dochodził do wiedzy. Uzależniał dochodzenie do wiedzy od osoby nauczyciela. Był mistrzem dialogu – opracował metody:
metoda dialogowa
majełtyczna – dyskusja nauczyciela z uczniem – uczeń odkrywał ukrytą w jego świadomości prawdę, umiejętność zadawania pytań
ironia sokratyczna
Uczniem Sokratesa był Platon – pochodził z wybitnej rodziny ateńskiej – założył akademię: gajakademosa.
Poglądy wychowawcze:
Dzieło „Rzeczpospolita” - pierwsze poglądy pedagogiczne kształtujące system wychowania: pełna opieka państwa nad dzieckiem swoista forma komuny, staranny dobór opiekunek i nauczycieli, selekcjonowanie treści i metod wychowawczych, jednolity ustrój szkolny. Jako pierwszy stwierdza ograniczenie ka fizycznych wobec dzieci. Wychowanie postrzega w obrębie duszy ludzkiej dzielące się na 3 elementy:
rozumna część duszy - arystokracja
dusza uczuciowa – mogą posiadać wojownicy
dusza pożądliwa – żywiciele – osoby pracujące na arystokracje
Postulat edukacji ustawicznej – permanentnej – od dzieciństwa do starości. Psychologiczne uzasadnienie, wskazówki jeśli chodzi o samo wychowanie, wymiar polityczny i społeczny wychowania. Plato idzie krok dalej, rozszerza o znaczący zakres wiedzy psychologicznej
Arystoteles był uczniem Platona – likejon – święty gaj Apolina pod Atenami – światło dla niego to wiedza, dochodzenie do czegoś. Tematy wychowawcze - uznaje że jest to dla dobra jednostki i dobra społecznego, szkoła obowiązkowa, publiczna , prowadzona przez państwo.
Sformułował - zdobywanie wiedzy rozpoczyna się od poznawania zmysłowego poprzez zapamiętywanie, a następnie uogólnianie – rozumowanie. Podaje 3 rodzaje wychowania i 3 rodzaje duszy:
-czynniki wrodzone i czynniki zewnętrzne
dusza roślinna( wychowanie fizyczne) ,
zwierzęca (moralne)
rozumna ( intelektualne)
Początki kształtowania się myśli pedagogicznej.
II Sparta – lakonia
Cechy:
państwo wojskowe – zorganizowany system, podział na : wolni spartanie i niewolnicy (heloci). Geruzja – 5 najstarszych spartan z władzą wykonawczą. 2 królów – reprezentowali naród. Osoba powołana przez Geruzję – pajdonon – spartanin bezpośrednio kierujący wychowaniem. Państwo decydowało czy dziecko żyje czy nie. Tajget – góra gdzie decydowano o nowo narodzonych. Mógł zabrać dziecko niewolnik jeśli miało zginąć ale stawało się również niewolnikiem. Wychowanie zbiorowe i państwowe. Przygotowanie fizyczne dziewcząt i chłopców – na równi. Wychowania dziewcząt nie zaniedbywano. Wszystko pod kątem wychowanie fizycznego. Mały nacisk na czytanie i pisanie – niewielu. Metoda pamięciowa, szczególne kary cielesne. Okres od 7 – 14 to ćwiczenia fizyczne. Po 14 pomnażanie ćwiczeń (bose chodzenie, strzyżenie włosów). Do 18 roku życia wszystko pod kątem szkolenia wojskowego. Po 18 efedia dwa lata. Od 20 do 30 roku życia obowiązywała wszystkich służba wojskowa. Funkcja obronna kobiet. Spartanie stanowili mniejszość – większość to niewolnicy (heloci).
Iren – przewodnik grupy, decydował o wymierzaniu kar np. za kradzieże, byli głodzeni za przyłapanie na występku.
Lakoniczna wypowiedź – krótka, zwięzłą.
Ideał: wychowanie moralne i obywatelskie – ideał wojownika.