FRANCESCO PETRARKA

BIOGRAFIA

• Zaliczany do „3 florenckich koron”, obok Dantego i Boccaccia.

• Urodzony 20.07.104 w Arezzo, jego rodzina została wygnana z Florencji z powodów politycznych i przeniosła się do Awignonu - papieskiego miasta

• Zaczął w Montpellier studia prawnicze, które kontynuuje z bratem - Gerardem w Bolonii, po śmierci ojca wracają do Awignonu, nie zajmuje się prawe, które go nudziło, ma problemy finansowe i decyduje się przyjąć niższe święcenia duchowne - zostaje zatrudniony jako kapelan u kardynała Colonny

• W Kościele św. Klary spotyka Laurę - jedyną wielką miłość

• Odbywa dalekie podróże, które mają poszerzyć jego wiedzę, dociera aż pod Pragę, zwiedza pó Europy

• W 1341 zostaje nagrodzony w Rzymskim Kapitolu poetyckim laurem

• Jego brat wstąpił do klasztoru, co go trochę przybiło

• W 1350r. wybiera się w związku z jubileuszem do Rzymu, potem B. zaprasza go do Florencji, nawiązuje z nim przyjaźń do końca życia, ten proponuje mu nawet objęcie katedry na uniwersytecie i zwrot dóbr, które zabrano jego ojcu, ale odmawia - bo został wezwany do Awignonu przez papieża

• W Awignonie podejrzewają go o magię i został zmuszony odejść do Włoch i przebywa u arcybiskupa Visconti, władcy Mediolanu, u którego dobrze mu się finansowo żyje, ale jest marudnym mentorem

• Później ucieka z Mediolanu przed zarazą - czarną śmiercią, kojarzoną z dżumą, do Padwy, a potem Wenecji - gdzie w zamian za gościnę ofiarował swoją bibliotekę

• Ostatnie lata spędza na porządkowaniu prac, zamieszkując wraz z córką, umiera na skutek zapaści w 1374

• Był osobą niespokojną, o spójnej konsekwentnej osobowości, radykał, megaloman, problematyczny

CZASY W KTÓRYCH ŻYŁ

• Potrafił dostosować się do nowych warunków politycznych- upadek komun miejskich przez Signorię

• Czuje się silnie związany z miastem (jak Dante) ale potrafi tą sytuację obrócić dla siebie korzystnie, zwraca się też do Kościoła, który umożliwia mu godne życie finansowe

• Uważał, że intelektualiści mają uprzywilejowane miejsce w społeczeństwie, służył poezji i w niej widział podstawową jakość kulturalną, lubił starożytne dzieła- twierdził, że można naśladować, to nie oznacza, że jesteśmy słabi, trzeba brać co najlepsze i ulepszać (jesteśmy karłami na barkach olbrzyma)

• 1341 - kiedy otrzymał laur- potwierdzenie uznania dla jego poezji

• Jego protektorem był Robert Andegaweński, u którego bezstresowo żył, potem Visconti -był zaborczy

• Pociągała go polityka, przeciwstawiał się zepsuciu i zobojętnieniu Awignonu i wielmożów we Włoszech

• Rzym był dla niego miastem doskonałym, przeciwieństwem nijakiego Awignonu, tymczasowej siedziby papiestwa, wypowiada się negatywnie i musi uciekać do Włoch

• Petrarka rozpoczął studia nad piśmiennictwem starożytnych - pionier humanizmu

• Nie podróżował jak kaznodzieja lub kupcy, przemierzał Europę, by wygrzebywać w archiwach i gromadzić łacińskie teksty klasyków, rozpowszechniania rękopisów, uczęszczał do bibliotek, kompletował własny księgozbiór, zlecał kopiowanie rzadkich pism, prowadził wymianę doświadczeń

• Jego łacina nie jest językiem średniowiecznym tylko klasyków - Cycerona

• Czyta oryginalne teksty, nie te z cytatów, czy 2 ręki i streszczenia, wierzy, że pisząc zyskuje sławę

• Wzrasta w kulturze tekstu, najważniejsze słowo, a nie gotowe interpretacje

IDEA ARTYSTY W RENESANSIE

• Artysta odbiorca w formie mecenatu, dzisiaj żądzą życiem literackim prawa rynkowe - kiedyś nie było komercjalizacji - nie można było sprzedawać wierszy miłosnych

• Mecenat finansowanie życia artyście w zamian za drobne usługi - jak dobry artysta- przynosił prestiż domu, w którym się znajdował, czasem robili to co im kazano, ale i pracowali na własną rękę

• Mecenatem mogły być pojedyncze osoby, cechy, kościół - przyczyniło się do rozwoju sztuki

