William Blake - [1757 - 1827]

• “Zaślubiny Nieba z Piekłem”(1768), “Pieśni niewinności”(1789), “Pieśni doświadczenia” (1794), “Rewolucja francuska” (1791)

“Zaślubiny Nieba z Piekłem”(1768)

jedno z największych osiągnięć XVIII w., przeciwstawia się uznanym miarom artystycznym, religijnym, politycznym i etycznym - oryginalne na tle swej epoki:

• pierwszy przykład wiersza wolnego - w epoce klasycyzmu (panowania “Sztuki poetyckiej” Boulleau) - archaizacja i zarzucenie wszelkich ograniczeń klasycystycznych norm; pozorny chaos i brak symetrii (5 fragm. o charakterze narracyjnym, przedzielonych partiami dygresyjnymi, prezentującymi 'tezy' utworu;

• przeciwstawienie się uznanym miarom religijnym - metaforyka biblijna 'na wspak' (np. “teraz władza Edona (Ezawa)”, wg niego Ezaw (Edon) odzyskuje utraconą władzę - 'zły” bierze odwet za doznane krzywdy od 'dobrego'=> WB neguje 'dobroć' jednego i 'zło' drugiego'. Odsłania 'prawdziwy' albo 'diabelski' sens Biblii, twierdząc , że w obliczu obudzonego 'słusznego' gniewu poniżonych, ukazuje wypełnienie się proroctwa zawartego w słowach Izaaka zwróconych do Ezawa: “z miecza żyć będziesz, a będziesz służył swemu bratu: ale przyjdzie cza, kiedy zrzucisz i rozwiążesz jego jarzmo z twojej szyi”. Wypełnia się proroctwo, ale w odmiennej kolejności - WB nadaje temu proroctwu znaczenie odwrotne.

• 'pierwszy manifest nowoczesnej psychologii',

• przeciwstawienie się uznanym normom filozoficznym - nawiązanie do Swedenborga, który fascynował WB, ale i rozczarował tym, iż nie potrafił dokończyć swego dzieła, grzesząc przeciwko 'energii' = tzw zła,

• przeciwstawienie się ówcz. normom politycznym i etycznym - opowiedzie się za 'uciemiężonymi', ideologią “słusznej” rewolucji. Nawiązanie do Rewolucji Amerykańskiej, która rozpoczęła łańcuch zdarzeń, a który kulminuje się w Rewolucji Francuskiej => zdarzenia historyczne przełożone na mityczny dramat, toczący się między personifikacjami abstrakcyjnych sił i idei to granice profetycznych utworów Blake'a,

• utw. jasno tłumaczy się sam siłą narzuconej wizji, swym nieokiełznaniem, ostrośćią myśli
  i spojrzenia; ironią,

• budzi niewiele skojarzeń z innymi kreacjami literackimi - chociaż może przypominać scherzo
  z frenetycznej symfonii jakiegoś romantyka

1. argument - mit biblijny w wersji Blake'a

- “czerwona glina” - dosł. tłumaczenie z hebrajskiego - “Adam” => akt stworzenia - aktem okrucieństwa, wplątania ludzkiego ducha w świat materii

- początek - “mąż sprawiedliwy” szedł “w pokorze” - ale wytyczono “zdradziecką ścieżkę” i 'nikczemny' [łatwe drogi rzucił] 'by zdradliwymi iść' [zbuntowanie się aniołów]. Powstawał człowiek ['na zbielałych kościach powstała glina czerwona']
i jednocześnie powstawał “nikczemny”, który wybrał swoje własne ścieżki ->”aby wpędzić sprawiedliwego w obszary niepłodne',

- 'nikczemny' = wąż

- nawiąz. Bezp. do Swedenborga -> “rozpoczęło się nowe niebo” [33 lata temu] -S. 33 lata wcześniej ogłosił Sąd Ostateczny (WB 1790 -1793)

*** WILLIAM BLAKE (1757 - 1827)

 
 
Urodził się na Broad Street, Golden Square, w domu pod numerem 28,
w rodzinie średniozamożnego pończosznika. Już w dzieciństwie ujawnił się jego talent rysowniczy, co skłoniło rodziców do posłania dziesięcioletniego Williama
do szkoły rysunku. Już w tym okresie zaczęło go interesować rytownictwo:
zaczął sam tworzyć oraz kolekcjonować sztychy.
 
W roku 1771 w wieku 15 lat Blake został oddany na naukę do warsztatu rytowniczego Henry Basire'a.
Wybór ten musiał być bardzo przemyślany, gdyż profesja rytownika w owym czasie
nie cieszyła się respektem. Wystarczy wspomnieć, że rytownicy jako "podrzędni rzemieślnicy" mieli utrudniony wstęp do The Royal Academy of Arts (Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych).
  
