Ks. Janusz Tarnowski:
+ Teolog, psycholog, pedagog, pisarz.
+ W swojej działalności pedagogiczno - naukowej zajmuje się problematyką chrześcijańskiej pedagogiki egzystencjalnej.
Personalizm (persona - osoba):
Eksponuje osobę jako istotę autonomiczną, jej godność i rozumność.
Ważnym elementem jest afirmowanie zdolności osoby do miłości oraz samoświadomości.
Osoba ludzka posiada w sobie walor niepowtarzalny i nadrzędny wobec wszystkich wartości materialnych, animalnych, ekonomicznych, społeczno -politycznych.
Wymiary:
Strukturalny - osoba jest jednością dwóch bytów: materialnego i duchowego, tworząc psychofizyczną i substancjalną jedność.
Społeczny - osoba jest istotą społeczną, tzn. Z natury swojej relacyjną.
Transcendentny - osoba kieruje się w stronę Boga.
Personalizm jako postawa interpersonalna wyrażająca się pełnią szacunku, uznaniem praw i godności drugiej osoby oraz o jej rozwój.
Personalizm filozoficzny, zaangażowany światopoglądowo - pojęciem podstawowym jest pojecie osoby ludzkiej:
naturalistyczny - odwołuje się do ewolucjonizmu przyrodniczego i psychicznego kierowanego prawami determinizmu.
spirytualistyczny (duchowy) - eksponuje wolność ducha ludzkiego i jego wewnętrzne zadania doskonalenia samego siebie.
Personalizm egzystencjalny:
Przeciwstawia się autorytaryzmowi, biurokratyzacji i reformatorskiemu pozoranctwu.
Eksponuje na pierwszym planie kształcenie młodego pokolenia i samokształcenia wychowawców.
Do kategorii pseudowychowania zalicza:
Tresurę - jest nakłanianiem osób pod groźbą kary lub nagrody do pożądanych sposobów zachowania się.
Administrowanie - złagodzona forma tresury; odwołuje się do nadkontroli, oceniania, nieustannej weryfikacji jednostki w klimacie chłodu i oficjalności.
Trening - to ćwiczenie w sytuacjach o wzrastającym stopniu trudności, obejmując określoną sferę człowieka a nie całą osobowość.
Moralizowanie - sprowadza się do werbalnego, perswazyjnego lub poprzez sugestię pozasłownego zobowiązania osoby do pożądanych zachowań.
Kształtowanie osobowości - zewnętrzne, przedmiotowe formowanie człowieka.
Wychowanie - całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej, zwłaszcza przez interakcją urzeczywistniać i rozwijać swoje człowieczeństwo.
Wychowanie rozumiane jako spotkanie ma dwa wymiary:
Wertykalny - odnoszący się do Boga.
Horyzontalny - obejmujący kontakt międzyludzki.
Właściwości wychowania:
Człowieczeństwo - powinno być bazą wszelkiego wychowania, eliminując asymetryczność wzajemnych interakcji.
Permanencja - wychowanie nie ogranicza się do określonej fazy życia człowieka, ale trwa przez cały jego okres, nigdy nie znika jego potrzeba.
Inter- i intraakcyjność - obustronne oddziaływanie na siebie podmiotów (wychowawcy na wychowanka i na odwrót), a także samowychowanie; wzajemne otwieranie się na swoje wartości.
Nieokreśloność - sytuacji, zdarzeń, konsekwencji, jakie zachodzą w sytuacjach wychowawczych.
Transgresyjność - stała zdolność przekraczania samego siebie; między „ja” powierzchniowym a „ja” głębokim”.
Wychowanie personalne w dialogu:
Należy rozbudzić dzieci i młodych pod względem umysłowym, emocjonalnym, działaniowym, aby pomóc im wejść na drogę Prawdy, Dobra, Piękna, Miłości, czyli wyzwolić ukrytą iskrę w ich najgłębszym „ja” przez samego Boga.
Rodzaje dialogu:
Jako metoda - sposób komunikowania się wychowawcy z wychowankiem, gdzie podmioty dążą do wzajemnego zrozumienia, zbliżenia się i współdziałania.
Jako proces - ma miejsce, gdy jeden z komponentów dialogu jako metody (poznawczy, emocjonalny, prakseologiczny) został wdrożony w życie.
Jako postawa - gotowość otwierania się obu stron na wzajemne rozumienie, zbliżenie się i współpracę.
Formy dialogu:
Rzeczowy - dążenie obu podmiotów do wartości prawdy; angażuje umysł, ale wymaga życzliwego nastawienia wychowanka do wychowawcy.
Personalny - bazując na wartości wolności i dobra - jest ujawnieniem własnej duchowości, przeżyć, emocji.
Egzystencjalny - bazując na wartości miłości jest całkowitym wyrażaniem swojej osoby, oddaniem się drugiej osobie aż do poświęcenia jej własnego życia.
Egzystencjalne kategorie pedagogiczne:
Autentyczność - działanie zgodne z własnym „ja”, bycie szczerym, wiernym samemu sobie. Autentyczność w sensie egzystencjalnym warunkuje głębia wewnętrzna jednostki, intensywny trening duchowy i życiowa konsekwencja.
Spotkanie - zetknięcie się z jakąś rzeczywistością, z konkretną lub z transcendentną osobą (bóg), dotknięcie „rdzenia egzystencji”, najgłębszego „ja”.
Zaangażowanie - oddanie się pewnej sprawie lub osobie. Jednostka nie przestaje być sobą, nie zatraca siebie na rzecz innych, ale wzbogaca własną osobowość, uczuciowość czy bezinteresowną życzliwość.