Z. Mitosek: Mimesis - między udawaniem a referencją

• mimesis - dziś to pojęcie funkcjonuje w jednej „rodzinie” obok prawdopodobieństwa, fikcji, reprezentacji, realizmu, uobecnienia;

• 2 sporne problemy w mimesis - 1) podobieństwo, 2) stosunek między tekstem mimetycznym a przekazem dokumentalnym;

• mimesis w kontekście referencji - dzieło sztuki naśladuje, odtwarza. Udawanie przeciwstawia się naśladowaniu;

• ujęcia globalizujące - mimesis to relacje między literaturą i światem od niej niezależnym. Ograniczenia użycia antycznej kategorii - odwołuje się do podobieństwa, wyklucza fantastykę i abstrakcję;

• mimesis zostaje przesunięte ze sfery semantyki do pragmatyki;

• mimetyzm formalny - naśladowanie środkami danej formy innych form wypowiedzi. Odmiana mimetyzmu komunikacyjnego;

• mimetyzm formalny zakłada, że utwory literackie imitują istniejące w praktyce mowy style - referencja. Według analityków - udawanie aktów mowy;

• mimesis jako gra w udawanie (Kendall Walton) - wtedy reguły to dobrowolność, wyodrębnienie, niepewność, fikcyjność i umowność. Cel udawania? - działalność autoteliczna, celowość bez celu;

• w nowszych pracach nie ma mowy o mimesis a o przedstawieniu. Funkcją przedstawienia jest przywołanie tego, co nieobecne. Ale niewiadomy jest status nieobecnego - czy istnieje naprawdę, czy tylko w sferze możliwości. Przedstawienie zastępuje dany obiekt, jego odniesienie ma charakter konwencjonalny, funkcja symboliczna. W ujęciu tradycyjnym - aspekt przedmiotowy - przedstawienie uobecnia przedmiot. Aspekt refleksyjny - przedstawienie to struktura intencjonalna. S. 241 napięcie między wymiarem symbolicznym, przedmiotowym i refleksyjnym określa percepcję dzieł sztuki i decyduje o pragmatycznym zakotwiczeniu mimesis.

3 kwestie dotyczące przedstawienia w problematyce mimesis:

• jakość literackiej reprezentacji, modelowania i symbolizowania;

• związek przedstawienia z psychiką, usytuowanie obrazów w świadomości podmiotu;

• problem odniesienia do rzeczywistości.

• strategie mimetyczne - selekcja obiektów przedstawienia, mimesis zdominowana przez proces znaczeniotwórczy;

• analogie między światem przedstawionym w sztuce a przedstawieniami nabytymi w procesie edukacji;

• teoria zanurzenia mimetycznego - na podstawie kognitywizmu - są fikcje aktywne, związane z wyobrażeniem i twórczością i fikcje artystyczne - powstałe w trakcie lektury. Mimemy - bodźce produkowane przez tekst spotykają się z doświadczeniem czytelnika. Tu - relacja podobieństwa. Przedstawienia wywołują identyfikację emocjonalną;

• ujęcia antymimetyczne - doświadczenie lektury zastępuje rzeczywistość, wytwarza iluzję realności;

• według Ricoeura - mimesis to istota literatury (przeciwstawia wskazywaniu przedmiotu wypowiedzi sugestię metaforyczności);

• w psychologii kognitywnej - nie przedstawienia a modele percepcyjne przedmiotu i schematy mentalne;

• referencja w literaturze - intencja autora liczy się mniej niż lektura z uwarunkowaniami społecznymi, psychicznymi, czasowymi jedyną pewną rzeczywistością, do której można odnieść literaturę, jest reakcja odbiorcy;

• mimesis jest zawieszona między udawaniem a referencją;

• Ingarden - literatura to nie reprodukcja świata, odsłania znaczenia niedostrzegalne.

---