1.3.
Rozwój sektora MŚP, który w pełni wykorzystuje swój potencjał to sukces gospodarczy. Małe i średnie przedsiębiorstwa działające na terenie Unii wytwarzają ponad połowę całej wartości dodanej w sektorze niefinansowym, a w latach 2007-2011 stworzyły 80% wszystkich nowych miejsc pracy w Europie. Jednak wzrost konkurencyjności i zwiększenie potencjału sektora MŚP w dużej mierze zależy od dostępu do finansowania.
Dostęp do kapitału stanowi problem sektora małych i średnich firm przede wszystkim dla tego, iż nie są one w stanie złożyć zabezpieczeń jakich wymagają banki. Konsekwencją kryzysu, który rozpoczął się w 2008 roku jest dodatkowy spadek udzielanych kredytów i pożyczek w gospodarce realnej.
W 2001 roku Komisja Europejska wydała Rozporządzenie w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zgodnie z postanowieniami Rozporządzenia pomoc małym i średnim przedsiębiorcom przeznaczona na inwestycje w środki trwałe oraz w wartości niematerialne i prawne zgodnie, usługi pełnione na rzecz MŚP, a także pomoc indywidualna przyznana poza programami UE zostają wyłączone z wymogu zgłoszenia określonego z art. 87 Traktatu WE. 48
W 2008 roku Komisja Europejska przyjęła nowy program wspierający finansowanie małych i średnich firm – "Small Business Act" ( SBA ).
Program ten zawiera spis konkretnych zasad, dzięki którym sektor MŚP będzie mógł się rozwijać i dążyć do osiągnięcia celu Strategii lizbońskiej oraz propozycje nowych działań opierających się na zasadzie "najpierw myśl na małą skalę".
10 zasad programu Small Business Act to:
Tworzenie warunków, w których przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa mogą dobrze prosperować, a przedsiębiorczość jest nagradzana.
Zagwarantowanie, aby uczciwi przedsiębiorcy, których przedsiębiorstwo zostało postawione w stan upadłości, dostali szybko drugą szansę.
Uwzględnianie specyfiki MŚP i stosowanie zasady „najpierw myśl na małą skalę” przy projektowaniu aktów prawnych.
Spowodowanie, by organy administracji publicznej były bardziej wrażliwe na potrzeby MŚP.
Dostosowanie instrumentów polityki publicznej do potrzeb MŚP – ułatwienie MŚP udziału w zamówieniach publicznych oraz lepsze dostosowanie pomocy państwa do potrzeb MŚP.
Ułatwienie MŚP dostępu do finansowania.
Pomaganie MŚP w pełnym korzystaniu z możliwości oferowanych przez wspólny rynek.
Zwiększenie potencjału innowacyjnego MŚP oraz podnoszenie kwalifikacji pracowników.
Umożliwienie MŚP przekształcania wyzwań związanych z ochroną środowiska w szanse.
Wspieranie MŚP w dostępie do międzynarodowych rynków 100.
Zasady te nie są przymusem obowiązującym w państwach członkowskich, jednak ukazują kierunek zmian polityki Unii Europejskiej wobec sektora MŚP i wskazują krajom członkowskim kierunek w jakim powinny podążać.
Aby wspomóc sektor MŚP w zdobyciu kapitału Komisja Europejska w 2011 roku wydała komunikat do Rady , Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno - Społecznego oraz Komitetu Regionów pt. Plan działania na rzecz ułatwienia dostępu do finansowania Małych i Średnich Przedsiębiorstw KOM (2011 ) 870. Komisja Europejska zawarła w tym dokumencie strategie, dzięki którym sektor MŚP będzie miał łatwiejszy dostęp do finansowania i tym samym przyczyni się do pobudzenia wzrostu gospodarczego.
Dzięki pomocy ze strony Unii Europejskiej małe i średnie przedsiębiorstwa mają możliwość sfinansowania działań inwestycyjnych, modernizacji, zwiększenia zatrudnienia, eksportu oraz osiągnięcia standardów unijnych w zakresie ochrony środowiska.
