Państwowa Wyższa Szkoła
Zawodowa
im. rot. Witolda Pileckiego w Oświęcimiu
Instytut
Pielęgniarstwa
Zachowania
zdrowotne człowieka i ich związek ze zdrowiem
tu
wpisać osoby ;)
Oświęcim
2011
Zdrowie
człowieka od zawsze było jednym z najważniejszych czynników
wpływających pozytywnie na jego życie. Każdy z nas może
oddziaływać na swoje samopoczucie pozytywnie i negatywnie, nie
tylko w sferze fizycznej, ale również
w psychicznej i
społecznej. Dlatego
odpowiednie pozytywne zachowania zdrowotne
są bardzo ważne dla
naszego zdrowia. W poniższej pracy przedstawimy wybrane zachowania
zdrowotne. Na początek jednak chcielibyśmy przedstawić czym są
zachowania zdrowotne oraz jaki jest ich podział?
Zachowania
zdrowotne inaczej możemy określić, jako styl życia. Z kolei styl
życia, jako zespół zachowań i postaw zdrowotnych jednostki, grupy
bądź populacji,
który jest najważniejszym z czynników
warunkującym stan naszego zdrowia. Zachowaniami zdrowotnymi lub
zachowaniami związanymi ze zdrowiem możemy określić jakiekolwiek
zachowania czy też aktywność jednostki, będące nieodłącznym
elementem jej codziennego życia, a ponadto wpływające na stan jej
zdrowia. Zachowania te to działania, które polegają na praktycznym
zastosowaniu posiadanej wiedzy na temat zdrowia i choroby. Ponieważ
stanowią one przedmiot indywidualnych decyzji i wolnych wyborów,
określamy je,
jako część czynników, na które człowiek na
największy wpływ i które zarazem wpływają
na zdrowie w
największym stopniu, ale istnieją również zachowania zdrowotne
ryzykowne takie jak np. spożywanie alkoholu, palenie tytoniu czy
używanie substancji psychoaktywnych. Wymienione wyżej zachowania
mogą nas uzależnić. Nawet jeżeli pierwsze objawy uzależnienia
nie są boleśnie odczuwane, doświadczenie społeczne ostrzega
nas,
że uzależnienie może się pogłębić i spowodować
niebezpieczne, krótkotrwałe
lub długofalowe konsekwencje.
Szkody mogą mieć charakter osobisty:
zdrowotny, psychiczny,
charakterologiczny lub społeczny: odrzucenie, naruszanie spokoju,
czy także działania przestępcze.
Zachowania zdrowotne możemy podzielić na wiele sposobów. Ze względu na stan świadomości jednostki i celowość jej działania, wyróżnia się dwie grupy zachowań:
zachowania zdrowotne, czyli
działania intencjonalne, inaczej zachowania celowe, które są
świadomie podejmowane przez człowieka w celu umocnienia
lub
zwiększenia potencjału swojego zdrowia, niezależnie od ich
skuteczności;
zachowania
związane ze zdrowiem, którym nie towarzyszy uświadomiony
cel,
czyli postępowania, działania czy czynności, które
ludzie podejmują w swoim codziennym życiu, których skutki mogą
być pozytywne bądź negatywne dla zdrowia. Tę grupę zachowań
określa się jako nawyki lub reakcje na daną sytuację;
Można podzielić ze względu na skutki zachowań dla zdrowia człowieka. W tym podziale wyróżnia się dwie grupy zachowań o przeciwnych oddziaływaniach:
zachowania biopozytywne
(prozdrowotne) – zachowanie sprzyjające zdrowiu, zwiększające
jego potencjał, chroniące przed zagrożeniami lub służące
przywróceniu zdrowia. Przykładami takich zachowań są np.
racjonalne żywienie,
odpowiednia aktywność fizyczna,
radzenie sobie ze stresem, umiejętność wypoczynku, odpowiednia
higiena osobista; niedostatki tych zachowań mogą mieć negatywny
wpływ na zdrowie;
zachowania bionegatywne
(antyzdrowotne) – stwarzają ryzyko dla zdrowia,
powodują
bezpośrednie lub odległe szkody zdrowotne. Do takich zachowań
należą m.in. używanie substancji psychoaktywnych oraz zachowania
agresywne. Określa się, jako zachowania ryzykowne lub problemowe.
I na tych zachowaniach chcielibyśmy skupić uwagę w naszej pracy.
