1
PRACA MAGISTERSKA - Kamil Piech
Styl _ycia a zespoły bólowe kregosłupa.
2
SŁOWO WSTEPU .................................................................................................................. 3
1. ASPEKTY KLINICZNE BÓLU KREGOSŁUPA ............................................................ 4
1.1. STRUKTURY WYWOŁUJACE BÓL KREGOSŁUPA........................................... 5
1.2. EPIDEMIOLOGIA BÓLU KREGOSŁUPA............................................................. 6
1.2 ZRÓDŁA BÓLÓW KREGOSŁUPA........................................................................ 9
1.4. HIPOTEZY PRZYCZYN POWSTAWANIA BÓLÓW KREGOSŁUPA................ 11
CEL PRACY......................................................................................................................... 17
2. MATERIAŁ BADAWCZY I METODYKA BADAN.................................................... 18
2. 1 CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁU BADAWCZEGO .................................... 18
2. 2 METODYKA BADAN .......................................................................................... 19
3. WYNIKI BADAN ......................................................................................................... 22
4. PODSUMOWANIE I WNIOSKI ................................................................................... 43
4.1. WNIOSKI .............................................................................................................. 43
4.2. PODSUMOWANIE ............................................................................................... 43
LITERATURA..................................................................................................................... 46
3
SŁOWO WSTEPU
W dzisiejszych czasach, gdy coraz wiecej czasu poswiecamy na prace i gonitwe za
pieniedzmi, zapominamy o tym, _e najwa_niejsze jest nasze zdrowie. Spedzamy
godziny przed telewizorem i komputerem, zamiast wyjsc chocia_ na krótki spacer.
Nawet na codzienne zakupy doje_d_amy samochodem. Od_ywiamy sie niezdrowo, co
skutkuje otyłoscia coraz wiekszej liczby osób. Na sport i aktywny wypoczynek
przeznaczamy bardzo mało czasu zapominajac, _e jest on dobry nie tylko dla naszego
zdrowia, ale równie_ i samopoczucia. Taki tryb _ycia przyczynia sie do zwiekszenia
liczby zespołów bólowych kregosłupa.
Badania wykazały, _e około 85% ludnosci cierpi lub bedzie cierpiało w swoim
_yciu z tego powodu. Inne badania pokazuja, _e dzisiejsi rodzice nie majac czasu dla
swoich dzieci wysługuja sie telewizorem i komputerem. Statystycznie polskie dziecko
spedza srednio dwie godziny dziennie przed telewizorem, co na tydzien daje wynik 14
godzin, miesiecznie jest to ju_ 60 godzin, a rocznie 730. Wynika z tego, _e jeden
miesiac w roku dzieci poswiecaja na ogladanie telewizji.
Te przera_ajace dane skłoniły mnie do przeprowadzenia badan i ukazania zale_nosci
miedzy stylem _ycia, a wystepowaniem bólów kregosłupa. Celem niniejszej pracy jest
tak_e zbadanie jak ludzie radza sobie z tym problemem.
4
1. ASPEKTY KLINICZNE BÓLU KREGOSŁUPA
W obecnych czasach czesto nadu_ywamy słowa ból, podkreslajac traumatyczny
charakter doznan i relacji pomiedzy ludzmi, a tak_e ich reakcji na przykre
doswiadczenia. Jednak_e chcac scharakteryzowac aspekty kliniczne bólu kregosłupa
musimy powrócic do jego podstawowej definicji.
Jedna z definicji bólu okresla go jako „nieprzyjemne doznanie emocjonalne
zwiazane z aktualnie istniejacym lub potencjalnie mo_liwym uszkodzeniem tkanki,
badz doznanie opisane w kategoriach takiego uszkodzenia”[1].
Przedstawiona definicja wskazuje, _e doznawanie bólu mo_e byc rozpatrywane w co
najmniej dwóch aspektach:
1. patologicznym (uszkodzenie tkanek)
2. emocjonalnym (doznanie emocjonalne) [1,7].
Odczuwanie bólu wywołane jest przez bodzce uszkadzajace tkanki, nazywane
bodzcami nocyceptywnymi. Ma to podstawowe znaczenie obronne, ukształtowane
we wczesnym okresie ewolucji organizmów wielokomórkowych na Ziemi. Zabezpiecza
bowiem osobnika ka_dego gatunku przed uszkodzeniem powłok - krew przyciaga
drapie_ców, co wzmaga zagro_enie grupy!
W toku ewolucji wykształciła sie druga „funkcja” bólu, która polega
na sygnalizowaniu organizmowi faktu powstania zmiany chorobowej, co wykształciło
nastepnie najró_niejsze formy zachowan i reagowania na niego.
W przypadku, gdy dolegliwosci bólowe maja du_a intensywnosc i sa przewlekłe,
zanika funkcja bólu jako czynnika mobilizujacego osobnika do adekwatnego działania
„przeciwbólowego”. Wówczas staje sie on zbednym cierpieniem. Podobnie, ból
odczuwany w czasie zabiegów i operacji, a nawet zastrzyków nie pełni roli
ostrzegawczo-obronnej i dlatego powinien byc znoszony za posrednictwem srodków
analgetycznych (analgezja) [7].
5
1.1. STRUKTURY WYWOŁUJACE BÓL KREGOSŁUPA
Aby jakas struktura została uznana za prawdopodobna przyczyne bólów
kregosłupa powinna spełniac nastepujace warunki:
- byc unerwiona - bez dostepu do systemu nerwowego nie mogłaby wywołac bólu;
- byc zdolna wywoływac ból podobny do obserwowanego klinicznie;
- byc podatna na choroby albo zranienia, które wiadomo, _e sa bolesne;
- zostac wskazana jako zródło bólu u_ywajac metod diagnostycznych, uwa_anych za
solidne i wiarygodne. [5,7]
Wyró_niamy kilka rodzajów bólu:
1. Ból somatyczny (ang. somatic pain) wynika ze szkodliwego pobudzania jednego
z komponentów układu kostnoszkieletowego ciała. Neurofizjologicznie, podstawowa
cecha jest to, _e powstaje w wyniku stymulacji zakonczen nerwu w kosci, wiazadle,
stawie albo miesniu. Ból somatyczny jest miejscowy, ale trudny do zlokalizowania,
rozproszony i tepy w odczuciu.
2. Ból korzeniowy (ang. radicular pain) powstaje w wyniku podra_nienia nerwu
rdzeniowego albo jego korzeni. Mo_e on byc zwiazany z radikulopatia. Mo_e tak_e
wystapic bez niej, jak równie_ radikulopatia mo_e przebiegac bez bólu korzeniowego.
Ból ten ma charakter strzelajacy albo przeszywajacy i kieruje sie w dół do konczyny
dolnej wzdłu_ pasma nieszerszego ni_ 50 mm. Ból korzeniowy jest przeszywajacy.
W zwiazku z tym przyjeta nazwa "rwa kulszowa" jest jak najbardziej adekwatna.
Pojedyncza przyczyna najbardziej popularnego bólu korzeniowego jest wypadniecie
jadra mia_d_ystego.
6
3.Ból przeniesiony (ang. referred pain) jest bólem odczuwanym w regionie
unerwionym przez nerw inny ni_ ten zaopatrujacy dany obszar bólowy. Ból
przeniesiony mo_e byc odczuwany w obszarach stosunkowo odległych od zródła bólu,
ale czesto rozró_nienie jest rozmazane, jesli regiony miejscowego bólu i bólu
przeniesionego sasiaduja ze soba. Pojawia sie on z powodu braku percepcji na poczatku
sygnału, który dociera do mózgu ta sama droga czuciowa. Te cechy sa podstawa
ró_nicowania bólu przeniesionego i bólu korzeniowego. [4,5,7]
1.2. EPIDEMIOLOGIA BÓLU KREGOSŁUPA
Bóle kregosłupa sa jedna z najczestszych dolegliwosci układu kostnostawowego.
Na całym swiecie z tego powodu cierpi lub bedzie cierpiało w swoim _yciu
od 75 do 85 procent ludnosci, a ból odcinka ledzwiowego jest najczestsza przyczyna
niesprawnosci ludzi po 45 roku _ycia [8,12].
