OCENA ROZWOJU NOWORODKA i NIEMOWLĘCIA

Ocena noworodka po urodzeniu

Ocena w sali porodowej (czynność oddychania i krążenia, istotne wady wrodzone, uszkodzenia porodowe)

Ocena stanu ogólnego wg. skali V. Apgar

Szczegółowe badanie fizykalne + pomiar częstości serca i oddechów, obwód głowy i klp, długość ciemieniowo-siedzeniowa

Ocena wieku płodowego wg. skali Dubowitza lub Ballarda

Skala Apgar - ocena stanu ogólnego noworodka

Zabarwienie powłok skórnych

Sinica, bladość 0

Tułów różowy, kończyny sine 1

Całe ciało różowe

Czynność serca

Brak 0

Poniżej 100 1

Powyżej 100 2

Czynność oddechowa

Brak 0

Słaba, nieregularna 1

Głośny płacz 2

Reakcja na bodźce (wprowadzenie cewnika do nosa)

Brak reakcji 0

Grymas twarzy 1

Kaszel lub kichanie 2

Napięcie mięśniowe

Brak napięcia, wiotkość 0

Słabe napięcie, kończyny lekko zgięte 1

Napięcie prawidłowe, kończyny w zgięciu 2

Stan dobry 8 -10 pkt

Stan średni 4 - 7 pkt

Stan ciężki 0 – 3 pkt

Ocenę przeprowadza się w 1 i 5 min. po urodzeniu

1 min. – identyfikacja noworodków wymagających bezpośredniej pomocy

5 min. - ocena skuteczności udzielanej pomocy w przywróceniu prawidłowych funkcji życiowych lub wskazuje na pogorszenie stanu dziecka

Skala Dubowitza

11 kryteriów morfologicznych

10 kryteriów neurologicznych

Skala Ballarda

7 kryteriów morfologicznych

10 kryteriów dojrzałości układu nerwowo-mięśniowego

Ocena rozwoju fizycznego dziecka

Normy rozwojowe czyli biologiczne układy odniesienia

Zakres normy wyznaczony jest metodami statystycznymi (siatki centylowe, morfogramy)

Centyle – 25-75c – wąska norma (50% populacji), 10-90 c – szeroka norma, 3-97 c (94% populacji – poniżej wartości nieprawidłowe

Poziom rozwoju danej cechy w stosunku do normy dla populacji

Dynamika rozwoju - tempo bezwzględnych przyrostów tej cechy w stałych jednostkach czasu w stosunku do norm przyrostów w populacji

Ocena wzrastania

Masa ciała

Długość ciała

Wysokość ciała

Obwód głowy

Wyniki pomiarów porównujemy z aktualnymi normami

Ocena procesów dojrzewania

Ocena dojrzewania płciowego

Ocena dojrzewania kostnego

Ocena wieku zębowego

Ocena rozwoju motorycznego

Psychoruchowy i społeczny rozwój dziecka

Wieloetapowy proces wyrażający się ilościowymi i jakościowymi zmianami całokształtu czynności psychicznych i przeobrażeń w zakresie osobowości m.in. prowadzących do dojrzałości psychicznej

Nabywanie różnych umiejętności i orientacji w otoczeniu, powiększanie wiedzy o świecie, powstawanie nowych potrzeb, kształtowanie postaw i rozwijanie uczuć

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – okres noworodkowy

Pierwszy okres - zgięcie kończyn we wszystkich stawach

W położeniu na brzuchu prostuje i zgina nóżki oraz wyciąga do przodu rączki (odruch pełzania) - głowa na boku

Dotyk dłoni – zaciskanie kciuków i zginanie palców (odruch chwytny)

Rozchylanie rąk lub płacz w reakcji na światło i silny dźwięk

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 2 m.ż.

Potrafi unieść głowę na kilka sekund pod kątem 45°

Może reagować nasłuchiwaniem na dźwięk

Po obudzeniu wymawia dźwięki jak samogłoski

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 3 m.ż.

W pozycji na brzuchu trzyma głowę ok. 1 min

Podczas podciągania z pozycji leżącej do pozycji siedzącej potrafi na krótko unieść głowę

Chwyta grzechotkę i niezgrabnie nią potrząsa, wodzi za nią oczami

Uśmiecha się najpierw na kontakt z matką

Gurzenie, gruchanie

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 4 m.ż

Podczas podciągania do pozycji siedzącej utrzymuje głowę w osi kręgosłupa

W położeniu na brzuchu uruchamia mięśnie wyprostne grzbietu i kończyn dolnych

Bawi się rączkami, ogląda je, wkłada do buzi

Głośno się śmieje, zadowolone macha rączkami

Poszerza się zakres i ton wydawanych dźwięków

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 5 m.ż.