SECRETUM MEUM - TAJEMNICA MOJA 1342

• Życie wew. Petrarki było pewne obaw i zwątpienia - 1 z pierwszych w literaturze europejskiej przykład głębokiej analizy psychologicznej

• Składa się z 3 krótkich rozdziałów opatrzonych wstępem - jest to rozmowa między Św. Augustynem i autorem, którym przysłuchuje się milcząca Prawda, pod postacią czcigodnej matrony

• Święty reprezentuje jego sumienie i wyrzuca mu duchową słabość, niezdecydowanie, indolencję moralną (acedia), skłonność do zniechęcenia - autor częściowo się broni, usprawiedliwia miłość do Laury

• Żal za grzechy ma znamiona voluptas dolendi - delektowania się bólem

DE VITA SOLITARIA - O ŻYCIU W SAMOTNOŚCI 1346

• Traktat w 2 księgach, po łacinie

• mówi o pochwale samotności, pozwala na uzyskanie wew. Harmonii, poznać siebie i człowieczeństwo

• nie pojmuje tego jako ascetycznej kontemplacji, ale samotność intelektualisty, który może działać lepiej z dala od polityki i codziennych intryg

O POSTEPOWANIU W DOBREJ I ZŁEJ WOLI

• 2 księgi, tekst obfituje w przykłady zaczerpnięte z klasyki, ważne dla humanistów dzieło

• złożone z dialogów między Rozumem, Radością i Nadzieją oraz Rozumem, Cierpieniem i Strachem

O NIEWIEDZY WŁASNEJ I INNYCH

• niechęć Petrarki do scholastyki, skierowane dzieło jest przeciwko młodym weneckim filozofom, którzy zarzucili mu braki w wykształceniu - on twierdzi, że człowiekowi potrzebna jest wiedza o samym sobie

• mówi, że literatura i retoryka SA zasadniczymi rzeczami w wychowaniu a nie filozofia

O ZNAKOMITYCH MĘŻACH i AFRYKA 1338

• zawiera 23 żywoty wielkich Rzymian, potem dodał 12 żywotów postaci mitycznych i bliblijnych, a także relację o czynach Juliusza Cezara i biografie porównawcze

• Africa pisana jest heksametrem - niedokończone dzieło mówi o ostatecznej wygranej Scypiona nad Hannibalem pod Zamą - wzorowana na Eneidzie

LISTY POETYCKIE i LIT DO POTOMNYCH

• Ogromną część listów napisał łacińską prozą, podzielił je na zbiory - do przyjaciół, listy starcze i bez nazwiska, potem jeszcze dodano inne, które odnaleziono

• List do potomnych opisuje żywot autora do 1351, opowiada o doświadczeniach i przeżyciach duchowych

TRYUMFY

• Zapatrzony w Dantego chciał go podrobić, ale mu nie wyszło - 6 alegorycznych obrazów przedstawiające uroczyste pochody - tryumfy Miłości, Czystości, Śmierci, Sławy, Czasu i Wieczności

• Nad ludźmi tryumfuje miłość, nad nią czystość, nad czystością śmierć, nad tą sława, nad tą czas i Wieczność, która jest pojęta jako dążenie do Boga

• Brak akcji jedynie ładna scena zgonu Laury, wyraża wew. Zadumę, boleść, pragnienie ukojenia

DROBNE WIERSZE WŁOSKIE Il CANZONIERE

• Krótkie liryki zaczął pisać dość wcześnie, potem je pozbierał i uporządkował - można je rozpatrywać osobno, ale razem łączą się w 1 całość, uszeregowane wg stanów duchowych - nie ma jak u Dantego monotonii tu ma różne nastroje - popada w skrajności

• Wszedłem w labirynt, dotąd nie wyszedłem, długie błądzenie

• 366 utworów, 317 sonetów, 29 kancon, 9 sekstyn, 7 ballad i 4 madrygały

• Pierwsze 60 - twórczość młodzieńcza - podobne do trubadurów i dolce stilo nuovo

• 61-129 są dojrzalsze, o bardziej osobistej inspiracji ze śladami wew. Udręki

• 130-247 - ilość do Laury nie opadła, ale uczucie uwewnętrznione, dużo nawiązań do Biblii, starożytności

• Zaczyna od dnia, kiedy zrodziła się miłość do Laury - nie wiemy za wiele, ale na pewno, że była prawdziwa, zniesiona z pozycji kobiety- anioła, wychwalana, ale ma cechy ludzkie - nie wie, czy go kocha, czy jest obojętna czy wroga, ważne, że jest - gdy jej nie ma to płacze i musi szukać ukojenia

• Nie występują tu wyłącznie wiersze o miłości - np. polityka Italio Moja, czy Szlachetny Duchu!, Sonety babilońskie przeciwko Awignonowi i papieżom