Blake jako artysta nie jest łatwy do zaklasyfikowania. Jego osobowość od wczesnych lat wykazywała dziwaczne dla otoczenia, mistyczne i wizjonerskie cechy.
Doznawał licznych objawień religijnych, co odzwierciedlało się w jego dziełach malarskich i pisarskich.
 
Pierwszych lat działalności Blake'a nie można nazwać "karierą artystyczną" - na zlecenie Basire'a, u którego terminował, zajmował się przede wszystkim kopiowaniem znanych dzieł, na przykład malowideł z londyńskich kościołów. Projektował też nagrobki dla bogatych rodzin, ilustrował książki. 21-letni Blake zakończył nauki w warsztacie Basire'a i rozpoczął samodzielną pracę rytownika.
 
W 1779 roku udało mu się wstąpić do Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie buntował się przeciwko, jak to określał, "niewykończonym" dziełom artystów takich jak Rubens. Bardziej cenił sobie klasyczne piękno i wierne naturze dzieła Rafaela, czy Michała Anioła.
 
W 1782 roku Blake poznał swojego późniejszego mecenasa, Johna Flaxmana.
W tym samym roku ożenił się z ubogą analfabetką, Catherine Boucher.
Uczył ją pisać i czytać, a nawet tworzyć ryciny.
 
Blake zaczął powoli zdobywać uznanie możnych, np. jednego z założycieli
The National Gallery, George'a Cumberlanda.
W tym okresie jego dzieła plastyczne były bardziej spektakularne od literackich.
  
"Song of Los" - Wszechmogący Stwórca kontempluje stworzony przez siebie świat. Pierwszy tom poezji Blake'a to Poetical Sketches (Szkice poetyckie) z 1783 r.
W 1788 r. powstała książka There Is No Natural Religion (Nieistnienie naturalnej religii), opatrzona charakterystycznymi kolorowymi iluminacjami i sztychami, co stało się znakiem firmowym artysty.
 
Wkrótce potem ukazały się najsłynniejsze zbiory wierszy i rycin - Songs of Innocence (1789, Pieśni niewinności) i Songs of Experience (1794, Pieśni doświadczenia). Należy je traktować jako jedną całość - przedstawienie kontrastów występujących w życiu człowieka; harmonia ściera się bezustannie z cierpieniem, niewinność z bolesnym, odzierającym ze złudzeń doświadczeniem.
 
W roku 1789, w wyniku fascynacji myślą teologiczną szwedzkiego filozofa i mistyka Emanuela Swedenborga, Blake'owie przyłączyli się do Nowego Kościoła Swedenborgiańskiego. Ciekawostką jest, że zgodnie z sugestiami Swedenborga, Blake zamierzał sprowadzić dla siebie konkubinę, gdy jego małżonka okazała się bezpłodna. Porzucił jednak ten pomysł z powodu oporów żony. Małżeństwo pozostało szczęśliwe aż do śmierci Blake'a, mimo początkowych problemów z analfabetyzmem Catherine oraz ich bezdzietności.
 
Oprócz Swedenborga, Blake'a inspirował także autor Raju utraconego, John Milton, szczególnie w próbach określenia własnych definicji nieba i piekła.
Między 1790 a 1793 powstało Marriage of Heaven and Hell (Małżeństwo nieba i piekła), stworzone w duchu Miltona i Dantego. Co ciekawe, piekło nie było dla Blake'a miejscem wiecznej kaźni, lecz źródłem niczym niepohamowanej energii.
Dobro i Zło uściślał Blake jako dwa przeciwieństwa, niezbędne dla ludzkiej egzystencji. "Dobro to bierność posłuszna Rozumowi, Zło to aktywność wyrastająca z Energii". Niektórzy upatrują w tym utworze zapowiedzi teorii Freuda, opisującej konflikt id i superego, a także tez Nietzschego o moralności niewolników i moralności panów. Dzieło to jest jednak przede wszystkim przedstawieniem swoistej mitologii Blake'a, której podsumowanie i pełną ilustrację zawierają późniejsze utwory prozatorskie, jak The Book of Urizen (Księga Urizena) z 1794 r., The Book of Los (1795, Księga Losa) i inne. Różne sfery istnienia wyrażają tzw. Four Zoas (Cztery Zoa), o imionach Urizen, Tharmas, Luvah i Urthona. Urizen jest utożsamiany z Jahwe - prawodawcą, superego i symbolizuje Rozum. Tharmas to ludzkie ciało, naturalistyczne doświadczenie. Luvah - Król Miłości, czasem zwany również Orc, to "zbuntowane dziecię" ludzkich emocji. Urthona, lub inaczej Los, reprezentuje Wyobraźnię i wizjonerską Intuicję. Owe cztery potęgi tworzą wspólnie raj, zwany Ulro. To tylko wybrane, najważniejsze aspekty Blake'owej mitologii.
  
