Neuron-
rodzaj
komórek występujących w układzie
nerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie
nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki, jądra
komórkowego oraz neurytów: dendryt i akson, za pomocą których
połączone są z innymi neuronami. Połączenie między komórkami
nerwowymi zwane jest synapsą. Tkanka
nerwowa - odbiera,
przekazuje i reaguje na impulsy
środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło. Przewodzi ona
impulsy z neuronu do efektorów, od receptorów, przetwarza impulsy
w adekwatne odpowiedzi, przewodzi impulsy z neuronu do innego
neuronu, wytwarza substancje przekaźnikowe. Komórki nerwowe
umożliwiają organizmowi normalne funkcjonowanie w danym
środowisku, adekwatną odpowiedź w zależności od sytuacji w
środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym. Neurony stale
rejestrują się, analizują informacje o stanie wewnętrznym
organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co przygotowują
organizm do adekwatnej reakcji. Do neuronów należy również
koordynacja aktywności intelektualnej, świadomości,
podświadomości,
aktywności ruchowej czy też czynności gruczołów dokrewnych. Efektor,
narząd
wykonawczy organizmu żywego, wykonujący lub zmieniający swoją
czynność pod wpływem pobudzeń nerwowych (końcowa część
łuku odruchowego). Są nimi mięśnie szkieletowe, mięśnie
gładkie (uklad mięśniowy) i gruczoły.
Receptor
biol.
zakończenie włókien nerwowych lub wyspecjalizowana komórka
zmysłowa, które odbierają określony rodzaj bodźców
zewnętrznych lub wewnętrznych i przekazują je w formie impulsów
do ośrodków nerwowych.
Synapsa
to
miejsce komunikacji błony kończącej
akson z błoną komórkową drugiej komórki — nerwowej lub np.
mięśniowej. Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki
na drugą przy udziale substancji o charakterze neuroprzekaźnika
lub na drodze impulsu elektrycznego.
Mózg
tworzy pięć podstawowych części: Łuk
odruchowy
to
droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora. Łuk
odruchowy stanowi strukturalny (anatomiczny) element reakcji
odruchowej.
Układ
nerwowy człowieka
- układ zbudowany z tkanki nerwowej,
integrujący działalność organizmu, rejestrujący bodźce,
przetwarzający zawartą w nich informację oraz sterujący
czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów. Odruch,
(refleks) to
reakcja przystosowawcza na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny
zachodząca i kierowana przez układ nerwowy. Prosty
i niezamierzony ruch mięśniowy lub czynność gruczołu
wywołana specyficznym bodźcem wyzwalającym. Odruchy
bezwarunkowe –
są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie, bez udziału
naszej woli. Odbywają się one za pośrednictwem rdzenia kręgowego
oraz podkorowych części mózgu. Odruch ten jest podstawowy dla
utrzymania życia. Czynności
układu nerwowego można umownie podzielić na dwie kategorie Układ
nerwowy somatyczny -nastawiony
na łączność ze światem zewnętrznym, odbiera z niego różnorodne
informacje za pośrednictwem narządów zmysłów oraz zarządza
aparatem ruchowym, umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i
reagowanie w sposób celowy na bodźce zewnętrzne.
Układ
nerwowy autonomiczny lub wegetatywny - jego rolą jest
sprawowanie kontroli nad przemianą materii oraz prawidłowym
działaniem narządów wewnętrznych.
Układ
nerwowy dzieli się na
część ośrodkową (mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz część
obwodową - układ nerwów i zakończeń nerwowych. Budowa
i rola narządów zmysłów człowieka.
Człowiek dysponuje pięcioma
zmysłami, które informują go o tym co się dzieje wokół niego.
Są to: wzrok, słuch, dotyk, węch i smak. Obecnie w fizjologii
dodaje się jeszcze zmysł równowagi, a także wszelkie czynności
związane z czuciem (np. temperatury, bólu). Wszystkie są
kontrolowane przez korę mózgową. Do odbioru bodźców
przystosowane są specjalne narządy zmysłowe, które przekazują
impulsy do mózgu i rdzenia kręgowego. Najważniejszym składnikiem
tych narządów są receptory, zwykle wyspecjalizowane komórki
zmysłowe (receptorowe). W wielu narządach zmysłów komórki te są
komórkami rzęskowymi. Przekazują one stany pobudzenia wypustkom
komórek nerwowych (neuronów zmysłowych).
Zmysł smaku to
zdolność rozróżniania substancji za pomocą zakończeń
nerwowych znajdujących się w kubkach smakowych brodawek języka.
