ANTYK - poglądy pedagogiczne Platona, Arystotelesa Kwinteriana.
Grecja / Police/ była państwem składających się z Panstw-Miast gdzie wartością był wolny człowiek, który gardził pracą. Pracę wykonywali tylko niewolnicy, którzy byli zdobywani poprzez wojny między Panstwami-miastami, ich podbijanie oraz poprzez kupowanie niewolników.
1900pne do Grecji przybyli Achajowie na wyspy Greckie, którzy stworzyli KULTURE MYCEŃSKĄ, która się rozpowszechniła.
1700pne rozwój kultury myceńskiej został zahamowany poprzez najazd szczepów z Pn.-wch DORÓW, którzy opanowali obszar Grecji i Lakonie. Dorowie- SPARTANIE podbili Achajów.
Achajowie zostali podzieleni na 2 grupy społeczne:
1. HELOCI - niewolnicy, którzy zostali pozbawieni praw i walczyli z najeźdźcami najeźdźcami kraj
2. PERIOJKOWIE - próbowali się układać z Dorami, uzyskali przywileje gospodarcze jednak nie mieli praw politycznych.
W 8 wieku pne Spartanie wciąż zmuszeni byli stłumiać powstania co jakiś czas. W związku z tym zmieniono styl życia obywateli na poświecenie i podporządkowanie się dla obronności państwa. W tym czasie w Sparcie rządziło w sposób demokratyczny 2-ch króli i Rada starczych/ GERUZJA/. Pracę tych władz nadzorowali EFOROWIE / organ kontroli/.
Etapy rozwoju wychowania i Sparcie:
10-8 wiek pne - zabiegom wychowawczym i kształceniu poddawani byli członkowie rodzin królewskich Uczeni byli prawa, dekretów, dyscyplin olimpijskich, sprawności fizycznej, pływania, jazda konna, rzut dyskiem itp. Ideałem wychowawczym był ZOŁNIERZ I POLITYK
6 wiek pne - Podporządkowanie spraw Państwu. Dzieci od samego początku były wychowywane dla obronności kraju.
Nie istniała w tym czasie szkoła jako instytucja.
Do 7-go roku życia rodzice uczyli dzieci pisać i czytać.Zarówno chłopcy jak i dziewczęta. Dzieci kalekie i ułomne były zabijane lub podrzucane niewolnikom, którzy je wychowywali.
Po 7 roku życia
Dziewczynki organizowano w oddziały gdzie poddawano je ćwiczeniom fizycznym. W koszarach uczone są strzelania z łuku. Potrafią robić to samo co chłopcy. Na noc wracają do domów. Po 18 roku życia zajmowały się zakładaniem rodzin oraz wychowywaniem dzieci..
Chłopcy po 7 roku życia idą do koszar i znajdują się tam do 17-18 lat.
8-12 gry i zabawy, lżejsze ćwiczenia fizyczne
12-16 ćwiczenia lekkoatletyczne i …
17-18 chłopcy idą do EFEBII wojskowej /do 20-21 lat/ musztra, sztuka władania bronią, prace o charakterze wojskowym, ćwiczyli zapasy, rzut dyskiem i oszczepem
Po ukończeniu Efebii szli do wojska na około 10 lat a następnie państwo nakazuje znaleźć żonę i płodzić synów.
Wychowanie takie miało wytworzyć żołnierza z obywatela. Podczas trwania tego szkolenia nikt nie dba o dzieci,nie dostają jedzenia ani żadnych ubrań. Zmuszone były do kradzieży pożywienia i „załatwienia” sobie spania. Dzieci były karcone nie za sam akt kradzieży ale za fakt złapania ich na gorącym uczynku popełnienia kradzieży. Chłopców uczono niewygody, wytrzymywanie chłodu, chodzenia boso, zaprawiano w niskich temperaturach, uczono sprytu. Nie wolno im było nawiązywać kontaktów towarzyskich miedzy sobą oraz rozmowy z innymi dziećmi, odpowiadały krótko i treściwie na dany temat - LAKONICZNA WYPOWIEDZ. W związku z procesem szkolenia i warunkach w jakich się odbywały powstało określenie SPARTAŃSKIE WARUNKI.. Chłopcom nie można było uskarżać się na warunki. Program szkolenia nie przewidywał nauki czytania i pisania dzieci tylko uczono je na pamięć prawa spartańskiego, historii narodu, dekretów, poetyckie utwory patriotyczne, śpiewu chóralnego chóralnego pieśni wojskowych.
SPARTA- brak instytucji szkoły jedynie nauczenie wojskowe w koszarach.
ATENY- /Attyka/
Wychowanie w kręgu kultury myceńskiej. Panowały dobre stosunki miedzy sąsiadami. Wszelkie spory były załatwiane polubownie, drogą mediacji.
Do 7 wieku pne obowiązywał wychowanie podobne jak w Sparcie tj,wychowanie wojskowe ukierunkowane na obronności kraju. Obywatel - Dobry żołnierz.
KOLOKOGARHIA - ideał ateński, doskonałość fizyczna, umysłowa, piękne ciało, cnotliwość, moralność, wykształcony człowiek.
Do 7 lat dziecko pozostawało w domu przy matce, która się nim opiekuje i bawi oraz uczyła postaw pisania,
Od 7 lat rozpoczynają naukę chłopcy natomiast dziewczęta uczyły się w gospodarstwa domowego, matki same uczyły czytania i pisania, szycia itp. zajęć domowych.
Chłopcy chodzą do szkoły pod opieką pedagoga /niewolnik, który szedł za chłopcem do szkoły i niósł mu przybory szkolne. Tam czekał na koniec zajęć a następnie odprowadzał dziecko do domu./ PEDAGOG - osoba prowadząca dziecko do szkoły.
Szkołę prowadził jeden nauczyciel na swój własny rachunek.
Po czasie pojawiła się specjalizacja nauczycieli i w szkołach pojawiają się różni nauczyciele od danych tematów.
1. Pierwszy - Gramatysta, uczy dziecko pisania, rachunków, literatury.
2. Drugi - Lutnista, uczy muzyki i gry na lutni
Nauczyciele prowadzili zajęcia z każdym dzieckiem z osobna i nauczanie zaczynało się od:
• wyuczenie liter alfabetu, ich głosu
• rozpoznawanie liter
• nauka czytania ok. 2 lata
• nauka pisania
• arytmetyka - poznanie 4 podstawowych działań matematycznych + - * / .
W wieku 9 lat
Gramatysta nauczał: utworów poetyckich, historii narodu, geografii, zasad życia społecznego, polityki, etyki, mitologii.
Lutnista kontynuował naukę gry na lutni, śpiewu, deklamacji, melodii i rytmu.
Po 13 roku życia
Chłopiec przechodził do szkoły zwanej PALESTRA /boisko sportowe/ i jest tam pod opieką PEDOTRIBY. Nauczany tam jest pierwszego stopnia wychowania obywatelskiego, podstawy lekkoatletyki /5-cio bój, nauka pływania/. Do szkół przychodzą wysocy urzędnicy państwowi i politycy, którzy rozmawiają i nauczają o obronności państwa, polityce, obowiązkach obywateli.
Po Palestrze dzieci przechodziły do GIMNAZJUM /stadion sportowy/ gdzie urzędowali SORFONIŚCI / urzędnicy państwowi/. Nauczyciel który utrzymywał szkołę to GIMNAZJARCHA. Młodzi chłopcy nauczani byli wychowania obywatelskiego, podstawy lekkoatletyki,o obronności państwa, polityce, obowiązkach obywateli. Dodatkowo ćwiczono sprawność fizyczną.
18-19 lat młodzieniec szedł do EFEBII wojskowej trwającej 2 lata gdzie pobierał nauki wojskowe i obywatelskie.
Pierwszy rok - podstawowe prace żołnierskie
Drugi rok - praca w sztabie wojskowym.
Kultura helleńska / nazwa pochodzi od Hellady/ oznaczała wysoki poziom kultury, na której wzorowały się inne państwa ówczesnego okresu.
STAROŻYTNY RZYM
Okres starożytnego Rzymu dzieli się na 2 okresy tj.:
1. Republika
2. Cesarstwo
REPUBLIKA
Około 6 wieku pne w starożytnym Rzymie panowała przewaga gospodarki rolnej nad miejską. Wobec tego wytworzył się ideał OBYWATELA - GOSPODARZA.
Właściciel dużej plantacji, pola cytrusów, oliwek. Ideał dobrego gospodarza umie zarządzać całym gospodarstwem tj, niewolnikami, sprzedażą, przechowywaniem, zarządzaniem majątkiem itp.
Młodzi chłopcy przysposabiani byli do tego ideału zarządcy majątku gospodarki
Do 7 lat pod opieką matki chłopcy i dziewczęta uczyły się pisania i czytania.
