Narożna Danuta

Słupsk

Narkomania

CHWILOWA WOLNOŚĆ

Młodzież wobec zagrożenia narkomanią.

Wstęp

Przemiany jakie zachodzą w Polsce od końca lat dziewięćdziesiątych oprócz niewątpliwych korzyści przyniosły szereg niebezpieczeństw. Nasiliły się niekorzystne zjawiska: trudna sytuacja ekonomiczna polskiej rodziny, brak pracy, niezdrowa rywalizacja pośpiech, stres i depresje. W dzisiejszej szybko zmieniającej się rzeczywistości trudno jest zachowa zdrowie i komfort psychiczny osobie dorosłej a cóż dopiero dziecku. Napięcia i konflikty młodzież coraz częściej próbuje rozładować stosując środki psychoaktywne. O ile dorośli częściej sięgają po alkohol, papierosy i leki, to młodzież wybiera drogę „na skróty”. W poszukiwaniu mocnych wrażeń i szybkich rozwiązań coraz więcej dzieci i młodzieży sięga po narkotyki. Otwarte granice sprzyjają dilerom, zwiększyła się „podaż” i różnorodność narkotyków, znacznie spadła ich cena i każdy bez problemu może je kupić. Zażywanie narkotyków niesie szereg problemów rodzinnych, szkolnych, zdrowotnych a także prawnych. Mimo licznych publikacji i powszechnej dyskusji ciągle jest brak skutecznych metod zapobiegania i przeciwdziałania narkomanii. To niepokojące zjawisko ma tendencje rosnące, dotyczy coraz to młodszych dzieci i jest jednym z największych zagrożeń współczesnej młodzieży.

Poniższe opracowanie jest próbą oceny przyczyn i stopnia rozpowszechnienia narkotyków wśród młodzieży ponad gimnazjalnej w Słupsku.

Grupa badana

Badaniami objęto młodzież licealną (dobór losowy) w wieku 16-18 lat w Słupsku. Po odrzuceniu kwestionariuszy źle wypełnionych do dalszej analizy wykorzystano 196 odpowiedzi z klas I-III (I-74, II-58, III-64), dziewczęta udzieliły odpowiedzi 93 razy a chłopcy 103. Uczniowie wypełniali ankietę przy zachowaniu pełnej anonimowości i przy zapewnieniu, że uzyskane wyniki posłużą tylko i wyłącznie do celów badawczych. Ankietę przeprowadzili wychowawcy na przełomie listopada i grudnia 2005 roku.

Metoda

W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego w ramach którego wykorzystano następujące narzędzia badawcze: kwestionariusz ankiety dla młodzieży, ankietę i wywiad dla wychowawców oraz analizę dokumentów.

Wyniki

Spośród 196 ankietowanych osób (93 to dziewczęta a 103 stanowią chłopcy) 62,2% (122 osoby) zetknęły się bezpośrednio z narkotykami a 37,8% (74 osoby) nie. Według młodzieży 46,9% uważa, że w klasie, w najbliższym otoczeniu są osoby zażywające narkotyki, 19,9% nie zgadza się z tą opinią a 33,2% nie ma zdania w tej kwestii. W szkole łatwo jest kupić narkotyki twierdzi 44,4% badanych, a 46,9% zaprzecza a 8,7% nie wypowiada się na ten temat.

