LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNYCH W ŚWIETLE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Na temat legalności, czy też słuszności interwencji humanitarnych w świetle prawa, i w ogóle, od dawna toczą się dyskusje, które nie powinny teoretycznie mieć miejsca po podpisaniu Karty Narodów Zjednoczonych w 1945 roku. Gdyż zawiera ona informacje dotyczące nie tylko samej interwencji humanitarnej, ale także użycia siły w stosunkach międzynarodowych.
Na gruncie Karty Narodów Zjednoczonych obowiązuje zakaz stosowania interwencji humanitarnej jako środka rozwiązywania konfliktów o zasięgu międzynarodowym i konfliktów wewnętrznych. Dokument ten przewiduje wyjątki odstępstwa od tej zasady. Pierwszy mówi o możliwości użycia siły lub stosowania groźby, gdy była by to akcja autoryzowana przez Radę Bezpieczeństwa w trybie przewidzianym przez rodział VII Karty Narodów Zjednoczonych w przypadku zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa na świecie.
Drugi wątek dotyczy wojen narodowo – wyzwoleniowych.
Inne wątki to :
prawo do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony kazdego członka ONZ, przeciwko któremu dokonano zbrojnej napaści (zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych)
siła zbrojna może być użyta w celu realizacji prawa do samostanowienia
środki przymusu mogą być stosowane na podstawie układów regionalnych lub przez organizacje regionalne w ramach obowiązku nałozonego przez RB albo z jej upoważnienia na podstawie rozdziału VIII KNZ.
Przesłanki do przeprowadzenia interwencji humanitarnej:
sytuacja powaznego zagrozenia praw człowieka (groźba ludobójstwa)
sytuacja jest spowodowana świadomym działaniem państwa bądź zaniechaniem z jego strony
upadek państwowości
istnieje rozsądna szansa na jej pomyslne przeprowadzenie i załagodzenie sytacji
Z wprowadzonym przez ONZ zakazem użycia interwencji humanitarnej wiąże się zakaz ingerencji w sprawy wewnętrzne innego państwa. Wynika on z art. 2 ust. 1 KNZ i ust. 7. Zasada ta została potwierdzona w kilku rezolucjach Zgromadzenia Ogólnego ONZ, np. Deklaracja o niedopuszczalności interwencji w sprawy wewnętrzne państwa oraz o ochronie ich niepodległości i suwerenności z 1969 roku czy Deklaracje w sprawie niedopuszczalności interwencji i ingerencji w sprawy wewnętrzne państw z 1981 roku.
Inne rezolucje Zgromadzenia Ogólnego ONZ wiążące się z tematem interwencji humanitarnych dotyczą chociażby „odpowiedzialności za ochronę”.
W 1991 roku Zgromadzenia Ogólnego ONZ przyjęło rezolucję na temat wzmocnienia reakcji Narodów Zjednoczonych na sytuacje kryzysowe i klęski naturalne przy poszanowaniu suwerenności, integralności terytorialnej i jedności narodowej państwa, w którym ma miejsce interwencja. Na mocy tej rezolucji interwencja miałaby nastąpić wskutek apelu lub zgody dotkniętych konfliktem państw, a więc byłąby to tzw.interwencja „na zaproszenie”.
W 2000 roku powołano Międzynarodową Komisję do spraw Interwencji i Suwerenności Państwa – byłaby to grupa ekspertów poza rządowych z byłym ministrem spraw zagranicznych Australii (Garethem Evansem). Wynikiem pracy tego zespołu był opublikowany w 2001 roku raport „Odpowiedzialność za ochronę”. Przedstawiono w nim zasady podjęcia interwencji humanitarnej. Są one następujące:
właściwa intencja
ostatnia instancja
proporcjonalność środków
wysokie szanse powodzenia
A termin „interwencja” ze względu na poprawność polityczną zastąpiono pojęciem „odpowiedzialność za ochronę”. Raport podkreślił również, że jedynym podmiotem zdolnym do podjęcia decyzji o użyciu siły jest RB zgodnie z rodziałem VII i VIII KNZ; to państwo odpowiada za ochronę swej ludności; w stanie wywiązać się z tej odpowiedzialności, przechodzi ona na państwa organizacji.
Ustalenie z raportu Międzynarodowej Komosji do spraw Interwencji i Suweenności Państwa zostały uwzględnione w projektach reform ONZ z lat 2003 – 2005, a koncepcja „odpowiedzialność za ochronę” została zaakceptowana we wrześniu 2005 roku w „Dokumencie koncowym”.