Dyktatura Proletariatu- według marksizmu przejściowa forma rządów proletariatu po rewolucji, a przed powstaniem bezklasowego społeczeństwa komunistycznego; miała polegać na przemocy wobec klas czerpiących korzyści z kapitalizmu.
Iluzja- złudzenie; wrażenie, że widzi się coś, co w rzeczywistości nie istnieje.
Kartel- porozumienie niezależnych przedsiębiorstw w celu podziału rynku, ustalenia wielkości produkcji i wspólnych cen.
Koncern- zjednoczenie przedsiębiorstw, które pozostają wprawdzie odrębnymi jednostkami, ale mają wspólnego właściciela i zarząd.
Proletariat- tu: robotnicy.
Adres- dawniej: zbiorowe pismo do władz lub osób na wysokim stanowisku.
Kanclerz- tu: tytuł premiera Niemiec.
Lombardia- region północnych Włoszech, ze stolicą w Mediolanie.
Rezerwat- tu: wyznaczony obszar, przeznaczony dla ludności tubylczej.
Secesja- tu: wystąpienie z jakiejś organizacji, odłączenie się.
Wojna Totalna- wojna prowadzona wszelkimi dostępnymi środkami, z pogwałceniem prawa międzynarodowego; jej celem jest nie tylko zniszczenie sił zbrojnych przeciwnika, lecz także jego kraju i ludności.
Migracja- wędrówka ludności, która opuszcza miejsce zamieszkania, by osiedlić gdzie indziej.
Mikrobiologia- nauka zajmująca się badaniem drobnoustrojów.
Subiektywny- zależny od osobistych poglądów lub gustów, nieobiektywny.
Koza- tu: areszt.
Kurator- tu: urzędnik zarządzający sprawami oświaty na jakimś terenie.
Pogrześć- pogrzebać, pochować.
Realizm- postawa oparta na trzeźwej, bezstronnej ocenie faktów, a nie na ideałach czy mrzonkach.
Stancja- mieszkanie wynajmowane uczniom, często z wyżywieniem.
Stereotyp- uproszczony, często wypaczony sąd o osobach, narodach, instytucjach itp., utrwalony przez tradycję.
Antysemicki- wrogi Żydom.
Bojówka- oddział zbrojny, utworzony i kierowany przez jakąś organizację.
Towarzysz- tu: określenie członka partii socjalistycznej lub komunistycznej, mające podkreślać równość panującą w jej szeregach.
Alianci- tu: przeciwnicy państw centralnych.
Dywizja- jednostka wojskowa, licząca 5-15 tysięcy żołnierzy.
Impas- sytuacja bez wyjścia; zastój.
Moździerz- działo o krótkiej i gładkiej lufie, ładowanie od jej wylotu, wystrzeliwujące pociski stromym torem na niewielkiej odległości.
Orędzie- uroczyste oświadczenie w sprawach wielkiej wagi, skierowane do ogółu, wygłoszone przez przywódcę państwa albo inną osobistość.
Prusy Wschodnie- od 1701 roku wschodnia część państwa pruskiego, utworzona z dawnych Prus Książęcych.
Ultimatum- żądanie spełnienia jakichś warunków pod groźbą zerwania przyjaznych stosunków albo rozpoczęcia wojny.
Aneksja- wcielenie siłą przez jedno państwo całości lub części terytorium innego państwa.
Krążownik- silnie uzbrojony okręt bojowy o dużym zasięgu pływania.
Nacjonalizacja- upaństwowienie, czyli przejęcie przez państwo na własność prywatnej dotąd ziemi, przemysłu, kolei itp.
Sabotaż- celowe niszczenie urządzeń i materiałów albo wadliwe wykonywanie pracy(lub uchylanie się od niej).
Separatystyczny- dążący do oddzielenia się, osobny.
Demobilizacja- zwolnienie żołnierzy do rezerwy; rozbrojenie.
U-Boot- niemieckie określenie okrętu podwodnego.
Gabinet- tu: rząd.
Internować- osadzić osoby podejrzane, np. obywateli wrogiego państwa w czasie wojny, w specjalnych obozach lub miejscach odosobnieniach; internowaniu podlegają też rozbrojone oddziały wojskowe po przekroczeniu granicy neutralnego państwa.
