PODSTAWY ANATOMII I FIZJOLOGII CZŁOWIEKA

Anatomia

nauka o:

budowie organizmu (opisywanie narządów, naczyń, nerwów, mięśni)

czynności badanych struktur

Osie ciała

Oś pionowa (podłużna) – prostopadła do powierzchni ziemi, łączy szczyt głowy z ostatnim kręgiem guzicznym (oś główna).

Oś strzałkowa – od przodu do tyłu, prostopadła do osi pionowej i poprzecznej.

Oś poprzeczna lub pozioma – łączy dwa jednakowo położone punkty po prawej i lewej stronie ciała. Prostopadła do obu poprzednich.

Pozycja anatomiczna

W anatomii jest to położenie ciała człowieka według określonego wzoru. W oparciu o pozycję anatomiczną powstały miana położenia i kierunku, płaszczyzny i osie ciała ludzkiego. Położenie ciała w pozycji anatomicznej:

• postawa stojąca, wyprostowana

• kończyny górne zwisające swobodnie po obu stronach tułowia

• powierzchnie dłoni zwrócone są do przodu

• głowa i oczy zwrócone do przodu

• pięty złączone

• śródstopie wraz z palcami odwiedzione nieco na zewnątrz

Płaszczyzny ciała

• pionowe - (na przecięciu płaszczyzny czołowej i strzałkowej)

• poprzeczne (poziome) - (na przecięciu płaszczyzny czołowej i poprzecznej)

• strzałkowe - (na przecięciu płaszczyzny pionowej i poprzecznej)

Holotopia

Jest to położenie narządu w stosunku do głównych płaszczyzn ciała, np..

• położenie przyśrodkowe lub boczne (pł. pośrodkowa)

• przedni(brzuszny), tylny (grzbietowy), powierzchowny, głęboki (pł. czołowa)

• górny, dolny, bliższy, dalszy (pł. pozioma)

Układy narządów

Ukł. Szkieletowy

Ukł. Stawowy

Ukł. Mięśniowy

Ukł. Trawienny

Ukł. Oddechowy

Ukł. Moczowy

Ukł. Płciowe

Ukł. Dokrewny

Ukł. Sercowo-naczyniowy

Ukł. Chłonny

Ukł. Nerwowy

Narządy zmysłów

Powłoka wspólna

Układ szkieletowy

Budowa:

Chrząstka

Kości

Szpik kostny

Okostna

Funkcja

Podporowa (rusztowanie dla części miękkich, przyczepy mięśni)

Ochronna (mózgowie, serce, płuca itp..)

Bierny układ ruchu

Rezerwuar związków mineralnych (wapń, fosfor)

Hemopoeza (wytwarzanie elementów morfotycznych krwi)

Rezerwuar energii (komórki tłuszczowe)

Budowa kości

Grubowłóknista (splotowata) wystepuje głównie w okresie rozwoju, a u dorosłych w miejscach przyczepów ścięgien, szwach, wyrostkach zębodołowych)

Drobnowłóknista (blaszkowata) – kość dojrzała, zbudowana z blaszek kostnych

Kość zbita (zbudowana z osteonów. W centrum osteonu znajduje się kanał zawierajacy naczynia i nerwy, wystepuje w kościach długich i blaszkach kości płaskich)

Kość gąbczasta (zbudowana z blaszek tworzących siec rozgałęzionych beleczek, między którymi znajduje się szpik czerwony; wystepuje w nasadach kości długich, oraz stanowi śródkoście kości płaskich)

Okostna i śródkostna

Okostna-bogato unaczyniona i unerwiona błona włóknista pokrywająca zewnętrzną powierzchnie kości

Śródkostna – błona wyścielająca beleczki kości gąbczastej, kanały osteonów oraz jamy szpikowe

Szpik kostny

Znajduje się w jamach szpikowych trzonów kości długich, w jamkach istoty gąbczastej oraz w kościach płaskich

Stanowi 5% masy ciała

Szpik czerwony- u dzieci, u dorosłych głównie w kościach płaskich

Szpik żółty – u dorosłych

Rodzaje kości

Kości długie (np.kość ramienna, udowa)

Kości krótkie (np. kości nadgarstka)

Kości płaskie (np. kości sklepienia czaski, łopatka)

Kości różnokształtne (np. szczęka, kręgi)

Kości pneumatyczne (np.szczęka, kość sitowa)

Kości trzeszczkowate (rzepka)

Szkielet człowieka

SZKIELET OSIOWY:

Kości czaszki (28)

Kości kręgosłupa

Kości klatki piersiowej (żebra i mostek)

SZKIELET KOŃCZYN

Kości obręczy kończyny górnej

Kości kończyny górnej wolnej

Kości obręczy kończyny dolnej

Kości kończyny dolnej wolnej

Układ stawowy

Razem z układem kostnym stanowi bierny układ ruchu

Podział:

Połączenia ścisłe

Połączenia ruchome

Połączenia ścisłe

Więzozrosty (szwy, wklinowanie, błona międzykostna)

Chrząstkozrosty (szkliste, włókniste =spojenia)

Kościozrosty (skostniałe chrząstkozrosty szkliste lub szwy)

Połączenia wolne

Stawy (połączenia maziowe) charakteryzują się obecnością:

Powierzchni stawowych

Torebki stawowej

Jamy stawowej

Są to podstawowe elementy warunkujące staw.

Dodatkowe elementy stawu

Więzadła stawowe

Obrąbki stawowe

Krążki stawowe

Kaletki maziowe

Rodzaje stawów

Stawy jednoosiowe

Staw zawiasowy np. staw łokciowy, ruchy zginania i prostowania

Staw obrotowy np. stawy promieniowo-łokciowe, ruchy nawracania i odwracania

Staw śrubowy np. Staw szczytowo-obrotowy, odmiana stawu obrotowego

Stawy dwuosiowe

Staw elipsoidalny albo kłykciowy np. staw promieniowo-nadgarstkowy, ruchy zginania i prostowania; przywodzenia i odwodzenia oraz kombinacja tych ruchów, czyli obwodzenie.

Staw siodełkowy np. staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka, ruchy przywodzenia, odwodzenia, przeciwstawiania i odprowadzania.

Stawy wieloosiowe (we wszystkich typach wystepują ruchy w wielu kierunkach; zginanie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie, ruchy obrotowe, obwodzenie)

Staw kulisty wolny np. staw ramienny

Staw kulisty panewkowy np. staw biodrowy

Staw nieregularny (zwykle wystepuje w nim krążek stawowy), np. staw mostkowo-obojczykowy

Stawy płaskie (mają płaskie powierzchnie stawowe oraz bardzo małą ruchomość, określamy je jako połączenie półścisłe), np. staw krzyżowo- biodrowy lub piszczelowo- strzałkowy

Klasyfikacja stawów

Staw prosty – gdy utworzony jest przez dwie kości, np. staw ramienny

Staw złożony – gdy utworzony przez więcej kości np. staw promieniowo-nadgarstkowy

Stawy sprzężone – gdy ruchom w jednym stawie towarzyszą ruchy w innym stawie np. stawy skroniowo-żuchwowe