Na pytanie „Czy sam(a) zażywałeś, próbowałeś zażywać narkotyki?” 38,8% odpowiedziało twierdząco (76 osób, 34 to dziewczęta a 42 to chłopcy), 61,2% udzieliło odpowiedzi negatywnej (120 osób). Dziewczęta udzieliły odpowiedzi twierdzącej 34 razy co stanowi 17,3% wszystkich badanych i 36,5% przebadanych uczennic. Chłopcy potwierdzili pytanie 42 razy co stanowi 21,4% badanej grupy i 40,8% badanych uczniów. Wykres 1 i 2

Średni wiek inicjacji narkotykowej badanych osób to 14,8 a w poszczególnych klasach przedstawia się następująco: klasa I-14,9 klasa II-15,4 klasa III-14,1. Najwcześniejsze próby stwierdzono w wieku 12 lat ( 5,2%), w wieku 13 lat próbuje narkotyków 10,5% młodzieży, blisko 70% badanych sięga po narkotyki w wieku 14-16 lat, a 14.5% w wieku 17 lat. Szczegółowy rozkład inicjacji narkotykowej w zależności od wieku i płci badanych przedstawia tabela.

Zdecydowana większość młodzieży, bo aż 71% podejmuje próby z marihuaną, 13,2% badanych próbowało amfetaminy, 5,3% haszyszu i również 5,3% ekstazy. Jedna osoba (1,3%) próbowała heroiny a trzy (3,9%) nie wiedzą jaki to był narkotyk („coś dostałem, ktoś mi coś wsypał do picia”). Analogicznie w zdecydowanej większości były to narkotyki do palenia, łykania, wdychania i sporadycznie w formie zastrzyków. Wykres kołowy 1

Po raz pierwszy badana młodzież próbowała narkotyku w 28,9% w czasie dyskotek i imprez, 23,7% podczas wycieczek i biwaków, na podwórku z kolegami 18,4%, w domu 10,5%, w szkole 7,9%, w piwnicy 5,3% i tyle samo w pobliskim lasku i na działkach ogrodniczych. Wykres kołowy 2

Zdecydowana większość młodzieży 78,9% twierdzi, że nikt ich nie namawiał do zażywania narkotyków a 21,1% przyznaje, że takie sytuacje miały miejsce (najczęściej: koleżanki, koledzy i znajomi).

Na pytanie „Dlaczego próbowałeś(aś) narkotyku?” w 47.3% młodzieży przyznaje, że powodowała nimi potrzeba zabawy, (przeżycia czegoś nowego, przyjemności). Blisko 40% osób twierdzi, że sięgnęło po narkotyk z nudy i ciekawości. Potrzebę ucieczki od problemów zewnętrznych (stres, kłopoty, nerwy) wskazało 5,3% badanych i tyle samo młodzieży jako przyczynę sięgania po narkotyki wskazało modę wśród rówieśników. Dwie osoby nie wiedzą dlaczego to zrobiły(2,6%).

Na ważne pytanie „Czy nadal zażywasz narkotyki?” zdecydowana większość młodzieży 71,1% odpowiedziała „już nie zażywam”, jednak 23,6% przyznaje się do okazjonalnego, rzadkiego (2-3x w miesiącu) zażywania narkotyków a 5,3% badanych do częstego (1-3x w tygodniu).

Blisko 95% badanych osób(94,7%) nie uważa się za uzależnionych a 5,3% przyznaje się do problemu. Wśród badanej grupy 57,9% rozmawiało o uzależnieniu od narkotyków. Najczęściej byli to rodzice, rodzeństwo, rówieśnicy i koledzy, rzadziej: nauczyciel, terapeuta, policjant. Z nikim nie rozmawiałem na temat zagrożenia narkomanią twierdzi 41,2% ankietowanych uczniów.

Ze stwierdzeniem „narkotyki zabierają wolność” nie zgadza się 25% młodzieży, ale w większości nie potrafi uzasadnić swojego stanowiska. Nieliczni twierdzą: „to zależy od silnej woli, charakteru, od własnej kontroli, stopnia uzależnienia, trzeba powiedzieć stop, to prywatna sprawa i wszystko jest dla wszystkich”. Nie ma zdania w tej sprawie 17,1% badanych osób. Z tak postawionym stwierdzeniem zgadza się 57,9% młodzieży, najczęściej argumentując: „bo uzależniają, chcesz wiecej i więcej, nie można bez nich żyć, niszczą zdrowie, zmieniają psychikę, żyje się w innym świecie, traci kontakt z bliskimi, narkotyki dają wolność chwilowo a tak naprawdę ją zabierają”.