Nowa definicja sektora MŚP również powstała z myślą ułatwienia dostęp do środków pieniężnych małym i średnim firmom, dzięki możliwości pozyskania kapitału z funduszy regionalnych, spółek kapitałowych podwyższonego ryzyka czy od „aniołów biznesu” bez utraty statusu MŚP przez przedsiębiorstwo.
Plan działania stworzony przez Komisję Europejską przewiduje wzrost wsparcia finansowego zarówno z budżetu UE jak i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Przewiduje również zmianę utworzenie rozporządzenia, które ustanowi jednolite zasady wprowadzania na rynek funduszy kapitału podwyższonego ryzyka. Komisja zaproponowała także nowe zasady na jakich można pozyskiwać fundusze, m.in.: poprzez zwiększenie kapitału podwyższonego ryzyka dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz przez ułatwienie dostępu do kredytowania.
Wniosek Komisji dotyczący zmiany przepisów związanych z kapitałem podwyższonego ryzyka posiada trzy podstawowe cechy: sponsorzy którzy przekazują kapitał muszą zainwestować w MŚP 70% kapitału, nie wykorzystuje dźwigni finansowej, czyli nie inwestuje kapitału większego niż kwota do której zobowiązali się inwestorzy, dzięki czemu kapitał ten nie jest zadłużony oraz poprzez inwestowanie zapewnia sektorowi MŚP finansowanie w postaci kapitału własnego.
Fundusz podwyższonego ryzyka w Unii Europejskiej przeciętnie wart jest około 60 mln euro, podczas gdy jego odpowiednik w USA wart jest średnio 130 mln euro. Większe fundusze oznaczają więcej kapitału dla poszczególnych przedsiębiorstw, co z kolei przyczyni się do wyspecjalizowania w określonych dziedzinach, a dzięki temu MŚP powinno uzyskać przewagę konkurencyjną na świecie.
Komisja Europejska zwraca również uwagę na polepszenie dostępu małych i średnich firm do różnego rodzaju krajowych i regionalnych źródeł finansowania, a instytucje finansowe zachęca do informowania sektora MŚP o alternatywnych instrumentach finansowania.
Unia Europejska w ramach realizacji celów Strategii lizbońskiej zapewnia finansowanie małym firmom w postaci różnego rodzaju dotacji, pożyczek, a także gwarancji. Finansowanie UE odbywa się na dwóch płaszczyznach: finansowania bezpośredniego w formie dotacji oraz finansowania pośredniego poprzez krajowych i lokalnych pośredników.
W finansowanie MŚP zaangażowane są: Europejski Bank Inwestycyjny oraz Europejski Fundusz Inwestycyjny.
Programy zapewniające wsparcie finansowe małym i średnim przedsiębiorstwom dzielą się na cztery kategorie. Do pierwszej z nich należą możliwości finansowania tematycznego, które są ukierunkowane tematycznie na edukację, badania oraz środowisko. Za jego wprowadzanie odpowiadają poszczególne departamenty Komisji Europejskiej, a środki finansowe w postaci subsydiów pokrywają część kosztów całego projektu. Następną kategorią są fundusze strukturalne z których środki firmy mogą otrzymać za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a beneficjenci tych funduszy otrzymują bezpośrednio środki na realizację projektów. Jest to rozwiązanie na poziomie krajowym lub regionalnym.
Wspieranie internacjonalizacji MŚP polega na pomocy udzielanej instytucjom publicznym i organizacjom w celu dotarcia małych i średnich firm na rynki po za UE, a ostatnim rodzajem wsparcia są instrumenty finansowe dostępne bezpośrednio przez instytucje krajowe, a zarządza nimi Europejski Fundusz Inwestycyjny.
1.3.1 Wieloletnie Programy na rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości
Pomoc sektorowi MŚP Unia Europejska oferuje już od lat 80. W latach 1987-1989 powstał Program działań na rzecz MŚP, w kolejnych latach program ten modyfikowano i tak w latach 1990-1993 prowadzono działania w ramach I Zintegrowanego Programu na rzecz MŚP i Rzemiosła, pod tą samą nazwą działała kolejna edycja Programu w latach 1994-1996, w roku 1997 program dostosowano do zmieniających się warunków, a nazwę zmieniono na Wieloletni Program na rzecz Małych i Średnich Przedsiębiorstw, w latach 2001-2006 powstała kolejna edycja programu – IV Wieloletni Program na rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości, który funkcjonował również w latach 2007-2013 jako V Program na rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji.