Smak jest mieszanką różnych odczuć, w tym zapachu. Człowiek
rozróżnia 4 zasadnicze rodzaje smaków: gorzki, słony, kwaśny i
słodki. Receptory słodyczy są najliczniejsze na czubku języka,
słonego smaku zaraz za nimi, po obu stronach języka, a gorzkiego i
kwaśnego jeszcze dalej za nimi, z tyłu. Smak współdziała ze
zmysłem węchu. Nasze zmysły można czasem zmylić. Spróbuj jeść
jabłko zatykając palcami nos. Nie poczujesz żadnego smaku.
Podczas jedzenia nos jest tak samo ważny jak wargi. Smak jedzenia
zależy od jego zapachu. Zmysł
węchu (zmysł powonienia) to część błony śluzowej jamy
nosowej w górnej części tej jamy, zwana błoną węchową, w
której znajdują się między komórkami nabłonkowymi komórki
dwubiegunowe. Jedna wypustka takiej komórki zaopatrzona we włoski
węchowe zwrócona jest na powierzchnię błony śluzowej, a druga
jako neuryt (akson) przechodzi do mózgu. Pęczki tych ostatnich
tworzą tzw. nitki węchowe przechodzące przez blaszkę sitową
kości sitowej do jamy czaszki, gdzie kończą się w ośrodkach
węchowych w mózgu. Zmysł umożliwia rozpoznawanie niektórych
lotnych substancji chemicznych znajdujących się w otoczeniu
(odzwierciedlający zapachy). Receptory węchowe są w stanie wykryć
pewne substancje nawet przy ich minimalnej obecności w otoczeniu
(np. sztuczne piżmo).Istnieje kilka teorii (np. teoria absorpcji
promieni podczerwonych, teoria polarności cząsteczki, teoria
składu chemicznego i inne), próbujących wyjaśnić sposób
odbioru bodźców węchowych, brak jednak pewności co do ich
prawdziwości. Różnica między smakiem a węchem nie zawsze jest
wyraźna. Kiedy nam, ludziom, jest zimno, często mamy trudności z
wyczuwaniem smaku. Jest to spowodowane tym, że nasze nosy są
blokowane i "zapachowe" cząsteczki z naszych ust nie mogą
dotrzeć do komórek czuciowych węchu znajdujących się z tyłu
komory nosowej: to, co określamy jako smak, stanowi kombinację
zapachu i smaku.
Ludzie nie mają
dobrego węchu, niemniej jednak są w stanie odróżnić około
10000 różnych substancji chemicznych na podstawie ich zapachu.
Jest to możliwe nie dlatego, że w nosie człowieka występuje 10
000 różnych typów komórek zapachowych; zapach jest kombinacją
wrażeń pochodzących od różnych substancji. Można wyróżnić
siedem głównych grup zapachowych: kamforową, piżmową, kwiatową,
miętową, eterową, ostrą i cuchnącą.. Czułość zmysłów
zapachu i smaku w olbrzymim stopniu zależy od liczby i gęstości
odpowiedzialnych za te zmysły komórek czuciowych.
Zmysł dotyku to
zdolność odczuwania działających na skórę i niektóre błony
śluzowe bodźców mechanicznych (receptory). Receptory dotyku
znajdują się na całej powierzchni ciała. Reagują one na cztery
rodzaje bodźców – lekki dotyk, stały ucisk, zimno-ciepło, ból
– i wysyłają informacje do mózgu za pośrednictwem nerwów. Do
receptorów dotyku należą: łąkotki dotykowe (są odpowiedzialne
za dokładną lokalizację dotyku), ciałka dotykowe (wykrywają
powolne zmiany siły działania bodźca) oraz wolne zakończenia
nerwowe oplatające pochewkę włosa (koszyczkowate zakończenie,
które są pobudzane przy poruszaniu włosa). Swoistą odmianą
dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka blaszkowate
(reagują na bodźce działające szybko i krótkotrwale np.
wibracje) i ciałka buławkowate. Receptory dotyku są rozmieszczone
najgęściej w obrębie opuszek palców, skórze warg, na koniuszku
języka. Receptory te współdziałają w odbieraniu bodźców z
innymi receptorami czuciowymi co daje złożone wrażenia np.