Przekręca się z brzucha na plecy

Podczas pociągania do przodu głowa przybliża się do klatki piersiowej + zgięcie w stawach kolanowych i biodrowych

Przy podtrzymywaniu pod pachami utrzymuje pozycję pionową na kilka sekund, stoi na palcach

Leżąc na plecach na widok zabawki rusza radośnie rękami

Różnicuje mimikę i ton głosu matki

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 6 m.ż

Opiera się na wyprostowanych rączkach

Dłonie całkowicie otwarte

Podtrzymywane siedzi

Leżąc na plecach precyzyjnie chwyta całą dłonią zabawkę, wkłada ją do buzi, przekłada z ręki do ręki

Odwraca głowę w stronę cichego dźwięku

Różnicuje osoby bliskie od obcych

Dźwięki łączące sylaby łańcuchowo (da-da-da)

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 7 m.ż

Leżąc na wznak bawi się swoimi nóżkami

Aktywnie zmienia położenie ciała

Podtrzymywane pod pachami wykonuje ruchy prostowania i zginania nóg, odbijając się od podłoża

Jednocześnie chwyta oburącz dwa przedmioty

Szuka przedmiotu, który mu wypadł i podnosi go

Potrafi bawić się w a-kuku

Gaworzy większą ilością sylab

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 8 m.ż

Zmienia swoje położenie, potrafi obrócić się wokół własnej osi

Chwytając palce osoby dorosłej potrafi podciągnąć się do pozycji siedzącej i samodzielnie siedzi kilkanaście sekund

Poszerza się zakres ruchów chwytnych dłoni

Śledzi czynności domowe matki

Interesuje się swoim odbiciem w lustrze

Nasila się rezerwa wobec obcych

Zmienia natężenie głosu, szepcze

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 9 m.ż

Podparte na ramionach pełza

Siedzi samodzielnie około 1 minuty, popchnięte do tyłu w pozycji siedzącej podpiera się rączkami

Trzymane za ręce stoi samodzielnie przez kilka minut

Celowo upuszcza przedmiot

Zwraca uwagę na tykanie zegara

Rozumie zabawę w chowanego

Formułuje podwójne sylaby np. ma-ma, ba-ba

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 10 m.ż

Coraz częściej podpiera się na dłoniach i kolanach

Samodzielnie się podnosi i siada, siedzi pewnie z wyprostowanymi nogami i plecami

Stoi przez ok. 30 sek. trzymając się przedmiotów

Chwyta drobiazgi kciukiem i wskazicielem

Wyrzuca przedmioty z łóżeczka

Powtarza kosi-kosi, pa-pa

Potrafi wskazać niektóre przedmioty

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 11 m.ż

Raczkuje

Dość długo utrzymuje równowagę w pozycji stojącej, pewnie stoi, trzymane próbuje pierwszych kroków

Samo je np. herbatnik

Potrafi znaleźć przykrytą zabawkę

Mówi am-am widząc posiłek

Rozumie zakazy, ale je zapomina

Elementy psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka – 12 m.ż

Samodzielnie się podnosi i stawia pierwsze kroki

Wrzuca przedmiot do pojemnika przez mały otwór

Reaguje na proste polecenia

Używa sensownych wyrazów dziecięcych hau-hau, kwa-kwa

Rozumie treść prostych zdań

Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa wg. Th. Hellbrűgge

Cel – wykrycie dysharmonii rozwoju tak wcześnie jak jest to możliwe i podjęcie działania stymulacyjnego oun

Pozwala na rozpoznanie w pierwszym roku życia niewielkich opóźnień w rozwoju funkcji motorycznych takich jak raczkowanie, siadanie, chodzenie, chwytanie, służy do oceny wieku percepcji (postrzeganie zmysłowe i umiejętność kontaktu z otoczeniem), wieku mówienia (umiejętność i rozumienie umiejętności kontaktowania się z otoczeniem jako miary rozwoju społecznego

Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa - rozwój funkcji psychomotorycznych - 3 mieś.

Motoryka duża (raczkowanie)– utrzymuje uniesioną głowę pod kątem 45° ok. 1 min

Siadanie – siedząc trzyma głowę ok. 30 sek

Chodzenie – zgina nogi przy oparciu o podłoże

Chwytanie – porusza daną do ręki grzechotką

Percepcja – wodzi oczami za zabawką

Rozwój mowy – łańcuchy głoski „rrrr”

Rozumienie mowy - ----

Zachowanie społeczne – „uśmiech społeczny”

Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa - rozwój funkcji psychomotorycznych - 9 mieś

Motoryka duża (raczkowanie)– pełza jak foka

Siadanie – siedzi samo przez ok. 1 min bez podporu

Chodzenie – stoi trzymane za rączki przez ok. 30 s.