Ból w odcinku ledzwiowym jest od wielu lat głównym problemem zdrowia
publicznego w krajach rozwinietych. Wynika to z jego du_ej powszechnosci. Miedzy
10 a 18 procent populacji w USA cierpi na chroniczny ból w odcinku ledzwiowym, co
znaczaco wpływa na produktywnosc pracownika, wysokie koszty zwiazane z jego
kalectwem oraz bezposrednie medyczne wydatki. Powoduje te_ codzienne cierpienie
milionów osób [9,14,17].
W Szwecji, na ból w odcinku ledzwiowym aktualnie cierpi 32 procent
wszystkich me_czyzn i 38 procent kobiet miedzy 16 a 84 rokiem _ycia. Ogólnie na ból
w odcinku ledzwiowym i/lub szyjnym skar_y sie 43 procent me_czyzn oraz 46 procent
kobiet. Nie ma du_ego zró_nicowania statystycznego. W innych krajach Europy i na
całym swiecie wyniki sa bardzo podobne [15].
Od niedawna, bo od 1984 r. kiedy to ogłoszono tezy pracy finskiego lekarza
J. J. Salamina, które opisał w artykule pt. The adolescent bag. A field survey of 370
Finish school-children, swiat medycyny wzbogacił sie o wiedze na temat bólu
kregosłupa wystepujacego u dzieci i młodzie_y. W 1988 roku ukazała sie kolejna praca
dotyczaca bólów kregosłupa ledzwiowo-krzy_owego u osób z tej grupy wiekowej.
Nastepne opracowania opublikowano w roku 1992 i 1994. We wczesniejszym okresie
7
uwa_ano, _e problem ten nie istnieje. Tymczasem badania prowadzone na dzieciach
i młodzie_y w ró_nych krajach pokazały, jak rozległy jest to problem. Prace badawcze
przeprowadzone w Skandynawii wykazały, _e od 11,6 procent u dzieci w wieku lat 11
do 50,4 procent u dzieci w 15 roku _ycia wystepuje taki ból. Podczas dwuletniej
obserwacji grupy wiekowej od 9 do 11 roku _ycia, belgijscy badacze oszacowali
odpowiednio 36 i 35 procent dzieci zgłaszajacych dolegliwosci bólowe [10].
Zbli_one wyniki uzyskano badajac brytyjskich uczniów w wieku od 12 do 15 lat [13].
Rycina 1. Czestosc wystepowania bólów w odcinku ledzwiowym kregosłupa u uczniów szkół
brytyjskich w zale_nosci od wieku i płci. [13]
Na przecia_enia oraz bóle pierwotnie umiejscowione w kregosłupie nara_eni sa
zarówno pracownicy biurowi jak i pracownicy fizyczni. Długotrwałe statyczne
przecia_enia wynikajace z nieprawidłowej pozycji siedzacej (czesto wymuszonej), jak
i ciagle powtarzajace sie ruchy w niewłasciwych pozycjach sa głównymi przyczynami
dolegliwosci bólowych.
Najwieksze zagro_enia dla kregosłupa podczas wykonywania pracy w pozycji
stojacej stanowia podnoszenie i przenoszenie ładunków. Według danych amerykanskich
(Ryc.2) najbardziej nara_eni na uszkodzenia kregosłupa podczas dzwigania ładunków
sa pracownicy budowlani, górnicy oraz pracownicy transportu [ 18].
8
Rycina 2. Działy gospodarki, w których wystepuje najwieksze zagro_enie dolegliwosciami odcinka
ledzwiowego kregosłupa [18]
Osoby prowadzace siedzacy tryb pracy najczesciej skar_a sie na bóle w odcinku
szyjnym oraz ledzwiowo krzy_owym(Ryc. 3), a zespoły bólowe tych odcinków
kregosłupa stanowia 1,5-2% wszystkich porad w społecznej słu_bie zdrowia. [9,16]
Rycina 3. Czestosc wystepowania dolegliwosci kregosłupa szyjnego i ledzwiowego u osób
pracujacych w pozycji siedzacej [9]
9
1.2 ZRÓDŁA BÓLÓW KREGOSŁUPA
Do głównych zródeł bólów kregosłupa zaliczamy [3,4,5,12,16]:
1.Kregi
Nie ma watpliwosci, _e trzony kregów ledzwiowych sa unerwione. Włókna nerwowe,
które pochodza ze splotu wiezadła podłu_nego przedniego i wiezadła podłu_nego
tylnego zaopatruja okostna i przenikaja głeboko do trzonów kregowych. Dostarczaja
one mo_liwego zródła dla bólu kosci. Okostna jest bowiem bardzo wra_liwa na ból i jej
dra_nienie w trakcie procedur takich jak blokady w odcinku ledzwiowym, zawsze
zwiazane jest z jego wystepowaniem. Natomiast trzon kregowy mo_e byc miejscem
bolesnych, metabolicznych chorób kosci, takich jak choroba Pageta albo włóknistotorbielowe
zapalenie kosci. Mo_e tak_e byc miejscem guzów, przerzutów albo ró_nych
infekcji. Bezsprzecznie, sa one bolesne.
1. Miesnie
Miesnie grzbietu moga byc zródłem bólu kregosłupa i somatycznego bólu
przeniesionego. Zostało to wykazane w trakcie eksperymentów prowadzonych na
ludziach, w których miesnie grzbietu były stymulowane za pomoca iniekcji
hypertonicznego roztworu soli. Wywoływały one ból kregosłupa i ró_ne postacie
somatycznego bólu przeniesionego w regionie posladka. Sporny natomiast pozostaje
mechanizm zaburzenia, który mo_e wpływac na miesnie kregosłupa ledzwiowego.
Główne dolegliwosci, które moga dotknac miesnie grzbietu to: naciagniecie, spazm,
dysbalans i punkty spustowe.
2. Powiez piersiowo-ledzwiowa
Dowiedziono, _e powiez piersiowo-ledzwiowa jest dobrze unerwiona przy przyczepie
z wiazadłem nadgrzebieniowym. Jednak_e niewiele wiadomo o unerwieniu jej czesci
centralnych. Tylko w jednym badaniu zamieszczono informacje o tym, _e zawiera ona
zakonczenia nocyceptywne. Pomimo to wiadomo, _e powiez jest wystarczajaco
unerwiona, by byc zródłem bólu, je_eli zostanie nadmiernie rozciagnieta.
10
3. Opona twarda
Opona twarda jest unerwiona przez rozległy splot pochodzacy z gałazek oponowych
nerwów rdzeniowych. Splot ten jest gestszy na brzusznej stronie zakonczenia opony
twardej oraz wokół pochewek korzeni nerwowych. Tylna czesc jest praktycznie
w ogóle nieunerwiona. Kliniczne eksperymenty pokazały, _e opona jest wra_liwa
zarówno na pobudzanie mechaniczne jak i chemiczne. W obu przypadkach wywołuje
ból pleców i somatyczny ból przeniesiony w posladku.
4. Splot nadtwardówkowy
Nadtwardówkowe naczynia _ylne sa unerwione przez gałezie oponowe nerwów
rdzeniowych i dlatego te_ moga byc tak_e zródłem bólu. Prawdopodobnie ból pojawia
sie w wyniku rozszerzenia naczyn spowodowanego uszkodzeniem, takim jak np.
masywna przepuklina lub zwe_enie kanału kregowego.
5. Wiezadła nadkolcowe
Wiezadła nadkolcowe otrzymuja unerwienie od przysrodkowych odnóg gałezi
grzbietowych. Dlatego doswiadczalna stymulacja wiezadła nadkolcowego wywołuje
ból kregosłupa i przeniesiony ból w dolnych konczynach.
6. Staw krzy_owo-biodrowy
Staw krzy_owo-biodrowy jest prawdopodobnie unerwiony przez odnogi L4-L5 i S1-S2.
Ich gałezie grzbietowe zaopatruja bezposrednio tylne czesci stawu oraz wiezadła
krzy_owo-biodrowe i miedzykostne.
