BUDOWA SZPIKU KOSTNEGO

1. mikrośrodowisko hemopoetyczne szpiku (=podścielisko)

2. właściwa tkanka hemopoetyczna

hemopoeza – tworzenie krwi

Ad. 1)

MIKROŚRODOWISKO HEMOPOETYCZNE SZPIKU składa się z:

1. delikatne, cienkie beleczki kostne

2. tkanka tłuszczowa  stabilizuje tkankę hemopoetyczną w jamach szpikowych

3. układ naczyniowy  naczynia typu zatokowego wysłane śródbłonkiem, który nie ma błony podstawnej (komórki łączą się wypustkami)

4. włókienka srebrochłonne

5. makrofagi

Tkanki krwiotwórczej (szpiku czerwonego) prawie nie ma u małych dzieci.

W miarę starzenia się następuje przemiana tkanki krwiotwórczej w tkankę szpikową (niesłusznie nazywaną szpikiem żółtym). Najszybciej przebiega to w kościach rurowych. W kościach płaskich proces ten przebiega wolniej.

Ad.2)

WŁAŚCIWA TKANKA HEMOPOETYCZNA

• krwinki czerwone

• krwinki białe

  • granulocyty

    • obojętnochłonne

    • kwasochłonne

    • zasadochłonne

  • agranulocyty

    • limfocyty T (tymozależne) i B (bursozależne)

    • monocyty

• trombocyty – bezjądrzaste komóreczki

Komórki te znajdują się we krwi. Powstają w szpiku z komórek macierzystych (multipotencjalnych) – z nich powstają szeregi rozwojowe.

Szpik jest narządem dynamicznym, ponieważ:

• w zapaleniu - ↑ WBC

• w przypadku krwotoku - ↑ krwinek

Substancje biologicznie czynne regulujące produkcję:

• erytropoetyna (EPO) – powstaje w nerce, odpowiada za produkcję krwinek czerwonych, pobudza szpik do produkcji RBC

• trombopoetyna

We krwi powinny znajdować się tylko elementy dojrzałe. (dojrzałość morfologiczna i biochemiczna)

BARIERA KREW – SZPIK powoduje, że blasty nie wyjdą poza łożysko włośniczkowe szpiku.

Niewydolność szpiku

1. Elementy są dojrzałe, ale jest ich za dużo lub za mało

   • ↓ RBC – anemia (niedokrwistość)

   • ↓ granulocytów – agranulocytoza

   • ↑ RBC – czerwienica

   • ↑ płytek – płytkowica

itd.

2. Obok elementów dojrzałych pojawiają się blasty

METODY POBIERANIA SZPIKU:

• METODA ASPIRACYJNA – grubą igłą (średnica wewnętrzna > 1mm) zakończoną ostrym ostrzem z odpowiednio twardej stali

  • mostek

  • ile trzeba zaaspirować? – ok. 1,5 ml.  ilość ta powinna wystarczyć do kompletu badań: badanie morfologiczne, cytologiczne, posiew (np. w zapaleniu szpiku)

  • wystrzykujemy na szkiełko i robimy rozmaz, suszymy na powietrzu (NIE UTRWALAMY!!) i barwimy metodą Giemsy

  • sporządzamy mielogram (liczymy 1000 komórek szpiku i obliczamy % poszczególnych elementów)

• TREPANOBIOPSJA – końcówką narzędzia jest trepan (igła z ząbkami; 1,5 mm średnicy wewnętrznej)

  • jama szpikowa w talerzu biodrowym

  • ręcznie (wwiercić)

  • wiertarki z nałożonym trepanem

  • zabieg bolesny, ale bezpieczny

  • utrwalamy, zatapiamy

  • walec kostno-szpikowy

  • odwapnia się przed krojeniem (odwapniacz oksfordzki)

  • zatapiamy w formalinie

  • oglądamy czemu nie dało się pobrać metodą aspiracyjną - przyczyny

    • zwłóknienie (mielofibroza) – tkanka szpikowa zastępowana jest kolagenem

    • stwardnienie szpiku – pojawiają się włókna srebrochłonne

    • atrofia szpiku – szpik wygasza swą czynność, zanik tkanki krwiotwórczej, która zastępowana jest tkanką tłuszczową

      • czynniki mielotoksyczne

    • przerzuty nowotworowe

CHOROBY HEMATOLOGICZNE

1. Nowotworowe

2. Nienowotworowe

CHOROBY NOWOTWOROWE SZPIKU

BIAŁACZKA – nowotwór złośliwy nienabłonkowy (mięsaki); polega na tym, że pod wpływem różnych czynników następuje niekontrolowany rozrost którejś z linii komórkowych  dużo blastów

90% białaczek to białaczki granulocytarne

Trombopoeza może w patologii odbywać się pozaszpikowo – np. w płucach we wstrząsie (DIC)  płuca są wtedy narządem płytko twórczym

UKŁAD CHŁONNY

• składa się z tkanki chłonnej (głównym jej składnikiem są limfocyty)

• u dorosłego człowieka:

  • węzły chłonne (pachowe, podobojczykowe, karkowe, pachwinowe, okołoaortalne, itd. à lewe i prawe)

    • zapalenia i nowotwory

    • węzły chłonne nie powinny być namacalne

    • w patologii – limfadenopatia (powiększenie węzłów chłonnych)

  • śledziona (lewa strona jamy brzusznej, lewe podżebrze)

    • waga: 150 – 200 g. (w patologii może się powiększać – splenomegalia, np. 500 g., ale są choroby, gdzie śledziona waży ponad 1 kg.)

    • nie powinna być namacalna (chowa się pod lewym łukiem żebrowym)

  • aparat chłonny jelit (kępki Peyera, grudki samotne)

  • pierścień gardłowy

  • migdałki

  • grasica

CHOROBY UKŁADU CHŁONNEGO

CHOROBY WĘZŁÓW CHŁONNYCH:

• nowotworowe:

  • pierwotne (chłoniaki)

  • wtórne

• nienowotworowe:

  • najczęściej zapalenia (odczynowe lub pierwotne)

Chłoniak (limfoma) - pierwotny nowotwór węzłów chłonnych

Mogą być chłoniaki B lub chłoniaki T.

Powiększenie węzła może być bolesne lub niebolesne.

Wielkość – mogą być ledwo wyczuwalne lub bardzo duże.

Badanie:

• biopsja cienkoigłowa; szukamy:

  • komórek zapalnych à zapalenie

  • atypowych nowotworowych limfocytów T i B à chłoniak, przerzuty

LIMFOMA

Każdy typ chłoniaka inaczej się leczy.

• badanie histopatologiczne

• panel badań immunohistochemicznych

Jeżeli stwierdzimy, że są to ogniska przerzutowe, to szukamy skąd jest ten przerzut.

CHŁONIAKI POZAWĘZŁOWE – pierwotne nowotwory poza węzłami; większość to chłoniaki błon śluzowych (głównie przewodu pokarmowego); badanie histochemiczne

ŚLEDZIONA

Śledziona powiększa się:

• największe powiększenie w przewlekłej białaczce szpikowej (do kilku kg)

• w białaczce limfatycznej

• w ziarnicy złośliwej

• w chorobach zakaźnych (głównie pasożytniczych)

W przypadku wypadków komunikacyjnych śledziona jest najczęściej pękającym narządem. à Splenektomia (częściowe lub całkowite chirurgiczne usunięcie śledziony)

Śledziony dodatkowe (często mylone z węzłami chłonnymi)