Wykład 2 – ustrój samorządu terytorialnego
GMINA – podstawowy szczebel samorządu terytorialnego
→ Rodzaje gmin:
1.wiejskie – kilka sąsiadujących ze sobą wsi, (rada gminy, wojt)
2.miejskie – cały obszar gminy posiada prawa miejskie, cała gmina miastem(rada miasta, burmistrz/prezydent)
3.miejsko-wiejskie – na obszarze gminy znajduje się miasto i sąsiadujące z miastem wsie (rada miasta, burmistrz/prezydent pod warunkiem, że siedziba władz gminy w mieście)
-podział ma niewielkie znaczenie w praktyce,
W Polsce jest około 900 miast,prawa miejskie nadaje się w takim samym trybie jak przekształcanie istniejących gmin.
→ Tworzenie i przekształcanie gmin
ok. 2 i pół tys. gmin
Rejestr Terytorialny prowadzony przez prezesa GUS – Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju.
Gminy są tworzone i przekształcane w trybie rozporządzenia RM.
RM może wydać te rozporządzenie z urzędu jak i na wniosek zainteresowanej Rady Gminy. By takie rozporządzenie było wydane RM musi zasięgnać opinii wszystkich zainteresowanych Rad Gminy. Opinia ta jest przedkładana przez RG po wcześniejszych konsultacjach z mieszkańcami.
Wyjątki! → bez konsultacji z mieszkańcami – gdy przeprowadzone referendum w danej gminie w sprawie utworzenia lub przekształcania gminy na wniosek mieszkańców.
Wydając takie rozporządzenie trzeba uwzględnić czynniki:
-gmina jako jednostka jednorodna/jednolita,
-zdolność gminy do wykonywania zadań publicznych,
Polskie regulacje są niewstarczającę wobec EKSL, która mówi, że wszelkie zmiany granic społeczności lokalnej, powinny być poprzedzone konsultacjami ze społecznością.
Jeżeli ustawodawstwo krajowe przewiduje formę referendum to te konsultacje powinny przyjąc taką właśnie formę.
EKLS mocno podkreśla samorządowość wspólnoty lokalnej.
→ Zadania gminy
zadania własne – zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty gminy; tak realizowane by zaspokajać rzeczywiste potrzeby, nie ma potrzeby utworzenia katalogu zadań, bo istnieje domniemanie; można je różnie klasyfikować:
zadania z zakresu infrastruktury technicznej(budowa utrzymanie gminnych dróg, zaopatrzenie w wodę, energię, kanalizacja, lokalny transport zbiorowy, budownictwo mieszkaniowe, targowiska, cmentarze itp.) typowe dla gminy;
zadania z zakresu infrastruktury spolecznej(edukacja publiczna, ochrona zdrowia, pomoc spoleczna, kultura, w tym kultura fizyczna)
zadania z zakresu ladu przestrzennego i ekologicznego(planowanie przestrzenne, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska) /zieleń, zadrzewienia typowo gminne/
zadania z zakresu porządku i bezpieczeństwa publicznego(szeroko rozumiane
zadania z zakresu reprezntacji zewnętrznej(upowszechnianie idei samorządowej(typowo gminne), rozwój samorządności, promocja gminy,współpraca z różnymi podmiotami, organizacja pozytku publicznego, innymi społecznościami w kraju i za granicą)
*tendencja do poszerzania zadań gminy.
Szczególna kategoria zadań własnych tzw. zadania obowiązkowe – okreslają je odrębne ustawy np. ustawa o pomocy spolecznej, ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminie, ustawa o organizowaniu i prowadzeniu dzialalności kulturalnej.
Zadna z ustaw nie wskazuj co znaczy, że zadanie jest obowiązkowe. To takie które musi być bezwzględnie realizowane, niezaleznie od tego czy mieszkańcy zgłaszają potrzeby, czy jest trudna sytuacja finansowa, czy jest wola polityczna.
Zadania obowiązkowe nie muszą być wykonywae bezpośrednio przez gminę, może ona zlecić jego wykonanie podmiotowi prywatnemu, gmine przedsiębiorstwo też może być, chyba, że ustawa wymaga bezpośredniego udziału gminy/jej podmiotów.
Z zadaniami łączy się kwestia kompetencji, obowiązek korzystania z kompetencji, zatem inne zadania mają charakter obowiązkowy też, tylko jest to niższego stopnia obowiązkowość.
zadania zlecone – mogą wiazać się z ustawa, jak i porozumieniem;
zlecone ustawowo: zadania rządowe(wydawanie dowodów, ewidencja ludności itp.), też zadania z zakresu administracji pańswowej pozarządowej (przeprowadzenie wyborów, ogolnokrajowego referendum)
zlecone w drodze porozumienia: z zakresu administracji rządowej, samorządowe z zakresu działania innej jednostki samorzadowej
Gminie może być zlecone przez inną gminę zarowno zadanie własne jak i zlecone jej ustawą. Niedopuszczalne jest dalsze przekazywanie zadań zleconych w drodze porozumienia.
Jeżeli zlecane w drodze ustawy gmina ma obowiązek jego wykonania. Ustawa powinna okreslać sposób finansowania. W drodze porozumienia gmina może się sprzeciwić wykonaniu zadania.
Srodki finansowe przekazana gminie na wykonanie zleconego zadania muszą być odpowiednie do wykonania zadania. Jeżeli środki nie zostaną przekazane lub w niewystarczajacej wysokości to gmina nie ma obowiązku wykonania takiego zadania.
DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA W GMINIE
Główną władza jest wspólnota gminna, która wykonuje swoja wladzę bezpośrednio lub pośrednio.
4 formy demokracji bezpośredniej:
konsultacje z mieszkańcami
→ mogą być przeprowadzane, ale nie ma definicji co to za forma, niewiążące zasięgnięcie opinii mieszkanców, w praktyce trzeba się z nią liczyć,
→ mogą być przeprowadzane w sytuacjach określonych w ustawie(obligatoryjne) i innych sprawach ważnych dla gminy(fakultatywne),
→ obligatoryjne: tworzenie i przekształcanie gimn, nadawanie praw miejskich, tworzenie jednostek pomocniczych, uchwalanie statutów jednostek pomocniczych,
→ fakultatywne: decyduje Rada Gminy co jest wazną sprawą,
→ może być ankieta, przez internet, spotkania z mieszkańcami, dyskusja w mediach, prasie, telewizji.
referendum gminne
wybory organów gminy
zebranie wiejskie lub ogolne zebranie mieszkańców osiedla