7. Stawy miedzywyrostkowe
Stawy miedzywyrostkowe sa dobrze unerwione. Zaopatrywane sa przez przysrodkowe
odnogi gałezi grzbietowych. Ich zdolnosc wywoływania bólu kregosłupa została
dowiedziona doswiadczalnie. Ból przeniesiony od tych stawów pojawia sie przewa_nie
w posladku i udzie, ale nie jest on zgodny z segmentalnym unerwieniem.
Promieniowanie mo_e siegac nawet do stopy, ale typowo ból obejmuje bli_sze
11
segmenty konczyny dolnej. Istnieja dowody, _e zakres promieniowania jest
proporcjonalny do intensywnosci bólu wygenerowanego w kregosłupie.
8. Ból pochodzenia dyskowego
Obecnie istniejace dowody anatomiczne potwierdzaja unerwienie kra_ka
miedzykregowego i to, _e mo_e byc on potencjalnym zródłem bólu. Wewnetrzne
rozerwanie dysku jest najgłebiej zbadana i najlepiej zrozumiała przyczyna chronicznego
bólu kregosłupa.
Wewnetrzne rozerwanie dysku nie jest zwyrodnieniem w powszechnym tego słowa
znaczeniu. Nie jest to dyfuzyjny proces dotyczacy całego dysku, a raczej ogniskowe
uszkodzenie dotyczace pojedynczych czesci pierscienia włóknistego. Pozostała czesc
pierscienia pozostaje nietknieta. Ró_ne zródła podaja trzy lub cztery stopnie
wewnetrznego rozerwania dysku. W III stopniu wystepuja dolegliwosci bólowe
zwiazane z uszkodzeniem 1/3 zewnetrznej czesci dysku, która jest silnie unerwiona.
Wewnetrzne rozerwanie dysku jest jedna z najczesciej wykrywanych przyczyn
chronicznego bólu kregosłupa. Stosujac nawet najostrzejsze kryteria - jego
wykrywalnosc jest na poziomie 39 procent.
1.4. HIPOTEZY PRZYCZYN POWSTAWANIA BÓLÓW KREGOSŁUPA
Zgodnie z opracowana w latach 70. dwudziestego wieku koncepcja obszarów
zdrowia Marca Lalonde'a, na stan zdrowia ludnosci wpływaja:
w 50% styl _ycia,
w 15 - 20% jakosc srodowiska,
w 20% czynniki genetyczne,
w 10% opieka medyczna [19].
Jak widac styl _ycia i zachowania zdrowotne w najwiekszym stopniu wpływaja na stan
zdrowia ludnosci.
12
Rycina 4. Koncepcja obszarów zdrowia Marca Lalonde`a [19]
Do czynników mogacych wpływac na zdrowie kregosłupa nale_a:
1. Zbyt mała aktywnosc fizyczna
Mo_na szacowac, _e zadowalajacy z punktu widzenia zdrowia poziom aktywnosci
fizycznej cechuje: 70% dzieci 6-7 letnich, 20-30% młodzie_y w wieku 11-15 lat i tylko
10% dorosłych. W czasie wolnym u przecietnego Polaka dominuja zajecia zwiazane z
brakiem aktywnosci fizycznej, głównie ogladanie telewizji (np. ok. 40% młodzie_y
11-15 letniej poswieca na to 4 godz. i wiecej dziennie).
Ludzkie ciało posiada wiele niezwykłych adaptacji wykorzystywanych w czasie
intensywnego wysiłku. W czasie marszu badz truchtania ludzki organizm jest pod
wzgledem energetycznym równie wydajny jak organizm czworonogów. Dlatego te_,
mało które zwierze potrafi nam dorównac w biegu liczacym dziesiatki kilometrów.
Przystosowania te sa charakterystyczne dla ka_dego człowieka i wypracowane na
drodze ewolucji [20].
Jednak do długotrwałej zmniejszonej aktywnosci nasz organizm nie jest
przystosowany. W dzisiejszym swiecie człowieka okresla sie mianem człowiek
siedzacy (łac. homo sedentarius). Oddaje ono charakter współczesnego _ycia. Dla
przykładu mo_na podac, _e przecietny Polak na uprawianie sportu poswieca srednio
13
około 2 minut dziennie, a a_ półtorej godziny na ogladanie telewizji. Przyczyna takiego
stanu jest rozwój cywilizacyjny preferujacy siedzacy tryb _ycia [2,15]:
siedzaca droga do pracy w autobusie lub samochodzie,
siedzacy tryb pracy,
bierny sposób spedzania czasu po pracy,
bierny sposób spedzania urlopu.
2. Otyłosc
Zródłem nadwagi i otyłosci sa:
nieprawidłowosci w sposobie _ywienia:
o nadmiar energii pobieranej z po_ywieniem; spo_ycia tłuszczów (zwłaszcza
zwierzecych) oraz soli kuchennej (ponad 15g przy zalecanych 5-6g
dziennie),
o niedobór spo_ycia warzyw i owoców, ciemnego pieczywa,
o zbyt mała liczba posiłków i ich nieregularnosc;
mała aktywnosc fizyczna, w szczególnosci siedzacy tryb _ycia;
choroby, tj. cukrzyca, zaburzenia neurologiczne lub endokrynologiczne;
uwarunkowania genetyczne.
Nie ma jednoznacznej opinii wia_acej czestotliwosc wystepowania
bólu krzy_a i otyłosci (Indeks masy ciała1 ponad 30). Z du_a doza
prawdopodobienstwa mo_na natomiast stwierdzic, _e otyłosc
modyfikuje przebieg bólu krzy_a. Inaczej mówiac raczej nie wywołuje
ona bólu krzy_a, ale je_eli wystapi, to jego przebieg jest powa_niejszy.
Otyłosc mo_e powodowac wieksze nasilenie bólu krzy_a i
skrócenie okresu przerw miedzy incydentami bólu. U osób otyłych
powa_ne objawy wskazujace na potrzebe hospitalizacji wystepuja
wczesniej w przebiegu choroby. Według danych Narodowego Instytutu
Zdrowia (ang. National Institutes of Heath- NIH) ju_ w 1998 r. 55%
Amerykanów charakteryzowało sie nadwaga badz otyłoscia [22].
Bardzo niepokojace jest równie_ niezwykłe tempo wzrostu liczby
1 Ang. Body Mass Index - BMI
14
obcia_onych nimi mieszkanców krajów takich jak Indie, które do
niedawna nie były kojarzone z nadmierna tusza. Problem ten coraz
bardziej dotyczy równie_ Polski. Z danych zgromadzonych w ramach
realizacji projektu NATPOL wynika, _e 19% dorosłych Polaków
charakteryzuje sie indeksem masy ciała (BMI) o wartosci powy_ej 30,
wskazujacym na otyłosc.
Wynika z tego, _e co piaty Polak cierpi na otyłosc [4,6,15].
3. Szkoła pleców
Niewłasciwy ruch, a dokładnie ruch w niewłasciwych pozycjach (nieergonomicznych)
oraz samo utrzymywanie niewłasciwej pozycji w czasie wykonywania czynnosci _ycia
codziennego mo_e byc przyczyna zaburzen funkcji, a w przyszłosci tak_e zaburzen
strukturalnych w obrebie kregosłupa. Bardzo specyficznym przykładem ruchu
w niewłasciwych pozycjach oraz długotrwałym ich utrzymywaniem jest okres cia_y,
kiedy zmianom podlegaja krzywizny kregosłupa, poło_enie srodka cie_kosci, masa
ciała, biomechanika kregosłupa oraz wiele innych czynników [2,3,16].
4. Ciaa
Ból kregosłupa jest dolegliwoscia wystepujaca u ponad 50% cie_arnych
kobiet.
Powszechnosc zjawiska powoduje, _e ten zdrowotny problem
traktowany jest jako norma towarzyszaca cia_y, przez co bywa
bagatelizowany i zaniedbywany.
Najczestszymi przyczynami bólu krzy_a cie_arnych kobiet jest nadmierne
obcia_enie kregosłupa oraz rozluznienie wiezadeł odpowiedzialnych za
jego stabilnosc.