odczuwanie wilgotności powstaje poprzez pobudzenie receptorów
dotyku i zimna (termoreceptory). Dotyk jest stosowany w różnych
działaniach o charakterze terapeutycznym, znajduje zastosowanie w
zwalczaniu bólu i w relaksacji. Ma zastosowanie w akupressurze dla
uwolnienia od przeżywanego napięcia. Narząd
słuchu odbierający fale akustyczne ma łączność z
otoczeniem, a narząd równowagi jest całkowicie zamknięty w
puszce czaszki. Narząd
słuchu i równowagi stanowi ucho, które dzieli się na trzy
części: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. Ucho
zewnętrzne składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego
zewnętrznego. Na końcu tego przewodu znajduje się błona
bębenkowa, oddzielająca ucho zewnętrzne od środkowego. Ucho
środkowe obejmuje jamę bębenkowa z trzema kosteczkami słuchowymi:
młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem, oraz trąbkę
słuchowa. Ucho
wewnętrzne mieści w sobie właściwy narząd słuchu oraz narząd
równowagi. Zbudowane jest ono z kanałów i woreczków, zwanych
wspólnie błędnikiem. Wyróżnia się błędnik kostny i błędnik
błoniasty. Błędnik
kostny składa się z przedsionka, trzech kanałów półkolistych,
leżących w płaszczyznach do siebie prostopadłych, i ślimaka
kostnego. Błędnik błoniasty obejmuje woreczek, łagiewkę, trzy
przewody półkoliste wypełnione śródchłonką i przewód
ślimakowy. Ślimak
tworzą trzy spiralne skręcone kanały, oddzielone od siebie
cienkimi błonami, które zbiegają się u jego szczytu. Kanał
ślimakowy leży pomiędzy kanałem przedsionkowym i bębenkowym. Kanał
ślimakowy jest wypełniony endolimfą i zawiera właściwy narząd
słuchu - narząd spiralny, inaczej narząd Cortiego, zbudowany z
komórek zmysłowych, zakończonych włoskami. Komórki te
rozmieszczone są na błonie podstawnej, a nad nimi znajduje się
błona pokrywająca.
Narząd równowagi w uchu
mieści się w przewodach półkolistych błędnika błoniastego,
woreczku i łagiewce. Ruchy głowy powodują przepływ endolimfy
wypełniającej przewody półkoliste do rozszerzonych zakończeń
zwanych bankami. Zmysł
wzroku - zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców
świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe jest
określana jako. Anatomiczną postacią tego zmysłu jest narząd
wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatu ochronnego i
aparatu ruchowego oka oraz połączeń nerwowych siatkówki oka ze
strukturami mózgu. Gałka
oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza się
dzięki ruchom mięśni ocznych w zagłębieniu utworzonym przez
tkankę tłuszczową oczodołu i liczne powięzie. Wychodzący z
niej nerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza
czaszki i dalej do mózgu. Oko
ma w przybliżeniu kształt kuli o średnicy 24 mm, wypełnionej w
większości bezpostaciową substancją (ciałkiem szklistym),
znajdującej się pod ciśnieniem pozwalającym na utrzymanie jego
kształtu. Twardówka
jest najbardziej zewnętrzną częścią oka. Zbudowana jest z
nieprzeźroczystej błony włóknistej łącznotkankowej. W
przedniej części oka przechodzi w rogówkę. Rogówka
kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka. Zbudowana jest
z przeźroczystej błony włóknistej. Między
twardówką i siatkówką leży naczyniówka, która wraz z tęczówką
i ciałem rzęskowym tworzy błonę naczyniową, w której znajdują
się naczynia krwionośne. Ciało rzęskowe utrzymuje soczewkę w
odpowiednim położeniu. Siatkówka
jest receptorową częścią oka. Składa się z trzech warstw, przy
czym najbliższa środka oka warstwa składa się z czopków i
pręcików - komórek światłoczułych, a dwie pozostałe z
neuronów przewodzących bodźce wzrokowe. Na siatkówce znajduje
się plamka żółta, będąca miejscem o największym skupieniu
czopków i z tego powodu cechuje się największą wrażliwością
na barwy i światło. Nieco niżej znajduje się plamka ślepa -
miejsce pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe
na światło. Jest miejscem zbiegu nerwów łączących komórki
światłoczułe z nerwem wzrokowym. Soczewka
jest zawieszona między tęczówką a ciałem szklistym na obwódce
rzęskowej. Składa się z torebki, kory i jądra i ma dwie wypukłe
powierzchnie - przednią i tylną. Jeśli wyobrazimy sobie soczewkę
jako owoc, to torebka jest jego skórką, kora jego miąższem, a
jądro pestką. Tęczówka
jest umięśnioną częścią błony naczyniowej otaczającej otwór
nazywany źrenicą. Dzięki zawartemu w niej pigmentowi jest
kolorowa. Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie lub
zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości źrenicy. Budowa
i rola narządów zmysłów człowieka.