Po 7 roku dziewczęta pozostawały w domu gdzie uczyły się jak prowadzić dom, haftowania, wyszywania, przygotowywania posiłków.
Natomiast chłopcy byli pod opieką ojca, który uczył gospodarstwa i zarządzania służbą, niewolnikami. Zaznajamiany był z prawami 12 tablic Od. 450 pne uczono jeszcze czytania i uczenia się na pamięć.
Od 14 lat chłopiec mógł być oddany na tzw. . praktykę do urzędnika, polityka, prawnika gdzie mieszkał u niego. Za praktykę rodzice musieli zapłacić.
Chłopcy po 18 roku życia musieli iść do Efebii na 2 lata - wychowanie wojskowe.
1. zwykłe prace żołnierskie
2. praca w sztabie
Po ukończeniu Effebi mężczyzna taki był wolny i mógł założyć swoją rodzinę i mieć dzieci.
Dziewczęta w tym czasie uczyły się wszystkiego w domu z nauczycielem, za którego trzeba było zapłacić. Nauczycielami również byli niewolnicy wykształceni. Mogli oni mieszkać w takim gospodarstwie być traktowani na prawach rodzinnych. Jednakże w każdej sytuacji niewolnik mógł być sprzedany.
Natomiast biedne dzieci z miast chodziły do szkół publicznych LUDUS, gdzie uczęszczali zarówno chłopcy i dziewczęta. Nauczyciele to LITERATORZY. Kosztami utrzymania szkoły przerzucone było na miasto.
Dzieci uczyły się tam:
• czytania
• po 2 latach pisania
• arytmetyki
• przerabiano opowiadania z dziejów Rzymu
• deklamacja ballad
• nauka pieśni patriotycznych
• literatura prawa 12 tablic
Ok. 3 wieku pne w szkołach LUDU pojawili się nauczyciele arytmetyki - KALKULATORZY. W szkołach tych pojawia się specjalizacja nauczycieli.
Powstaje kultura Hellenistyczna - wpływ kultur greckiej i rzymskiej. Pod koniec 2 wieku pne w państwie rzymskim upowszechnia się język grecki i zaczynają powstawać pierwsze prywatne szkoły, które są bardzo drogie. Nauka tam jest pobierana od 12 roku życia.
W szkole takiej językiem wykładowym jest grecki a nauczano:
• literatury greckiej
• 7 sztuk wyzwolonych / astronomia, muzyka, arytmetyka, retoryka,
Ważną rolę w tej szkole odgrywają nauczyciele muzyki.
TYMOTEUSZ - nauczyciel muzyki w Rzymie, bardzo drogi, dziecko musiało już znać muzykę, brał podwójne gaże za to by najpierw oduczyć nauki muzyki starego nauczyciela a następnie nauczyć na nowo.
W tym czasie pojawia się ranking nauczycieli, określający ich jakość nauczania i renomę.
CESARSTWO
Po licznych podbojach w Europie cesarz ogłasza się CEZAREM i zaczęto zaszczepiać kulturę rzymską.
Z okresem cesarstwa powstają nowe ideały z dobrego gospodarza na polityka i urzędnika /zapotrzebowanie w związku z licznymi podbitymi ziemiami Europie/.
Powstaje coraz więcej szkół LUDUS gdzie program nauczania jest niezmienny.
Powstają też nowe szkoły RETORYCZNE, po których zdobywano dobre wykształcenie.W nich uczniowie nauczani byli rozwiązywania trudnych zadań na temat prawa, polityki. Nauczano w niej 3-ch rodzaji mów: Doradcze, Sądowe, Panegiryczne/wychwalające/.
Uczono również prawa i mów CYCERONA / najlepszy retoryk/
Nauka trwała 3 lata i kończyła się w wieku 20-21 lata następnie edukacja wojskowa.
Kobiety nie mogły się uczyć w tej szkole.
Właścicielem takiej szkoły był Kwintylian - wybitny prawnik i retor.
CHRZEŚCIJANIZM
Następuje okres rozwijania się chrześcijaństwa, coraz bardziej rozszerzał swoje wpływy społeczne i ekonomiczne. Od około 5 wieku następują zmiany stosunków politycznych, powstają nowe państwa, które przejmują nową religię. Powstają nowe zakony kościelne żeńskie i męskie twierdzeniem, iż, życie doczesne jest tylko chwilą, trzeba żyć uczciwie, kochać Boga i miłować bliźniego.
Pojawia się nowy ideał człowieka tj. ASCEZY / dbanie o sprawy duchowe a nie o cielesne/ który zaczyna wypierać ideały antyczne.
Św. Augustyn postuluje by nie uczyć pisma i czytania żeby ludzie za dużo nie czytali i przez to nie myśleli. Kościół nie dążył do tego by kształcić ludzi.
Zaczęły podupadać szkoły antyczne przez tego typu działania i z upadkiem Cesarstwa Zachodnio-rzymskiego w roku 497ne zaczyna się okres Średniowiecza.
Kościół nie chce się dzielić swoją wiedzą i doświadczeniem. Zajmuje się tylko życiem przyszłym poprzez bezwiedne oddanie dla Boga. W społeczeństwie pojawiają się masy analfabetów. Doszło do takiego stanu, że nawet sam król i jego otoczenie nie umieją pisać i czytać.
1. Wobec tego Karol Wielki zakłada szkołę pałacową by uczyć się i kształcić oraz wymusza na Papieżu by powstały szkółki przykościelne.. Są one dla osób chętnych z wykładanym językiem łacińskim.
801r ne początek powstania SZKÓŁ PARAFIALNYCH w Europie. Nauczano jedynie śpiewu, rachunku, czytania, pisania, ministrowania. Nauczycielami są proboszczowie danych kościołów, którzy mają obowiązek ich utrzymywania. Jednak w szkołach nauczają również kościelni jak i sami absolwenci tych szkół. Najlepszy rozwój szkolnictwa parafialnego był w Anglii natomiast najgorzej się rozwijało w Niemczech i Francji.
Jedynie w wieku 7 ne we Florencji powstały szkółki, które nauczały 10000chłopców i dziewcząt.
2. SZKOŁY KOLEGIACKIE - znajdowały się katedrze mniejszych miastach przy kościołach. Realizowały nauczanie 7 sztuk wyzwolonych.
W 1200r powstaje UNIWERSYTET PARYSKI /kościelny/
3. Typem szkół kościelnych były SZKOŁY KLASZTORNE. Nie przyjmowano do takiej szkoły nikogo, kto nie chciał po takiej szkole zostać w Kościele i służyć Bogowi.
Klasztory miały różne specjalizację i w każdym uczono czegoś innego w zależności od typu klasztoru, czym się zajmował. Np. Benedyktyni nauczali przepisywania ksiąg, poprzez to do klasztornych szkół przyjmowano chłopców ze zdolnościami artystycznymi.
W roku 529 powstaje w Europie na Monte Cassino pierwszy klasztor u benedyktynów, którzy nauczali nie tylko osoby, które po nauce chcą zostać w Kościele.Nauczano tam: pisania, czytania, psalmów kościelnych, rachowania, i specjalizacji zakonu.
3. SZKOŁY KATEDRALNE - w 826r powstają z inicjatywy papieża Eugeniusza II
Powstają przy siedzibach biskupów dużych miastach. Szkoły te skupiały wokół siebie ludzi uczonych. Przyjmowano tam młodzież dorosłą, którą nauczano 7 sztuk wyzwolonych:
• TRIWIUM /trójdrożne/ - gramatyka, retoryka, dialektyka
• KWADRIVIUM /czterodrożne/ - muzyka, astronomia, geometria, arytmetyka.
Gramatyka - znajomość słów, zwrotów łacińskich, analiza utworów /studiowano dystychyKatana/
Retoryka - stworzenie stylu kancelaryjnego, redagowanie dokumentów, listów, podstawy prawa kanonicznego katedrze państwowego.
Dialektyka - zasady logicznego rozumowania/ logika/ Zazwyczaj tego rezygnowano żeby logicznie nie myśleć katedrze Biblii.
Muzyka - śpiew psalmów, gra na instrumencie, śpiew chóralny.
Astronomia - obliczanie ruchomych świąt katedrze kalendarzu kościelnym/ nauka związana z Arytmetyką/
Geometria - związek geografią, znajdowanie na mapie miejsc w Biblii.
W katedrze nauczano 7 sztuk a w reszcie szkół tylko 3. Mogły być wprowadzone elementy: filozofii, medycyny, teologii. Zaznajamiano z prawem kanonicznym.
SZKOLNICTWO POLSKIE
Dynamiczny rozwój szkół w Polsce nastał w 12/13 wieku. Szkół katedralnych było 13 a kolegiackich 14.