Kadra- tu: grupa wojskowych, zwykle oficerów i podoficerów, stanowiąca podstawę budowy sił zbrojnych.
Rękojmia- gwarancja, zabezpieczenie.
Arbitralny- narzucających komuś swoje zdanie, nieznoszący sprzeciwu.
Federacja- związek państw, w którym rezygnują one z części uprawnień na rzecz władzy centralnej, ale prowadzą niezależną politykę wewnętrzną.
Szermować- nadużywać jakichś argumentów, posługiwać się nimi jak bronią.
Akcja- papier wartościowy, którego posiadacz jest właścicielem części majątku jakiegoś przedsiębiorstwa i ma prawo do udziału w zyskach.
Krach- nagłe załamanie ekonomiczne, katastrofa gospodarcza.
Rewizja- tu: zmiana obowiązujących umów, traktatów międzynarodowych itp.
Reżim- rząd, zwłaszcza bezprawny, który stosuje brutalną przemoc wobec opozycji.
Sterylizować- tu: czynić bezpłodnym.
Zasymilowany- upodobniony do innego narodu, nieróżniący się od niego.
Ateizm- pogląd, że Bóg nie istnieje.
Buksować- o kołach pojazdu: obracać się w miejscu, ślizgać się.
Dygować- nieść coś z trudem; dźwigać, taszczyć.
Patologiczny- odbiegający od normy, chorobliwy.
Pean- uroczysta pieśń pochwalna albo dziękczynna.
Reglamentacja- regulowanie kupna i sprzedaży pewnych towarów, zwykle z powodu ich niedoboru.
Rekwizycja- zajęcie, zabranie czegoś (zwłaszcza przez władze wojskowe).
Afirmacja- uznanie czegoś, aprobata.
Junkers- tu: niemiecki samolot wojskowy.
Monopartyjny- jednopartyjny.
Emisja- tu: wprowadzenie pieniędzy do obiegu przez państwo.
Expose- (czytaj: ekspoze) mowa programowa premiera lub ministra przed parlamentem.
Mandat- tu: miejsce posła w parlamencie.
Parcelacja- podział większych gospodarstw rolnych.
Imponderabilia- rzeczy nieuchwytne, niedające się zmierzyć ani obliczyć, mające jednak znaczenie- zwykle wartości moralne.
Kuluary- korytarze (i boczne pomieszczenia) w parlamencie, sądzie itp., gdzie mogą się toczyć nieoficjalne rozmowy.
Pryncypialista- dawniej: człowiek konsekwentnie trzymających się wyznaczonych zasad.
Rezolucja- uchwała deklaracja podjęta w wyniku obrad.
Sejmokracja- ironiczne określenie nadmiernego wpływu sejmu na rządy państwem.
Bojkot- odmowa utrzymywania jakichkolwiek kontaktów, niebranie udziału w czymś.
Dewaluacja- spadek wartości.
Konstatować- stwierdzić istnienie jakiegoś faktu.
Okólnik- pismo rozsyłane przez organ administracji urzędom mu podległym, zawierające wskazówki lub polecenia.
Ordynacja Wyborcza- regulamin wyborów.
Pacyfikacja- dosłownie: „uspokojenie”; tłumienie buntów lub rozruchu przy użyciu siły, z zastosowaniem terroru wobec ludności.
Cyniczny- lekceważący ogólnie szanowanie wartości i osoby, drwiący z nich.
Eksterytorialny- niepodlegający państwu, na którego terytorium się znajduje.
Kolaborant- ten, kto dopuszcza się współpracy z wrogiem, czyli kolaboracji.
Kurtuazyjny- grzecznościowy.
Admiralicja- dowództwo marynarki wojennej.
Nalot Dywanowy- zmasowany nalot samolotów, które zrzucają bomby na cały wyznaczony teren, bez wybierania poszczególnych obiektów.
Deportacja- zesłanie na przymusowy pobyt w odległej miejscowości.
Eksterminacja- mordowanie całych grup ludności z powodu ich rasy, narodowości lub religii.
