1. Starożytne despotie Wschodnie. Rozwój prawa.

- rozciągały się na wielkich przestrzeniach i miały głównie charakter kontynentalny, tzn. w ich gospodarce dominowała gospodarka związana z eksploatacją ziemi i handlem lądowym

- ich gospodarka opierała się na pracy niewolników

- na czele państwa stał monarcha, mający nieograniczoną i przez nikogo nie kontrolowaną władzę despotyczną. Władza miała charakter teokratyczny, tzn. powiązana była z wyobrażeniami religijnymi. Monarcha uważany był za bóstwo lub za reprezentanta bóstwa i to było podstawą jego autorytetu

- jednostka była całkowicie podporządkowana państwu

- państwo zarządzane centralistycznie przez urzędników podporządkowanych monarsze

- odległość między władzą centralną a organami lokalnymi utrudniały lub wykluczały trwałość centralizacji państwowej, co było źródłem słabości despotii i przyczyną ich częstego rozpadania się

- źródłami prawa była kazuistyka prawna (opisywanie procesu egzekwowania prawa) oraz kodeksy- zbiory norm prawnych

- kodeks Hammurabiego

* spis praw państwa babilońskiego z XVII w. p. n. e.

* tekst wyryty na bazaltowej Stelli o wysokości ok. 2 metrów

* obecnie przechowywana w paryskim Luwrze

* liczy ok. 300 paragrafów z dziedziny prawa procesowego, karnego i prywatnego

* charakter klasowy (klasa wyższa miała większą ochronę prawną)

* niesprawiedliwość, brak równości obywatela wobec prawa

* surowość

* nieuporządkowany, brak podziału na gałęzie

* kary: talionu i odzwierciedlające

* kazuistyka norm prawnych

2. Ludy germańskie. Rozwój prawa i jego źródła.

- pojawiły się w I w. a ich rozwój datuje się na wiek IV

- przypadła im największa rola w likwidacji cesarstwa zachodniego

- podstawową jednostką organizacji społecznej był RÓD (kilka rodzin mających wspólnego przodka); spełniał on funkcje religijne (kult wspólnych przodków), gospodarcze (ród osiedlał się na wspólnej ziemi, początkowo stanowiącą wspólną rodową własność), społeczne (zapewnienie ochrony jednostce)

- większa liczba rodów tworzyła plemię

- państewka plemienne wykształciły się w okresie wędrówek (opierały się na związku osób, nie miały charakteru terytorialnego)

- funkcje państwa plemiennego ograniczały się do obrony plemienia na zewnątrz i funkcji sądowych

- głównym organem władzy w plemieniu był WIEC (zgromadzenie wszystkich ludzi wolnych zdolnych do noszenia broni); decyzje w najważniejszych sprawach (wypowiadanie wojny i zawarcie pokoju, wybór króla lub wodza)

- państwa szczepowe były to organizacje państwowe wyższego rzędu, powstałe z połączenia plemion; pojawiły się u Germanów w IV i V w. w okresie wędrówek ludów; było to np. Państwo Wizygotów, Państwo Wandalów, Burgundów, Franków

3. Rozwój prawa w starożytnych państwach-miastach greckich

ATENY

- początkowo władzę sprawował monarcha, następnie nastały rządy arystokracji, a następnie plutokracji, czyli ówczesnej burżuazji (byli to ludzie, którzy wzbogacili się, choć nie wywodzili się z bogatych rodzin, kupcy)

- nastały walki pomiędzy plutokracją a arystokracją

- reformy Solona: wprowadzenie Rady 400 (później przekształciła się w Radę 500), podział ludności ze względu na majątek na 4 warstwy

- ostatecznie ustrojem Aten stała się demokracja bezpośrednia

- prawodawcy ateńscy

* Drakon- twórca pierwszego spisanego kodeksu praw z VII w. p. n. e., było to bardzo surowe prawodawstwo - nakazał spisanie tego kodeksu krwią, wprowadzenie rozróżnienia zabójstwa zamierzonego od niezamierzonego

* Solon

* Plejstenes- ostracyzm (sąd skorupkowy), powiększenia Rady do 500 osób. Areopag przejął sądownictwo za zabójstwa, sądy przysięgłych badały zgodność projektów ustaw z obowiązującym prawem i rozpatrywały apelacje