Człowiek dysponuje pięcioma
zmysłami, które informują go o tym co się dzieje wokół niego.
Są to: wzrok, słuch, dotyk, węch i smak. Obecnie w fizjologii
dodaje się jeszcze zmysł równowagi, a także wszelkie czynności
związane z czuciem (np. temperatury, bólu). Wszystkie są
kontrolowane przez korę mózgową. Do odbioru bodźców
przystosowane są specjalne narządy zmysłowe, które przekazują
impulsy do mózgu i rdzenia kręgowego. Najważniejszym składnikiem
tych narządów są receptory, zwykle wyspecjalizowane komórki
zmysłowe (receptorowe). W wielu narządach zmysłów komórki te są
komórkami rzęskowymi. Przekazują one stany pobudzenia wypustkom
komórek nerwowych (neuronów zmysłowych).
Zmysł smaku to
zdolność rozróżniania substancji za pomocą zakończeń
nerwowych znajdujących się w kubkach smakowych brodawek języka.
Smak jest mieszanką różnych odczuć, w tym zapachu. Człowiek
rozróżnia 4 zasadnicze rodzaje smaków: gorzki, słony, kwaśny i
słodki. Receptory słodyczy są najliczniejsze na czubku języka,
słonego smaku zaraz za nimi, po obu stronach języka, a gorzkiego i
kwaśnego jeszcze dalej za nimi, z tyłu. Smak współdziała ze
zmysłem węchu. Nasze zmysły można czasem zmylić. Spróbuj jeść
jabłko zatykając palcami nos. Nie poczujesz żadnego smaku.
Podczas jedzenia nos jest tak samo ważny jak wargi. Smak jedzenia
zależy od jego zapachu. Zmysł
węchu (zmysł powonienia) to część błony śluzowej jamy
nosowej w górnej części tej jamy, zwana błoną węchową, w
której znajdują się między komórkami nabłonkowymi komórki
dwubiegunowe. Jedna wypustka takiej komórki zaopatrzona we włoski
węchowe zwrócona jest na powierzchnię błony śluzowej, a druga
jako neuryt (akson) przechodzi do mózgu. Pęczki tych ostatnich
tworzą tzw. nitki węchowe przechodzące przez blaszkę sitową
kości sitowej do jamy czaszki, gdzie kończą się w ośrodkach
węchowych w mózgu. Zmysł umożliwia rozpoznawanie niektórych
lotnych substancji chemicznych znajdujących się w otoczeniu
(odzwierciedlający zapachy). Receptory węchowe są w stanie wykryć
pewne substancje nawet przy ich minimalnej obecności w otoczeniu
(np. sztuczne piżmo).Istnieje kilka teorii (np. teoria absorpcji
promieni podczerwonych, teoria polarności cząsteczki, teoria
składu chemicznego i inne), próbujących wyjaśnić sposób
odbioru bodźców węchowych, brak jednak pewności co do ich
prawdziwości. Różnica między smakiem a węchem nie zawsze jest
wyraźna. Kiedy nam, ludziom, jest zimno, często mamy trudności z
wyczuwaniem smaku. Jest to spowodowane tym, że nasze nosy są
blokowane i "zapachowe" cząsteczki z naszych ust nie mogą
dotrzeć do komórek czuciowych węchu znajdujących się z tyłu
komory nosowej: to, co określamy jako smak, stanowi kombinację
zapachu i smaku.
Ludzie nie mają
dobrego węchu, niemniej jednak są w stanie odróżnić około
10000 różnych substancji chemicznych na podstawie ich zapachu.
Jest to możliwe nie dlatego, że w nosie człowieka występuje 10
000 różnych typów komórek zapachowych; zapach jest kombinacją
wrażeń pochodzących od różnych substancji. Można wyróżnić
siedem głównych grup zapachowych: kamforową, piżmową, kwiatową,
miętową, eterową, ostrą i cuchnącą.. Czułość zmysłów
zapachu i smaku w olbrzymim stopniu zależy od liczby i gęstości
odpowiedzialnych za te zmysły komórek czuciowych.
