AKADEMIA POMORSKA W SŁUPSKU, II ZEWZJA
Marta Pisarska
PEDAGOGIKA WCZESNOSZKOLNA
mgr A. Nowosad
Pojęcie i funkcje oceny opisowej, kryteria oceniania.
Problemy związane z procesem oceniania uczniów klas I-III ściśle wiążą się z założeniami koncepcji kształcenia, w której dominuje nastawienia na realizację programu a nie na jego interpretację. Ocenianie jest więc sprawdzaniem, na ile jego realizacja jest efektywna. Sam model nauczania podporządkowany jest bez reszty ocenom, co powoduje, że ocena nie może pełnić swoich funkcji: informacyjnej, korekcyjnej i motywacyjnej. Staje się raczej oceną porządkującą dzieci na gorsze i lepsze oraz narzędziem selekcjonowania dzieci na te, które mogą wykonać zadanie i te, które zadania wykonać nie mogą.
Ministerstwo Edukacji Narodowej w 1992 wprowadziło zarządzeniem ocenę opisową- model bez stopni ale klasyfikacyjny. To rozwiązanie przyniosło jednak wiele dyskusji i kontrowersji choć zapoczątkowało także szereg przemian i innowacji w nauczaniu początkowym.
Istnieje różnorodność jej form m.in. takie jak:
charakterystyka ucznia
list do ucznia
list do rodziców
recenzje rozbudowane
komentarz.
Ocena opisowa(narracyjna) to nieformalna informacja o wyniku kształcenia z rozbudowanym komentarzem pisemnym.
Ocena opisowa jest dokonywana w skali nominalnej, co znaczy, ze każdy uczeń stanowi osobną klasę właściwości i żadne porównania nie mają istotnego znaczenia. Obejmuje „ całego ucznia”warunki i przebieg uczenia się, a szczególnie postawy i wkład pracy.
Istotą oceny opisowej są jej trzy funkcje:
informacyjna, daje dziecku informacje o tym, co już umie, potrafi, rozumie itd.
korekcyjna, nad czym musi popracować, co powinno zmienić
motywacyjna, zachęca do podejmowania dalszego wysiłku, stwarza nadzieje na osiągnięcie sukcesu, dodaje wiary w możliwości dzieciom, wzmacnia je.
Uczeń powinien mieć pewność , że w toku uczenia się ma prawo do popełniania błędów, za które nie może być karany złą oceną. Równocześnie posiada prawo do rzetelnej informacji, z której jasno wynika, co zrobił źle, a co dobrze, co musi zmienić aby było lepiej. Taka informacja wywołuje motywację do dalszego wysiłku w celu dokonania korekty poprzez kolejne działania.
Podczas zajęć lekcyjnych można więc oceniać:
werbalnie, np. Ułożyłeś aż 3 zdania o wakacjach. Byłoby lepiej gdyby każde zdanie nie zaczynało się od tych samych słów; pomyśl jak to zmienić.
poprzez gest i mimikę, np. wskazanie uczniowi w zeszycie błędnie zapisanego wyrazu, czekanie aż dziecko dokona porównania ze wzorem i poprawi bład.
Powyższe sposoby będą stosowane najczęściej, ponieważ w największym stopniu uwzględniają funkcje oceny. Można także stosować dodatkowe formy oceniania, np.
Znaczki. komunikujące , ze uczeń zrobił coś dobrze (np. słoneczko) lub źle(np. chmurka).Ten pierwszy można jeszcze wzbogacać o rożne elementy, stawiając uczniom wyższe wymagania, np. za poprawne wykonanie zadania uczeń otrzymuje słoneczko, za wykonanie kolejnego, różniącego się stopniem trudności, uczeń dostaje uśmiechnięte słoneczko itd. Taki sposób postępowania mobilizuje dziecko do dalszej aktywności, gdyż ocena nie jest nigdy najwyższa i wskazuje na ciągłą możliwość samorealizacji. W ocenie mówiącej o złym wykonaniu zadania, nie można stosować tego sposobu(np. dorysować kropel deszczu czy smutnej minki).Potrzebny jest natomiast komentarz słowny informujący ucznia, co jest źle wykonywane i co zrobić aby to poprawić.
Puzzle. Planując blok tematyczny, wybieramy obrazek zgodny z tematem,powielamy go dla każdego ucznia i tniemy na tyle kawałków, ile zaplanowaliśmy zadań z oceną. Nauczyciel poprzez indywidualizowanie wymagań powinien zadbać, aby wszyscy uczniowie odnieśli sukces.
