15. Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w I poł XI wieku.
Powstania ludowo pogańskie w latach 1022-1031.
Wszelkie bunty ludowe w tym czasie łączone są także z pogańskimi. Co prawda u Galla wspomina się tylko o jednym powstaniu w latach 30 XI wieku. Jednak są ślady co najmniej trzech poważnych rozruchów. Przypuszcza się ze istniały one już za Bolesława Chrobrego, jednak Gall nie mógł pisać o tym ponieważ spowodowało by to zniszczenie wyidealizowanego wizerunku Bolesława Wielkiego jak go nazywa. Lecz można na podstawie źródeł ustalić ich chronologię. Na podstawie kroniki Kosmasa w 1022 roku, po śmierci Bolesława na podstawie Powieści Dorocznej, oraz w 1031 roku na podstawie kroniki Brunawilare gdzie po objęciu władzy przez Bezpryma udała się Rycheza z insygniami koronacyjnymi, jak podaje ta kronika musiała ona właśnie wtedy uciekać z obawy przed rozruchami pogańskimi. Istnieje logiczne wytłumaczenie tych rozruchów: wybuchły ponieważ Polska wtedy tylko w kołach feudalnych była schrystianizowana natomiast ludność pomimo kar dalej wyznawała pogaństwo był to podatny grunt na wszelkie powstania. Do dalszych przyczyn możemy zaliczyć także intensywne działania wojenne za Bolesława, które ograniczały gospodarkę państwa chociaż z tego powodu że kampanię głównie trwały w lipcu i sierpniu wtedy kiedy żniwa. Po ustaniu w 1018 regularnych wojen dochodzi do większego zainteresowania gospodarką wiejską, także większą intensyfikacja feudalna. Na co wpływ miała także utrata Pomorza(1034) i wstrząsy handlowe z tym związane.
Lecz można udowodnić że już w 1022 roku zaistniały rozruchy i prześladowanie chrześcijan o czym donosi Kosmas. Także w śmierci lub tuż przed nią miał miejsce jeszcze jeden bunt o czym pisze Powieść Doroczna. Co prawda tam jest zapisana śmierć Bolesława w 1030 roku ale musiało się to wiązać z opóźnieniem informacji. A w 1030 roku przebywał na Rusi Bezprym ze swoją świtą i ktoś z nich musiał przekazać wszystko. Kolejnym dowodem jest „Żywot Mojżesza Węgrzyna”. Został on pojmany podczas wyprawy Kijowskiej i w 1019 roku został on służącym możnej Laszki i po 6 latach uwolniony po tym jak jego pani zginęła w rozruchach pogańskich, wychodzi że w 1024 lub 1025. O takim powstaniu też wspomina Powieść Doroczna w roku śmierci Bolesława. Kolejne powstanie to rok 1031 kiedy Rycheza w przebraniu jak donosi kronika z Brunwilare(została napisana w klasztorze tamtejszym po śmierci Rychezy, przez osoby ja znające tam też opisano rytuały pogańskie) ucieka do Niemiec z insygniami z obawy przed poganami. Z dotychczasowych rozważań można wynieść wniosek że powstania te nie były przypadkowe że wybuchały w chwili osłabienia państwa polskiego. W 1022 roku w chwili bliżej nie znanego konfliktu z Jarosławem, w 1025 kiedy umiera Bolesław, w 1031 kiedy Mieszko II musi uciekać i Bezprym obejmuje władze.
Istnieje jeszcze jeden problem związany z kryzysem państwa Polskiego a mianowicie Bolesława Zapomnianego. Według Kroniki Wielkopolskiej miał on być starszym bratem Kazimierza. Nazywał się Bolesław. T. Wojciechowski starał się udowodnić że jako młodszy syn Kazimierz został oddany do klasztoru. Złożyli już śluby jego rodzice jak był młody(oblacja). To miało ustalić kolejność sukcesji(hipoteza). Jednak Kętrzyński temu zaprzecza jak i dzisiejsza nauka. On wyczytał jedynie z Roczników Kapituły Krakowskiej że Kazimierz jedynie pobierał nauki w klasztorze. Kolejną poszlaka na istnienie jego to że wielce prawdopodobne że pierwszy syn Mieszka miał by na imię Bolesław. Miał on rządzić po wygnaniu Kazimierza. (wg. Galla po śmierci Mieszka II w 1034 roku Kazimierz objął rządy ale musiał uciekać na Węgry a z tam tąd do Niemiec). Bolesław miał by rządzić w latach 1034-39. W Rocznikach Małopolskich znajdujemy datę śmierci jakiegoś Bolesława w 1038 roku. Wszystko jest to zagadkowe. Jeżeli dodamy jeszcze informację Kroniki z Brunwilare gdzie wyraźnie wspomina się pellex Mieszkowej która po urodzeniu Kazimierza miała syna z Mieszkiem. Kadłubek przecież pisze że macocha Kazimierza prześladowała go i miała go zabić ale zabójca oddał go klasztoru. Wszystko to jest zagadkowe, nie można rozstrzygnąć czy istniał, ponieważ powstają problemy który z nich był starszy, pellex a także milczenie Galla które można interpretować z tym ze nie chciał kompromitować Piastów i celowo nie pisał o Zapomnianym. Wyraźnie bowiem Kronika Wielkopolska stwierdza ze nie został on umieszczony ze względu na jego okrucieństwo. Może Gall chciał zatuszować istnienie drugiej żony Mieszka II.