Zmysł dotyku to
zdolność odczuwania działających na skórę i niektóre błony
śluzowe bodźców mechanicznych (receptory). Receptory dotyku
znajdują się na całej powierzchni ciała. Reagują one na cztery
rodzaje bodźców – lekki dotyk, stały ucisk, zimno-ciepło, ból
– i wysyłają informacje do mózgu za pośrednictwem nerwów. Do
receptorów dotyku należą: łąkotki dotykowe (są odpowiedzialne
za dokładną lokalizację dotyku), ciałka dotykowe (wykrywają
powolne zmiany siły działania bodźca) oraz wolne zakończenia
nerwowe oplatające pochewkę włosa (koszyczkowate zakończenie,
które są pobudzane przy poruszaniu włosa). Swoistą odmianą
dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka blaszkowate
(reagują na bodźce działające szybko i krótkotrwale np.
wibracje) i ciałka buławkowate. Receptory dotyku są rozmieszczone
najgęściej w obrębie opuszek palców, skórze warg, na koniuszku
języka. Receptory te współdziałają w odbieraniu bodźców z
innymi receptorami czuciowymi co daje złożone wrażenia np.
odczuwanie wilgotności powstaje poprzez pobudzenie receptorów
dotyku i zimna (termoreceptory). Dotyk jest stosowany w różnych
działaniach o charakterze terapeutycznym, znajduje zastosowanie w
zwalczaniu bólu i w relaksacji. Ma zastosowanie w akupressurze dla
uwolnienia od przeżywanego napięcia. Narząd
słuchu odbierający fale akustyczne ma łączność z
otoczeniem, a narząd równowagi jest całkowicie zamknięty w
puszce czaszki. Narząd
słuchu i równowagi stanowi ucho, które dzieli się na trzy
części: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. Ucho
zewnętrzne składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego
zewnętrznego. Na końcu tego przewodu znajduje się błona
bębenkowa, oddzielająca ucho zewnętrzne od środkowego. Ucho
środkowe obejmuje jamę bębenkowa z trzema kosteczkami słuchowymi:
młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem, oraz trąbkę
słuchowa. Ucho
wewnętrzne mieści w sobie właściwy narząd słuchu oraz narząd
równowagi. Zbudowane jest ono z kanałów i woreczków, zwanych
wspólnie błędnikiem. Wyróżnia się błędnik kostny i błędnik
błoniasty. Błędnik
kostny składa się z przedsionka, trzech kanałów półkolistych,
leżących w płaszczyznach do siebie prostopadłych, i ślimaka
kostnego. Błędnik błoniasty obejmuje woreczek, łagiewkę, trzy
przewody półkoliste wypełnione śródchłonką i przewód
ślimakowy. Ślimak
tworzą trzy spiralne skręcone kanały, oddzielone od siebie
cienkimi błonami, które zbiegają się u jego szczytu. Kanał
ślimakowy leży pomiędzy kanałem przedsionkowym i bębenkowym. Kanał
ślimakowy jest wypełniony endolimfą i zawiera właściwy narząd
słuchu - narząd spiralny, inaczej narząd Cortiego, zbudowany z
komórek zmysłowych, zakończonych włoskami. Komórki te
rozmieszczone są na błonie podstawnej, a nad nimi znajduje się
błona pokrywająca.
Narząd równowagi w uchu
mieści się w przewodach półkolistych błędnika błoniastego,
woreczku i łagiewce. Ruchy głowy powodują przepływ endolimfy
wypełniającej przewody półkoliste do rozszerzonych zakończeń
zwanych bankami. Zmysł
wzroku - zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców
świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe jest
określana jako. Anatomiczną postacią tego zmysłu jest narząd
wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatu ochronnego i
aparatu ruchowego oka oraz połączeń nerwowych siatkówki oka ze
strukturami mózgu. Gałka
oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza się
dzięki ruchom mięśni ocznych w zagłębieniu utworzonym przez
tkankę tłuszczową oczodołu i liczne powięzie. Wychodzący z
niej nerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza
czaszki i dalej do mózgu. Oko
ma w przybliżeniu kształt kuli o średnicy 24 mm, wypełnionej w
większości bezpostaciową substancją (ciałkiem szklistym),
znajdującej się pod ciśnieniem pozwalającym na utrzymanie jego
kształtu. Twardówka
jest najbardziej zewnętrzną częścią oka. Zbudowana jest z
nieprzeźroczystej błony włóknistej łącznotkankowej. W
przedniej części oka przechodzi w rogówkę. Rogówka
kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka. Zbudowana jest
z przeźroczystej błony włóknistej. Między
twardówką i siatkówką leży naczyniówka, która wraz z tęczówką
i ciałem rzęskowym tworzy błonę naczyniową, w której znajdują
się naczynia krwionośne. Ciało rzęskowe utrzymuje soczewkę w
odpowiednim położeniu. Siatkówka
jest receptorową częścią oka. Składa się z trzech warstw, przy
czym najbliższa środka oka warstwa składa się z czopków i