* Perykles - hejaja przejmują większość funkcji areopagu, podział Rady 500 na prytanie, co jakiś czas dokonywano lustracji, która miałą wykazać, czy Grecy prowadzą uczciwe życie

- w 451 r. została wydana ustawa o obywatelstwie w Atenach - jedynie ludzie zrodzeni z obywateli ateńskich mogli być obywatelami, można je też było uzyskać za specjalne usługi

- prawa obywatelskie: czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do stawania przed sądem, możliwość kupna i sprzedaży ziemi, małżeństwo

- obowiązki obywatelskie: płacenia podatków, służba wojskowa, nienaganne życie prywatne (moralne prowadzenie się)

SPARTA

- było to polis niereprezentatywne dla rozwoju demokracji

- demokracja militarna, wojskowa

- rozwój pod koniec XI w. p. n. e., funkcjonowało do II w. p. n. e.

- podział na 3 klasy: spartiaci (klasa panująca, jako jedyni mieli prawa polityczne), periojkowie (ludność miast zajmująca się głównie handlem, rzemiosłem) i heloci (ludność autochtoniczna, podbita przez Spartiatów, stanowili własność państwa)

- władza królewska zredukowana do funkcji religijno-kapłańskich

- głównymi organami arystokracji spartańskiej były geruzja decydujące o najważniejszych sprawach państwowych oraz apella będący organem o charakterze doradczym

- władzę wykonawczą sprawowało 5 eforów (centralny zarząd kraju)

4. Ludy słowiańskie. Rozwój prawa i jego źródła.

- charakterystyczne były początki sankcjonowania prawa w postaci zbiorów, rozwój sądownictwa kościelnego, instytucja wróżdy, stosowanie odpowiedzialności zbiorowej, nierówność wobec prawa, stosowanie zwyczaju, prawa zwyczajowego, opieranie się na osobowości prawa (z jakiego narodu się wywodzisz, takiemu prawu podlegasz)

- typem ustroju państw plemiennych była demokracja plemienna charakteryzująca się demokratyczną władzą sprawowaną przez wiece

- wiec, było to zgromadzenie wolnej ludności plemienia, zdolnej do noszenia broni; jego zadaniem było wypowiadanie wojny lub zawieranie pokoju, wybór władcy lub dowódców wojskowych na czas wojny, sądownictwo

- państwo miało charakter patrymonialny - władca traktował terytorium państwa jako własny majątek

- do władcy należało dowodzenie siłą zbrojną, zapewnienie pokoju wewnętrznego, wydawanie rozkazów, władza sądowa, pobieranie danin

- urzędnicy oraz drużynnicy byli związani z władcą węzłem wierności

- funkcję ośrodka kierowniczego pełnił dwór monarszy

- brak hierarchicznej organizacji urzędów w systemie zarządu lokalnego

5. Prawo rzymskie okresu antycznego i epoki klasycznej. Kodyfikacja justyniańska.

- w okresie monarchii źródłem prawa było prawo zwyczajowe, w republice prawo stanowione przez Zgromadzenie Ludowe oraz jurysdykcja pretorów, w pryncypacie ustawodawstwo senatu i cesarza, prawodawstwo prawników rzymskich powołanych do wykładni prawa, w dominacie konstytucje cesarskie

- od 242 r. wymiar sprawiedliwości spoczywał w rękach dwóch pretorów: miejskiego i pretora peregrynów; pretor nie miał władzy ustawodawczej, ale mógł wydawać edykty, w których zawarte były zasady, jakich miał zamiar się trzymać w czasie swego jednorocznego urzędowania

- uchwały Senatu - w okresie republiki Senat zatwierdzał ustawy zgromadzenia, w pryncypacie miał możliwość tworzenia uchwał o mocy prawa obowiązującego przy jednoczesnym podporządkowaniu woli cesarza

- nauka prawa: wielka rola prawników rzymskich w praktyce prawa (Gajus, Papnianus, Paulus, Ulpianus); zbiory ich opinii stawały się z czasem prawem stanowionym

- przedjustyniańskie zbiory prawa: Codex Gregorianus, Cedet Hermogenianus, Codex Teodozjański (pryncypat)