Pierwszym takim zachowaniem jest
palenie tytoniu. Rozpowszechnienie nałogu palenia tytoniu miało
miejsce po II wojnie światowej. Szczyt rozwoju tego nałogu możemy
datować na lata 70. i 80. XX wieku Według Światowej Organizacji
Zdrowia, palenie tytoniu stanowi obecnie najpoważniejszy czynnik
ryzyka dla zdrowia. Zagrożenie dla zdrowia,
jakie niesie ze
sobą nikotyna, ze względu na legalność oraz powszechny dostęp do
wyrobów tytoniowych, zazwyczaj bywa bagatelizowane. Jednakże
badania jasno określają,
że znakomita większość palaczy
rozpoczyna palenie tytoniu w okresie dorastania,
choć coraz
częściej możemy spotkać się z jeszcze młodszymi osobami np. 10
lub 12-latkami, palącymi papierosy. Szacuje się, że około 50%
młodych ludzi, którzy w ogóle rozpoczynają palenie tytoniu
zostaje nałogowymi palaczami. Z tego względu to młodzież staje
się grupą docelową dla producentów papierosów. Zastępują oni
tych, którzy rzucili palenie lub zmarli. W ostatnich latach w Polsce
odsetek palących nastoletnich chłopców utrzymuje się na tym samym
poziomie, a u dziewcząt wykazuje niestety tendencję zwyżkową.
Dym
tytoniowy składa się z prawie 4.000 związków chemicznych, z tego
ponad 40
to substancje rakotwórcze. Ich działanie nie jest
ograniczone jedynie do palaczy tytoniu,
ale także dotyczy
wszystkich tych osób, które przebywają w pomieszczeniach,
gdzie
występuje dym tytoniowy. Są oni tzw. biernymi palaczami. Związki
występujące
w dymie są bardzo szkodliwe dla zdrowia, np.
aceton jest rozpuszczalnikiem, składnikiem farb i lakierów. Butan
jest gazem pędnym, używanym do wyrobu benzyny. Z kolei kadm
to
silnie trujący metal o właściwościach kancerogennych. Nikotyna,
działa obkurczająco
na ściany naczyń krwionośnych, zwiększa
ciśnienie tętnicze krwi oraz jest odpowiedzialna
za
niefizjologiczne przyspieszenie akcji serca oraz zaburzenia rytmu
serca. Tlenek węgla (czad), czyli składnik spalin zmniejszający
zawartość tlenu we krwi, co w znaczny sposób utrudnia pracę
serca, jak również dotarcie tlenu do różnych części i narządów
organizmu człowieka. Dym papierosowy wraz z alkoholem działają na
zasadzie wzajemnego wzmocnienia swojego działania. Palenie tytoniu
ma szczególnie niekorzystny wpływ
na kobiety w ciąży.
Kobieta, która pali tytoń w ciąży powoduje, że jej dziecko
jest
niedotlenione, a tlen jest niezbędny płodowi do prawidłowego
wzrostu i rozwoju. Ponadto rozwijające się w jej łonie dziecko
jest zmuszone do kontaktu z substancjami chemicznymi zawartymi w
dymie tytoniowym. Dziecko, którego matka paliła w czasie ciąży
rodzi się znacznie mniejsze i podatniejsze na choroby wieku
niemowlęcego i wczesnodziecięcego
w porównaniu z dziećmi,
których mamy nie palą, zwiększone jest również ryzyko
komplikacji w czasie ciąży. Mogą nastąpić takie powikłania jak:
samoistne poronienie, krwawienie z dróg rodnych, przedwczesny poród.
Kolejnym
zachowaniem zdrowotnym negatywie wpływającym na nasze zdrowie
jest
picie alkoholu. Częste picie napojów alkoholowych, niekoniecznie
wysokoprocentowych, obciążające organizm określoną dawką
działającego toksycznie etanolu w dłuższym okresie czasu prowadzi
u około 20% osób nadużywających alkoholu do rozwoju
alkoholizmu,
czyli choroby alkoholowej. Nadużywanie alkoholu
znacznie zwiększa ryzyko podejmowania innych, ryzykownych dla
zdrowia zachowań takich jak: używanie innych substancji
psychoaktywnych, przedwczesna inicjacja seksualna czy też
uczestniczenie w bójkach.
Spożywanie każdej ilości alkoholu
ma negatywny wpływ na organizm człowieka. Jeżeli chodzi o układ
krążenia to może wystąpić ryzyko zaburzeń rytmu serca –
migotanie przedsionków, migotanie komór lub częstoskurcz napadowy.