pręcików - komórek światłoczułych, a dwie pozostałe z
neuronów przewodzących bodźce wzrokowe. Na siatkówce znajduje
się plamka żółta, będąca miejscem o największym skupieniu
czopków i z tego powodu cechuje się największą wrażliwością
na barwy i światło. Nieco niżej znajduje się plamka ślepa -
miejsce pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe
na światło. Jest miejscem zbiegu nerwów łączących komórki
światłoczułe z nerwem wzrokowym. Soczewka
jest zawieszona między tęczówką a ciałem szklistym na obwódce
rzęskowej. Składa się z torebki, kory i jądra i ma dwie wypukłe
powierzchnie - przednią i tylną. Jeśli wyobrazimy sobie soczewkę
jako owoc, to torebka jest jego skórką, kora jego miąższem, a
jądro pestką. Tęczówka
jest umięśnioną częścią błony naczyniowej otaczającej otwór
nazywany źrenicą. Dzięki zawartemu w niej pigmentowi jest
kolorowa. Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie lub
zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości źrenicy. Neuron-
rodzaj
komórek występujących w układzie
nerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie
nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki, jądra
komórkowego oraz neurytów: dendryt i akson, za pomocą których
połączone są z innymi neuronami. Połączenie między komórkami
nerwowymi zwane jest synapsą. Tkanka
nerwowa - odbiera,
przekazuje i reaguje na impulsy
środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło. Przewodzi ona
impulsy z neuronu do efektorów, od receptorów, przetwarza impulsy
w adekwatne odpowiedzi, przewodzi impulsy z neuronu do innego
neuronu, wytwarza substancje przekaźnikowe. Komórki nerwowe
umożliwiają organizmowi normalne funkcjonowanie w danym
środowisku, adekwatną odpowiedź w zależności od sytuacji w
środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym. Neurony stale
rejestrują się, analizują informacje o stanie wewnętrznym
organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co przygotowują
organizm do adekwatnej reakcji. Do neuronów należy również
koordynacja aktywności intelektualnej, świadomości,
podświadomości,
aktywności ruchowej czy też czynności gruczołów dokrewnych. Efektor,
narząd
wykonawczy organizmu żywego, wykonujący lub zmieniający swoją
czynność pod wpływem pobudzeń nerwowych (końcowa część
łuku odruchowego). Są nimi mięśnie szkieletowe, mięśnie
gładkie (uklad mięśniowy) i gruczoły.
Receptor
biol.
zakończenie włókien nerwowych lub wyspecjalizowana komórka
zmysłowa, które odbierają określony rodzaj bodźców
zewnętrznych lub wewnętrznych i przekazują je w formie impulsów
do ośrodków nerwowych.
Synapsa
to
miejsce komunikacji błony kończącej
akson z błoną komórkową drugiej komórki — nerwowej lub np.
mięśniowej. Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki
na drugą przy udziale substancji o charakterze neuroprzekaźnika
lub na drodze impulsu elektrycznego.
Mózg
tworzy pięć podstawowych części: Łuk
odruchowy
to
droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora. Łuk
odruchowy stanowi strukturalny (anatomiczny) element reakcji
odruchowej.
Układ
nerwowy człowieka
- układ zbudowany z tkanki nerwowej,
integrujący działalność organizmu, rejestrujący bodźce,
przetwarzający zawartą w nich informację oraz sterujący
czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów. Odruch,
(refleks) to
reakcja przystosowawcza na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny
zachodząca i kierowana przez układ nerwowy. Prosty
i niezamierzony ruch mięśniowy lub czynność gruczołu
wywołana specyficznym bodźcem wyzwalającym. Odruchy
bezwarunkowe –
są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie, bez udziału
naszej woli. Odbywają się one za pośrednictwem rdzenia kręgowego
oraz podkorowych części mózgu. Odruch ten jest podstawowy dla
utrzymania życia. Czynności
układu nerwowego można umownie podzielić na dwie kategorie Układ
nerwowy somatyczny -nastawiony
na łączność ze światem zewnętrznym, odbiera z niego różnorodne
informacje za pośrednictwem narządów zmysłów oraz zarządza
aparatem ruchowym, umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i
reagowanie w sposób celowy na bodźce zewnętrzne.
Układ
nerwowy autonomiczny lub wegetatywny - jego rolą jest
sprawowanie kontroli nad przemianą materii oraz prawidłowym
działaniem narządów wewnętrznych.
Układ
nerwowy dzieli się na
część ośrodkową (mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz część
obwodową - układ nerwów i zakończeń nerwowych.
a) KRESOMÓZGOWIE
– tworzy półkule mózgowe, które są ważną częścią
mózgu.
