Akcja powieści toczy się w latach 90. XIX wieku. Pierwszy rozdział rozpoczyna się w Paryżu i trwa przez dwa dni obejmujące spotkanie Judyma w Luwrze z panią Niewadzką i towarzyszącymi jej dziewczętami oraz wyprawę z nimi do wersalu. W następnym rozdziale akcja przenosi się do Warszawy. „Po upływie roku, jednego z ostatnich dni czerwca Judym obudził się w Warszawie.”. Przebywał tam kilka miesięcy. W marcu otrzymał propozycję pracy w Cisach i końcem kwietnia udał się do uzdrowiska. W lutym tego roku wyjechał za granicę Wiktor Judym. W czerwcu Judymowa z dziećmi udała się do Austrii i Szwajcarii (Wintentur). Doktor Judym w Cisach pracował przeszło rok. W czerwcu doszło do awantury z Krzywosądem i Węglichowskim, w wyniku której Judym stracił pracę i przeniósł się do Sosnowca. Na początku września po raz ostatni spotkał się z Joasią. Wydarzenia wspomniane we fragmencie pamiętnika Joasi miały miejsce trzy lata wcześniej. Joasia wspomina w nim o mężczyźnie, którego zauważyła w tramwaju. Był to Judym. Później w Cisach zapytała go, czy jeździł tramwajem na Chłodną lub na Waliców i stwierdziła: „To było ze trzy lata temu, a może nawet więcej.”. Miejsca wymienione w pamiętniku to: Warszawa, Kielce, Głogi, Mękarzyce, Krawczyska (wsie w okolicach Kielc). W retrospektywnych partiach powieści narracja obejmuje dzieciństwo Judyma, a więc wydarzenia sprzed około 20 lat.
Głównym bohaterem wydanej w roku 1899 powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni jestdoktor Tomasz Judym. Jest to człowiek, który w swoim życiu przyjmuje postawę skrajną, nie uznaje żadnych kompromisów. Judym pochodzi z biednej rodziny robotniczej, jest synem szewca-alkoholika i tylko dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności i własnej ciężkiej pracy udaje mu się zdobyć wykształcenie i uciec od nędzy. Wyjazd do Paryża, studia medyczne, potem powrót do Warszawy stanowią zapowiedź kariery. Jako młody i pełen ideałów lekarz, Judym próbuje zmienić otaczającą go rzeczywistość działając w myśl pozytywistycznego hasła pomocy najuboższym. Jednak jego droga życiowa jest kroczeniem od jednej klęski do drugiej: nie udaje mu się przekonać do swego programu, niesienia pomocy najuboższym, środowiska lekarzy warszawskich, niepowodzeniem kończy się również próba założenia własnej praktyki, zaś podczas swego pobytu w Cisach entuzjazm Judyma rozbija się o mur niechęci współpracowników i pracodawców. W końcu rezygnuje z walki, wyjeżdża do Zagłębia, gdzie zostaje lekarzem kopalnianym dla najuboższych. W tym czasie Judym przeżywa ogromne rozdarcie wewnętrzne. Ma możliwość znalezienia szczęścia rodzinnego i założenia własnego domu, jednak odrzuca miłość kochającej go Joasi, gdyż założenie rodziny mogłoby odciągnąć go od służby idei niesienia pomocy ludziom. Jest to decyzja tragiczna, a podjęcie jej stawia Judyma na równi z takimi bohaterami romantycznymi, jak Konrad z III części Dziadów, Kordian, Konrad Wallenrod.
Postawa Judyma jest niewątpliwie postawą piękną i szlachetną, nastawioną na dawanie z siebie wszystkiego co najwartościowsze, bez oglądania się na zapłatę, na nagrodę. Oczywiście, oceniając postępowanie Judyma w kategoriach zdrowego rozsądku, można zwrócić uwagę na wiele minusów takiej postawy: Judym przecież przegrywa swoje życie (traci możliwość zrobienia kariery, odrzuca miłość Joasi, rezygnuje z możliwości osiągnięcia stabilizacji życiowej), a do tego rujnuje życie ukochanej kobiety. Jednak do końca pozostaje czysty i wierny swoim przekonaniom.