Farsa- tu przenośnie: rzecz niepoważna, kpina.
Podwody- tu: środki transportu.
Cyklon B- gaz trujący, używany przez Niemców w komorach gazowych.
Gestapo- hitlerowska tajna policja państwowa.
Ortodoksyjny- prawowierny, ściśle trzymający się jakichś zasad, zwłaszcza religijnych.
Pejsy- długie pasemka włosów na skroniach, zwisające przed uszami, noszone przez ortodoksyjnych Żydów.
Rampa- tu: sztuczny nasyp albo pomost na stacji kolejowej, umożliwiający rozładunek towarów.
Sonderkommando- (czytaj: zonderkomando) po niemiecku: „oddział specjalny”.
Szmuglować- przemycać.
Zeświecczenie- odejścia od życia religijnego.
Satelicki- zależny, pozostający w strefie wpływów jakiegoś państwa.
Politruk- z rosyjskiego: oficer polityczny.
Oponent- przeciwnik (zwykle w dyskusji).
Dekartelizacja- likwidacja karteli.
Denazyfikacja- środki i działania podjęte w celu oczyszczenia Niemiec z ideologii nazistowskiej.
Sankcja- tu: kara polityczna, gospodarcza lub wojskowa, nakładana na państwo, które narusza umowy międzynarodowe.
Integracja- tworzenie całości z jakichś części, scalanie się.
Kolektywny- zespołowy, wykonywany wspólnie.
Politbiuro- potoczna nazwa biura politycznego partii komunistycznej, w którym zasiadało jej ściśle kierownictwo.
Azyl- schronienie udzielanie przez jakieś państwo obywatelowi innego państwa, ściganemu w ojczyźnie z powodów politycznych, rasowych itp.
Hinduista- tu: wyznawca hinduizmu, zespołów głównych religii Indii.
Mandat- tu: pełnomocnictwo udzielone przez organizację międzynarodową, które uprawnia dane państwo do administrowania jakimś terytorium.
Aparatczyk- negatywne określenie zawodowego urzędnika aparatu partyjnego w systemie komunistycznym.
Embargo- zakaz wywozu lub przywozu określonych towarów.
Exodus- masowa emigracja.
Pacyfistyczny- przeciwny wojnie.
Sygnatariusz- państwo podpisujące umowę międzynarodową.
Referendum- głosowanie obywateli, w którym decydują oni o sprawie ważnej dla państwa (odpowiadając „tak” lub „nie”).
Repatriant- osoba powracająca do ojczyzny po długim pobycie na obczyźnie.
Sekretarz Stanu- w USA: minister spraw zagranicznych.
Fasadowy- stwarzający pozory czegoś.
Industrializacja- uprzemysłowienie.
Kuratela- tu przenośnie: nieproszona, uciążliwa opieka, ciągła kontrola.
Nominalnie- formalnie, na papierze (a w rzeczywistości inaczej).
Plenum- zebranie ogółu członków jakiejś organizacji.
Prawomyślność- postępowanie zgodne z obowiązującymi przepisami prawa.
Kapelan- duchowny, zwłaszcza katolicki, pełniący posługę w wojsku, szpitalu, więzieniu itp.
Relegować- usunąć, zwłaszcza ze szkoły albo uczelni.
Konklawe- zgromadzenie kardynałów, które wybiera nowego papieża.
Pontyfikat- okres sprawowania władzy przez papieża.
SB- Służba Bezpieczeństwa, do 1956 roku UB (Urząd Bezpieczeństwa).
Kwintal- 100 kg.
Nierentowny- nieprzynoszący zysku.
PKB- produkt krajowy brutto, tj. wartość dóbr i nowo wytworzonych na terenie kraju w ciągu roku.
Restrukturyzacja- zmiana struktury czegoś, przebudowa.
Cyrylica- tu: alfabet oparty na alfabecie greckim.
HVO- oddziały wojskowe bośniackich Chorwatów.
Postkolonialny- dotyczącej byłej kolonii.
Pentagon- pięciokątny budynek w Waszyngtonie, w którym mieści się Departament Obrony USA.