- konstytucje casarskie: akty prawne uchwalane przez kancelarie cesarskie; formy: edykty, dekrety, reskrypty, mandaty

- Kodeks Justyniana(Korpus Juris Civilis): Codex, Digesta, Institutiones

- działy prawa rzymskiego: ius civile (posługiwali się nim wyłącznie obywatele rzymscy), ius honorarium (dział powstały w wyniku działalności magistratur rzymskich), ius gentium (posługiwały się nim wszystkie ludy żyjące w świecie antycznym)

6. Prawo w państwie frankońskim i Francji w dobie średniowiecza

- państwo frankońskie było pierwszym w Europie państwem, w którym wytworzyły się struktury feudalne

- prekaria, było to dobrowolne oddawanie się wolnych chłopów pod opiekę wielkich właścicieli; chłop dawał panu swą ziemię na własność i otrzymywał ją z powrotem w użytkowanie w zamian za pewne świadczenia; pan zapewniał swą opiekę, której chłop potrzebował ze względu na małe bezpieczeństwo publiczne

- źródła prawa w państwie frankońskim:

* ustawodawstwo królewskie czyli kapitularze - wyróżniamy: dodane do spisów prawa, dla wysłanników królewskich, kapitularze właściwe (odnosiły się zwykle do terytorium całego państwa, zawierały główne normy administracyjne i gospodarcze), świeckie oraz kościelne

* dokumenty praktyki - akty spisane dla poświadczenia dojścia do skutku jakiejś czynności prawnej; rozróżniamy dokumenty publiczne wydawane przez władzę państwową oraz prywatne

- proces w państwie frankońskim miał charakter procesu skargowego, nie odróżniano procesie spraw cywilnych od karnych, miał charakter kontradyktoryjny (sporny), opierał się na zasadzie ustności i jawności, postępowanie związane było z rygorystycznym stosowaniem ustalonych form i formułek

- środkami odwoławczymi była przysięga oraz ordalia (sądy boże)- dwustronne lub jednostronne

- w 1302 r. zwołano Stany Generalne- było to zakończenie epoki feudalizmu i początek monarchii stanowej

- kuria królewska, była to rada pomocnicza króla; w XIII-XIV w. wyłaniają się z niej organy: ścisła rada królewska, parlament, izba rachunkowa oraz stany generalne

- odpowiednikiem lokalnym stanów były stany prowincjonalne

- rozwój źródeł prawa we Francji:

* odchodzenia od zasady osobowości do terytorialności prawa

* rozdrobnienie państewek spowodowało rozdrobnienie prawa na różne terytoria

* kraje Francji dzieliły się na kraje prawa zwyczajowego i stanowionego

- rozdrobnienie prawa wymagało od sądów stosowania specjalnych środków dla stwierdzenia tego, jaki zwyczaj prawny jest stosowany na danym terenie, dlatego od XIII w. pojawiły się tendencje do spisywania prawa zwyczajowego oraz do ustalania jednolitego prawa w szerszych ramach terytorialnych; powstanie jednolitego, powszechnego prawa na terenie całej prowincji nie wykluczało jednak dalszego rozwoju lokalnych praw zwyczajowych; dlatego podstawą prawa sądowego do XV w. pozostało przede wszystkim prawo lokalne zwyczajowe

- spisy prawa zwyczajowego (księgi prawa zwyczajowego) - zaczęły powstawać z inicjatywy jednostek; miały charakter spisów prywatnych i nieoficjalnych; najważniejsze: Wielka Księga Prawa Zwyczajowego Normandii (ok. 1250 r.) i Księga prawa zwyczajowego okręku Clermont (ok. 1280 r.)

7. Rozwój prawa i jego źródła w Niemczech do XV w.

- w okresie od X do XIII w. bardzo ważne było prawo stanowe; było ono bardzo zróżnicowane dla poszczególnych stanów; prezentowało się następująco:

* prawo miejskie (stadtrecht) - obowiązywało stan mieszczański

* prawo ziemskie (landrecht) - obowiązywało stan szlachecki

* prawo dworskie (hofrecht) - obowiązywało stan chłopski

* prawo kanoniczne - obowiązywało duchowieństwo

- źródła prawa ziemskiego

* zwierciadło saskie (spis zwyczajowy dokonany w okresie 1220-1235 przez rycerza saskiego Nike von Repkowa; składało się z 2 części: księgi prawa ziemskiego i lennego; cechy spisu: autentyczność, pewna tendencyjność, brak sugestii i wkrętów zaczerpniętych z obcych systemów prawnych)

* zwierciadło szwabskie (powstało po 1275 r. w Augsburgu)

* zwierciadło frankońskie (spisane w Hesji po 1300 r.)