Dyskusja

Zjawisko narkomanii stanowi narastający problem społeczny w Polsce. Dotyczy wszystkich grup społecznych, bez względu na region, wiek, wykształcenie i status finansowy.(Wojciechowski, 2001) W okresie ostatniej dekady mamy w Polsce do czynienia z niezwykle dynamicznym wzrostem problemów związanych z narkotykami. Jak wynika z badań coraz bardziej zbliżamy się pod tym względem do poziomu krajów Europy Zachodniej.(Prajsner, 2001) Wzrasta liczba ofiar zdrowotnych i śmiertelnych narkomanii, powiększa się zagrożenie obywateli powodowane przestępczością kryminalną, a zwłaszcza związaną z narkotykami.(Wojciechowski, 2001). Wyniki najnowszych badań ogólnopolskich i lokalnych sugerują kontynuację wzrostu rozpowszechniania eksperymentowania z narkotykami i ich okazjonalnego używania wśród młodzieży szkolnej. (badania ESPAD w 1995 i 1999 roku) Przetwory konopi pozostają najbardziej rozpowszechnioną substancją nielegalną używaną przez młodzież. Wzrasta odsetek uczniów sięgających po heroinę, amfetaminę i ekstazy (Prajsner,2001). Woynarowska (2003) w przedstawionych wynikach badań , wykonanych w 2002 roku w reprezentatywnej, ogólnopolskiej próbie młodzieży wieku 11-15 lat alarmuje: połowa nastolatków pije różne napoje alkoholowe, najczęściej piwo, młodzież przejawia zachowania agresywne, co piąty uczeń w wieku 15 lat używał substancji psychoaktywnych (najczęściej marihuana lub haszysz). Zbliżone wyniki przedstawia Woynarowska i Mazur w raporcie WHO z 2000 roku, 21% badanej młodzieży używało co najmniej jednej substancji psychoaktywnej (poza alkoholem i papierosami). Wyniki badań mokotowskich (Ostaszewski,2001) pokazują, że w latach 1988-1996 rosło używanie wszystkich substancji psychoaktywnych. W latach 1996-2000 kontynuowany był trend wzrostowy w zakresie używania narkotyków. Chodkiewicz i Juczyński (2002) w badaniach uczniów szkół łódzkich wskazują na bardzo częste podejmowanie zachowań ryzykownych przez młodzież , przy czym okres krytyczny przypada na przedział 9-10 lat (alkohol, nikotyna)oraz 14-16 lat (narkotyki). Autorzy zaobserwowali wzrost konsumpcji środków psychoaktywnych w populacji dziewcząt. Badania przeprowadzone przez Gacka, Rosińskiego i Tchórzewskiego z AWF w Krakowie (2005) w środowisku dzieci zakopiańskich szkół podstawowych dowodzą, że już dzieci 10-13 letnie są narażone na wpływ substancji psychoaktywnych. Odsetek uczniów, którzy sięgnęli przynajmniej po jedną substancję psychoaktywną wyniósł średnio 15% (19% wśród chłopców i 11% wśród dziewcząt). Młodzież ma łatwy dostęp do narkotyków, początkowa fascynacja może szybko zmienić się w uzależnienie. Jego przebieg, poszczególne fazy, zmiany i szkody jakie wyrządza szczególnie w młodym organizmie opisują m.in. Cekiera, 1992, Dimoff,Carper,1993, Wojciechowski, 2001. W świadomości młodzieży, często kształtowanej przez młodych dorosłych, zażywających lub rozprowadzających narkotyki, nadal panuje mylny pogląd, że incydentalne i krótkotrwałe zażywanie narkotyków nie prowadzi do uzależnienia i nie jest szkodliwe dla zdrowia( Wojciechowski, 2001). Mędrela-Kuder i Czubowicz w swoich badaniach (AWF Kraków, 2000) podkreślają, że będąc świadomym zagrożenia jakie niesie zażywanie środków odurzających , młodzież i tak po nie sięga. Jest to przejaw społecznego niedostosowania młodych ludzi. Połowa respondentów twierdzi, że człowiek sięga po narkotyki głównie z ciekawości. (Mędrala-Kuder, Czubowicz,2000). Marihuana jest najchętniej stosowanym narkotykiem wśród młodzieży i zajmuje miejsce szczególne wśród innych narkotyków (Fatyga, Sierosławski,1999). Wiele osób pali by poprawić sobie nastrój i samopoczucie. Marihuana traktowana jest jako nieodłączny element dobrej zabawy, „przyjaciel-człowieka”( Kocoń, Okulicz-Kozaryn,Pisarska,2004). Należy łączyć działania wychowawcze i profilaktyczne, a także rozwijać strategie promocyjne, dla których najważniejszym celem jest doskonalenie zdrowia i wysoka jakość życia