Wyróżniamy półkulę prawą i lewą, oddzielone są
podłużną szczeliną. Każda półkula podzielona jest przez
bruzdy na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy,
potyliczny. Półkule od strony zewnętrznej są korą mózgową
(tzw. Istota szara ), a ich wnętrze tworzy ISTOTA BIAŁA, utworzona
z mielinowych aksonów, komórek neuronowych ułożonych w
wiązki.
b) KORA MÓZGOWA – jest pofałdowana i
podzielona funkcjonalnie na trzy rejony: pola czuciowe, pola
ruchowe, pola kojarzeniowe. W korze mózgowej znajdują się liczne
ośrodki odpowiedzialne za różne funkcje. W płacie potylicznym są
ośrodki wzrokowe. W płacie skroniowym ( nad uchem ) są ośrodki
słuchowe. W płacie czołowym znajdują się ośrodki termiczne
oraz mechaniczne. Kora mózgowa posiada ośrodki wyższych czynności
mózgowych : ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia,
myślenia. W istocie białej mózgu są włókna neuronowe, które
tworzą połączenia między ośrodkami komórkowymi a innymi
częściami układu nerwowego. Pasmo istoty białej łączące obie
półkule mózgowe nazywane jest ciałem modzelowatym lub spoidłem
wielkim.
c) MIĘDZYMÓZGOWIE – tworzy wzgórze
i podwzgórze. Wzgórze przekazuje impulsy czuciowe i ruchowe do
kory mózgowej. Ułożone niżej podwzgórze stanowi ośrodek
regulujący pracę narządów wewnętrznych. W tej części znajdują
się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka oraz ośrodki: głodu,
sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji oraz pobudliwości
seksualnej.
d) ŚRÓDMÓZGOWIE – tutaj
przekazywane są z narządów zmysłów wrażenia słuchowe oraz
wzrokowe. W tej części mózgu znajdują się ośrodki regulujące
postawę oraz tonus mięśni.
e) MÓŻDŻEK- podobnie
jak kresomózgowie, jest podzielony na dwie półkule. Pokryty
substancją szarą i licznymi bruzdami. Jest drugą pod względem
wielkości częścią mózgu. Odpowiada ona za koordynacje mięśniową
i ruchową, znajdują się w tej części ośrodki równowagi.
Odruchy
warunkowe –
są to odruchy nabyte (wyuczone), w których zasadniczą rolę
odgrywa kora mózgowa. Powstają one w trakcie rozwoju i życia
osobniczego na skutek wielokrotnego kojarzenia bodźca
bezwarunkowego (wywołującego odruch bezwarunkowy) z bodźcem
obojętnym. kojarzenie to jest możliwe gdy oba bodźce występują
w tym samym momencie lub jeden z nich poprzedza drugi. przykładem
na powstawanie odruchu warunkowego jest doświadczenie
przeprowadzone na psach przez Pawłowa. Udowodnił on, nie tylko, że
bodziec bezpośredni (np. pokarm) powoduje wydzielanie śliny u psa,
ale zwierzę można nauczyć reagowania na zupełnie inny,
nieswoisty bodziec (np. dźwięk dzwonka, światło).
Mózgowie
jest zróżnicowaną strukturą: w jej skład wchodzi mózg,
móżdzek, międzymózgowie, śródmózgowie, most i rdzeń
przedłużony. Każda z wymienionych części mózgowia ma do
wypełnienia określone funkcje, wykazując samodzielność i
niezależność wynikającą z filogenetycznej przeszłości. Jest
jednak zachowana w strukturze mózgowia hierarchia zarówno
anatomiczna jak i czynnościowa, ponieważ jego najważniejszą
częścią, stanowiącą najwyższą instancję, jest mózg. W korze
mózgowej analizowane są i przetwarzane bodźce pochodzące z
narządów zmysłów, narządów wewnętrznych i układów
podkorowych.
Kora jest siedliskiem inteligencji, pamięci i osobowości.
arze
skóry unerwianym przez ten nerw. Uszkodzenie dróg czuciowych w
mózgu albo projekcyjnej okolicy korowej powoduje osłabienie czucia
w obrębie przeciwległej połowy ciała. Uszkodzenia okolic
asocjalnych kory są przyczyną zaburzeń percepcji, zwanych
agnozjami. Polegają na niemożności rozpoznawania przedmiotów,
mimo prawidłowego reagowania na proste bodźce. Zwiększone
odczuwanie bodźców występuje przy uszkodzeniach nerwów; bodźce
dotykowe mogą być odczuwane jako bólowe.
a) KRESOMÓZGOWIE
– tworzy półkule mózgowe, które są ważną częścią
mózgu.