- źródłami praw specjalnych były porady prawne, artyle (wyroki sądowe), ustawodawstwo miejskie, akty praktyki sądów miejskich i statyty

- źródłami praw specjalnych było prawo lenne (normujące stosunki lenne, wynikające z kontraktu lennego zawartego między seniorem a wasalem), prawo dworskie (normujące stosunki prawne chłopskiej ludności poddańczej) oraz prawo górnicze.

- początkowo planowano ustalenie oddzielnego prawa zwyczajowego dla każdego z miast, jednak do aż tak dużego rozdrobnienia nie doszło, a pomysł ten zastąpiono podobnie jak w prawie ziemskim kilkoma systemami prawnymi

- system filialny: miasta-córki przejmowały od miasta-matki wzór organizacyjny i zwyczajowe prawo sądowe, które rozwijało się w danym mieście w w momencie, gdy miasto-córka stawało się miastem-matką prawo, które w nim ewoluowało stawało się prawem obowiązującym dla miasta-córki

- na źródła poznania prawa składały się porady prawne i wyroki sądowe

Najważniejszymi źródłami prawa od XIII do XV w. było ustawodawstwo w księgach terytorialnych, prawo rzymskie i kanoniczne

8. Rozwój prawa i jego źródła w państwie kijowskim i Rosji do połowy XVII w.

Ruska Prawda (prawda-w słowiańskim tłumaczeniu- prawodawstwo): najstarszy zbiór prawa Rusi Kijowskiej. Pierwsze edycje powstały w czasach panowania Jarosława Mądrego. Jest to pomnik prawa średniowiecznego.Zbiór przepisów zawierających normy prawa zwyczajowego oraz stanowionego (w postaci ustawodawstwa Książęcego).Spisana w całości w języku starosłowiańskim. Porównywana z frankońskim Leges Barbarorum (z uwagi na analogiczny podział rozwoju prawa).

Ruska Prawda powstawała etapami (wraz z upływem czasu była modyfikowana i uzupełniana. Znane są obecnie dwie redakcje Ruskiej Prawdy:tzw. Krótka Prawda i Obszerna Prawda. Znany jest również wyciąg z Obszernej Prawdy, tzw. Skrócona Prawda. Odkryto ponad 100 odpisów zbioru.

Krótka Prawda- powstała wcześniej, schyłek XI w. Obejmuje:

• Prawdę Jarosława- składają się na nią: spisane prawo zwyczajowe sięgające swoimi korzeniami X, a nawet IX w. oraz ustawy wydane przez Jarosława Mądrego w latach 30, XI w.

• Prawdę Jarosławowiczów- a okres jej powstania przyjmuje się lata 1054- 1072. Zawiera normy prawa zwyczajowego, orzecznictwo sądowe oraz przepisy wydane przez 3 synów Jarosława (Jaosławowiczów).

W obydwu częściach tej redakcji przeważają regulacje dot. dziedziny prawa karnego oraz prawa procesowego.

Obszerna Prawda- pochodzi z I poł. XII w. Składa się z dwóch części:

• Krótkiej Prawdy- jej przepisy zostały zmodyfikowane, w wielu miejscach uzupełnione i zmodyfikowane za sprawą wnuków Jarosława. Jej regulacji zostały również ułożone w sposób usystematyzowany.

W tej redakcji wciąż dominują przepisy prawa karnego i procesowego, silniej rozbudowano przepisy prawa cywilnego, w szczególności zobowiązań (depozyt, pożyczka, kupno-sprzedaż), jak również dziedziczenie i opieka. Nie przewidywała kary śmierci ani okaleczania, najsurowszą karą publiczną było wygnanie winowajcy (wraz z rodziną) połączone z zaborem całego mienia.