( Ostaszewski,2001). Istotnym wydaje się także proponowanie dzieciom i młodzieży alternatywnych, aktywnych form spędzania czasu wolnego, zawierających się w ramach prozdrowotnego stylu życia.(Wojciechowski, 2001,Gacek, Rosiński, Tchórzewski, 2005).

Przeprowadzone badanie w szkole ponad gimnazjalnej na wybranej losowo grupie uczniów potwierdzają duże zagrożenie młodzieży zjawiskiem narkomanii. Porównanie uzyskanych wyników badań z innymi badaniami dotyczącymi omawianej problematyki, pozwala stwierdzić, że badana młodzież

przejawia zachowania zgodne z badaniami szerszej populacji: sięga po narkotyki z ciekawości i nudy, najczęściej w wieku 14-16 lat, najchętniej po marihuanę, jest niewielka różnica między dziewczętami i chłopcami sięgającymi po narkotyki. Analiza wyników pozwala ocenić stopień rozpowszechnienia narkotyków wśród młodzieży licealnej i stwierdzić, że zagrożenie narkomanią jest realne i bardzo bliskie, tu i teraz, w moim mieście, szkole, klasie.

Wnioski

Badana młodzież licealna jest realnie zagrożona zjawiskiem narkomanii. Wśród młodzieży sięgającej po narkotyki 1/3 próbowała tylko raz i na tym poprzestała. Większość to eksperymentatorzy (próby 2-3 krotne ) i też poprzestali. Prawie 24% badanych przyznało się do okazjonalnego zażywania narkotyków i są to osoby poważnie zagrożone uzależnieniem. Szczególną opieką terapeutyczną (specjalistyczną) należy otoczyć 5,3% badanych, którzy przyznają się do częstego zażywania narkotyków.

Ponieważ w zależności od wieku, klasy, płci próby z narkotykami potwierdza od kilkunastu do 50,0% procent badanej młodzieży należy zintensyfikować badania profilaktyczne prowadzone w szkole. Ponad 40% twierdzi, że nikt z nimi nie rozmawiał o zagrożeniu narkomanią. Z wywiadu wśród wychowawców i analizy dokumentów wynika, że temat był poruszany na lekcjach wychowawczych.

Pierwsze próby z narkotykami stwierdzono już w wieku 12 lat, a najczęściej młodzież eksperymentuje w przedziale wiekowym 14-16, kiedy uczy się w gimnazjum. Dlatego działania profilaktyczne należy wprowadzać od początku nauki szkolnej, kontynuując i intensyfikując edukację zdrowotną w gimnazjum i liceum. Wszelkie zainteresowania dzieci i młodzieży należy rozbudzać w młodszym wieku szkolnym , by jak napisała jedna z ankietowanych osób „mieć mniej czasu na nudę”.