Bardzo często występują takie objawy jak bóle brzucha, wymioty,
biegunka, pojawia się refluks żołądkowo – przełykowy i
żylaki przełyku, które są bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Po
długim okresie nadużywania dochodzi do marskości wątroby, co jest
nieodwracalnym procesem prowadzącym do śmierci. Poważne zmiany
zachodzą również w układzie nerwowym. Dochodzi do wystąpienia
psychoz alkoholowych tj. majaczenie alkoholowe, paranoja alkoholowa,
zespół Otella czy psychoza Korsakowa. Picie nadmiernej ilości
alkoholu sprzyja również powstawaniu nowotworów takich jak np. rak
jamy ustnej, gardła, krtani i wątroby. Kobieta regularnie pijąca
alkohol
w ciąży szkodzi swojemu nienarodzonemu dziecku.
Dziecko takie może cierpieć
na zaburzenie funkcji ośrodkowego
układu nerwowego, zaburzenia zachowania, niedobór masy ciała,
mikrocefalię oraz posiąść cechy dymorficzne twarzy (źle
wykształcona górna warga i wąskie szpary powiekowe).
I
ostatnie negatywne zachowanie zdrowotne, które chcielibyśmy
przedstawić
to spożywanie środków narkotycznych. Wszystkie
środki narkotyczne uszkadzają komórki centralnego układu
nerwowego. Neurony, w odróżnieniu od innych komórek naszego
organizmu nie posiadają zdolności regeneracyjnych i dlatego neurony
uszkodzone
przez narkotyki giną nieodwracalnie. Istnieją różne
środki narkotyczne, które się pali
lub wdycha. Do najbardziej
popularnych narkotyków należą: konopie indyjskie, amfetamina,
crack, heroina, kokaina, LSD, ASID, ECSTASY, SPEED, psylocybina –
grzybki halucynogenne, UFO, kleje, mak. Mogą one wywołać różne
choroby w układach człowieka.
UKŁAD KRĄŻENIA: zaburzenia
rytmu serca, niedokrwienie mięśnia sercowego (łącznie z zawałem),
nadciśnienie tętnicze.
UKŁAD
NERWOWY: zaburzeniem koordynacji ruchowej, drżeniem
mięśniowym.
UKŁAD ODDECHOWY: przewlekły nieżyt oskrzeli,
utrudnienie wymiany gazowej w pęcherzykach płuc przejawiające się
bólem w klatce piersiowej.
UKŁAD
WYDZIELANIA WEWNETRZNEGO: brak miesiączki, niepłodność,
impotencja, zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy. Ale również
w wątrobie może spowodować choroby takie jak: wirusowe zapalenie
wątroby typu A, B i C, w dwóch ostatnich typach może prowadzić do
raka. W dzisiejszym świecie zdrowy tryb życia wydaje się
niemożliwy. Zanieczyszczenia środowiska, stres oraz godziny
spędzane
przed komputerem sprawiają, że jesteśmy narażeni
na wiele chorób., dlatego powinniśmy podejmować starania, aby
utrzymać nasz organizm w dobrej kondycji. Najważniejsza
jest
aktywność fizyczna. Powinniśmy sobie zdawać dokładnie
sprawę,
że poprzez wychowanie fizyczne osiąga się: rozwój i
sprawne działanie narządów ruchu, wyrobienie cech psychofizycznych
oraz cech charakteru i woli. Wychowanie fizyczne ma
za zadanie
uzyskanie przez ćwiczących pełnego zdrowia fizycznego i
psychicznego,
jak i osiągnięcie pozytywnych cech w zakresie
profilaktyki tzw. celowanej. Wreszcie powinno ono stanowić bazę
ruchową dla korelacji wrodzonych czy nabytych wad oraz dla
stosowania specjalistycznego usprawnienia ruchowego. Wysiłek
fizyczny pozytywnie wpływa na cały organizm. Intensywnie pracujące
mięśnie potrzebują dużo tlenu i związków dostarczających
energii. Wzrasta więc częstotliwość i głębokość wdechów.
Serce zaczyna bić szybciej,
ponieważ musi dostarczyć krew do
mięśni. Wzrastające tempo przepływu krwi zapewnia lepsze
dotlenienie i odżywienie mięśni oraz innych tkanek. Jeżeli
organizm jest regularnie mobilizowany w ten sposób, całe ciało
odnosi spore korzyści np.:
zwiększa się pojemność płuc, dzięki czemu sprawniej przeprowadzają one wymianę gazową;
wzrasta zapotrzebowanie na związki zapasowe magazynowane w tkance tłuszczowej, co zapobiega otyłości;
zwiększa się przepływ limfy przez węzły chłonne, co usprawnia reakcje obronne organizmu;
wzmacniają się mięśnie grzbietu, które odpowiadają za prawidłową postawę ciała. Zapobiega to wadom kręgosłupa, a nawet może je załagodzić. Rośnie też wytrzymałość ścięgien;
wzrasta elastyczność naczyń krwionośnych, co zapobiega chorobom naczyniowym, na przykład żylakom;
Ale
dla naszego zdrowia bardzo ważne jest również odżywianie.