Chwytanie – celowo upuszcza przedmiot

Percepcja – sięga po zabawkę do pudełka

Rozwój mowy – wyraźnie artykułuje podwójne sylaby

Rozumienie mowy - ----

Zachowanie społeczne – bawi się w chowanego

Skala rozwoju ruchów niemowlęcia wg. Zdańskiej-Bricken i Wolańskiego

3 mieś. - na brzuchu unosi głowę na wysokość ok. 10 cm przez 1 min

4 mieś. – w pozycji siedzącej utrzymuje głowę prosto przez 1 min, na brzuchu utrzymuje głowę na 15 cm przez 1 min,

5 mieś. – położone na plecach unosi głowę i ramiona

6 mieś. – siedzi z lekkim przytrzymywaniem w pasie

7 mieś. - trzymane pod pachy utrzymuje się na wyprostowanych nogach, obraca się z pleców na brzuch, na brzuchu odrywa tułów od podłoża, obraca głowę we wszystkich kierunkach, siada samo po lekkim podciąganiu, siedzi przez moment wyprostowane, pełza na brzuchu przy pomocy rąk

7.5 mieś. – trzymane pod pachy podskakuje, zginając i wyprostowując kolana

8 mieś. - siada samodzielnie chwytając się podpory, siedzi pewnie przez 1 min, staje podciągane za ręce

8.5 mieś. – siada samodzielnie bez oparcia, stoi samodzielnie z oparciem

9 mieś. - stoi samodzielnie chwytając się podpory, raczkuje z wykorzystaniem kolan, stąpa trzymając się barierki

9.5 mieś. – trzymając się oparcia schyla się i podnosi zabawkę

10.5 mieś. - stoi samodzielnie

11.5 mieś. – chodzi trzymane za 1 rękę, staje samodzielnie, stawia pierwsze samodzielne kroki

12 mieś. - chodzi samodzielnie na sztywnych i szeroko rozstawionych nogach, kołysząc się stąpa często na palcach

Sygnały alarmowe mogące wskazywać na patologię rozwoju dziecka

Asymetryczne stereotypowe ustawienie głowy, tułowia, kończyn w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej, zaciskanie dłoni z kciukiem w środku w piąstkę,

Asymetryczny rozkład ruchu, słabsza aktywność po jednej stronie ciała,

opadanie na bok

z preferowaniem jednej

strony, asymetryczny podpór

Brak lub słaba stabilizacja głowy w próbie podciągania za rączki, oraz w próbie siedzenia po 6 tyg. życia

Brak umiejętności przeniesienia przedramion do przodu; dziecko układa jedną lub obie kończyny wzdłuż tułowia przy próbie podniesienia głowy po 6 tyg życia

Mocne odginanie głowy do tyłu z prężeniem kończyn dolnych,

Bezwładne zwisanie ciała dziecka

Ubogość ruchów, niedostatek inicjatywy do nawiązania kontaktu po 1 mieś. życia

Niewystarczający lub całkowity brak reakcji na światło po 3 mieś. życia

Stały zez lub objaw zachodzącego słońca, tętniące ciemię, poszerzenie szwów czaszkowych, poszerzenie obwodu głowy

Drżenie bródki i kończyn powyżej 4 tyg. życia,

Słaby lub brak wodzenia gałek ocznych i głowy od 2 mieś. życia

Przetrwały asymetryczny toniczny odruch szyjnay po 7 mieś. życia

Stereotypowe wyprosty kończyn dolnych z baletowym obciągnięciem stóp w zawieszeniu pachowym po 4-5 miesiącu życia

Ogólna zasada zaburzonego rozwoju dziecka

Po 3 miesiącu życia dziecko utrzymuje ręce zaciśnięte w pięść z kciukiem przywiedzionym do dłoni

Po 3 miesiącu podciągane za ręce nie dźwiga głowy z podłoża

Zagrożenie rozwoju ruchowego w grupach ryzyka

Wcześniaki

Niemowlęta z niską masą urodzeniową

Niemowlęta dystroficzne

Wady wrodzone narządu ruchu

Urazy okołoporodowe

Zespół Downa inne zespoły wrodzone

Najczęstsze neurologiczne przyczyny zaburzeń rozwoju

Mózgowe porażenie dziecięce - 4% dzieci żywo urodzonych ma mózgowe porażenia tj ok. 1500 dzieci rocznie

Dystrofie mięśniowe

Rozszczep kręgosłupa

Okres noworodkowy

Wcześniak – to dziecko urodzone między 22 a 37 tyg. ciąży z masą 501-2500g

Mała urodzeniowa masa ciała: 2500-1501g

Bardzo mała umc: 1500-1001

Skrajnie mała umc: 1000-751

Niewiarygodnie skrajna umc: 750-501

Dzieci urodzone przedwcześnie

2001 – urodzenia w Polsce ogółem - 370 247

urodzenia noworodków z małą masą urodzeniową < 2500 g - 22 454 (6.2%)

urodzenia noworodków z ekstremalnie małą masą urodzeniową < 1000 g - 1 767 (0.5%)

Mała masa urodzeniowa

Trudności w nauce 49%

Mózgowe porażenie dziecięce 12%

Upośledzenie umysłowe 11%

Mnogie zaburzenia 7%

Zaburzenia widzenia 4%

Zaburzenia słuchu 3%

Metody wczesnej neurorozwojowej diagnostyki i terapii zaburzeń rozwoju ruchowego

Koncepcja neurorozwojowa Bobathów (NDT- neurodevelopmental treatment)

Metoda neurokinezjologiczna według Vojty

Im wcześniej rozpocznie się rehabilitację (stymulację) zaburzonego rozwoju psychomotorycznego, tym większe jest prawdopodobieństwo skuteczności postępowania w uszkodzeniach rozwijającego się mózgu występujących w różnorodnej postaci