Europejski Fundusz Inwestycyjny ustanowiono w 1994 roku, by służył pomocą małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP). Jego większościowym udziałowcem jest Europejski Bank Inwestycyjny, wraz z którym tworzy Grupę EBI.
Europejski Fundusz Inwestycyjny zapewnia kapitał podwyższonego ryzyka małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP), zwłaszcza nowym i ukierunkowanym na nowe technologie. Udziela on gwarancji kredytowych instytucjom finansowym (np. bankom) na pożyczki udzielane przez nie MŚP.
EFI nie należy do pożyczkodawców: nie udziela bezpośrednich pożyczek ani dotacji przedsiębiorstwom, ani też nie inwestuje bezpośrednio w firmy. Działa natomiast za pośrednictwem banków i innych pośredników finansowych. Korzysta przy tym ze środków własnych bądź powierzonych mu przez EBI lub Unię Europejską.
Działalność funduszu obejmuje państwa członkowskie Unii Europejskiej, Turcję oraz trzy kraje Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu EFTA (Islandię, Liechtenstein i Norwegię).
Europejski Fundusz Inwestycyjny powstał w 1994 roku jako spółka typu joint-venture z trzema udziałowcami: Europejskim Bankiem Inwestycyjnym, Komisją Europejską oraz innymi instytucjami finansowymi. Głównym zadaniem EFI jest wspieranie i tworzenie wzrostu małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) poprzez instrumenty ryzyka kapitałowego i gwarancje, używając własnych funduszy jak również środków powierzonych mu w ramach mandatów EBI i UE. EFI działa niezależnie jak podmiot komercyjny na warunkach rynkowych. EFI nie jest instytucją udzielającą kredytów bezpośrednio ani nie może przyznawać lub zarządzać grantami dla małych i średnich przedsiębiorstw. Ponadto EFI nie inwestuje bezpośrednio, ale za pośrednictwem instytucji finansowych, którym całkowicie powierzono zadanie.
Europejski Bank Inwestycyjny oraz Europejski Fundusz Inwestycyjny nieprzypadkowo określa się wspólnie jako „grupę Europejskiego Banku Inwestycyjnego”. Jaka jest rola tej słabo znanej instytucji, tak blisko powiązanej z Unią Europejską i Europejskim Bankiem Inwestycyjnym?
Powstanie Funduszu
Decyzja o powołaniu Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (European Investment Fund) została podjęta na Radzie Europejskiej w Edynburgu w grudniu 1992 roku. Konieczność jego powstania była związana ze wzrostem bezrobocia i obniżeniem tempa wzrostu gospodarczego. EFI rozpoczął działalność w marcu 1994 roku na podstawie art. 30 statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a jego siedzibą stała się siedziba EBI.
Fundusz ma postać spółki typu joint-venture. Kapitał założycielski w wysokości 2 mld ECU został subskrybowany przez EBI (40 proc.), Komisję Europejską (30 proc.) oraz kilkaset banków i instytucji finansowych UE (30 proc.). W 2000 roku EBI stał się głównym udziałowcem funduszu - obecnie posiada 61,9 proc. udziałów. W przypadku niektórych projektów fundusz pełni funkcję kompatybilną w stosunku do Banku – finansuje projekty, które ze względu na swój rozmiar lub złożony charakter nie kwalifikują się do sfinansowania przez EBI. Fundusz korzysta z własnych środków finansowych oraz tych powierzonych mu przez EBI lub UE. Jego kapitał wynosi 3 miliardy euro.
Działalność Funduszu obejmuje państwa członkowskie Unii, a także Chorwację, Turcję oraz kraje 3 kraje należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu – Islandię, Liechtenstein i Norwegię.
Cele EFI
Nadrzędnym celem EFI jest pobudzanie inwestycji i wzrostu gospodarczego poprzez udzielanie długoterminowych gwarancji pożyczkom finansującym projekty inwestycyjne, zarówno prywatne, jak i państwowe. Obszarami oddziaływania EFI stały się dwa niezależne od siebie obszary: wsparcie dla tzw. sieci transeuropejskich, czyli inwestycji transportowych, energetycznych i telekomunikacyjnych oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Pomoc dla MŚP odbywa się poprzez dostarczenie kapitału podwyższonego ryzyka, zwłaszcza zakładom młodym i ukierunkowanym na nowe technologie. Oprócz tego Fundusz udziela gwarancji kredytowych na pożyczki udzielane małym i średnim przedsiębiorstwom.