Racjonalne odżywianie to takie, które pokrywa całkowite
zapotrzebowanie człowieka na wszystkie składniki niezbędne do
rozwoju życia i zachowania zdrowia. Wszystkie składniki odżywcze
są równie ważne i niedobór jednego z nich prowadzi do zaburzeń w
funkcjonowaniu organizmu. Zapotrzebowanie na poszczególne składniki
pożywienia jest bardzo różne,|
od stosunkowo dużego na
węglowodany, białka, tłuszcze do bardzo niewielkiego
na
witaminy, składniki mineralne. Zależy to od płci, wieku,
aktywności zawodowej, klimatu, trybu życiu, rodzaju wykonywane
pracy, itd. Dlatego jedzenie jest częścią naszego życia,
w
związku z tym powinno się dostarczać nie tylko podstawowych
składników odżywczych, ale i przyjemności. Wybór właściwych
produktów w naszej codziennej diecie ma ogromne znaczenie dla
zapewnienia zdrowia, energii życiowej i dobrego funkcjonowania.
Odpowiednie jedzenie pozwala zachować piękne włosy, paznokcie i
jędrne ciało. Prawidłowo dobrana dieta powinna zapewniać
odpowiednią ilość energii (kalorii) i składników odżywczych.
Nie ma produktu spożywczego, który zawierałby wszystkie niezbędne
składniki pokarmowe w dużych ilościach. Podstawową zasadą
zdrowego żywienia jest duże urozmaicenie spożywanych pokarmów.
Nie tylko dzienna, lecz także jednorazowa racja pokarmowa powinna
być urozmaicona. Prawidłowa dieta powinna dostarczać
w
odpowiednich ilościach makroelementów - białek, węglowodanów i
tłuszczów
oraz mikroelementów tj. witamin i minerałów. Z
drugiej strony nieracjonalne żywienie jest, zdaniem ekspertów,
odpowiedzialne za epidemię chorób cywilizacyjnych.
Według
przeprowadzonych badań około 40 jednostek chorobowych bądź
zaburzeń w stanie zdrowia jest wynikiem złej jakości pożywienia
lub złym żywieniem. Prowadzi to do chorób układu krążenia
(miażdżyca i nadciśnienie), nowotworów, otyłości, cukrzycy,
próchnicy
i osteoporozy, a także anoreksji i bulimii. Dlatego
ważnym elementem każdego dnia powinno być przyrządzanie
racjonalnych posiłków oraz spokojne jego spożywanie. Poza tym
potrawy powinny zaspokajać nasz apetyt, jak również zawierać
niezbędne składniki,
takie jak witaminy czy sole mineralne.
Natomiast nie powinny zawierać ogromnej liczby tłuszczów i
cholesterolu. Jedzenie powinno być jak najbardziej urozmaicone.
Codziennie powinno się spożywać produkty zbożowe, mleczne,
wysokobiałkowe (ryby, mięso),
warzywa i owoce. Jedzenie
powinno sprawiać przyjemność. Należy spożywać posiłki w ilości
zapewniającej utrzymanie prawidłowej masy ciała. Należy spożywać
dużo warzyw i owoców - cztery, pięć razy dziennie. Dostarczamy w
ten sposób odpowiedniej ilości witamin, minerałów i błonnika.
Należy ograniczyć spożycie pokarmów obfitujących w tłuszcze
(szczególnie tłuszcze zwierzęce). Podstawę diety powinny stanowić
węglowodany złożone, bogate w skrobię i błonnik. Należy unikać
spożycia słodyczy oraz ograniczyć spożycie soli. Alkohol można
spożywać od czasu do czasu w rozsądnych ilościach. W komponowaniu
codziennych, urozmaiconych posiłków pomaga korzystanie z piramidy
zdrowego żywienia, opracowanej przez Instytut Żywności i Żywienia.
Zdrowie,
każdy z nas ma tylko jedno, dlatego powinniśmy o nie dbać, jak
najczęściej. A uświadamianie społeczeństwa jest najważniejszym
zachowaniem zdrowotnym,
na który mamy wpływ. Jego skutki będą
widoczne dopiero, gdy zmniejszy się ilość śmierci której można
było zapobiec.
Spis piśmiennictwa:
1.
2.
3.