Zwiekszona masa ciała kobiety oraz przesuwanie sie przedniej sciany
jamy brzusznej, a za nia srodka cie_kosci, sa głównymi przyczynami
przecia_enia kregosłupa.
15
Opisane niekorzystne zjawiska pogłebia fakt rozluzniania wiezadeł
miednicy pod wpływem hormonu relaksyny.
Nie mo_na tu tak_e pomijac czynników, które wystepowały przed
zajsciem w cia_e. Dobrze rozwiniete miesnie przykregosłupowe u kobiet
dbajacych o sprawnosc fizyczna przed zajsciem w cia_e, wyraznie
zmniejszaja czestotliwosc wystepowania bólu krzy_a. Z kolei czestszemu
wystepowaniu bólu krzy_a w czasie cia_y sprzyjaja zle rozwiniete miesnie
przykregosłupowe, młody wiek cie_arnej i epizody bólu krzy_a przed
zajsciem w cia_e [11].
5. Sen
Przy omawianiu niewłasciwych pozycji nie sposób pominac czynnosci, której
poswiecamy około 1/3 naszego _ycia, czyli snu. Niezmiernie wa_ne jest, w jakiej
pozycji spedzamy ten czas. Ka_da z nich jest lepsza lub gorsza w zale_nosci od
przyjetych kryteriów.
W trakcie snu na boku z reguły przyjmujemy pozycje kifotyczna ze zgieciem w stawach
kolanowych i biodrowych oraz z tyłopochyleniem miednicy i zmniejszeniem lordozy
ledzwiowej. Pozycja taka sprzyja tylnemu przemieszczaniu sie kra_ka
miedzykregowego i w nastepstwie łancucha zdarzen mogacych prowadzic do
wystapienia zespołów bólowych. Celowo napisałem łancucha zdarzen, gdy_ - jak było
ju_ wspomniane - samo przemieszczenie kra_ka nie musi powodowac bólu. Potwierdza
to badanie ankietowe wykonane w USA. Ustalono tam, _e tylko około 12% pacjentów
z zespołami bólowymi kregosłupa miało jakies kliniczne dowody przepukliny kra_ka
[5].
6. Pedzanie czasu przed telewizorem i komputerem
Nikogo nie trzeba przekonywac, _e przecietny Polak spedza ok. 4 godziny przed
telewizorem, nie rzadko po 8 godzinach pracy przed komputerem. Dzieci poswiecaja
wiecej czasu komputerowi i telewizji, ni_ aktywnosci fizycznej. Jest to oczywiste
w dobie komputerów. Jednak nie ka_dy wie, _e praca przed komputerem i czas
16
spedzony przed telewizorem wia_e sie odpowiednio z niewłasciwa pozycja siedzaca
i czesto niewłasciwa pozycja le_aca.
Z badan wynika, _e polskie dziecko spedza przed telewizorem 3- 4 godziny
dziennie, a w niedziele nawet 5- 6 godzin. Mo_na z tego wyliczyc, _e w skali roku daje
to wynik około 1400 godzin czyli około 2 miesiecy w roku[22].
Czworo na piecioro dzieci w Wielkiej Brytanii ma telewizor w swoim pokoju, a 63%
oglada telewizje w łó_ku przed pójsciem spac. Badanie przeprowadzone na grupie
wiekowej od 5 do 16 lat pokazuje, _e wiekszosc dzieci patrzy w ekran przed wyjsciem
do szkoły, kiedy z niej wraca i kiedy spo_ywa wieczorny posiłek. Przed ekranem
telewizora i monitorem komputera brytyjskie dziecko w ciagu dnia spedza srednio
5 godzin i 20 minut, podczas gdy piec lat temu poswiecało na to 4 godziny i 40 minut.
A_ 83% dzieci włacza telewizor po przyjsciu ze szkoły.
Badanie przeprowadzone na 1147 dzieciach w 60 szkołach w Anglii, Szkocji i Walii,
pokazuje, _e telewizje ogladaja one srednio 2,6 godzin dziennie. Co dziesiate dziecko
przyznaje, _e przed telewizorem spedza ponad 4 godziny dziennie [13].
Czas spedzony przed komputerem i telewizorem wydłu_a sie kosztem
aktywnego spedzania wolnego czasu.
7. Praca
Wyniki badan przeprowadzonych przez Instytut Badania Rynku i Opinii Publicznej
(SMG KRC) jasno pokazuja, _e natłok obowiazków zawodowych i domowych
skutecznie absorbuje czas wolny od pracy. Mo_na mówic o kryzysie spedzania wolnego
czasu, a kiedy nadchodzi urlop, okazuje sie, _e nie mamy pieniedzy na aktywny
wypoczynek.
Według badan, co ósmy Polak w tygodniu w ogóle nie ma czasu wolnego,
a ponad jedna trzecia dysponuje maksymalnie trzema godzinami dziennie [9].
17
CEL PRACY
Celem pracy jest wykazanie zale_nosci miedzy masa ciała, rodzajem
wykonywanej pracy, czasem poswieconym na aktywnosc fizyczna, sposobem spedzania
wolnego czasu, rodzajem łó_ka, na którym spimy, pozycja w czasie snu oraz cia_a,
a wystepowaniem zespołów bólowych kregosłupa. Celem badania bedzie równie_
ukazanie, w jakim stopniu ból kregosłupa wpływa na ludzi, jak radza sobie z nim
w warunkach domowych oraz jaka jest ich wiedza na temat profilaktyki i leczenia.
18
2. MATERIAŁ BADAWCZY I METODYKA BADAN
2. 1 CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁU BADAWCZEGO
Materiał badawczy stanowiło 207 osób wybranych losowo w województwach:
slaskim, lubelskim oraz małopolskim. Wsród badanych było 98 kobiet (47%) i 109
me_czyzn (53%). 104 badane osoby (ok. 50%) miały w trakcie swojego _ycia epizod
bólu kregosłupa, a 103 osoby (ok. 50%) w ogóle go nie doswiadczyły. W pierwszej
grupie (104 osoby), 6 osób odczuwało dolegliwosci w odcinku szyjnym kregosłupa, 6
osób w odcinku piersiowym, 67 osób w odcinku ledzwiowym a 25 osób doznało bólu z
co najmniej dwóch odcinków.
Tabela 1. Wyjsciowa charakterystyka badanej populacji
kobiety/me_czyzni 47%/53%
wiek 20- 60 lat
liczba osób z bólem kregosłupa 104 osoby
liczba osób bez bólu kregosłupa 103 osoby
Kryteria kwalifikacji ankietowanych:
wiek 20- 60 lat
osoby czynne zawodowo lub studiujace
osoby chodzace
Z badan wykluczono osoby, które:
przeszły niedawny lub powa_ny zabieg operacyjny
doznały powa_nego wypadku lub urazu
oceniały swój stan zdrowia jako zły
19
Na tej podstawie odrzucono 6 ankiet.
Charakterystyke badanej populacji przedstawiono w tabeli 1
2. 2 METODYKA BADAN
Ankiety przeprowadzone zostały na losowo wybranych respondentach z grupy
wiekowej od 20 do 60 roku _ycia zamieszkałych w województwach: Slaskim,
Małopolskim oraz Lubelskim, w okresie od 20 kwietnia do 15 maja 2008 roku. Próba
badawcza wynosiła około 200 osób czynnych zawodowo lub w trakcie nauki. Badanie
było anonimowe i przeprowadzane przy osobie ju_ zaznajomionej z zasadami
wypełniania ankiety. W przypadku niejasnosci dotyczacych wypełniania ankiety osoba
ta udzielała wszelkiej pomocy. Odpowiedz pozytywna na pytanie nr 17 (Miała(e)m
epizod bólu kregosłupa) wiazała sie z wypełnieniem dalszej czesci ankiety.
W przypadku odpowiedzi negatywnej respondent nie wypełniał dalszej czesci. Do
realizacji zało_onych celów pracy posłu_yła analiza odpowiedzi na poszczególne
pytania. Analizowano zarówno pojedyncze pytania jak i ich wieksze grupy.