• Skrócona Prawda- pojawiła się w późniejszym okresie (XV w.). Był to wyciąg z redakcji Obszernej Prawdy, dokonany z pewnymi przeróbkami. Jej powstanie dowodziło, że normy prawne zawarte w Ruskiej Prawdzie nadal znajdowały się w użyciu. Skrócona Prawda nie odgrywała znaczącej roli w praktyce sądowej.

Ruska Prawda zawierała regulacje typowe dla ówczesnego prawa, np. Stanowość prawną (córki bojarów dziedziczyły ziemie, tylko w przypadku braku synów).

9. Prawo w państwie anglosaskim i anglonormandzkim

Stosunek lenny:

• Konfiskata przez króla majątków możnowładztwa angielskiego i nadawanie ich rycerzom francuskim i normandzkim czyniąc ich wielkimi feudałami.

• Ziemia nie była przyznawana wielkimi partiami tylko drobnymi ziemiami w różnych częściach kraju.

• Król zatrzymał dla siebie siódmą część wszystkich gruntów ornych- najlepszych i najbardziej urodzajnych.

• Drabina lenna ograniczała się do dwustopniowej.

• Obowiązywała zasada „Wasal mojego wasala jest moim wasalem”.

• Zjazd w Salisbury- Król zażądał od rycerstwa przysięgi na wierność.

• Obok wojskowej służby lennej był też podatek tarczowy- płacili go wielcy feudałowie w zamian za zwolnienie z obowiązku wojskowego.

• 1086- Domesday Book- uporządkowanie stosunków ziemskich.

• Stan rycerski nie był grupą zamkniętą, bo nie było zasady, iż dobra rycerskie mogą być dziedziczne tylko przez osoby stanu rycerskiego.

• Tylko najstarszy syn dziedziczył tytuł i ziemię- zasada senioratu.

• Bez zgody króla nie wolno było się duchowieństwu bezpośrednio zwracać do Rzymu, ekskomunikować urzędników oraz wykonywać zarządzeń papieskich.

Magna Carta Libertatum- 1215 r.

Parlament Angielski- geneza

• Nazwa po raz pierwszy zastosowana w XIII wieku przez Henryka III i odnosiła się do zebrań dzierżawców królewskich zasiadających z członkami kurii królewskiej.

• W 1213 r. Jan bez ziemi polecił szeryfom wydelegowanie do kurii po 4 rycerzy z każdego hrabstwa.

• W połowie XIII wieku do Parlamentu (rozszerzonej Rady Wielkiej) wchodzili można świeccy i duchowi oraz 2-4 rycerzy z poszczególnych hrabstw (wybieranych)

• Do połowy XIII wieku nie ma podziału na 2 izby.

Parlament angielski- struktura

• 1332 r.- kler niższy nie wchodzi w skład parlamentu

• System bikameralny ustalił się w połowie XIV w.

- Izba Lordów- możnowładztwo

- Arcybiskupi

- Biskupi

- Opaci

- Przeorowie

- Bezpośredni lennicy króla

- od schyłku XIV w. także możni mający zaproszenia od króla

- Izba Gmin- rycerstwo i mieszczaństwo

(przyczyny zasiadania rycerstwa i mieszczaństwa razem)

- Wspólne zasiadanie na sesjach sądowych podczas zgromadzeń hrabstw

- nieoficjalne zebrania przed sesjami parlamentu

- osiedlanie się młodych synów rycerstwa w bractwach

Liczba członków w Izbie Gmin nieustannie zmieniała się.

Model utrwalił się w 1295 r. w czasie istnienia Parlamentu Wzorcowego

- po 2 rycerzy z 37 hrabstw

- po 2 przedstawicieli z uprzywilejowanych miast

- Przewodniczącym rycerzy był desygnowany szeryf, a potem wybierani byli przez wolnych właścicieli ziemskich z hrabstwa

• Od 1413 r. musiały być to osoby na stałe osiadłe w hrabstwie

• Później wprowadzono cenzus majątkowy prawa wyborczego

• Bierne prawo wyborcze mieli od 1445 r. tylko rycerze i szlachcice z urodzenia

• Miasta uprzywilejowane określał szeryf- od 1382 r. nie może na liście pomijać miast już wcześniej reprezentowanych

• Parlament początkowo zwoływał król- od poł. XIV w. stałym miejscem jest stołeczne opactwo westministerskie

• Zazwyczaj Parlament zwoływano raz na rok.