W 1257r SYNOD ŁĘCZYCKI zabronił zatrudnienia w szkołach kościelnych niemieckich nauczycieli.
W 13 wieku rozwijają się szkoły parafialne. W 14 i 15 wieku na terenie Polski było już ich 3000. Poziom tych szkół był bardzo zróżnicowany. W mieście stały one na wyższym poziomie niż na wsi i realizowano w nich nawet elementy kwadrivium.
Sławni Polacy:
• Witello
• Mikołaj z Polski -autor licznych rozpraw z zakresu medycyny, profesor na Uniwersytecie w Monpelier.
• Mateusz z Krakowa - słynny scholastyk i rektor Uniwersytetu w Hagelbergu.
Po 10 wieku państwa powstawały na podstawie praw krajowych. Były potrzeby na wykształcenie ludzi np. polityków, urzędników. Istniało duże zapotrzebowanie na tych ludzi. Szkolnictwo kościelne nie wystarczałoby wykształcić naukowców, lekarzy itp., którzy potrzebni byli do leczenia i zwalczania zaraz i epidemii panujących miastach i wioskach.
I. UNIWERSYTET BOLOŃSKI 1112r.
Powstał ze szkół prawniczych. Był całkowicie świecki, nie było zwierzchności Papieża i nie wykładano tam teologii. Bogatsi mieszczanie /patrycjusze/ założyli ten uniwersytet gdzie wysyłali tam swoje dzieci by je kształcić i podnieść swój stan społeczny. Studiowano tam Prawa Rzymskie, 7 sztuk wyzwolonych zgłębiając je jeszcze bardziej ARTES LIBERALE, medycynę a w późniejszym czasie Prawo Kanonickie.
W systemie bolońskim REKTOREM był student ostatniego roku /5/, wybierany raz na rok. Dolną granicą studiowania był wiek 18-19 lat. Musiał być bogaty gdyż z własnych pieniędzy opłacał działalność rektoratu. Nie musiał zdawać egzaminów, był zwierzchnikiem wszystkich profesorów i studentów. Odbierał przysięgę profesorów na wierność uczelni. Układał plan zajęć dla całej uczelni. Sadził profesorów i studentów za drobne przewinienia, pobicia, konflikty. W poważniejszych sprawach jak np. zabójstwa, kontakty z mężatkami studentów, uszkodzenia ciała przez obcięcie członków przekazywał sprawy do Sądów Miejskich. Odnośnie decyzji Rektora nie było możliwości odwołania. Rektor jako jedyna osoba na uczelni mogła nosić przy sobie broń- symbol władzy. Był wybierany spośród wszystkich studentów. Ustalał daty świąt studenckich jak juwenalia i beanalia /otrzęsiny/Rektor nie mógł być żonaty i nie mógł być osobą duchowną.
Studenci sami płacili profesorom za wykłady. Oraz sami moli sobie wybierać profesorów, którzy ich uczyli. W najlepszych godzinach 9-12 wykładali najlepsi profesorowie zwyczajni. Wykładowym językiem nauczania był łaciński.
Studenci sami wybierali sobie stancje w których mieszkali. Mieszkała nawet z nimi służba. Przybywając do miasta gdzie studiowali musieli przywieść ze sobą odpowiednią ilość pieniędzy żeby wystarczyło im na całe studia. Uczelnie takie miały bardzo duży wpływ na rozwój miasta poprzez handel i podróżników.
Miasta nadawały studentom specjalne prawa sprzyjające im. Np. zakaz sprzedaży drożej niż innym ludziom. Byli zwolnieni z opłacania cła za sprowadzane rzeczy do kraju w którym studiowali. Wyznaczano nawet lichwiarza, który pożyczał im pieniądze na mały procent /1%/. Obowiązek ścigania przestępców/ priorytetowe sprawy/, którzy napadali na nich i grabili. Jeżeli nie udało się znaleźć przestępcy to miasto miało obowiązek zrekompensowania straty. Była to pierwsza konstytucja Uniwersytetu!!!
II. UNIWERSYTET PARYSKI 1200r.
Podporządkowany był Papieżowi. Wykładano na nim teologię, Prawo Kanoniczne, Medycynę, 7 sztuk wyzwolonych.
Rektorem był profesor wybierany co 3 miesiące wśród innych profesorów. Na początku przyjmowano na uczelnie dzieci od 7 roku życia, którzy przechodzili wszystkie szczeble nauczania. Studentami również były osoby duchowne, pełniące funkcję w kościele. Czesne osoby świeckie płacili pieniędzmi natomiast osoby duchowne - beneficjami / pensją kościelną/
Rektor za poważne przewinienia oddawał studenta pod władzę Sądów Miejskich, natomiast osoby duchowne przed Sądy Biskupie.
Studenci mieszkali w KONWIKTACH /pierwsze akademiki/o surowej dyscyplinie gdzie regulamin przewidywał modlitwę, wspólne śniadania.
Przywileje studenckie były wzorowane z Uniwersytetu w Bolonii.
1209 Campbrigde
1214 Oxford
1222 Padwa
1248 Praga
1364 Kraków - Akademia Krakowska.
AKADEMIA KRAKOWSKA -1364r
Założył ją Kazimierz Wielki. Papież nie wydał zgody na powstanie wydziału teologii.
I Akt Fundacyjny:
1.Wydział Prawa - 3 katedry
2.Wydział Medycyny - 2 katedry
3.7 Sztuk wyzwolonych - 1 katedra
II Akt Fundacyjny - Władysław Jagiełło:
1. Prawo kościelne - 7 katedr
2. Medycyna - 1 katedra
3. 7 sztuk wyzw. - 1 Katedra
Słynni profesorowie /wybitni prawnicy/:
1. Stanisław ze Skarbimierza - pierwszy rektor uczelni
2. Paweł Włodkowic
3. Paweł z Wroczyna - autor „Komentarz do ekonomiki Arystotelesa”
4. Marcin Król i Wojciech z Brudzewa - założyli Ośrodek Badań matem-astronom.
W 15 wieku studiowało tu już 18 tysięcy studentów. 40% Byli to studenci z zagranicy najliczniej w kolejności to: Niemiec, Węgry, Słowacja, Czechy, Skandynawia, Szwajcarzy, Hiszpanii
Z Polski najwięcej studentów: Śląska, Małopolski, Wielkopolski, Mazowsze i Litwa.
Z polskich miast: Kraków, Wrocław, Nysa, Gdańsk
Połowa studentów miała pochodzenie wiejskie wiec zamożni ludzie niechętnie studiowali na Akademii Krakowskiej.
We wczesnym średniowieczu nauczycielami były osoby wykształcone- odnosi się to do szkól miejskich z czasów rzymskich.
W szkołach kościelnych nauczycielami byli duchowni świeccy lub zakonnicy nazwani SCHOLAKTIKUS.
W pełnym średniowieczu poziom nauczania się znacznie obniżył. W szkołach kościelnych nauczycielami byli proboszczowie lub kościelni. Nauczyciele miejscy bardzo słabo zarabiali. Często musieli dorabiać na roli. Już lepszy poziom panował na uczelniach kolegiackich i katedralnych.
SCHOLASTYKA - prowadzenie myślenia uczniów określonym kierunku, udowadnianie tego.
Całego materiału uczono się na pamięć. Książkę do nauki miał tylko nauczyciel. Uczniowie ich nie mieli, bo były za drogie i w ogóle ich nie było. Książki przepisywali specjalni zakonnicy - SKRYBOWIE.
Dzieci były wychowywane w okresie średniowiecza na IDEAŁ ASCETY.
W szkołach panowała przeświadczenie o karaniu dzieci, karami cielesnymi nawet na przeszłość poprzez rózgi. Często były nadużywane dla dobra dziecka. Natomiast już starszej młodzieży, studentów już nie bito.
ODRODZNIE 14-15-16-pocz17 wieku.
Początek rozwoju odrodzenia nie można jednoznacznie określić. W różnych państwach następował kiedy indziej. Ale takim początkiem można określić 1112r - powstanie Uniwersytetu w Bolonii.
Okres rozwoju kultury europejskiej charakteryzuje się nasileniem tendencji HUMANISTYCZNYCH I LAICKICH /świeckich/. Nawrotem do kultury antycznej, rozwojem myśli racjonalistycznej, przyrodoznawczej i technicznej, rozkwitem nauki i sztuki, literatury i muzyki oraz wszystkich ideałów grecko- rzymskich.
Nastąpiło odnowienie kierunków filozofii starożytnej tj. platonizm, arystotelizm, filozofia przyrody /Jordano Bruno/, kierunków empiryczne i eksperymentalne /Galileusz, Kopernik. Bacon /
Rozwija się w sztuce nurt TRECENTA z wczesną fazą Quatrocenta /Giotto, Pisano/.
