Jezioro łabędzie
(ros. Лебединое oзеро franc. Le Lac des Cygnes, ang. The Swan Lake, niem. Der Schwanensee, wł. Il lago dei cigni) - balet klasyczny w trzech aktach.
Libretto: Władimir Biegiczew i Wasilij Gelcer;
muzyka: Piotr Czajkowski;
choreografia: Marius Petipa i Lew Iwanow;
scenografia: Iwan Andriejew, Michaił Boczarow i Heinrich Levgot.
Prapremiera: Moskwa 20 lutego 1877, Teatr Bolszoj.
Premiera polska: Warszawa 30 grudnia 1900, Teatr Wielki.
Osoby:
Odetta - dziewczyna zaklęta w królową (lub księżniczkę) łabędzi
książę Zygfryd
księżna, matka Zygfryda
Benno - przyjaciel księcia Zygfryda
Rotbart - zły czarownik
Odylia - córka Rotbarta
Wolfgang - opiekun księcia Zygfryda
nadworny błazen
przyjaciele księcia, dziewczęta zaklęte w łabędzie, goście na dworze książęcym, sześć młodych panien, młodzież wiejska.
Akt I
Obraz 1. Dworska biblioteka. Książę wraz z rówieśnikami ze szkoły wojskowej i z przyjacielem Bennem oczekuje na przybycie matki. Z okazji pełnoletniości syna panująca księżna wręcza mu rodowy medalion. Oznajmia też Zygfrydowi, że nazajutrz podczas balu powinien wybrać przyszłą żonę spośród zaproszonych księżniczek. Zygfryd zgadza się w pośpiechu, bowiem przyjaciele wraz z okolicznymi wieśniakami przygotowują dla niego wesołą zabawę w dworskim parku. Wszyscy tańczą, panuje beztroska atmosfera. Także generał, nauczyciel księcia i innych kadetów, ulega ogólnemu nastrojowi zapominając o tym, że księżna nakazała mu troszczyć się o syna. Wraz z zapadającym zmierzchem pojawia się Zły Duch. Zwabia on księcia nad jezioro, gdzie przyjmuje postać nocnego ptaka - puchacza. Tutaj dokona się los Zygfryda.
Obraz 2. Nad brzegiem jeziora książę spotyka dziewczynę-łabędzia i zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia. To Odetta zaklęta w łabędzia przez czarnoksiężnika. Jeśli ktoś poprzysięgnie jej prawdziwą miłość, wówczas zgubne czary stracą swoją moc i zarówno ona, jak i towarzyszące jej dziewczęta-łabędzie wrócą na zawsze do ludzkiej postaci. Oczarowany urodą Odetty, książę przysięga jej wieczną miłość.
Akt II
Trwa bal wydany przez księżnę-matkę. Przybywają zaproszeni goście, a wśród nich księżniczki: węgierska, neapolitańska, hiszpańska, rosyjska i polska. Wreszcie pojawia się spóźniony Zygfryd. Jest nadal pod wrażeniem spotkania z Odettą i księżniczki nie robią na nim większego wrażenia. Nagle rozlegają się fanfary obwieszczając przybycie nieoczekiwanych gości. To czarnoksiężnik Rotbart z córką Odylią, łudząco podobną do Odetty. Pod wpływem czarów Zygfryd przysięga miłość Odylii, skazując w ten sposób Odettę na wieczne cierpienie. Gdy uświadamia sobie okrutną ironię losu, pełen niezmiennej miłości do Odetty, biegnie nad jezioro.
Akt III
Nocą nad brzegiem jeziora Zły Duch pod postacią puchacza chełpi się swym zwycięstwem nad dobrem. Dziewczęta-łabędzie oczekują na Odettę, która pojawia się załamana, przygotowana na najgorsze. Zły Duch wie, że dziewczęta czerpią siłę ze swych ludzkich postaci. Próbuje więc zebrać je razem, aby ponownie zamienić w ptaki. W tym momencie nadbiega Zygfryd i ku swemu przerażeniu odnajduje Odettę na wpół żywą. Słowami miłości i skruchy przywraca ją do życia. Wszystkimi siłami próbują oboje przeciwstawić się złemu losowi. Odetta czuje, że tylko śmierć może ich połączyć. Rzuca się ze skały, a książę podąża za nią. Wzburzone śmiercią Odetty i Zygfryda dziewczęta-łabędzie topią swego prześladowcę i wznoszą się ku niebu śladem Odetty i Zygfryda. Noc rządzi się jednak swoimi prawami i znów pojawia się Zły Duch łaknący nowej ofiary.