Ankietowani zostali podzieleni na dwie główne grupy:
grupa odczuwajaca ból kregosłupa
grupa bez bólu kregosłupa
Grupa z bólem kregosłupa została podzielona na podgrupy w zale_nosci od miejsca
wystepowania dolegliwosci (tabela 2) oraz na przedziały wiekowe (tabela 3).
Tabela 2. Charakterystyka grupy z bólem kregosłupa w zale_nosci od miejsca
wystepowania dolegliwosci
ból w odcinku szyjnym 6 osób
ból w odcinku piersiowym 6 osób
ból w odcinku ledzwiowym 67 osób
ból w co najmniej dwóch odcinkach 25 osób
20
Tabela 3. Charakterystyka grupy z bólem kregosłupa- przedziały wiekowe
Od 20 do 30 roku _ycia 21 os.- 13-M/ 8-K
Od 31 do 40 roku _ycia 25 os. - 12-M/ 13-K
Od 41 do 50 roku _ycia 34 os.- 14-M/ 20-K
Od 51 do 60 roku _ycia 24 os.- 13-M/ 11-K
M- me_czyzni K- kobiety
Grupa bez bólu kregosłupa równie_ została podzielona na przedziały wiekowe
(tabela 4).
Tabela 4. Charakterystyka grupy bez bólu kregosłupa- przedziały wiekowe
Od 20 do 30 roku _ycia 54 os.- 21-M/ 33-K
Od 31 do 40 roku _ycia 18 os.- 11-M/ 7-K
Od 41 do 50 roku _ycia 18 os.- 14-M/ 4-K
Od 51 do 60 roku _ycia 13 os.- 11-M/ 2-K
M- me_czyzni K- kobiety
Punkty koncowe lub oceniane zmienne:
Indeks Masy Ciała (BMI)
tryb pracy
rodzaj wykonywanej pracy
aktywnosc fizyczna
pozycja w czasie snu
21
rodzaj łó_ka
cia_a
sposoby radzenia sobie z bólami kregosłupa w warunkach domowych
wybrane aspekty _ycia codziennego
leczenie bólów kregosłupa
profilaktyka bólów kregosłupa
22
3. WYNIKI BADAN
Analiza objeto 201 badanych osób. Dane gromadzono od 20 kwietnia do 15 maja 2008
roku. Stwierdzono nastepujace zale_nosci:
1. W grupie z bólem w co najmniej dwóch odcinkach 42% badanych ma mase
prawidłowa, 50% nadwage a 8% cierpi na otyłosc (ryc. 5). W grupie ankietowanych
z bólem w odcinku ledzwiowym 44% posiada prawidłowa mase ciała, 38%
nadwage a 18% cierpi na otyłosc (ryc. 5). W grupie osób nie odczuwajacych bólu
kregosłupa 62% posiada prawidłowa mase ciała, 31% charakteryzuje sie nadwaga
a 7% cierpi na otyłosc (ryc. 6).
Dane opracowane na podstawie Indeksu Masy Ciała (BMI) wyliczanego ze wzoru:
gdzie:
BMI - współczynnik masy ciała
M - masa ciała (wyra_ona w [kg])
W - wzrost (wyra_ony w [m])
Wyniki miedzy 17,5- 24,9 wskazuja na cie_ar normalna;
wyniki miedzy 25,0- 29,9 na nadwage;
wyniki od 30 w góre wskazuja na otyłosc.
23
Rycina 5. Procentowy rozkład osób z bólem kregosłupa w zale_nosci od współczynnika BMI
W analizie tej ze wzgledu na bardzo mała grupe pominiete zostały osoby z bólem
w odcinku szyjnym (5 osób) oraz piersiowym (6 osób).
Rycina 6. Procentowy rozkład osób bez bólu w zale_nosci od współczynnika BMI
24
Wyniki pokazuja, _e w stosunku do grupy bez bólu, w grupie z bólem wystepuje
o około 20% mniej osób z masa prawidłowa. Porównujac rozkład osób z nadwaga
okazuje sie, _e w grupie z bólem w co najmniej dwóch odcinkach jest ich o 19% wiecej,
a w grupie z bólem w odcinku ledzwiowym o 7% wiecej wzgledem grupy kontrolnej.
Z porównania grup pod katem otyłosci wynika, _e jest ona znaczacym problemem
u ludzi z bólem w odcinku ledzwiowym. Statystyka pokazuje, _e takich osób jest
o około 2,5 razy wiecej ni_ w grupie bez bólu.
2. W grupie osób z bólem w odcinku ledzwiowym kregosłupa w przedziale wiekowym
20- 30 lat brak wyraznej zale_nosci pomiedzy ich trybem pracy, a wystepowaniem
objawów bólowych. W przedziale 31 - 40 najwiekszy odsetek osób, u których
wystepuja bóle kregosłupa prowadzi siedzaco- stojacy tryb pracy (ryc. 7).
Wsród osób z bólem w co najmniej dwóch odcinkach kregosłupa w przedziale
wiekowym 31 - 40 lat brak wyraznej zale_nosci miedzy trybem pracy,
a wystepowaniem objawów bólowych(ryc. 8). W przedziałach wiekowych 20 - 30 i 41 -
50 lat znacznie wiecej osób prowadzi siedzacy tryb pracy ni_ osoby w tych przedziałach
wiekowych nieodczuwajace bólów kregosłupa(ryc. 9). W przedziale wiekowym 51- 60
lat najwiekszy odsetek osób cierpiacych z powodu bólów kregosłupa prowadzi
siedzaco-stojacy tryb pracy.
W grupie 1 i 2 bardzo du_a liczba respondentów pracuje na siedzaco. Brak jednak
przewagi tego typu pracy nad praca siedzaco-stojaca, oraz brak wyraznej przewagi nad
grupa kontrolna. Na postawie tych badan nie mo_na wyraznie stwierdzic, _e tryb pracy
ma wpływ na powstawanie bólów kregosłupa. Mo_na jedynie przypuszczac, i_ ból
u znacznej liczby ankietowanych miedzy 31 a 40 oraz miedzy 41 a 50 rokiem _ycia jest
zwiazany z ich siedzaca praca.
25
Rycina 7. Procentowy rozkład osób z bólem kregosłupa w odcinku ledzwiowym w zale_nosci od
trybu pracy w poszczególnych przedziałach wiekowych (grupa 1)
26
Rycina 8. Procentowy rozkład osób z bólem kregosłupa w co najmniej dwóch odcinkach
w zale_nosci od trybu pracy w poszczególnych przedziałach wiekowych (grupa 2)
Rycina 9. Procentowy rozkład osób bez bólu w zale_nosci od trybu pracy w poszczególnych
przedziałach wiekowych
27
3. W grupie ankietowanych z bólem kregosłupa w odcinku ledzwiowym (ryc. 10) oraz
w grupie z bólem w co najmniej dwóch odcinkach (ryc. 11) zdecydowanie mniej
osób pracuje fizycznie w stosunku do grupy nie odczuwajacej bólu. Za wyjatkiem
ankietowanych z przedziału wiekowego 51 - 60 lat z grupy z bólem kregosłupa
w co najmniej dwóch odcinkach (ryc. 11), w grupie bez bólu wystepuje bardzo
znaczna przewaga liczby osób pracujacych fizycznie (ryc. 12). Wynik ten
jednoznacznie wskazuje, _e praca fizyczna nie powinna miec negatywnego wpływu
na zdrowie kregosłupa.
Rycina 10. Procentowy rozkład osób z bólem kregosłupa w odcinku ledzwiowym w zale_nosci od
rodzaju wykonywanej pracy w poszczególnych przedziałach wiekowych (grupa 1)
28
Rycina 11. Procentowy rozkład osób z bólem kregosłupa w co najmniej dwóch odcinkach
w zale_nosci od rodzaju wykonywanej pracy w poszczególnych przedziałach wiekowych (grupa 2)
Rycina 12. Procentowy rozkład osób bez bólu kregosłupa w zale_nosci od rodzaju wykonywanej
pracy w poszczególnych przedziałach wiekowych
29
4. W grupie z bólem kregosłupa, osoby w przedziale wiekowym 20- 30 lat poswiecaja
srednio 142 minuty na aktywnosc fizyczna, w przedziale wiekowym 31- 40 lat
poswiecaja srednio 76 minut, w przedziale wiekowym 41- 50 lat poswiecaja srednio
156 minut a w przedziale wiekowym 51- 60 lat srednio 137 minut (ryc. 13).