Ośrodki sztuki: Florencja - specjalne szkoły dla artystów gdzie badano perspektywę linearną, proporcje, mechanikę, anatomie ciała ludzkiego. Nawiązywano do dziedzictwa kultury antycznej.
W okresie dojrzałym renesansu ośrodkami sztuki były: Mediolan, Rzym, Wenecja.
A przedstawicielami: Michał Anioł, Rafael Santi, Belini, Tycjan, Weroneze, Giargione, Branate.
LITERATURA
• Cechuje ją bogactwo i różnorodność
• Rozwój piśmiennictwa w językach narodowych tj. poeci, pisarze.
• Wprowadzenie nowych gatunków literackich opartych na wzorcach antycznych.
• Poszerzenie tematyki o nowe zjawiska jak i psychologia
Poeci: Petrarka, Ronsard, Kochanowski
Proza: Bocacio, Franciszek Reble, Michał Montaine
Dramat: Cerwantez, Szekspir
Zaznacza się HUMANIZM - prąd w kulturze, nauce i sztuce gloryfikujący piękność świata realnego, poświęcony sprawami ludzkimi jego radością i troska. Cechuje się wiarą w nieograniczoną siłę rozumu ludzkiego jego możliwości.
Ruch umysłowy dzieli się na 2 nurty:
1. opierał się na dorobku kulturalnym własnego kraju, na jego tradycjach języku ojczystym
2. wysuwa na pierwszy plan znajomość literatury klasycznej, języka greckiego i łacińskiego.
PEDAGOGIKA OKRESU ODRODZENIA
Nastąpiła ostra krytyka pedagogiki średniowiecznej, ustępuje ideał ascezy na ciekawość świata. Potępienie kar, nauczania pamięciowego, ogłupiania młodych umysłów, obciążanie ich wiedzą zbędną, nieużyteczną oraz jednostronności nauczania szkół kościelnych. Wypłynął postulat odebrania kościołowi wpływu na wychowanie i podporządkowanie szkół władzom świeckim. Krytyka średniowiecznych metod nauczania oraz nauczania w języku łacińskim.
Zaczęły powstawać niezależne twory szkolne, które miały swoje cele i zadania nie zależne od kościoła:
• 13 wiek - władze miejskie zorganizowały powszechnie dostępne szkoły elementarne w języku ojczystym /włoskim/ Podobne szkoły powstały w innych miastach jak Ferone,Wenecja, Scenie, Mediolanie.
• 1348 - powstaje Uniwersytet Mieszczański we Florencji, który założyła to rodzina MEDYCEUSZY /słynni mecenasi sztuki/
• Do końca 14 wieku powstanie szkół nadwornych z humanistycznym profilem nauki w Florencji, Padwie, Wenecji, Pawi, Weronie, Ferrara, Mantua.
• 1405r powstaje szkoła z KONWIKTEM /akademik/ we Florencji dla uczniów. Założyciel: Gasparino Barzizza.
• 1423 - SZKOŁA RADOŚCI założyciel Wiktorio Defeltre.
Przedstawiciele myśli pedagogicznej w Europie:
Włochy - Vergerio, Piccolomini, Legia, Alberti, Barbaro, Guanino z Werony
Anglia - J. Colet, J. Moore, T. Eliot.
Niderlandy - Groote, J. CELE, A. Higins. J d Vives, Erazm z Roterdamu
Francja - F. Rabeliois, P. Ramus.
John Cele - jako pierwszy zastosował podział na klasy w szkole ze względu na wiek.
MYŚL PEDAGOGICZNA POLSKA
W 1596 Akt Unii Lubelskiej - Jagiellonowie tym aktem połączyli Polskę z Litwą.
W wieku 16tym „złoty wiek szlachecki ” i „złoty wiek kultury polskiej” wpłynął na rozwój architektury - kościoły, zamki królewskie/ np. w Piotrkowie, Warszawie, Niepołomicach, Sandomierzu, Kamieniec Podolski Wilno/ oraz zamki magnackie / zamki magnackie /Baranów, Piaskowa Skała, Trzmielów, Tęczy, Janowiec.
Literatura - rozwija się literatura narodowa, w 16 wieku , która poprzedziła l twórczość łacińską / Jan z Wiślicy, Andrzej Krzycki, Mikołaj Hussowski, Klemens Janowski/
Główni przedstawiciele: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Piotr Skarga-Powęski.
Rozwija się drukarstwo, powstają pierwsze oficyny drukarskie. Najbardziej wyspecjalizował się w drukarstwie Kraków.
W 15 -16 nastąpił największy rozwój drukarstwa w Krakowie - Jan Haller, Florian, Unger, Mikołaj i Stanisław Szafenbergowie, Hieronim Wieter drukowali nie tylko książki ale i wydawnictwa naukowe.
W Gdańsku - Marian Tretter, Franciszek Rhode, Jerzy Rhete
W 16 wieku powstaje w Poznaniu w 1519r KOLEGIUM BISKUPIE - status akademicki. Nazywana była też Akademią Lubrańskiego/od założyciela Jan Godziemba-Lubrański.
Posiadała 2 wydziały:
1. humanistyczny - kurs przygotowawczy do studiów na wydziale teologii, łacina, gramatyka, poetyka, retoryka, literatura i język Grecki, kurs matematyki, astronomii, elementy prawa i historii powszechnej.
2. teologiczny - zasady liturgii, prawo kanoniczne, dogmatyka moralna, egzegeza pisma Św. /rozbieranie na zdania, co filozof miał na myśli/, śpiew i muzyka kościelna.
Akademia dotrwała do czasów Komisji Edukacji Narodowej do 1773 roku.
MYŚL PEDAGOGICZNA - POLSKA.
1. Łukasz Górnicki
• przewodniczący, przedstawiciel myśli pedagogicznej w Polsce. Twórca „ Dworzanin Polski” /dowolny przekład ksiązki Baltazara Castelione/.
• Ideał : Człowiek o wysokiej kulturze, moralności w sztuce rycerskiej.
2. Mikołaj Rej - „Żywot człowieka poczciwego”
• poglądy na szkołę i wykształcenie szlachcica tj. przygotuje go do udziału w życiu politycznym, żeby umiał przemawiać, sprawność fizyczna, ćwiczeń wojskowych, fechtunku,
• szlachty nie można przemęczać intelektualnie, jedynie studia dla przyszłych naukowców.
3. Erazm Gliczer
• mogą uczyć się tylko dzieci ze związków małżeńskich,
• nauka w szkole a nie w domu od 4 roku życia pod okiem 1 nauczyciela.
• Ideał: religijny, nieskazitelnie moralny, wykształcony tj. w miescie w najlepszych szkołach przez najlepszych nauczycieli, znajomości rzemiosła użyteczności zawodów mieszczaństwa.
4. Szymon Marycjusz
• państwo jest odpowiedzialne za stan oświaty w Polsce,
• kler musi przeżyć ` odnowienie moralne” i duchowe,
• nauka dla wszystkich stanów społecznych,
• podnieść prestiż zawodu nauczyciela,
• zakładanie niezależnych szkół od kościoła /miejskie, publiczne, prywatne/, przeciwnik nauczenia przez kościół.
5. Andrzej Frycz Modrzewski - polityk, autor „ O naprawie Rzeczpospolitej” jedna z ksiąg o nazwie „ O Szkole”.
• Powszechny dostęp do szkół dla męskiej części młodzieży,
• szkoła utrzymywana przez klasztor i biskupów,
• program szkolny oparty na kwadilium oraz gramatyce, retoryce, dialektyce na wyższym stopniu i filozofia oraz języki obce.
6. Sebastian Patrycy
• podkreśla role wychowania fizycznego, moralnego i umysłowego,
• dzieci podejmują naukę w wieku 7 lat, na początku dzieci uczone były triwium, pisanie i czytanie,
• na poziomie wyższym program powinien być zróżnicowany w zależności dla jakiego stanu np. dla szlachty - poetyka, historia, etyka, nauka wymowy, prawo, języki / łacina, greka, hebrajski, polski, niemiecki, hiszpański/
Reformacja - ruch religijny w Europie Europie 16 wieku o podłożu społeczno-politycznym, doprowadził do powstania różnych wyznań chrześcijańskich /protestantyzm/ które zorganizowały się w niezależne od Papieża, kościoły ewangelickie.
U podstaw reformacji leżały:
• rosnąca krytyka kościoła za skostnienia
• zeświecczenie i nadużycia hierarchów kościoła
• dążenie feudałów do zagarnięcia dóbr duchowieństwa
• ogólna niechęć do opłat na rzecz kleru
MARCIN LUTER - niem. Duchowny w 1517 w Witenbergu przybił 95 tez w których potępia kościół za jego postawy, przy poparciu całego społeczeństwa. Kościół powinien być nie zależnyi nie może służyć poszczególnym klasom społecznym. Luter ogłosił niezależność od Papieża.