Ocena opisowa to jednak głównie ocena semestralna i roczna, pozostająca w dokumentach. Semestralna ocena opisowa jest wynikiem półrocznego obserwowania rozwoju dziecka, informowania go o postępach i stałej współpracy z domem. Aby ją napisać nauczyciel musi zgromadzić jak najwięcej informacji o dziecku. Redagując ocenę opisową, należy uwzględnić postępy w edukacji, rozwoju emocjonalno-społecznym i osobiste osiągnięcia ucznia. Oceny opisowe- semestralna i roczna- różnią się od siebie. Ich odmienność polega na tym, że ocena za pierwszy semestr zawiera zalecenia dla ucznia, zaś w ocenie końcoworocznej już ich nie ma. Zalecenia te dotyczą zarówno postępów w edukacji, jak i w rozwoju społeczno-emocjonalnym. Odnotowujemy je po lub w trakcie charakteryzowania określonych umiejętności. Formułując zalecenia, uwzględniamy możliwości adresata. Zakładając, że dziecko skorzysta z naszych wskazówek, a także z naszej pomocy w kolejnym semestrze, powinniśmy na koniec roku szkolnego zauważyć, iż zastosowało się ono do owych zaleceń. Zatem ocena śródroczna ma za zadanie diagnozę postępów ucznia i ustalenie kierunków dalszej pracy, natomiast ocena końcoworoczna określa aktualny i faktyczny stan wiedzy i umiejętności ucznia w danym momencie.
Ocena opisowa znacznie rozszerza przedmiot oceny, stąd jej większe walory niż oceny tradycyjnej. Można do nich zaliczyć:
dostrzeganie wysiłku dziecka i umocnienie wiary we własne siły,
przygotowanie uczniów do samokontroli i samooceny,
zapewnienie dziecku bezpieczeństwa psychicznego,
nauczenie dziecka współpracy i wzajemnej pomocy,
podejmowanie przez uczniów zadań za które nie grozi im ocena negatywna,
rzadsze zrażanie się uczniów do wykonywania trudnych zadań,
osiąganie lepszych wyników przez ucznia,
większa obiektywność,
dowartościowanie, mobilizacja i umożliwienie harmonijnego rozwoju,
dostarczanie uczniowi możliwości przeżywania i odkrywania wiedzy dla wiedzy, a nie dla stopnia.
Wszystkie te zalety pełnią funkcję wychowawczą , o która tak trudno w tradycyjnym systemie oceniania. Ten typ oceny pozwala stworzyć dokładniejszy obraz dziecka, łatwiej określić przyczyny trudności i niepowodzeń, pomaga w trafniejszym doborze metod pracy z uczniami, tak szkolnej, jak i domowej,doskonali kontakty nauczyciela z uczniami,a także poprawia stosunki z rodzicami.
Aby móc posługiwać się oceną opisową, nauczyciel powinien znać cele kształcenia z którymi wiązą się cele oceniania, właściwości psychofizyczne ucznia,uświadomić sobie dokładnie co ocenia, po co , kogo , na jakiej podstawie , kiedy i jak.
U wielu nauczycieli występuje równoległe ocenianie zewnętrzne, behawioralne ale refleksja kim jest dziecko aktualnie, jakie są tego przyczyny, jak nim kierować to coraz częstsze kryteria a z nimi związane normy oceniania.
Oceny szkolne w tym okresie,nie uświadamiają dziecku jego wartości ale proces zdobywania wiedzy o sobie, o własnych możliwościach już się rozpoczął. Dzieci w okresie edukacji wczesnoszkolnej znajdują się na poziomie samowiedzy zróżnicowanej i sprawą niezwykle ważną jest aby samoocena tworzona przez dziecko nie odbiegała od jego rzeczywistych osiągnięć, a ocena opisowa stara się w pełni te osiągnięcia odzwierciedlać.
BIBLIOGRAFIA:
B.Niemierko, Kształcenie szkolne. Podręcznik skutecznej dydaktyki, Warszawa 2007
A. Brzezińska, E. Misiorna, Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej, Poznań, 1998.
K. Rau, I. Chodoń, Ocenianie opisowe a rozwój dziecka, Poznań, 1999.
I.Adamek Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 1997