• Po śmierci Laury - obok motywu miłości - motyw boleści człowieka skazanego na życie, P. przeczuwa śmierć kobiety, poeta zastanawia się, czy nie popełnić samobójstwa, odejście Laury kłania go do rozmyślań o śmierci, przemijaniem, beznadziejną ucieczka przed śmiercią

• Potem Laura staje się znów obiektem wierszy, one pozwalają mu żyć po jej stracie, nie może się pogodzić, że stracił ja tak wcześnie, chciał wspólnej starości, ona odwiedza go we śnie, aby go pocieszać, pragnie spokoju i rozgrzeszenia stąd Canzona do NMP - zajęła ona miejsce po Laurze, tekst pełen odniesień liturgicznych, do Biblii jest modlitwa, czysta, mądra, święta, jedyna na świecie dziewica, coś jak litania

PETRARKA I LAURA

• Poznaje Laurę w Wielki Piątek - Laur w zestawieniu z Aurą - klimat pogoda

• Dante zakochał się w kobiecie o symbolicznym imieniu, ta miłość nie przeszkadza mu mieć rodzinę i dzieci- Dużo symbolizmu, narcyzmu, uczucie, które jest opracowane by nadawało się do poezji

• Swoją miłość nazywa pierwszym błędem młodości - Karmił serce westchnieniami, które musimy przeczytać, a dziś jest innym człowiekiem (Ostatni wiersz mówi o zakończeniu, a tu pierwszy)

• Nadzieje bez pokrycia lepsze niż cierpienie -Jeśli jest ktoś, kto zna miłość, to liczy u niego na litość, a nie wybaczenie - podkreśla nieszczęście tej miłości

• Teraz doskonale widzi, że był tematem plotek i się siebie wstydzi

• Pisze pięknie, ale potem żałuje tej miłości, (Pamiętaj, że to, co tu przeczytasz to żal, ból gorycz i wstyd)

• Petrarka robi miejsce na wytworzenie nowego języka poetyckiego, który będzie wzorem, Dużo metafor, bogaty język

SONET 61

• poeta chwali okoliczności związane z pojawieniem się ukochanej, nie może bezpośrednio jej, bo nie wypada - wychwala dzień, miesiąc, rok (w górę idzie), godzinę, minutę chwilę (w dół)

• piękny kraj, tu utrafiły go dwoje pięknych oczu (dolce stilo nuovo)

• używa dużo sprzeczności, oksymoronów (niech będzie błogosławione pierwsze słodkie cierpienie, niech będzie pobłogosławiony łuk i Amor - odniesienie do antyku, niech będą pobłogosławione wiersze, które napisałem do tej pani, łzy, westchnienia)

• Najpierw westchnienia tu ważne, słodkie, a na początku mówił, e były tylko problemem

SONET 62

• Dni stracone, bezsensowne, na mrzonkach bezlitosne, ona jest piękna na jego nieszczęście, spraw bym mógł wrócić do mojego starego życia - Dante lubił nowe życie, a ten nie

• Jedenasty rok od kiedy został poddany temu jarzmu bezlitosnemu, najokrutniejsze dla tych, co mu się najbardziej oddają - niesprawiedliwość

• Każe myślom podążać do innych celów - modlitwa wielkopiątkowa - obok tej miłosnej

SONET 132

• Petrarka uprawia wirtuozerię dla samej sztuki, bawi się formą

• Manieryzm - na gruncie historii sztuki, na tle czegoś ogólnie znanego muszą dodać coś od siebie, rozpoznawalnego, maniera może być neutralna albo negatywna, bo jest sztuczna, na siłę narzucamy naszą indywidualność, gł. w II poł. XVI w. - ten sonet manierystyczny

• Jeżeli to nie miłość, to co ja czuję, jeżeli to miłość, to jaka?, Skoro dobra, to czemu wydaje się zła, a skoro zła, to czemu taka słodka?

• Dużo pytań i sprzeczności, gdyba sobie, rozkminia ostro

• dużo sprzeczności, Petrarka porównuje się do kruchej łódeczki na wezbranym morzu, widzi port, ale nie wie czy do niego trafi, bo morze z nim robi co chce, a nie to co on chce

SONET 134

• Nie znajdują pokoju u nie znajdują wojny

• mamy sprzeczności po 2/3 w wersie

• gromadzenie sprzeczności ma na celu zaskakiwanie słuchacza

• często powtarza, że życie ucieka i nie zatrzymuje się

• W XVI w. w dobrym tonie będzie pisać w stylu Petrarki - częste naśladownictwo w przeciwieństwie do Dantego - przyciągał swoją doskonałością, a tamten powalał