31. I. 2005 r mgr M. Grygiel

OZDOBY OBRĘCZOWE W OKRESIE WPŁYWÓW RZYMSKICH

Pojawiają się już w k. przeworskiej i oksywskiej jako element związany z k. lateńską - inne rodzaje nie są zbyt częste.

Więcej bransolet pojawia się we WOR w k. wielbarskiej.

Bransolety sztabkowate (k. przeworska):

• Powstają pod wpływem bransolet z k. wielbarskiej

• tam pojawiają się w fazie B1 - w k. przeworskiej występują w fazie B1-B2

• podobne zdobnictwo - ryty na zakończeniach, ornament stemplekowy (kółka z punktem w środku)

• większość występuje we wsch. strefie k. przeworskiej

• TYP KAMIEŃCZYK - o zgrubiałych, profilowanych zakończeniach (makówkowatych)

• Wykonane z grubego kolistego lub facetowanego pręta brązowego

• Powstały z bransolet k. wielbarskiej o kulistych zakończeniach z fazy B1

• We wsch. strefie k. przeworskiej pojawiają się u schyłku fazy B1, najmłodsze spotykane są jeszcze w fazie B2 (spłaszczone profilowanie)

Bransolety wężowate - praktycznie cały obszar Barbaricum (w Polsce głównie w k. wielbarskiej) - trzy odmiany:

• Pomorska

• zakończenie składa się z główki i przylegającej do niej tarczki - tzw. kryzy

• główna część to kabłąk - połączony jest z tarczką za pomocą szyjki

• baza - przednia część kabłąka przylegająca do szyjki

• Nadłabska

• 
  Bardzo długie i masywne

• Stylizowane zoomorficzne zakończenia

• Często wykonywane ze srebra i złota

• Głownie faza C1

• Skandynawska

• Zakończenie w kształcie stylizowanych główek zwierzęcych

• Wielozwojowe, wykonywane ze złota

• Głownie faza C1

Bransolety wężowate zostały także sklasyfikowane przez T. Wójcika i E. Blumego:

• 
  Typ I - najstarsze, wykonywane z brązu:

• Kabłąk półkolisty lub owalny

• Szyjka w kształcie elementu wazowatego

• Pojawiają się w k. wielbarskiej w fazie B2

• Wywodzą się z bransolet z kulistymi

zakończeniami - TYP KAMIEŃCZYK jest z nimi blisko spokrewniony

• Typ II - najczęstsze:

• Bardzo charakterystyczne dla stylu barokowego w k. wielbarskiej

• 
  Wykonywane z metali szlachetnych (głównie srebra)

• Bogato zdobione filigranem i Pressblechem

• Taśmowaty kabłąk posiada przewężenie w tylnej części

• Zanika wazowata szyjka - teraz jest spłaszczona

• Faza B2/C1

• Typ III - półtorazwojowe:

• Morfologicznie zbliżone do typu II

• Charakterystyczne dla stylu barokowego w k. wielbarskiej

Bransolety żmijowate:

• Charakterystyczne dla stylu barokowego

• Kabłąk wykonany z faliście wygiętego drutu

• Koliste, pudełeczkowate zapięcie zdobione filigranem i granulacją

• Najczęściej wykonywane ze srebra - występują parami

KLAMERKI ESOWATE

Spinały kolie naszyjników z paciorków szklanych - ich klasyfikacji dokonał A. von Müller - wyróżnił cztery typy (A-D):

• 
  Typ A:

• Zakończenia w postaci ślimaczkowatych tarczek

• Wykonywane z brązu

• Występują również w kr. nadłabskim, Kotl. Czeskiej, pd. Skandynawii

• Faza B2-C1a

• 
  Typ B:

• Zakończenie zdobione za pomocą granulacji

• Profilowany guzek lub kolista tarczka w środkowej części

• Wykonywane głównie ze srebra i złota

• 
  Charakterystyczne dla stylu barokowego w k. wielbarskiej

• Typ C:

• Wykonywane z brązu - na zakończeniach obecne profilowane zgrubienia

• Głównie kr. nadłabski w fazie C1

• 
  Typ D:

• Wykonywane z brązu

• Zakończenia są stożkowato uformowane

• K. wielbarska i kr. nadłabski w fazie B2

WISIORKI

Gruszkowate

• Charakterystyczne głównie dla stylu barokowego (faza B2/C1), ale pojawiają się już u schyłku fazy B2 (wtedy wykonywane z brązu)

• Często wykonywane ze srebra i złota, zdobione filigranem i granulacją

• Noszone przy pasie kobiecym

Kuliste

• Posiadały uszko do zawieszania u pasa

• Charakterystyczne dla baroku wielbarskiego

Kapsułkowate

• Często wykonywane ze srebra i złota

• Kształt silnie spłaszczonego walca

Kategorie tych wisiorków na terenie k. przeworskiej traktuje się jako element oddziaływań wielbarskich (występują głownie we wsch. strefie k. przeworskiej u schyłku fazy B2 i w fazie B2/C1).

Opasane

• Powstały prawdopodobnie w k. przeworskiej, choć najliczniejsze są w k. wielbarskiej

• Wykonane z brązowej blachy, której koniec zwinięty był w spiralę do zawieszania

• Opasano zazwyczaj szkło, pestki owocu i bursztyn

• Najwcześniej pojawiają się w fazie B1 w zach. strefie k. przeworskiej stąd rozprzestrzeniają się na strefę wschodnią i do k. wielbarskiej, gdzie obecne są głownie w fazie B2/C1

SZPILE

• Typologii dokonał Ch. Becknen

• Pojawiają się u schyłku MOP w k. przeworskiej i w użyciu są do fazy C1

• Więcej szpil kościanych, naśladujących metalowe

• K. wielbarska:

• Występują przy ściśle określonych partiach szkieletu służyły do spinania włosów

• Najwięcej metalowych szpil z terenów ziem polskich

• Główka często jest profilowana

• Młodsze okazy (z WFOWL) posiadają ornitomorficzne zakończenia

---