Parlament angielski- kompetencje-

• ustawodawcze

- wzięły się z prawa gmin do przedstawiania królowi petycji o wydanie ustawy rozstrzygającej podniesioną kwestię

- w XV w. Izba Gmin zaczęła sama redagować odpowiedzi na petycje- projekt ustaw- Bill

- podobną inicjatywę ustawodawczą uzyskała Izba Lordów i krół

- od 1414 r. król zobowiązał się do niezmieniania pozycji Izby Gmin

• sądownicze

- Izba Lordów była najwyższą instancją oraz sądem dla przestępstw popełnionych przez Lordów

- z czasem zaczęła rozstrzygać najważniejsze przestępstwa urzędnicze- impeachment

- Impeachment- skarga wnoszona przez Izbę Gmin przeciw oskarżonym o nadużycie władzy

- 1376 r. - pierwszy przypadek impeachmentu

- Act of Attainder- ustawa Parlamentu skazująca określonego urzędnika na karę śmierci lub wygnania bez procesu ale na podstawie głosowania.

• Finansowe

- po raz pierwszy sformułowane w 1297 r. kiedy do Edward I zobowiązał się do nienakładania podatków bez zgody Parlamentu

- od XV w. Izba Gmin wnosi projekty ustaw skarbowych zaś przewodniczący referował do przedstawienia królowi.

10. Rozwój prawa i jego źródła w dobie monarchii absolutnej w Europie

Monarchia absolutna we Francji

Sądownictwo we Francji w okresie monarchii absolutnej

Sądownictwo królewskie- król był najwyższym sędzią, miał prawo do osobistego rządzenia, a istniejące sądy sprawowały władzę z delegacji królewskiej i sądziły w imieniu króla. Król miał możliwość zawieszenia tej delegacji i poddawania spraw sadowi.

a. sądownictwo delegowane

• sądy patrymonialne

• prewotalne

• boliwialne

• prezydialne

• parlamenty

b. sądownictwo delegowane do spraw specjalnych, w tym w szczególności:

• Sąd Skarbowy z Izbą Obrachunkową i Izbą Państwową na czele

• sądy admiralskie do spraw handlu morskiego

• sądy leśne- dla sądzenia przestępstw leśnych

• sądy konsularne- do spraw handlowych

c. sądownictwo królewskie zastrzeżone

• wykorzystywane przez króla osobiście

- rozstrzyganie placetów (petycji skierowanych do króla o sprawiedliwość)

- wydawanie listów opieczętowanych (podpisanych przez króla i opatrzonychjego pieczęcią)

• inne akty królewskie

- ewokacja

- listy commutimus i sądy komisarskie

- kasacja wyroków

- listy sądowe

Sądy królewskie

a. sądownictwo kościelne

• utrzymywało się do rewolucji i tylko w wąskim zakresie

• w sprawach wewnętrzynych duchowieństwa i w sprawach małżeństwa

b. sądy miejskie- właściwie w drobnych sprawach porządkowych

Monarchia absolutna w Anglii

- Monachia ta trwała stosunkowo niedługo, bo tylko półtora wieku

- powstała w oparciu o silny sojusz króla z mieszczaństwem i drobną szlachtą

- specyficzną jej cechą było to, że przez cały okres monarchii absolutnej w Anglii utrzymał się Parlament

- Sąd Izby Gwiaździstej - sąd wyjątkowy pierwszej i ostatniej instancji; rozpatrywał szeroko pojęte przestępstwa przeciw bezpieczeństwu państwa

- Statut o proklamacji (1539) - uprawniała króla do wydawania w szerokim zakresie proklamacji, czyli rozporządzeń, które miały mieć moc obowiązującą na równi z ustawami uchwalanymi przez Parlament

- act of attainder - ustawa Parlamanetu skazująca określonego urzędnika na karę śmierci lub wygnania bez procesu, ale na podstawie głosowania

- Izba Lordów była najwyższą instancją oraz sadem równych dla przestępstw popełnianych przez Lordów