W grupie bez bólu kregosłupa, osoby w przedziale wiekowym 20- 30 lat poswiecaja
srednio 190 minuty na aktywnosc fizyczna, w przedziale wiekowym 31- 40 lat
poswiecaja srednio 113 minut, w przedziale wiekowym 41- 50 lat poswiecaja
srednio 147 minut a w przedziale wiekowym 51- 60 lat srednio 198 minut (ryc. 14).
Rycina 13. Sredni czas poswiecany w tygodniu przez jedna osobe na aktywnosc fizyczna
(w minutach) u osób z bólem kregosłupa w poszczególnych przedziałach wiekowych
30
Rycina 14. Sredni czas poswiecany w tygodniu przez jedna osobe na aktywnosc fizyczna
(w minutach) u osób bez bólu kregosłupa w poszczególnych przedziałach wiekowych
Badanie wykazało, _e osoby odczuwajace ból w kregosłupie wyraznie mniej czasu
poswiecaja na aktywnosc fizyczna ni_ osoby bez bólu. Wyjatkiem sa ankietowani
z przedziału 41 - 50 lat, którzy mimo bólu przewy_szaja pod tym wzgledem ludzi
nieodczuwajacych _adnych dolegliwosci ze strony kregosłupa. Poza ta grupa ró_nice
w czasie sa dosc znaczne.
Niedobór lub brak ruchu ma negatywny wpływ na kondycje zdrowotna kregosłupa.
W stosunku do grupy bez bólu takim niedoborem charakteryzuja sie nastepujace
przedziały wiekowe:
20 - 30 lat, ró_nica wynosi 48 minut w tygodniu
31 - 40 lat, ró_nica wynosi 37 minut w tygodniu
51 - 60 lat, ró_nica wynosi 61 minut w tygodniu.
Na podstawie tych wyników nie mo_na jednak jednoznacznie stwierdzic, _e zbyt mała
ilosc czasu poswiecana na aktywnosc fizyczna mo_e skutkowac powstaniem zespołów
bólowych kregosłupa.
31
5. W grupie z bólem kregosłupa, osoby w przedziale wiekowym 20- 30 lat poswiecaja
19% swojego wolnego czasu na aktywnosc fizyczna, w przedziale wiekowym 31-
40 lat poswiecaja 10%, w przedziale wiekowym 41- 50 lat poswiecaja 17%
a w przedziale wiekowym 51- 60 lat 20% swojego wolnego czasu na aktywnosc
fizyczna (ryc. 15). W grupie z bólem kregosłupa, osoby w przedziale wiekowym 20-
30 lat spedzaja 36% swojego wolnego czasu przed telewizorem i/lub komputerem,
w przedziale wiekowym 31- 40 lat 19%, w przedziale wiekowym 41- 50 lat 19% a
w przedziale wiekowym 51- 60 lat 15% swojego wolnego czasu spedzaja przed
telewizorem i/lub komputerem (ryc. 16). W grupie bez bólu kregosłupa, osoby
w przedziale wiekowym 20- 30 lat poswiecaja 21% swojego wolnego czasu na
aktywnosc fizyczna, w przedziale wiekowym 31- 40 lat poswiecaja 23%,
w przedziale wiekowym 41- 50 lat poswiecaja 19% a w przedziale wiekowym 51-
60 lat 25% swojego wolnego czasu na aktywnosc fizyczna (ryc. 17). W grupie bez
bólu kregosłupa, osoby w przedziale wiekowym 20- 30 lat spedzaja 39% swojego
wolnego czasu przed telewizorem i/lub komputerem, w przedziale wiekowym 31-
40 lat 25%, w przedziale wiekowym 41- 50 lat 11% a w przedziale wiekowym 51-
60 lat 23% swojego wolnego czasu spedzaja przed telewizorem i/lub komputerem
(ryc. 18).
32
Rycina 15. Procentowa ilosc wolnego czasu przeznaczona na aktywnosc fizyczna w grupie z bólem
w poszczególnych przedziałach wiekowych
Rycina 16. Procentowa ilosc wolnego czasu spedzonego przed telewizorem i/lub komputerem
w grupie z bólem w poszczególnych przedziałach wiekowych
33
Rycina 17. Procentowa ilosc wolnego czasu przeznaczona na aktywnosc fizyczna w grupie bez bólu
w poszczególnych przedziałach wiekowych
Rycina 18. Procentowa ilosc wolnego czasu spedzonego przed telewizorem i/lub komputerem
w grupie bez bólu w poszczególnych przedziałach wiekowych
34
Wyniki pokazały, _e osoby z bólem, w ka_dym przedziale wiekowym przeznaczaja
mniej swojego wolnego czasu na aktywnosc fizyczna ni_ osoby bez bólu. Jednoczesnie
osoby te za wyjatkiem przedziału 41 - 50 lat spedzaja mniej czasu przed telewizorem
i/lub komputerem.
Mo_na wiec stwierdzic, _e zbyt mała ilosc wolnego czasu przeznaczona na aktywnosc
fizyczna mo_e miec wpływ na powstawanie bólów kregosłupa. Natomiast ilosc czasu
w granicach od 15% do 36% poswiecona telewizji i komputerom wydaje sie nie miec
takiego znaczenia.
6. W grupie z bólem w odcinku ledzwiowym w przedziale wiekowym 20- 30 lat 85%
osób spi na boku, w przedziale wiekowym 31- 40 lat 66%, w przedziale wiekowym
41- 50 lat 80% a w przedziale wiekowym 51- 60 lat 73 % ankietowanych spi
w takiej pozycji (ryc. 19). W grupie z bólem w co najmniej dwóch odcinkach
kregosłupa w przedziale wiekowym 20- 30 lat 80% osób spi na boku, w przedziale
wiekowym 31- 40 lat 82%, w przedziale wiekowym 41- 50 lat 100% a w przedziale
wiekowym 51- 60 lat 69 % ankietowanych przesypia noc w takiej pozycji (ryc. 20).
W grupie osób bez bólu kregosłupa w przedziale wiekowym 20- 30 lat 44% osób
spi na boku, w przedziale wiekowym 31- 40 lat 42%, w przedziale wiekowym 41-
50 lat 38% a w przedziale wiekowym 51- 60 lat 45 % ankietowanych spi w takiej
pozycji (ryc. 21).
35
Rycina 19. Procentowy rozkład osób z bólem w odcinku ledzwiowym w poszczególnych
przedziałach wiekowych w zale_nosci od pozycji w czasie snu
Rycina 20. Procentowy rozkład osób z bólem w co najmniej dwóch odcinkach kregosłupa
w poszczególnych przedziałach wiekowych w zale_nosci od pozycji w czasie snu
36
Rycina 21. Procentowy rozkład osób bez bólu kregosłupa w poszczególnych przedziałach
wiekowych w zale_nosci od pozycji w czasie snu
Pozycja na boku w czasie snu usposabia do najczesciej wystepujacego rodzaju bólu
kregosłupa - pochodzenia dyskowego.
Około 77% ankietowanych z grupy 1 spi na boku a tylko 8% na brzuchu i około 14% na
plecach. W grupie 2 sytuacja jest jeszcze gorsza, bo odpowiednio: około 83% na boku,
około 6% na brzuchu i około 11% na plecach.
Osoby nieodczuwajace bólów kregosłupa czesciej spia na brzuchu lub na plecach ni_ na
boku. Srednio około 31% ankietowanych z tej grupy spi na brzuchu, około 27% na
plecach i około 42% na boku.
Mo_na wiec wysunac wniosek, _e pozycja w czasie snu wpływa na pojawienie
sie bólów kregosłupa.