Wyróżniamy półkulę prawą i lewą, oddzielone są
podłużną szczeliną. Każda półkula podzielona jest przez
bruzdy na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy,
potyliczny. Półkule od strony zewnętrznej są korą mózgową
(tzw. Istota szara ), a ich wnętrze tworzy ISTOTA BIAŁA, utworzona
z mielinowych aksonów, komórek neuronowych ułożonych w
wiązki.
b) KORA MÓZGOWA – jest pofałdowana i
podzielona funkcjonalnie na trzy rejony: pola czuciowe, pola
ruchowe, pola kojarzeniowe. W korze mózgowej znajdują się liczne
ośrodki odpowiedzialne za różne funkcje. W płacie potylicznym są
ośrodki wzrokowe. W płacie skroniowym ( nad uchem ) są ośrodki
słuchowe. W płacie czołowym znajdują się ośrodki termiczne
oraz mechaniczne. Kora mózgowa posiada ośrodki wyższych czynności
mózgowych : ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia,
myślenia. W istocie białej mózgu są włókna neuronowe, które
tworzą połączenia między ośrodkami komórkowymi a innymi
częściami układu nerwowego. Pasmo istoty białej łączące obie
półkule mózgowe nazywane jest ciałem modzelowatym lub spoidłem
wielkim.
c) MIĘDZYMÓZGOWIE – tworzy wzgórze
i podwzgórze. Wzgórze przekazuje impulsy czuciowe i ruchowe do
kory mózgowej. Ułożone niżej podwzgórze stanowi ośrodek
regulujący pracę narządów wewnętrznych. W tej części znajdują
się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka oraz ośrodki: głodu,
sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji oraz pobudliwości
seksualnej.
d) ŚRÓDMÓZGOWIE – tutaj
przekazywane są z narządów zmysłów wrażenia słuchowe oraz
wzrokowe. W tej części mózgu znajdują się ośrodki regulujące
postawę oraz tonus mięśni.
e) MÓŻDŻEK- podobnie
jak kresomózgowie, jest podzielony na dwie półkule. Pokryty
substancją szarą i licznymi bruzdami. Jest drugą pod względem
wielkości częścią mózgu. Odpowiada ona za koordynacje mięśniową
i ruchową, znajdują się w tej części ośrodki równowagi.
Odruchy
warunkowe –
są to odruchy nabyte (wyuczone), w których zasadniczą rolę
odgrywa kora mózgowa. Powstają one w trakcie rozwoju i życia
osobniczego na skutek wielokrotnego kojarzenia bodźca
bezwarunkowego (wywołującego odruch bezwarunkowy) z bodźcem
obojętnym. kojarzenie to jest możliwe gdy oba bodźce występują
w tym samym momencie lub jeden z nich poprzedza drugi. przykładem
na powstawanie odruchu warunkowego jest doświadczenie
przeprowadzone na psach przez Pawłowa. Udowodnił on, nie tylko, że
bodziec bezpośredni (np. pokarm) powoduje wydzielanie śliny u psa,
ale zwierzę można nauczyć reagowania na zupełnie inny,
nieswoisty bodziec (np. dźwięk dzwonka, światło).
Mózgowie
jest zróżnicowaną strukturą: w jej skład wchodzi mózg,
móżdzek, międzymózgowie, śródmózgowie, most i rdzeń
przedłużony. Każda z wymienionych części mózgowia ma do
wypełnienia określone funkcje, wykazując samodzielność i
niezależność wynikającą z filogenetycznej przeszłości. Jest
jednak zachowana w strukturze mózgowia hierarchia zarówno
anatomiczna jak i czynnościowa, ponieważ jego najważniejszą
częścią, stanowiącą najwyższą instancję, jest mózg. W korze
mózgowej analizowane są i przetwarzane bodźce pochodzące z
narządów zmysłów, narządów wewnętrznych i układów
podkorowych.
Kora jest siedliskiem inteligencji, pamięci i osobowości.
arze
skóry unerwianym przez ten nerw. Uszkodzenie dróg czuciowych w
mózgu albo projekcyjnej okolicy korowej powoduje osłabienie czucia
w obrębie przeciwległej połowy ciała. Uszkodzenia okolic
asocjalnych kory są przyczyną zaburzeń percepcji, zwanych
agnozjami. Polegają na niemożności rozpoznawania przedmiotów,
mimo prawidłowego reagowania na proste bodźce. Zwiększone
odczuwanie bodźców występuje przy uszkodzeniach nerwów; bodźce
dotykowe mogą być odczuwane jako bólowe.