Nieprzypadkowo właśnie te dwie dziedziny znalazły się w sferze zainteresowania Funduszu, gdyż miał on wspierać działalność Europejskiego Banku Inwestycyjnego w aspektach, w których Bank „zdradzał oznaki dysfunkcjonalności”. Kredyty oferowane przez EBI okazywały się nieatrakcyjne dla przedsiębiorców, a wielkie i długookresowe inwestycje infrastrukturalne (na przykład sieci transeuropejskie) obarczone były zbyt dużym ryzykiem niż dopuszczone przez statut Banku. EFI funkcjonuje na zasadach komercyjnych, tak więc odmiennie od Europejskiego Banku Inwestycyjnego jest nastawiony na osiąganie zysków z przeprowadzanych operacji.
Europejski Fundusz Inwestycyjny stał się zapleczem finansowym wsparcia dla projektów realizowanych we Wspólnocie. Przedsięwzięcia takie wymagały dużego zaangażowania kapitału, którego EBI nie mógł zagwarantować ze względu na zakazy statutowe.
Fundusz pełni też zadania kontrolne prowadzone przez organy wewnętrzne i zewnętrzne. Szczególnie ważne są agendy wewnętrzne kontrolujące stopień ryzyka inwestowanych funduszy unijnych. Ponadto EFI zajmuje się optymalizacją operacji finansowych oraz wprowadza praktyki uczciwego rynku w sferze biznesowej.
Struktura Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego
Walne Zgromadzenie – odbywa się co najmniej jeden raz w roku. Wszyscy członkowie Funduszu są uprawnieni do uczestniczenia w posiedzeniach Walnego Zgromadzenia. Unię Europejską reprezentuje jeden z członków Komisji. Przedstawicielem EBI jest jeden z prezesów lub jego zastępca, natomiast instytucje finansowe reprezentowane są przez jedną osobę z każdej instytucji. Liczba głosów zależy od wielkości objętych udziałów. Walne Zgromadzenie spełnia funkcje w obszarze zarządzania i administrowania Funduszem, w szczególności:
- określa ogólne wytyczne dotyczące działania Funduszu
- podejmuje decyzje w sprawie przyjęcia nowych członków oraz ich wykluczenia i zawieszenia
- przyjmuje propozycje zmian w statucie
- podejmuje decyzje upoważniające Fundusz do dokonywania transakcji w zakresie udziałów kapitałowych
- zatwierdza regulamin Funduszu i gwarantuje jego przestrzeganie
- ustala wielkość rezerw oraz przeznaczanie i podział zysków netto Funduszu
- podejmuje decyzje dotyczące podwyższenia górnej granicy zobowiązań Funduszu oraz podwyższenia kapitału dozwolonego
- zatwierdza nominacje członków Rady Nadzorczej i Komitetu Finansowego
Rada Nadzorcza – składa się z 7 członków: 2 reprezentujących Komisję, 3 reprezentujących EBI oraz 2 reprezentujących instytucje finansowe. Obrady są wiążące, gdy obecny jest przynajmniej jeden przedstawiciel każdej kategorii członków. Radzie Nadzorczej przewodniczy prezes EBI, a w razie jego nieobecności jeden z wiceprezesów. Rada zbiera się tak często, jak wymagają tego aktualne potrzeby funduszu, jednak nie rzadziej niż raz na kwartał. Członkowie Rady Nadzorczej są mianowani na odnawialną 2-letnią kadencję.
Uprawnienia Rady Nadzorczej:
- ustala ogólne zasady dotyczące udziałów kapitałowych
- zwołuje Walne Zgromadzenie i przedkłada mu propozycje tematów obrad
- decyduje o udzielniu gwarancji dla transakcji przekraczających 30 mln euro oraz transakcji w obszarze udziałów kapitałowych na kwotę wyższa niż ustalona przez Walne Zgromadzenie
Komitet Finansowy – Składa sięz przedstawiciela EBI, przedstawiciela Komisji oraz przedstawiciela instytucji finansowych. Członkowie są powoływania na okres 3 lat i mogą być ponownie mianowani bez ograniczeń. Przewodniczącym Komitetu jest przedstawiciel z ramienia EBI. Reprezentuje on Fundusz w stosunkach z osobami trzecimi. Komitet jest zwoływany przez przewodniczącego tak często, jak wymagają tego potrzeby Funduszu. Decyzje są podejmowane większością głosów, z wyjątkiem tych dotyczących udziałów kapitałowych i udzielenia gwarancji, które wymagają jednomyślności. Komitet pełni funkcje zarządzające i posiada najszersze uprawnienia umożliwiające działanie w imieniu Funduszu. Raz na kwartał Komitet przedkłada Radzie Nadzorczej sprawozdanie w sprawie działalności Funduszu, a w okresie trzech miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie roczne.