Źródłowo wydarzenia polityczne tamtego okresu wprowadza nas Wippo który napisał Dzieje Korada II. Pisał on o dwóch synach Bolesława Mieszku i Ottonie. Otton został po śmierci ojca wygnany na Ruś. On prosi Konrada II o pomoc i następuje dwustronny atak na Polskę. Mieszko ucieka do wroga Konrada Uldaryka który chciał oddać Mieszka Konradowi ale ten powiedział że wroga od wroga nie przyjmie. Jednak Wippo pisał 15 lat od wydarzeń i utożsamił Ottona z dwoma braćmi właśnie Ottonem i Bezprymem. W Rocznikach Hildemsheimskich pod datą 1031 jest że w tym roku cesarz zawarł porozumienie i ruszył na Polskę. Mieszko ucieka do Czech a cesarz zdobywa Milsko, Łużyce i Budziszyn. Jak donosi Powieść Minionych lat Jarosław w 1030 roku zdobył Bełz oraz później Grody Czerwieńskie i Przemyskie. Jak wynika z tego to właśnie Bezprym przebywający na Rusi zmontował koalicję przeciw Mieszkowi. Pomagał mu w tym siedzący w Saksonii Otton który był łącznikiem. Po wrześniowym ataku Konrada II(1031), Mieszko szybko musiał podpisać z nim porozumienie bo zagrażał mu Jarosław. Następnie Mieszko udał się do Czech a Jarosław dokończył dzieła. W Czechach Mieszko został wykastrowany. Uciekł tam dlatego bo drogę na Węgry zagrodziły mu wojska Ruskie a w Saksonii miał wrogów. Pozostał mu jedynie Uldaryk który jak pisał Wippon był gniewny na Konrada. Tam został wykastrowany. Rocznik Hildesheimski mówi że w 1031 roku Bezprym przysyła koronę do Niemiec. Kronika z Brunawilare pisze że tą koronę przewiozła Rycheza , która miała w latach 1031-1036 dokonać z mężem rozwodu(miał z nią iść także młody Kazimierz). W Niemczech mogła zostać dalej królową Polski. W kraju rządzi Bezprym który miał oddać dzielnicę Śląską Ottonowi. Jednak okrutne rządy sprawiają że zostaje zbity w 1032 roku. Mieszko z Czech udaje się do Mersburga gdzie zostaje podległym cesarza i cesarz dzieli Polskę na trzy części pomiędzy Ottona(Śląsk), Mieszka(Małopolska i Mazowsze) i stryjecznego brata Mieszka Thiodoryka(Wielkopolska). Mieszko stał się wasalem cesarskim bez korony, ta wątpliwą łaskawość cesarska umożliwiły kłopoty ze zdobyciem przez niego Burgundii.
Według Galla po śmierci Mieszka władzę objęła chwilowo Rycheza, jednak wypędzono ją. Kazimierz zaczął rządzić ale on też uciekł na Węgry, miał być tam trzymany aż do śmierci Stefana (1038), wypuścił go Piotr Wenecjanin. Udał się do matki. W ty czasie Polska miała być grabiona przez sąsiadów i trawiona powstaniem. Do tego w 1039 roku na Polskę najechał Brzetysław który wykradł relikwie św. Wojciecha.
Po podziale kraju na trzy części w 1033 roku umiera Otto jego dzielnicę zagarnia Mieszko jak i Wielkopolskę. Mazowsze jest prawdopodobnie pod rządami cześnika Miecława. Do Polski przybywają wygnani synowie Władysława Łysego z Węgier min. Bella.
Mieszko umiera w 1034 roku. Prawdopodobnie albo oszalał, albo jak donosi źródło Gotfryda z Viterbo został zamordowany przez swego giermka. Na lata 1034-1038 przypada odłączenie się Pomorza samodzielność Mazowsza , powstanie ludowe, być może rządy Bolesława Zapomnianego a w 1039 najazd Brzetysława.