- impeachment - skarga złożona przez Izbę Gmin przeciw oskarżonym o nadużycie władzy

Rosja w okresie monarchii absolutnej

- rządy absolutne utrwalił w Rosji Piotr I; przeprowadził gruntowne reformy gospodarcze i społeczne, które doprowadziły do umocnienia pozycji szlachty i wyższych warstw ludności miejskiej, przy skrajnym upośledzeniu ludności chłopskiej

- Piotr I stworzył typowy dla monarchii absolutnej aparat państwowy oparty na centralizmie i biurokratyzmie

- przywileje Katarzyny II dla szlachty ograniczyły prawa zdobyte przez mieszczan i nadały rosyjskiej monarchii absolutnej charakter reakcyjny

- miała pewne cechy wspólne z monarchią absolutną pruską; tak jak junkrzy w Prusach, tak w Rosji dworiaństwo odegrało decydującą rolę w utrwaleniu feudalizmu zagrożonego rozwojem stosunków kapitalistycznych

- przetrwała okres likwidacji feudalizmu na wsi i utrzymała się formalnie do XX w.

11. Niemcy w XVI i XVIII w. Rozwój prawa i jego źródła.

Terytoria Rzeszy

1. Księstwo albo władztwo terytorialne

a. właściwie świeckie księstwa Rzeszy m. in. Brandenburgia, Austria, Bawaria, Saksonia, Palatynat Renu, Pomorze Zachodnie

b. Księstwo biskupie m. in. Księstwo biskupie magdeburskie, bamberskie, monasterskie

c. mniejsze terytoria świeckie (hrabstwa) i kościelne opactwo i prelatury

Miasta Rzeszy albo cesarskie

Elementy scalające:

a. osoba cesarza- monarcha elekcyjny (7-9 elektorów), faktycznie nie miały prawie żadnej wł. Osobistej, od 1519 r. był ograniczony tzw. kapilacjami wyborczymi.

Sejm Rzeszy- jego zwierzchnicy terytoriów Rzeszy i przedstawiciele miast Rzeszy (charakter organu federalistycznego Sejmu Rzeszy), do jego kompetencji należało m. in. Ustawodawstwo w sprawach Rzeszy, decyzje o wojnie i pokoju, zawieranie traktatów międzynarodowych, uchwały podatkowe i sprawy rekrutacji wojska; w skład Sejmu Rzeszy wchodziły:

• kolegium książąt elektorów

• kolegium książąt Rzeszy

Książęta świeccy i duchowni mieli głosy wirylne, natomiast nie będący książętami hrabiowie i prałaci mieli głosy kurialne. (2 duchowne, 4 świeckie kurie)

• kolegium miast

Tworzyło dwie ławy: reńską i szwabską. Każde miasto miało jeden głos.

Sąd Kameralny Rzeszy

powołany w 1495 r. jako trybunał dla całej Rzeszy

• sąd I instancji w sprawach dot. władców terytorialnych

• sąd odwoławczy rozpatrujący apelacje w sprawach cywilnych od wyroków sądów terytorialnych.

Źródła prawa z Rzeszy

*1532 r.- Constitutio Criminalis Cardina

• wyd. przez Karola V; dot. procesu karnego i prawa karnego materialnego

• charakter posiłkowy

• wprowadzała postępowanie inkwizycyjne

*1759 r.- Kodeks Cywilny Bawarski

*1794 r.- Landrecht pruski

• kodeks pruskiej drogi do kapitalizmu

• miał największe znaczenie jako kodeks cywilny, chociaż zawierał też normy karne i administracyjne

• kazuistyczny, napisane stylem rozwlekłym i pełnym dygresji

• charakter posiłkowy

3 austriackie kodeksy karne:

*1768 r. Terezjana- wyd. przez Marię Teresę, dość zacofana, bardziej konserwatywna od Caroliny

*1787 r. Józefina- wyd. przez Józefa II, bardziej postępowy, zrównał usiłowanie z dokonaniem, zniósł zasadę analogii, wprowadził zasady nullum crime sine lege i nulla poena sine lege

*1803 r. Franciszkana- wyd. przez Franciszka II, złagodzenie kar pozbawienia wolności.

---