Miał poparcie chłopów i książąt. Obiecywał coś wszystkim stanom społecznym. Doprowadziło to w póżniejszym czasie do wojen religijnych.
Potępiał dotychczasowe przedmioty szkolne, metody nauczania, podręczniki. Doprowadziło to do zaniku szkół i uniwersytetów w Niemczech oraz braku wykształconych ludzi, polityków, urzędników. Człowiek powinien być religijny, studiować jedynie biblie.
Po czasie Luter zmienił poglądy i oddał szkoły pod opiekę książąt:
• władza państwowa ma prawo do zmuszenia rodziców by kształcili swoje dzieci
• proponował zakładania szkół z językami łacińskim, greką, hebrajskim by studiować Biblie Św.
• Biblia miała być lekturą najwyższych klas w szkołach średnich, wiedza religijna miała ograniczać się do pamięciowego opanowania „małego katechizmu” jego autorstwa
• Kształcić trzeba tylko najzdolniejszą młodzież wychowanie powinno opierać się na poznaniu elementów prawa religijnego z katechizmu
• Lud uczyć pokory, wierności, posłuszeństwa, życzliwości panom.
Marcin Luter doprowadził do upadku szkolnictwa w Niemczech.
Filip Melanchton 1497-1560 bliski współpracownik Lutra, wybitny uczony.
• Podźwignął szkolnictwo niemieckie z ruiny
• Przeprowadził reforme uniwersytetów niemieckich
• podźwignął szkoły średnie i stworzył strukturę szkolną
• Dostał tytuł „wychowawcy niemiec”
Wiedza szkolna to poznanie szłów, zjawisk oraz przedstawienie jasności własnych myśli.
Nauczanie:
• Oparte na znajomości gramatyki i lektur klasyków, nauka wymowy
• Ciężar utrzymania szkół ponoszą władze świeckie
• Szkolnictwo elementarne i średnie pozostało z językiem łacińskim jako wykładowym]
Zorganizował szkoły średnie - 3 klasy i programy nauczania, nauczano: gramatyka łacińska, dystychy Katona, religia, bajki Ezopa, Rozmówki Erazma z Roterdamu, Komedia Terencjusza i Plutarcha, dzieła Wergilego, Owidiusza, Mowy Cycerona, logika, retoryka.
Opracował ordynację dla szkół saksońskich:
Wg. Jego projektu zreformowano uniwersytety niemieckie w Witenberdze, Hajdelbergu, Lipsku, Roztok, Frankfurt nad Odrą, Tubinga.
Tomasz Muncer - reformator, nie tworzył szkół
FRANCJA
JAN SZTURM (1507-1589) mistrz stylu łacińskiego, znawca Cycerona w Europie, Przeszedł na luteranizm.
Założył w 1537 szkołę gimnazjum w Sztrasburgu, gdzie był 40 lat rektorem. Założył jeszcze 23 szkół średnich w Sztrasburgu, gdzie wzorem było 10-cio letnie gimnazjum
Organizacja szkoły:
Klasa 1-2 - czytanie i pisanie po łacinie, proste formy gramatyczne
Klasa 3-6 - opanowanie form i przepisów gramatycznych, lektura utworów klasycznych
Klasa 7-10 - retoryka
• Nauka od 6 roku życia /generalnie/
• Klasa liczyła 10 uczniów gdzie kierowani byli przez DEKURIONÓW najzdolniejszych uczniów
• Nagradzanie za pilność w nauce /pierwsze stypendia/
• Każda klasa miała swój program, metody dydaktyczne i wychowawcze
• Ustalone jasne warunki promowania do wyższych klas
• W kalsach początkowych religia w języku ojczystym a w starszych po łacinie
• Religia odbywała się w sobote i niedziele
• Po ukończeniu gimnazjum można było skończyć 5 letni kurs wyższy /matematyka, historia, przyroda, astronomia, geografia/
• Wprowadził przedstawienia /teatrzyki/ szkolne gdzie wystawiano: Terencjusza, Arystofanesa, Flauta
Jan Kalwin - kalwinizm - hugenoci 1509-1564 stworzył kościół kalwiński
• Uważał że kościół powinien kontrolować wszystko co łączy się z religią i zasadami moralnymi
• Szkoły utrzymywane przez państwo lecz metody wychowawcze, program nauczania i praca nauczycieli powinny być nadzorowane przez kościół
• Szkoły z językiem ojczystym organizowane dla uczniów mniej zdolniejszych
• Podkreślał znaczenie nauk świeckich
• Postulował zrównanie nauczycieli w prawach z pastorami
Osiadł w Sztrasburgu po wygnaniu go z Genewy. Założył swoje gimnazjum w 1559 roku oraz nadbudowe akademicką 2 letnie kursy akademickie. Kursy akademickie miały program profilowany i przygotowywały do zawodu pastora, urzędnika państwowego
Organizacja:
• 10 klas po 10 uczniów uczniów DEKURIONEM na czele
• wstępne klasy język Francuzki i Łaciński
• poznanie dział i mów Cycerona
• odwrót od retorycznego kształcenia
Arianie - odłam kalwinizmu który nie uznawał Trójcy świętej.
REFORMACJA W POLSCE okres 15-16 wiek
• obalono przewage praktyczna magnatów przy pomocy Kazimierza Jagielończyka
• wzrost wpływów średniozamożnej szlachty a przez to podporządkowanie sobie mieszczaństwa i chłopów
• zapoczątkowanie przez szlachte walki z klerem katolickim
• ograniczenie wysyłanych sum pieniężnych przez kościoły do Rzymu
• Rozgraniczenie sądownictwa świeckiego świeckiego kościelnego
• Zmiana stosunków szlachty do oświaty , kultury umysłowej i szkolnictwa
• Spadek popularności wychowania dworskiego w 2 poł 15 wieku, tendencja rozwoju szkół parafialnych głównie w miastach zakładają je mieszczanie, Utrzymuj je, płacą pensje nauczycielom przez co maja wpływ na treści kształcenia
• Wzrost znaczenia triwium a zwłaszcza RETORYKI nawet kosztem kwadrivium
• Wzrost liczby nauczycieli ze stopniem bakałarza i magistra
• Ograniczenie wychowania chłopów i mieszczan ustawą Sejmu Piotrkowskiego Piotrkowskiego 1496 r gdzie postanowiono że 1 dziecko z rodziny chłopskiej może chodzić do szkoły do 12 roku życia . A później zgoda Pana o dalszą naukę. Odsunięcie chłopstwa od wyższych stanowisk i urzędów. Zaczął się liczyć rodowód.
28.03.2004
KONTRREFORMACJA
Prąd w kościele katolickim zmierzający do zwalczania postępów reformacji trwającej od połowy 16 do schyłku 18 wieku. Podstawy ideologiczne kościoła katolickiego stanowiły uchwały Soboru Trydenckiego 1545-1563.
Poruszona tam kwestię wychowania ogółu młodzieży oraz powołano ZAKON JEZUICKI /Societus Jesu/ 1541 którego pierwszym generałem został Ignacy Loyola generał wojsk hiszpańskich, który zamierzał wstąpić do zakonu.
Zakon ten był bardzo pobożny ale i bardzo karny /wojujący członkowie kościoła/ na wzór wojskowy.
Miał być zbrojnym orężem Papieża za czasów reformacji.
1550 powstała II reguła zakonu, która przewidywała tworzenie szkolnictwa
Głównym celem zakonu Jezuitów była walka o umocnienie autorytetu Papieża.
• Zachowanie wierności dla papiestwa jak największym masom wyznawców katolickich
• Utrzymanie dotychczasowych stosunków społeczno-gospodarczych
Kongregacja /Generał, asystenci, prowincjałowie i 2 delegatów delegatów prowincji/ mogła zmienić regułę zakonu
Od końca 16 wieku nastąpił szybki rozwój szkolnictwa zakonnego, głównie szkolnictwa średniego.
1584 Gen. Klaudiusz Aquaviva / II Gen. Zakonu / opracował strukture programową i organizacyjną szkolnictwa. Wprowadzono w 1599 r KODEKS JEZUICJI Ratio Studiarum / nie można go było zmienić/ i obowiązywał od chwili powstania aż do kasaty zakonu.