7. W grupie respondentów z bólem kregosłupa 53% spi na twardym łó_ku, 20% na
miekkim a 27% na uginajacym sie (ryc. 22). W grupie bez bólu 52% ankietowanych
spi na łó_ku twardym, 38% na miekkim a 10% posiada łó_ko uginajace sie (ryc. 23).
37
Rycina 22. Procentowy rozkład osób z bólem kregosłupa w zale_nosci od rodzaju łó_ka, na którym
spia
Rycina 23. Procentowy rozkład osób bez bólu kregosłupa w zale_nosci od rodzaju łó_ka, na którym
spia
38
Wyniki pokazuja, _e w grupie z bólem o 17% wiecej osób spi na łó_ku uginajacym sie.
Jednoczesnie z wykresu odczytujemy, _e zarówno w grupie osób skar_acych sie na ból
jak i niemajacych takich problemów, znaczny odsetek spi na łó_ku twardym. Nie mo_na
tu jednak jednoznacznie stwierdzic, i_ twarde łó_ko wpływa na pojawianie sie zespołów
bólowych, gdy_ wiele osób mogło inne łó_ko zamienic na twarde własnie ze wzgledu
na pojawienie sie dolegliwosci.
8. W grupie kobiet odczuwajacych ból kregosłupa w odcinku ledzwiowym 7%
ankietowanych wia_e go z okresem cia_y, 7% z okresem do 1 roku do cia_y,
3% z okresem 1-3 lat po cia_y a 83% kobiet nie stwierdza zwiazku z cia_a (ryc. 24).
W grupie kobiet odczuwajacych ból kregosłupa w co najmniej dwóch odcinkach
13% ankietowanych wia_e go z okresem cia_y, 13% z okresem do 1 roku do cia_y,
6% z okresem 1-3 lat po cia_y a 68% kobiet nie stwierdza zwiazku z cia_a (ryc. 24).
Rycina 24. Procentowy rozkład zale_nosci miedzy bólem kregosłupa a cia_a
Badanie pokazało, i_ bardzo mały procent kobiet wia_e swój ból w odcinku
ledzwiowym z cia_a. Około 2 razy wiecej kobiet odczuwajacych ból w co najmniej
39
dwóch odcinkach uwa_a cia_e za siłe sprawcza. Przewa_ajaca wiekszosc kobiet z grupy
badawczej nie wia_e incydentu bólowego z cia_a oraz okresem wychowawczym. Nie
mo_na jednak wykluczyc negatywnego działania cia_y na kregosłup, gdy_ jej
niekorzystny wpływ mo_e objawiac sie dopiero po wielu latach.
9. 20% ankietowanych dobrze reaguje na specyficzne cwiczenia kregosłupa, 20-stu
procentom pomaga przyjecie i utrzymanie ró_nych pozycji, a_ 32% osób leczy sie
tylko farmakologicznie a 20-stu procentom badanych ból przechodzi samoistnie.
Rycina 25. Procentowy rozkład sposobów radzenia sobie z bólem kregosłupa w warunkach
domowych
Wynika z tego, _e ludzie albo bardzo mało wiedza na temat radzenia sobie z bólem
kregosłupa, albo wola „łykac tabletki” ni_ cwiczyc.
40
10. U 16% ankietowanych z bólem kregosłupa odczuwane dolegliwosci maja
negatywny wpływ na uprawianie sportu, u 52% negatywnie wpływaja na prace,
u 17% na spedzanie wolnego czasu, u 6% na kontakty miedzyludzkie, u 33% na
podstawowe czynnosci dnia codziennego, u7% na funkcje seksualne, u 28% na
poruszanie sie, u 38% na spanie a 24% stwierdza _e wystepujace dolegliwosci nie
maja negatywnego wpływu na powy_sze aspekty _ycia (ryc. 26).
Rycina 26. Negatywny wpływ bólów kregosłupa na wybrane aspekty _ycia
Dolegliwosci bólowe maja najwiekszy negatywny wpływ na:
prace - 52% ankietowanych,
spanie - 38% ankietowanych,
podstawowe czynnosci dnia codziennego - 33% ankietowanych.
41
W najmniejszym stopniu ból negatywnie wpływa na:
kontakty miedzy ludzkie - 6% ankietowanych,
funkcje seksualne - 7% ankietowanych.
11. 50% osób odczuwajacych ból kregosłupa udaje sie w zwiazku z dolegliwosciami do
lekarza, 21% udaje sie do fizjoterapeuty a 50% ankietowanych z bólem leczy sie
sam(a) (ryc. 27).
Rycina 27. Procentowy rozkład osób z bólami kregosłupa korzystajacych z pomocy specjalistów
Badanie pokazuje, _e 50 % procent ankietowanych odczuwajacych ból nie udaje sie po
pomoc do specjalisty tylko leczy sie domowymi sposobami. Np.:
za_ywaja leki przeciwzapalne i przeciwbólowe,
stosuja pozycje, w których ustepuja dolegliwosci,
42
wykonuja okreslony ruch, pozwalajacy na zmniejszenie bólu,
stosuja ró_ne zabiegi fizykalne (np. ciepło, zimno, masa_),
lub nie robia nic, czekajac a_ ból sam minie.
12. pojeciu „szkoła pleców” słyszało 3% ankietowanych, 11% wie, co ono oznacza, ale
nikt w niej nie uczestniczył. Zdecydowana wiekszosc (86%) nigdy o takim pojeciu
nie słyszała (ryc. 28). Warto byłoby zastanowic sie, jak to
zmienic
Rycina 28. Stan wiedzy ankietowanych na temat profilaktyki zespołów bólowych kregosłupa
43
4. PODSUMOWANIE I WNIOSKI
4.1. WNIOSKI
Nadwaga i otyłosc wia_e sie z wiekszym ryzykiem wystapienia zespołów bólowych
kregosłupa. Nie stwierdzono negatywnego wpływu trybu pracy jak i rodzaju
wykonywanej pracy na kondycje zdrowotna kregosłupa. Zbyt mała ilosc czasu
poswiecona na aktywnosc fizyczna mo_e wywierac negatywny wpływ na kregosłup
a około 40% wolnego czasu poswiecone na telewizor i komputer wydaje sie nie miec
takiego znaczenia. Pozycja na boku w czasie snu wia_e sie ze znacznym ryzykiem
wystapienia zespołów bólowych kregosłupa natomiast nie mo_na jednoznacznie
stwierdzic czy rodzaj łó_ka na jakim spia ankietowani ma wpływ na pojawienie sie
dolegliwosci. Nie stwierdzono by cia_a bezposrednio wpływała na wystepowanie bólów
kregosłupa jednak_e nie mo_na wykluczyc jej patogennego działania gdy_ jej
niekorzystny wpływ mo_e objawiac sie dopiero po wielu latach. Połowa ankietowanych
nie radzi sobie z bólem w warunkach domowych oraz nie udaje sie w zwiazku z tym po
pomoc do specjalisty a bardzo du_y procent nie posiada _adnej wiedzy na temat
profilaktyki zespołów bólowych kregosłupa. Ponadto stwierdzono i_ bóle kregosłupa
znaczaco obni_aja jakosc codziennego _ycia, zwłaszcza aktywnosc zawodowa.
4.2. PODSUMOWANIE
Zało_eniem niniejszej pracy było zbadanie i wykazanie wpływu stylu _ycia na
wystepowanie zespołów bólowych kregosłupa. Posłu_yła do tego anonimowa ankieta
przeprowadzona na 207 losowo wybranych osobach. Odpowiedzi na zadane pytania
miały pomóc w odnalezieniu zwiazku miedzy nadwaga, trybem i rodzajem pracy,
iloscia i jakoscia spedzania wolnego czasu, pozycja w czasie snu, rodzajem łó_ka,
a tak_e cia_a w przypadku kobiet, a wystepowaniem bólów kregosłupa. Celem badan
44
było równie_ sprawdzenie jak ludzie radza sobie z bólem, czy korzystaja z pomocy
specjalistów i czy posiadaja podstawowa wiedze jak sie przed nim chronic.