W 2000 roku Komisja Europejska zaproponowała nowy program, który został przyjęty decyzją Rady, dzięki czemu w latach 2001-2006 przedsiębiorstwa mogły skorzystać z 538,5 mln euro jakie były w budżecie IV Programu na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości.
Działania, które wspierał IV Program na rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości oparte były na strategicznym celu UE, utworzonym podczas szczytu w Lizbonie. Skoro gospodarka europejska powinna stać się najbardziej konkurencyjną i opartą na wiedzy, potrzebne są działania w kierunku rozwoju przedsiębiorczości i innowacji.
Cele jakie powstały w ramach realizacji IV Programu to przede wszystkim sprzyjanie duchowi przedsiębiorczości, poprzez zachęcanie do podejmowania ryzyka, kolejny cel to tworzenie sprzyjającego środowiska dla małych i średnich firm, dzięki czemu mogą rozwijać firmy, wdrażać innowacyjne pomysły, trzecim celem jest zapewnienie przedsiębiorstwom łatwego dostępu do rynków wewnętrznych i zewnętrznych.
Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości nastawiony jest więc na promowanie przedsiębiorczości jako cennej umiejętności, poprawę otoczenia finansowego sektora MŚP, wzrost konkurencyjności i innowacji oraz zapewnienie lepszego dostępu i co za tym idzie jakości usług wspierających przedsiębiorstwa 5.
Szczególne znaczenie w Wieloletnim Programie ma sieć Euro Info Center, która powstała w 1987 roku, a jej głównym zadaniem jest przybliżanie małym i średnim przedsiębiorcom polityki Unii Europejskiej względem sektora MŚP. Dzięki bliskiemu związkowi EIC z instytucjami UE, sieć informacyjna pomaga firmom wykorzystać różne formy wsparcia oraz lepsze działanie na Jednolitym Rynku UE.
Pomoc oferowana przez Euro Info Center dotyczy udostępniania informacji o zasadach formalno – prawnych dotyczących współpracy z innymi firmami w UE, informowania o różnego rodzaju programach dostępnych dla przedsiębiorstw. Działania EIC ukierunkowane są również na pomoc w znalezieniu partnerów do współpracy gospodarczej.
W Programie na rzecz Konkurencyjności i Innowacji przyjętym do realizacji na okres 2007-2013 nastąpiło wiele zmian dotyczących polityki Unii na rzecz sektora MŚP. W Programie tym scalono dziewięć dotychczasowych obszarów działań polityk wspólnotowych. Program ten oparty jest na czterech celach, które dążą do wzrostu konkurencyjności i innowacyjności małych i średnich przedsiębiorstw.
Ramowy Program na rzecz Konkurencyjności i Innowacji składa się z trzech odrębnych projektów do których należą: Program na rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji, Program na rzecz Wspierania Polityki w zakresie Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych oraz Inteligentna Energia. Na realizację Programu dotyczącego MŚP Unia Europejska przeznaczyła 2,17 mld euro.
Do głównych celi Programu na rzecz Konkurencyjności i Innowacji należą:
1. Ułatwianie dostępu do środków finansowych przeznaczonych na założenie i rozwój
działalności gospodarczej oraz zachęcanie do inwestycji w działalność innowacyjną.
2. Tworzenie otoczenia przyjaznego dla współpracy między MŚP, w szczególności na
szczeblu współpracy transgranicznej.
3. Promowanie wszystkich form innowacji w przedsiębiorstwach.
4. Wspieranie innowacji ekologicznych.
5. Promowanie kultury opartej na przedsiębiorczości i innowacyjności.
6. Wspieranie reform administracyjnych i gospodarczych związanych z
przedsiębiorczością i innowacyjnością 6.
W ramach tego programu powstały nowe instrumenty, które wspierają MŚP w zakresie wzrostu i innowacji oraz usprawnienia systemu gwarancji.