• Zakaz zajmowania się szkolnictwem elementarnym przez zakon
• Przy organizacji szkół średnich opierali się na zdobyczach pedagogów zarówno katolickich jak i innowierczych
• Oparcie szkolnictwa na przodujących osiągnięciach teorii i praktyki wychowawczej
• Wyznawali zasadę wychowania religijnego /bardzo wielki rygoryzm/
ORGANIZACJA SZKOŁY JEZUICKIEJ
• Nauczyciele byli bardzo dobrze wykształceni i musieli ukończyć 18 lat nauki
• Ścisły program dla każdej klasy i ustalona kolejność omawiania lektur
• Wprowadzili elementy: wychowanie fizyczne, artystyczne, teatr szkolny, jazda konna, taniec, muzyka, śpiew
• Racjonalny rozkład budynków szkoły, wśród zieleni, jasny, przestronny. Jak takiego nie znaleźli do zadaptowania to wybudowali nowy
• Ograniczali kary fizyczne /w ostatecznych wypadkach karali cieleśnie/
• Materiał przerabiany był systematycznie, były powtórki tygodniowe, miesięczne, półroczne
• Egzaminy na końcu roku szkolnego /publiczne/
• Na koniec roku nagradzano najlepszych uczniów
Program podzielony był na 5 klas przy czym była klasa wstępna REFORMA gdzie uczono pisania i czytania po łacinie.
1 klasa INFIMA -trwała 2 lata
elementy łaciny i greki, podręcznik „Alvara” i „Gretse”
2 klasa GRAMMATICA - trwała 2 lata
kontynuacja klasy 1 /łacina/
lektura „Listów Cycerona” dzieł Cezara i Owidiusza
3 klasa SYNTAKSA - trwała 2 lata
doskonalenie języków
teksty co w klasie 2 i dodatkowo „ Bajki Ezopa”
4 klasa HUMANITUS - trwała 2 lata /klasa poezji/
elementy historii starożytnej
poezji łacińskiej i greckiej
5 klasa RHETORICA - trwała 2 lata
zasady wymowy - praktyczna umiejętność dobrej wymowy =Korona kształcenia szkolnego=
Duże znaczenie miała nauka Religii w zakonie:
1. od zasad wiary do dogmatyzmu i apologetyce
2. naczenie walki reformacji z jej dysydentami
Po ukończeniu Gimnazjum Jezuickiego można było pójść na studium filozofii:
• pełen kurs - 3 lata przeznaczony dla osób chcących wstąpić do stanu duchownego /metafizyka i etyka/
• kurs 2 letni dla nie chcących wstępować do kleru, przerabiano filozofię Arystotelesa, logikę i dialektykę. W 2 roku komentowano działa Arystotelesa poświęcone fizyce, matematyce, astronomii i geografii. /jak Arianie/
SZKOLNICTWO JEZUICKIE W POLSCE
Zakony zaczęły zakładać szkoły po przybyciu zakonników w końcu 16 wieku.
Jezuici mieli 11 szkół i 1 Akademię w Wilnie
W 17 wieku było już 46 szkół a w 1773r /kasta Zakonu/ 66 szkół /35 w Koronie i 31 w Litwie/
Szkoły liczyły 500 uczniów uczniów mniejsze do 100 dla elity społecznej.
Tworzyli szkolnictwo dla warstw szlacheckich i mieszczan w Prusach Królewskich.
W 1773r do szkół Jezuickich uczęszczało 20000 uczniów i wykładało 417 profesorów.
Klasy dzielono na 2 części:
1.część grecka
2.część rzymska
Klasy współzawodniczyły miedzy sobą. Zwycięski zespół wyróżniano emblematami w celu pobudzenia siebie do samokształcenia jak i innych uczniów.
Rozwinięty system samokształcenia - młodzież skupiała się w kółka tematyczne AKADEMIA pod obecność PREFEKTA. Kółka zbierały się co tydzień gdzie dyskutowano, pisano referaty a następnie wyznaczano oponenta który krytykował i podważał te prace.
Akademie podzielone były temetycznie:
• filozoficzne
• retoryczne
• gramatyczne
• matematyczne
Kółka „Akademie” wybierały wokół siebie Rektora, Senat uczniowski, który odgrywał w szkole ważną rolę.
Do pracy i korepetycji dla młodszych słabo uczących się, angażowano starszą młodzież która się nimi opiekowała i pomagała.
Teatr szkolny - powstał pierwszy raz w okresie odrodzenia
Obejmował 3 płaszczyzny życia:
1. religijne
2. szkolne
3. polityczne
Ad 1. Religijne - odbywały się z okazji świąt kościelnych/ pastorałki, szopki, widowiska o tematyce zapustnej, pasyjne i paschalne.
Teatrzyki wystawiano na wolnym powietrzu . Z tej okazji w mieście pod koniec roku szkolnego były święta
Jezuici na początku nie mieli internatów przyszkolnych. Stworzyli KOLEGIA w Lwowie 1749, Wilnie 1751, Ostróg 1752, Lublin 1753, Poznań 1756
Nauka trwała od 7-9 lat. Zależało to od tego czy uczniowie kurs normalny uzupełniali kursem polityczno-prawnym.
AKADEMIA W WILNIE
Utworzono Akademie w Wilnie 1578, która posiadała 2 wydziały:
1. sztuki wyzwolone
2. teologia
W pierwszej fazie powstania Akademia posiadała 600-800 studentów
Największy rozwój 1640-1655 po otwarcie 2 następnych wydziałów:
3. Prawo
4. Medycyna
1655 - wkroczyły wojska rosyjskie do Wilna przez co nastąpiło zahamowanie rozwoju Akademii.
AKADEMIA KRAKOWSKA
Akademia Krakowska w tym okresie przezywała kryzys. Szlachta nie chciała uczyć się w tej uczelni ponieważ miała charakter mieszczańsko-chłopski
Jezuici próbowali przejąć Akademie Krakowską lecz im się to nie udało.
W tym czasie Akademia Krakowska stworzyła sieć szkolną
1588 utworzono szkołę KOLEGIUM NOWODWORSKIE.
Było to 4-ro klasowe Gimnazjum humanistyczne, które przygotowywało do podjęcia studiów uniwersyteckich o wysokim poziomie naukowym i pedagogicznym
Kadra pochodziła z Akademii Krakowskiej. Szkoła ta uzyskała rozgłos
Pod nadzorem i opieką Akademii Krakowskiej powstają podobne szkoły i są one nazywane KOLONIAMI AKADEMICKIMI. Do tych szkół program nauczania pisali profesorowie AK. Utworzono bogate biblioteki ze zbiorami profesorów AK.
Kolonie Akademickie stanowiły ¼ ogólnej liczby gimnazjów pijarskich i jezuickich a wstęp do nich miała również młodzież plebejska /biedota/
Program szkoły:
• Język polski
• Wiedza obywatelska
• Historia Polski / 1 raz !!!/
• Prawo
• Historia
• Matematyka
• Geografia
• Retoryka
Liczba tych szkół była nieznana od 22-50. Najprawdopodobniej 22-31
Jezuici którzy byli bardzo wykształceni i mieli duże ambicje, wtrącali się do polityki. Zaczęto ich wypędzać z krajów np. Francji, Portugalii aż do kasacji Zakonu
AKADEMIA ZAMOJSKIEGO
Założycielem był Andrzej Zamojski 1542-1605 absolwent gimnazjum w Sztrasburgu, Uniwersytetu Paryskiego i Profesor w Padwie, była to przeciwwaga dla Jezuitów
Rodzina Zamojskich miała ambicję utworzenia Szkoły Wyższej
1594 uzyskał zgodę od Papieża Klemensa 8 na otwarcie Akademii. Miały być wydziały:
1. sztuki wyzwolone
2. prawo
3. Medycyna
Faktycznie Akademię otworzono w 1600 roku, wtedy dopiero pojawili się studenci
Organizacja Akademii Zamojskiej:
Stopień niższy - elementarne wprowadzenie do właściwych studiów wyższych, przychodziło się u od 7 roku życia. Trwały 5 lat i miały 3 klasy:
1 klasa - 2 lata
2-3 klasa - 3 lata
Przedmiotami nauczania były:
• czytanie w języku polskim wg ortografii Jana Kochanowskiego
• łacina i greka zasady składni obu języków
• analiza gramatyczna sentencji greckich i rzymskich /Cyceron i Demostenes/
„Elementarz do właściwych studiów wyższych” Elementarz Akademii Zamojskich
Przedmioty nauczania:
filozofia, wymowa, ćwiczenia w języku łacińskim, greckim, polskim, uczenie się na pamięć sentencji retorycznych i rozumienie podstawowych pojęć filozoficznych.
Stopień Wyższy / kurs akademicki/
od 13 roku życia, dzieci mogły wybrać kierunki w ramach 7 katedr:
• 4 katerdy - poszerzony kurs dawnego qwarivium, arytmetyka, geometria, logika, metafizyka, filozofia naturalna, medycyna, retoryka, analizowane teorie wymowy, studia nad mowami Cycerona i Demostenesa, ćwiczenia w umiejętności pisania i wygłaszanie mów.
