„stopiło się w nim dwu ludzi: romantyk sprzed roku sześćdziesiątego i pozytywista z siedemdziesiątego” - Szuman

Głównym bohaterem „Lalki” Bolesława Prusa jest 45-letni Stanisław Wokulski. Czytelnik poznaje go jako mężczyznę o ustabilizowanym życiu osobistym, Jednak tak naprawdę z jego życia można ułożyć powikłaną historię. Wokulski urodził się w rodzinie szlacheckiej. Ciężką pracą (subiekt u Hopfera, udzielanie korepetycji, etat w sklepie starego Mincla, interesy z armią carską, zawiązanie spółki handlowej z kupcami rosyjskimi) odnosi sukces i zyskuje majątek. Jednak zgodnie ze starym przysłowiem „pieniądze szczęścia nie dają”...

Wokulski do przystojnych, czy pięknych nie należał, wręcz przeciwnie. W ocenie Izabeli miał on wygląd gbura, kobieta złośliwie nazwała go „pniem z czerwonymi rękoma”. Natomiast panna Florentyna powiedziała: „No, elegancki on nie jest, ale - robi wrażenie...”. Wokulski przypominał jej „posąg triumfującego gladiatora”, a jego twarz określiła trzema przymiotnikami: „surowa, nawet dzika, ale piękna”.

Bohater wiele doświadczył w swoim życiu - m.in. przez pewien czas studiował w warszawskiej Szkole Głównej, brał udział w powstaniu styczniowym, za co został zesłany na Syberię, do Irkucka. Tam zainteresował się nauką - przyrodą matematyką, fizyką. Stanisław był bardzo inteligentnym człowiekiem - jego odkrycia przyniosły mu wiele pochwał od petersburskich profesorów. Namiętnie czytał literaturę (głównie poezję romantyczną), utożsamiał się z Mickiewiczem. Po powrocie do Warszawy miał trudności ze znalezieniem pracy, co popchnęło go do małżeństwa ze straszą od siebie Małgorzatą, wdową po właścicielu sklepu, Minclu. Kiedy kobieta umarła, ludzie zarzucali Wokulskiemu, że związał się z nią dla majątku. Jednak tak naprawdę był on wierny żonie i miał do niej szacunek. Pewnego dnia, za namową swojego przyjaciela, Ignacego Rzeckiego, wybrał się do teatru i wtedy też odmieniło się całe jego życie. Poznał tam swoją wielką, nieodwzajemnioną miłość - Izabelę Łęcką, egoistyczną arystokratkę, która gardziła takimi ludźmi, jak on. Bohater wiedział, że wyłącznie za pomocą środków materialnych jest w stanie zdobyć serce ukochanej kobiety. Zaczął pozować na człowieka światowego, bywać na salonach, sponsorować Izabelę (np. kupił zastawę i kamienicę Łęckich). Dla niej też uczył się języka angielskiego, a nawet pojedynkował się z Krzeszowskim, który ją obraził. Bohater był człowiekiem bardzo elastycznym, umiejętnie dopasowywał się do określonych sytuacji, co pomogło mu zdobyć powierzchowną sympatię wśród arystokratycznego towarzystwa. W końcu Wokulski osiągnął swój cel -panna Łęcka przyjęła oświadczyny. Jednak, paradoksalnie, bohater nie cieszył się z tego powodu, gdyż zaczął stopniowo zauważać wady Izabeli - jej rozwiązłość i niewierność (flirtowała ze Starskim w pociągu). Wtedy też rozczarowany Stanisław wysiadł z pociągu, zerwał zaręczyny, a nawet próbował popełnić samobójstwo na torach kolejowych (nieudane, gdyż uratował go Wysocki). Pojmował on miłość w sposób romantyczny (Izabela była jego wielką miłością, był nią zaślepiony, idealizował kochankę, nie wyobrażał sobie, ze mógłby pokochać inną kobietę od niej).

Stanisław Wokulski był człowiekiem pełnym sprzeczności. Miłosne zaślepienie nie zabiło w nim człowieka myślącego, dlatego też jego uczuciom towarzyszyło rozdarcie wewnętrzne. Urodził się on w romantyzmie, ale musiał żyć w pozytywizmie. Dlatego też odnajdujemy w nim cechy zarówno romantyczne jak i pozytywistyczne.

Cechy romantyczne:

- nieszczęśliwa miłość do Izabeli Łęckiej,

- podróże (Syberia, Turcja, Paryż),

- próba popełnienia samobójstwa,

- indywidualizm,

- osamotnienie, odrzucenie społeczne,

- udział w powstaniu, patriotyzm,

- idealizm,

- literatura ukształtowała jego psychikę,

- skłonność do depresji,

- bunt wobec rzeczywistości,

- luki, niedopowiedzenia w biografii, tajemniczość dalszych losów bohatera (nie wiadomo, czy Wokulski zginął pod gruzami zasławskiego zamku, który wysadził, czy też wyjechał do Paryża).

Cechy pozytywistyczne:

- szacunek dla nauki (wspierał wynalazców, inwestował w naukę, interesował się ewolucjonizmem),

- szacunek do ludzi pracy (wspomagał Wysockiego, Węgielka, Magdalenkę, a w swoim sklepie zatrudnił Żyda),

- postanowił zdobyć kobietę za pomocą pieniędzy,

- pracowitość , rzetelność prowadzenia interesów.

Bohater „Lalki” to bohater tragiczny. Prus ukazał w swojej powieści destrukcyjną siłę miłości, która człowieka myślącego, poświęcającego życie nauce i ojczyźnie doprowadziła do rozdarcia wewnętrznego, wyrzeknięcia się własnej osobowości, utraty majątku, honoru, kontaktu z przyjaciółmi, a nawet szansy na szczęśliwe życie.

---