Po dokładnej analizie wyników mo_na stwierdzic, _e nadwaga i otyłosc mo_e
miec negatywny wpływ na kondycje naszego kregosłupa, nie wspominajac ju_
o chorobach układu kra_enia. W dzisiejszych czasach jest to problem bardzo du_ej
czesci społeczenstwa na całym swiecie zwłaszcza w krajach wysoko rozwinietych.
Poprawiajacy sie standard _ycia jak równie_ ciagły pospiech w pogoni za kariera
i pieniedzmi sprawia i_ ludzie nie maja czasu na zdrowy, domowy posiłek lecz _ywia
sie w popularnych Fast food- ach. Problem ten niestety nie dotyczy tylko dorosłych ale
równie_ dzieci, które zamiast aktywnego wypoczynku wybieraja komputer oraz
spo_ywaja bardzo kaloryczne produkty. Dlatego znajac wpływ takiego stylu _ycia na
nasze zdrowie powinnismy wiedziec jak wa_ne jest utrzymywanie prawidłowej masy
ciała.
Poza tym w obecnych czasach coraz wiecej osób pracuje w pozycji siedzacej za
sprawa postepujacej komputeryzacji. Ponadto siedzac w domu przed komputerem
mo_na załatwic wiele spraw, jak np. zrobic zakupy, zapłacic rachunki czy porozmawiac
ze znajomymi. Mo_e to skutkowac bólem kregosłupa i prowadzic do powa_niejszych
patologii w przyszłosci.
Z badan wynika _e osoby odczuwajace ból kregosłupa poswiecaja mniej
wolnego czasu na aktywnosc fizyczna. Przyczyna tego stanu rzeczy moga byc
wystepujace dolegliwosci co niestety prowadzi do mechanizmu „błednego koła” i stale
zmniejszajacej sie aktywnosci fizycznej, a ju_ od dawna wiadomo, _e „ruch to
zdrowie”.
Analiza wykazała _e pozycja na boku w czasie snu ma niewatpliwie
niekorzystny wpływ na kregosłup. Nieswiadomosc ludzi w tym zakresie skutkuje tym,
_e wiekszosc z nas przesypia noc w tej pozycji. Rodzaj łó_ka, na którym spimy równie_
mo_e negatywnie wpływac na kregosłup zwłaszcza typ uginajacy sie.
Z przeprowadzonych badan wynika tak_e i_ ludzie bardzo mało wiedza
o sposobach radzenia sobie z bólem kregosłupa jak i jego profilaktyce. Wiekszosc ludzi
woli „łykac tabletki” ni_ udac sie do specjalisty i zastosowac własciwe leczenie.
Zaskakujacym jest te_, _e znaczna liczba ankietowanych bagatelizuje dolegliwosci
45
bólowe i nie podejmuje _adnych kroków w kierunku wyleczenia. Czekajac a_ ból ustapi
samoistnie mo_na nierzadko doprowadzic do powa_nych nieodwracalnych zmian
w obrebie kregosłupa.
Równie_ swiadomosc społeczenstwa o tym jak wa_ne jest utrzymywanie
prawidłowej postawy ciała w pracy, w domu, przed telewizorem czy komputerem jest
zatrwa_ajaco niska. Ludzie bagatelizuja lub nie zdaja sobie sprawy z tego jakie mo_e to
miec w przyszłosci powa_ne konsekwencje. Dlatego najwa_niejsza jest edukacja w tym
zakresie ju_ od najmłodszych lat i wszyscy powinnismy sie w nia właczyc. Mo_na ja
zaczac ju_ od najmłodszych lat w szkole, aby potem w dorosłym _yciu nie
„pielegnowac” złych nawyków. Ponadto mo_na edukowac lekarzy pierwszego kontaktu
i poprzez nich docierac do znacznej rzeszy osób, bo w koncu to do nich pacjenci
zgłaszaja sie najczesciej ze swoimi problemami zdrowotnymi. Równie_ telewizja,
poprzez ró_ne programy skierowane do ludzi w ka_dym przedziale wiekowym,
powinna promowac zachowania „pro zdrowotne”. Trzeba bowiem pamietac, _e
profilaktyka jest najwa_niejsza- lepiej zapobiegac ni_ leczyc.
46
LITERATURA
1. IASP: Klasyfikacja bólu przewlekłego. Grupa Robocza d/s Taksonomii, red. H.
Marskey, N. Bogduk, wyd.pol.: red. Dobrogowski J., Wordliczek J.,
Bromboszcz J., Rehabilitacja Medyczna, Kraków 1999.
2. Nowotny J., 2003, Edukacja i Reedukacja Ruchowa, wydawnictwo Kasper,
Kraków
3. Nowotny J., 2005, Podstawy Fizjoterapii- Wybrane metody Fizjoterapii,
wydawnictwo Kasper, Kraków
4. Nowotny J., 2006, Podstawy Kliniczne Fizjoterapii w dysfunkcjach narzadu
ruchu, wydawnictwo Medipage, Warszawa
5. Bogduk N., 2005, Clinical Anatomy of the Lumbar Spine and Sacrum, Churchill
Livingstone; 4 edition (June 2, 2005)
6. Marek Konarzewski.: Ewolucja otyłosci. „Nauka” 4/2006 s. 85-96.
7. Andrzej Wisniewski.: Ból. Wydział Psychologii UW 2006/2007
8. Tamar Jacob & Aviva Zeev.: Are localized low back pain and generalized back
pain similar entities? Results of a longitudinal community based study.
“Disability and Rehabilitation” March 2006; 28(6) s. 369 - 377.
9. Claudio E. Perez.: Chronic back problems among workers. “Statistics Canada,
Catalogue 82-003”
10. G Kristjansdottir and H. Rhee.: Risk factors of back pain frequency in
schoolchildren: a search for explanations to a public health problem. “Acta
Paediatr 91” 2002 s. 849-854
11. Ellen B. Gold at all: Diet and Lifestyle Factors Associated with Premenstrual
Symptoms in a Racially Diverse Community Sample: Study of Women's Health
Across the Nation (SWAN). “Journal of women's health” Volume 16, Number
5, 2007 s. 641-656
12. Jens Ivar Brox at all: Evidence-informed management of chronic low back pain
with back schools, brief education, and fear-avoidance training. “The Spine
Journal” 8 (2008) 28-39
47
13. Gareth T. Jones at all: Predictors of Low Back Pain in British Schoolchildren: A
Population-Based Prospective Cohort Study. “Pediatrics” Vol. 111 No. 4 April
2003
14. Dan Cherkin, and Karen J. Sherman, M.P.H.Q.: Conceptualization and
Evaluation of an Optimal Healing Environment for Chronic Low-Back Pain in
Primary Care. “The Journal of Alternative and Complementary Medicine”
Volume 10, Supplement 1, 2004, pp. S-171-S-178
15. Stephen May, Faculty Health and Wellbeing, Sheffi eld Hallam University, UK.:
Patients' attitudes and beliefs about back pain and its management after
physiotherapy for low back pain. “Physiotherapy Research International” 12(3):
s. 126-135 (2007)
16. Vera Yin Bing Yip PhD MPH GDipEd BAAppSc RN.: New low back pain in
nurses: work activities, work stress and sedentary lifestyle. “Journal of
Advanced Nursing” 46(4), s. 430-440 (2004)
17. Monica Mortimer, Gunnel Ahlberg, and the MUSIC-Norrta¨ lje study group.: To
seek or not to seek? Care-seeking behaviour among people with low-back pain.
„Scand J Public Health” 2003; 31: s. 194-203
18. Klein B.P., Roger M.A., Jensen R.C., Sanderson, L.M.: Assessment oj workers
compensation claims for back pain/strains. Journal of Occupational Medicine,
26, 443-448, 1984
19. Lalonde M. A New Perspective on the Health of Canadians; A Working
Document; Information Canada, Ottawa, 1974
20. Karen L. Steudel-Numbers, Timothy D. Weaver and Cara M. Wall-Scheffler:
Journal of Human Evolution, Volume 53, Issue 2, August 2007, s. 191-196
21. Abelson P., Kennedy D. Obesity epidemic. „Science” 2004, 304, s. 1413.
22. B. Jaroszkiewicz "Choroba telewizyjna", w "Nieznany Swiat"11/2001