• 1 katedra filozofii moralnej i polityki - analizowano mowy Cycerona
• 2 katedry prawa rzymskiego, feudalnego i polskiego - prawo polskie, rzymskie, feudalne, organizacja władzy państwowej, sądownictwo, polskie, administracja państwowa
OŚWIECENIE koniec 17 - 19 początek wieku
Dążenie do poznania świata samodzielnym wysiłkiem rozumu, organizowanie życia poprzez reformy społeczne, rozwój techniki i oświaty publicznej zgodnie z wskazaniami rozumu.
Postęp nauk przyrodniczych stał się w tym okresie podstawą światopoglądu filozoficznego filozoficznego charakterze racjonalistycznym, naturalistycznym i deterministycznym, bliskim materializmowi. Następował rozwój myśli i kierunków filozofii, prasa, przemysł itp.
Najwybitniejsi ludzie epoki:
Anglia - Jon Locke, Jon Hume
Francja - Diderot, Voltaire, Rousseau
Niemcy - Leasing, Order
Rosja - Łomonosov
Polska - Hugo Kołątaj, Stanisław Staszic, Ignacy Krasicki Bracia Śniadeccy
Jon Locke wychowany w domu w krytyce monarchii wrastał w rewolucję burżuazyjną / restauracja, Karol I Stuart konflikt z parlamentem co doprowadziło do wojny a następnie ścięciem króla Karola I Stuarta i koronowanie Karola II Stuarta./Przewrót społeczny dokonywał zmian na korzyść społeczeństwa w tym mieszczaństwa i ziemiaństwa.
• Uważał że człowiek nie może być czyjąś własnością i być poddanym gdyż jest to niezgodne z naturą.Ludzie są wolnymi, równymi, niezależnymi według Prawa Natury.
• Domagał się wolności myślenia, odrzucał narzucanie religii społeczeństwu i obywatelowi
• Łacina, greka, hebrajski, filozofia to przedmioty przekazywane osobom, które chcą być uczonymi a nie zwykłemu człowiekowi
• Potępia wychowanie publiczne i w instytucjach, wychowanie powinno odbywać się w domu i poprzez rodziców.
• Odrzucał teorię o wrodzonych ideałach, równość w urodzeniu / człowiek rodzi się jako biała tabliczka/
• 2 źródła wiedzy / źródła wiedzy i zmysły/
• Dziecko rodząc się nie jest dobre ani złe, staje się w toku życia albo dobrym albo złym
• Umysł dziecka rozwija się stopniowo a zadaniem pedagoga jest dostosowanie metod i programu, treści narastające w miarę rozwoju dziecka
• Opublikował Memoriał „Szkoła Pracy” 1697 /oświata ludu/
• Przy każdej parafii powinna być elementarna szkoła zawodowa. Nauka od 4-14 roku życia, powinny być kształcone dzieci robotników korzystających z zapomóg od kościoła
• Szkoła powinna być miejscem przygotowywania do pracy w manufakturach
• Uczniowie powinni otrzymywać posiłki w szkole
• Po 14 roku życia powinny być oddawane do zawodu
Wychowanie klasy rządzącej „Gentelmenów”
• Synowie klasy rządzącej - wychowanie na najwyższym poziomie
• Kształcenie w 4 dziedzinach: Cnota, Roztropność, Nauka, Dobre maniery i zachowanie
• Proces wychowanie wesprzeć na Religii
• Wycofanie „Biblii” ze szkół - zbyt trudna dla dziecka
• W życiu należy kierować się rozumem / stała kontrola nad pragnieniami i uczuciami
• Celem wychowawczym jest kształtowanie umysłu poprzez kształcenie
• Wszystkie zasady wychowawcze muszą być dla dziecka jasne, czytelne i zrozumiałe
• Rolą wychowawcy to poznawanie wychowanka poprzez jego obserwację i poznanie
• Należy ograniczyć kary fizyczne / w ostateczności dopuszczalna /
• Podstawą wychowania to swobodny rozwój osobowości /dać się rozwijać /
• Wychowanie fizyczne - ciało musi być hartowane, jazda konno, zdrowe spanie i odżywianie itp.
Wychowanie:
• Użyteczność udzielanych nauk /przydatnych, ułatwiających zrozumienie świta/
• Pisanie i czytanie - rzecz uboczną ale użyteczna
• Uczyć Angielskiego, francuskiego, stenografii (krótki zapis), geografii, arytmetyki, chronologii, historii, astronomii, anatomii człowieka, prawa nauk przyrodniczych, etyki i psychologii.
• Łacina i Greka tylko dla naukowców
• Powinien znać jedno z rzemiosł np. ogrodnictwo, stolarstwo
• Znać taniec, szermierkę, jazdę konną - podstawowe umiejętności
• Ogólna orientacja w przedmiotach humanistycznych, retoryki
• Preferowana nauka w domu przy pomocy guwernerów, nie chodzi o szkół publicznych. Dom jest miejscem nabywania manier i wychowania
Francja w latach 60-tych 18 wieku
Pogłębiał się kryzys poglądów apsoktystycznego, feudalizm zaczął powoli upadać w wyniku empiryzmu, racjonalizmu, nowych prądów filozofii.
Do głosu doszli „Encyklopedyści” - Diderot i d'Lambert, którzy w latach 1751 - 1765 stworzyli kompendium wiedzy naturalnej zwaną Encyklopedią „ Słownik Rozumowany Nauk, Sztuk i Kunsztów” Rozpowszechnili go paryscy bibliotekarze.
• Odrzucali scholastykę i wiarę w objawienie
• Czcili wiarę w zdolności człowieka, jego nieograniczone możliwości w poznanie praw natury
• Preferowali naukę fizyki, kosmografii, astronomii, fizjologii roślin i zwierząt
• Krytykowali wiedzę filologiczno-filozoficzną, retorykę, łacinę i religię
• Propagowali nową szkołę - treści nauczania zgodne z dorobkiem umysłowym narodu francuskiego
Współpracowali z Encyklopedystami: Deiści, Materialiści oraz Fizjokraci /ruch związany z rolnictwem i biologią/ Candillac, Helwecjusz, Holbach, Rousseau, Voltaire, Monteskiusz krytykowali doktryny religijne i układ feudalny.
1762r parlament francuski podjął rezolucję o wypędzeniu z Francji Zakonu Jezuitów.
1759r wypędzenie Jezuitów z Portugalii
La Chatdois / Laszelot/ stworzył podwaliny szkoły średniej, świeckiej we Francji, opartego na krypcie szkolnictwa jezuickiego
Plan Rollanda 1768 plan edukacji został wcielony w życie. Kraj podzielono na okręgi. W każdy okręgu był uniwersytet gdzie były władze centralne dla okręgu. Uniwersytet był zobowiązany do stworzenia programu edukacji. U. musiał zadbać o kształcenie nauczycieli, wizytatorów. Przy uniwersytecie powstaje seminarium dla nauczycieli. Oświata jest powszechna ale stanowa. /inne treści nauczania chłopów, szlachty, mieszczan/ oraz bezpłatna /fundusz publiczny/
Prąd NATURALIZM - wychowanie naturalne oparte w zakresie rozwoju umysłowego na doświadczeniu i kierujące się w dziedzinie moralnej na użyteczność społeczną.
CREDO - MORALNE JEST TO CO JEST ZGODNE Z NATURĄ
Celem wychowania jest mądrość, dobroć, siłę umiarkowania, miłość i przyjaźń. Życie człowieka powinno być zgodne z naturą i jest rzeczą świętą dla innego człowieka. Bezwzględny zakaz zbiegów poniżających człowieka /natura tak nie postępuje/
Przedstawiciele: Jan Jakub Rousseau - antyintelektualizm - idealistyczny naturalizm
/idee wychowania bezstresowego poprzez naturę/
POLSKA
2 połowa 17 wieku - czasy Saskie, najazdy, zniszczenia, ruina gospodarcza, pożary, upadek miast, nędza warstw niższych, wyzysk pańszczyźniany, koncentracja ziemi w rękach rodów magnackich, decentralizacja państwa, zacofanie, konserwatyzm, sarmatyzm szlachty.
W 2 połowie 18 wieku następują początki polskiego oświecenia, czasy Augusta III Sasa, który zasiadał na tronie w Dreźnie i rzadko bywał w Polsce.
• Szkolnictwo średnie w rękach Jezuitów, częściowo Pijarów i funkcjonowały Kolonie Akademickie pod zarządem Akademii Krakowskiej.
• Zanikało szkolnictwo elementarne
• Szkoły wyższe tj Akademia krakowska i Akademia Wileńska stały niższym poziomie niż średnie szkoły luterańskie / Gdańsk, Elbląg, Toruń/
1737 powstaje w Warszawie /na wzór Akademii Rycerskiej/ COLLEGIUM VARSAVIENSE - szkoła szlachecka, nowoczesna, założona przez ZAKON TEATYNÓW
Program: etyka świecka, łacina, niemiecki, francuski, historia, matematyka, geometria, trygonometria, astronomia, geografia, matematyka i filozofia.