"Wielki czerwony smok i kobieta odziana w słońce" - biblijne metafory pojawiające się nierzadko w dziełach Blake'a zrodzone były z tradycji purytanów, kwakrów, anabaptystów i innych protestanckich odłamów chrześcijaństwa. Jednym z ciekawszych przejawów biblijnych wizji jest wystawiona w Nowym Jorku akwarela The Great Red Dragon and a Woman Clothed In the Sun (Wielki czerwony smok i kobieta odziana w słońce), oraz The River of Life (Rzeka życia), z cyklu 80. malowideł zwanych Biblią Blake'a.
 
Blake wyznawał pogląd, iż najważniejszym doznaniem mistycznym jest objawienie. Liczne wizje jakich doświadczał, zdawały się wspierać go w tym poglądzie
i prowadzić przez życie zarówno człowieka, jak i artysty. Podkreślał wagę Poetyckiego Geniuszu w procesie tworzenia. Wyobraźnia, lub inaczej Wizja, to boski pierwiastek w każdym człowieku, porównywany z samym Jezusem. Jezus to ucieleśnienie Wyobraźni, a jego uczniowie to Artyści - żyli i działali pod wpływem impulsu, a nie reguł. "Poeta, malarz, muzyk, architekt: mężczyzna czy kobieta, nie będąca jednym z nich, nie jest chrześcijaninem." Świat rzeczywisty był według Blake'a przeszkodą osłabiającą, wręcz uśmiercającą Wyobraźnię.
 
W przeciwieństwie do typowych romantyków, Blake nie tworzył dla ludzi prostych. Pragnął odbiorcy o dużo wyższym od pospolitego poziomie.
 
To, co wielkie, jest nieuchronnie ukryte przed słabymi. To, co oczywiste dla idioty, nie jest warte mego zachodu.
 
Około roku 1800 Blake przeniósł się na wieś, do Felpham w obecnym hrabstwie West Sussex, gdzie zajął się tworzeniem ilustracji do cudzych wierszy. W tym okresie powstał jego Milton, książka opatrzona przedmową zawierającą wiersz And Did Those Feet in Ancient Time, bardziej znany jako hymn Jerusalem, do którego w 1916 roku skomponował muzykę Charles Parry. Jest to jedna z najpopularniejszych angielskich pieśni patriotycznych.
 
Po powrocie do Londynu w roku 1802 Blake nawiązał kontakt z grupą młodych artystów o nazwie Shoreham Ancients, którzy podzielali jego poglądy na sztukę jako wartość duchową i odrzucali nowoczesne w niej tendencje. Znalazł tam chłonnych słuchaczy, a także doskonalił swą technikę jako akwarelista. W tymże okresie zaczęło powstawać dzieło literacko-plastyczne Jerusalem, ukończone w 1820 roku.
 
Pod koniec życia artystę zaabsorbowało ilustrowanie biblijnej Księgi Hioba. Ilustracje te wzbudziły podziw i bywają do dziś porównywane do malowideł Rembrandta.
 
Mimo że prawie całe swoje życie Blake spędził w Londynie, nie stał się ważną postacią życia artystycznego angielskiej stolicy. Przebywał głównie w zaciszu domowym, zajmując się tworzeniem dzieł sztuki, a rytownictwo traktując jako źródło uzyskiwania dochodów. Nie zyskał szerokiego uznania dla swej poezji ani malarstwa za życia.
 
Inne dzieła Williama Blake'a:

- The Book of Thel (1789, Księga Thel)
- Tiriel (1789)
- The French Revolution (1791, Rewolucja Francuska)
- The Vision of the Daugthers of Albion (1793, Widzenia córek Albionu)
- America (1793)
- Europe (1794)
- The Book of Ahania (1795, Księga Ahanii)

- wysoko cenione są również ilustracje jakie Blake wykonał do dzieł Blaira, Graya, Younga, Chaucera, i Dantego
 
 
William Blake umarł w pełni sił twórczych.
 
Został pochowany w nieoznaczonym grobie na londyńskim cmentarzu Bunhill Fields. Dopiero w ostatnich latach wzniesiono mu i jego żonie zasłużony nagrobek.

---