Chłopcy w badanej grupie wcześniej i częściej eksperymentują z narkotykami, ale różnice między dziewczętami są niewielkie, jest to niepokojący sygnał. Dziewczęta coraz częściej sięgają po środki psychoaktywne i tym samym prawie dorównują chłopcom.

Młodzież w okresie dojrzewania wciąż poszukuje nowych i mocnych wrażeń, w większości sięga po narkotyki dla zabawy i z nudy. Dlatego szkolna oferta zajęć pozalekcyjnych powinna być na tyle różnorodna, atrakcyjna i ciekawa, aby stanowiła realną konkurencję dla narkotyków od początku nauki szkolnej.

Literatura:

1.Cekiera Cz., Psychoprofilaktyka uzależnień oraz terapia, resocjalizacja osób uzależnionych. Lublin,1992

2.Chodkiewicz J., Juczyński Z., Problem używania środków psychoaktywnych przez młodzież. Badania uczniów szkół łódzkich. Alkoholizm i Narkomania, 2002, nr 4

3.Dimoff T., Carter S., Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. Elma Books, Warszawa, 1993

4.Fatyga B., Sierosławski J., Uczniowie i nauczyciele o stylach życia młodzieży i narkotykachRaport z badań jakościowych, ISP, Warszawa, 1999

5. Fatyga B., Rogala-Obłękowska J., Style życia młodzieży a narkotyki. Wyniki badań empirycznych. Warszawa, ISP, 2002

6.Gacek M., Rosiński J., Tchórzewski D., Substancje psychoaktywne w środowisku dzieci zakopiańskich szkół podstawowych. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 2005, nr 2

7. Kocoń K., Okulicz -Kozaryn K., Pisarska A., Młodzież o narkotykach-wyniki badań jakościowych. Alkoholizm i Narkomania 2004, nr 1-2

8. Mędrala-Kuder E., poziom wiedzy o narkotykach młodzieży szkół o profilu sportowym. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 2001, nr 6-7

9.Mędrela-Kuder E., Czubowicz M., Problematyka uzależnień wśród młodzieży uprawiającej sport. Wychowanie fizyczne i sport. 2000, nr 1

10.Ostaszewski K., Trendy w używaniu substancji psychoaktywnych przez młodzież. Implikacje do profilaktyki i wychowania. Wychowanie na co dzień, 2001, nr 11/12

10.Prajsner M., Wokół problemów narkomanii. Remedium, 2001, nr 6

11. Wojciechowski M., Fazy kontaktu z narkotykiem. Remedium, 2001, nr 10

12. Wojciechowski M., Nie narkotyk lecz narkotykowa triada. Remedium, 2001, nr 4

13. Wojciechowski M., Strategie w profilaktyce. Remedium, 2001, nr 1

14. Wojnarowska B., Mazur J., Używanie substancji psychoaktywnych i inne zachowania ryzykowne u młodzieży w wieku 11-15 lat w Polsce w 2002 roku. Alkoholizm i Narkomania, 2003, nr 3-4

15.Woynarowska B., Mazur J., Nieprawidłowości w zakresie zachowań zdrowotnych młodzieży szkolnej w Polsce w 1998 roku. Lider, 2000, nr 2

16.Wojnarowska B., Mazur J., Szymańska M., Zachowania zdrowotne młodzieży- raport WHO. Wychowanie fizyczne i zdrowotne, 2000, nr 4

Wykresy i tabela

Tab.1 Wiek i płeć a inicjacja narkotykowa.

Wiek	12 lat	13 lat	14 lat	15 lat	16 lat	17 lat	Śr.	K / M	razem
Klasy I	0	0	5	5	2	0	14,9	8 / 4	12 osób
Klasy II	0	1	4	10	8	3	15,4	12 /14	26 osób
Klasy III	4	7	6	7	6	8	14.1	14 / 24	38 osób
Razem	4	8	15	22	16	11	14,8	34 / 42	76 osób

---