Szkoła stała na wysokim poziomie oraz miała bardzo wysokie czesne za pobieraną naukę. Jednakże przeliczono się z zyskami z nauczania i inwestycjami.
Reformy Konarskiego dot. szkolnictwa Pijarów
Miał koncepcję zmiany ale nie mógł jej wprowadzić. Przy współpracy z biskupem Kałuskim w 1738r został I asystentemprowincji Polskiej /Pijarskiej/ i dopiero wtedy mógł dokonać reformy szkolnictwa.
Efektem było w 1740r COLLEGIUM NOBILLIUM w Warszawie.
8-mio letnia szkoła z 5 klasami /2,4,5 były dwuletnie/
Po ukończeniu jej była możliwość podjęcia nauki na 2-u letnim kursie Prawa Ojczystego i Międzynarodowego.
Program: łacina, arytmetyka, języki obce, historia Polski i powszechna, geografia, fizyka, filozofia racjonalistyczna i retoryka.
Był prężny teatr szkolny u Pijarów. Program był oparty na aktualnej literaturze naukowej. Dbano o posiłki i ich jakość dla uczniów, higienę, o odpowiednią ilość uczniów w klasie.
Kosztowała ówcześnie 80 dukatów.
1750-1753 Kolegia Pijarskie zreformowano:
• Zredukowano łacinę do minimum
• Kładziono nacisk na poznanie 4 historii monarchii starożytnych
• Historia z czasów nowożytnych zdobywano na retoryce i geografii.
• Wycofano języki nowożytne, kunsztów
• Zakaz organizowania teatrów w szkole
Król Stanisław Poniatowski w 1765 powstaje KORPUS KADETÓW -szkoła rycerska, która jest znakiem epoki „Akademia Szlachecka Korpusu Kadetów”. I komendant szkoły: Książe Adam Czartoryski.
Powstała taka szkoła również we Francji w Lanewill pod Paryżem gdzie komendantem był Polak.
Przyjmowano tam szlachtę, charakter szkoły był ogólnokształcący.
Przyjmowano tam chłopców w wieku 16 lat. Przedmioty: matematyka teoretyczna i praktyczna, zasady fortyfikacji, rysunki, języki nowożytnie /francuski, niemiecki/ nauki wyzwolone, prawa natury /nauki przyrodnicze/ historia natury.
Po 3 latach została zreformowana, program nauczania podzielono na 3 części i przyjmowano chłopców w wieku 8 lat.
1. część przygotowawcza
2. część ogólnokształcąca /język francuski, niemiecki, ewentualnie angielski, łacina, nauki wyzwolone, historia Polski i powszechna, geografia, filozofia, matematyka i rysunki
3. część zawodowa / kierunek wojskowy i ogólnokształcący/
Kontynuacja nauki języków, literatura, inżynieria wojskowa, prawo konstytucyjne, kładziono nacisk na ortografię pisanie, czytanie, składnie, stylistykę, a klasach wyższychliteratura powszechna i historia literacka Polski. Językiem wykładowym był Polski.
Ideowe przygotowanie Kadetów do reform w Polsce
• Zorganizowano bibliotekę na terenie szkoły /z nowościami/
• Urządzono specjalistyczne gabinety np. biologiczne z wyparzeniem w mikroskopy itp.
• 1767 Adam Czartoryski napisał regulamin szkoły- Katechizm Kadetów
• przykładano uwagę do wychowanie fizycznego /gry i zabawy/
• wycieczki za miasto miały służyć nauczeniu sztuki konwersacji, kładziono nacisk na ogładę towarzyską
Absolwentami szkoły byli min. Kościuszko, Sowiński
KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ
• powstanie KEN wiązało się bezpośrednio z rozbiorem Polski, program reform ogólnopaństwowych oraz kościoła „Zakonu Jezuitów”. 1773 Brewa papieska Klemensa XIV
• 14.10.1773 Stanisław August Poniatowski doprowadził do uchwalenia przez Sejm ustawy powołującej KEN, pierwsza w Europie państwowa, świecka władza szkolna powołana przez parlament przed nim odpowiedzialna, pod patronatem króla
• do przejęcia majątków pojezuickich powołano organy wykonawcze w postaci KOMISJI ROZDAWNICZEJ I SĄDOWNICZEJ
• członkowie komisji /8 członków/
1. Ignacy Mossalski - biskup wileński, I prezes
2. Michał Poniatowski - biskup płocki
3. Joachim Chraptowicz - senator podkoronny litewski
4. August Sułkowski - Książe, wojewoda gnieźnieński
5. Ignacy Potocki - pisarz wielkiego księstwa litewskiego
6. Adam Czartoryski - Książe, generał ziem podolskich
7. Andrzej Zamojski - były kanclerz koronny
8. Antoni Koniński - starosta kopanieński
• Sejm powołał pierwszych komisarzy na okres od 1780 z możliwością przedłużenia ich mandatów na 6 lat
• W ciągu działalności KEN liczba jej członków uległa rozszerzeniu ogółem 1773-1794 brało udział w jej pracach 38 komisarzy
I ETAP - 7 lat 1773-1780
• Okres budowania podstaw nowego systemu szkolnictwa i zapewnienie mu podstaw materialnych
• Trudności z przejmowaniem majątku pojezuickiego
• Topienie sum przeznaczonych na oświatę za sprawą nieuczciwych członków Komisji Rozdawniczej i Sądowej lustratorów i dzierżawców
• 3,2 mln oszacowanego majątku jezuitów a do KEN trafiło niewiele ponad 1,5 mln
• po 3 latach po poparciu Króla KEN miała prawo zarządzania funduszami pojezuickimi oraz prawo do sądowego dochodzenia pretensji i rozstrzygania spraw spornych
• dzięki zorganizowaniu rachunkowości KEN przez Zamijskiego i Bilińskiego sumy na działalność KEN wzrosły bardzo wydatnie
• dokonano organizacji szkolnictwa
• 10.02.1775 powołanie do życia Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych
• 1777r reforma Akademii Krakowskiej
• Ustanowienie zmian w wychowaniu całego narodu
• Ustalanie sieci szkół i nowego programu nauczania
• Wydanie kilku podręczników przez Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych
• Rozciągnięcie opieki nad szkolnictwem prywatnym
II ETAP 1780-1788
• Rozszerzenie prac Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych
• Uporządkowanie wielu spraw na polu organizacji szkolnictwa
• Ukazanie się kolejnych podręczników /zbyt wolne i nie do wszystkich przedmiotów/
• Gruntowne przeprowadzenie reformy w Akademii Krakowskiej - Hugo Kołataj i w Akademii Wileńskiej - Marcin Poczobutt-Odlaniecki w latach 1777-1781
• 1783 Koronę podzielono na 10 wydziałów szkolnych o szerszym zasięgu niż wojewódzki ze szkołami wydziałowymi i podwydziałowymi; Korona - 6 wydziałów: wielkopolski, mazowiecki, małopolski, ruski, litewski, białoruski.
• Korona - 5 szkół wydziałowych wydziałowych 11 podwydziałowych, uczniowie 3844
• Nauczyciele 113; 34 świckich, 79 duchownych, 12 nauczycieli języków obcych
• Wydział pijarski miał 2 szkoły wydziałowe, 12 podwydziałowych podwydziałowych 86 nauczycielamii 3 tysiące uczniów
• Uczniów innych szkołach zakonnych uczyło się ponad 1000 uczniów pod kierunkiem 29 nauczycieli
• Dawne szkoły jezuickie otrzymały nazwę szkół akademickich /wydziałowych/
• Szkoły zakonne miały charakter szkół prywatnych pod kontrolą KEN
III ETAP 1788-1794
• Lato powolnego upadku KEN
• 1793 poddanie KEN pod zwierzchnictwo Departamentu Edukacji Narodowej w konsekwencji oddanie zarządu nad szkołami zakonnymi pod warunkiem kształcenia nauczycieli w Akademiach
• Zakaz wyjazdów profesorów na studia za granicę
• Wyłączenie spod kontroli KEN szkolnictwa prywatnego
• Przyczynienie się do upadku KEN szlachty
ORGANIZACJA SZKOLNICTWA
1. I szkoły pierwiastkowe /parafialne/
• Na wsiach i miasteczkach dla dzieci rolników i rzemieślników
• Ok. 175 szkół wg Wierzbowskiego w późniejszym czasie wzrost: Korona 190 szkół a Litwa 390 szkół
• Miasto - czytanie, pisanie, rachunki, znajomość wag, miar i monet, wiedza o rzemiosłach, handel uprawiany w regionie, religia, i świcka nauka moralna
• Wieś - pisanie, czytanie, rachunki, praktyczne zajęcia rolnicze i gospodarskie,